Φυλλάδιο Εκπαιδευτικού

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Φυλλάδιο Εκπαιδευτικού"

Transcript

1 Υπό την αιγίδα ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΊΟΥ ΠΑΙΔΕΊΑΣ ΔΙΑ ΒΊΟΥ ΜΆΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΆΤΩΝ Φυλλάδιο Εκπαιδευτικού Το νέο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Navarino Foundation και του Τμήματος Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου

2 Περιεχόμενα Εισαγωγή Δραστηριότητες πριν τη επίσκεψη Σελ. 3 Κατά την επίσκεψη Σελ. 3 Προτεινόμενος Βηματισμός Ομάδων Σελ. 3 Σενάριο επίσκεψης Σελ. 4 Α. Ενότητα «Ουρανός» Σελ. 5-6 Β. Ενότητα «Γη» Σελ. 7 Γ. Ενότητα «Θάλασσα» Σελ. 8 Δ. Ενότητα «Κλιματική αλλαγή - αειφορία» Σελ. 9 Ε. Πειράματα (Ομαδικά ή επίδειξης) μετά το τέλος της περιήγησης Σελ. 11 ΣΤ. «Συμπεράσματα» Σελ. 18 Z. Δραστηριότητες μετά την επίσκεψη Σελ

3 Το Navarino Foundation και το Τμήμα Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, υπό την Αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Δια Βίου Μάθησης, σχεδίασαν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Γνωρίζω και προβάλλω τη Φύση και την Ιστορία της Μεσσηνίας» που θα πραγματοποιείται στο Navarino Natura Hall by Hellenic Postbank, στην Costa Navarino. Στόχος του προγράμματος είναι παιδιά όλων των ηλικιών από τα σχολεία της Μεσσηνίας να μάθουν για την προστασία του περιβάλλοντος και το νόημα της αειφορίας, να μιλήσουν για τη μοναδική Μεσσηνιακή φύση και την ιστορία της περιοχής, βιώνοντας τον τόπο τους ως στοιχείο ταυτότητας και νιώθοντας υπερήφανοι συνεχιστές της πλούσιας κληρονομιάς που παρέλαβαν. Στο Navarino Natura Hall by Hellenic Postbank, τα παιδιά θα μάθουν για το μοναδικό υγροβιότοπο της Γιάλοβας, όπου εκτός από τα ροζ φλαμίνγκο και τον αφρικανικό χαμαιλέοντα για τον οποίο η περιοχή αποτελεί μοναδικό καταφύγιο σε όλη την Ευρώπη, μπορεί να συναντήσει κανείς 271 είδη πουλιών από τα 442 συνολικά που απαντιούνται σε ολόκληρη την Ελλάδα. Θα γνωρίσουν τον Ταΰγετο με τον ασύγκριτο φυσικό του πλούτο, τη θάλασσα και τις παραλίες της Μεσσηνίας όπου ζουν φάλαινες, φώκιες, δελφίνια, καθώς και η θαλάσσια χελώνα Caretta-carreta. Το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα αποτελεί την αρχή ενός ευρύτερου κύκλου προγραμμάτων για τα σχολεία της Μεσσηνίας που θα εστιάσουν με τη σειρά τους στην ανάδειξη της Μεσσηνιακής ιστορίας, σημαντικών προσωπικοτήτων, μνημείων, καθώς και στην προβολή του πολιτισμού της περιοχής. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ Πριν την επίσκεψη του σχολείου σας στο Natura Hall θα σας αποστείλουμε ένα Ερωτηματολόγιο με θέμα «Αλλάζουμε συνήθειες για να μην αλλάξει το κλίμα». Αφού χωρίσετε τους μαθητές σας σε ομάδες που αποτελούνται το πολύ από 10 άτομα, ζητήστε τους να κάνουν μια μικρή έρευνα και να ανακαλύψουν τη στάση της οικογένειάς τους απέναντι στο περιβάλλον. Κάθε παιδί αναλαμβάνει να συζητήσει με τους γονείς του τις ερωτήσεις και να συμπληρώσει το ερωτηματολόγιο ανάλογα με τις συνήθειες της οικογένειας του. Εναλλακτικά με τη βοήθεια των δασκάλων μπορείτε να ζητήσετε από περαστικούς στον δρόμο ή καταστηματάρχες της περιοχής σας να το συμπληρώσουν. Τέλος, κάθε ομάδα θα πρέπει να συζητήσει τις απαντήσεις που πήρε και να καταλήξει σε συμπεράσματα ως προς τη στάση των κατοίκων της περιοχής προς το περιβάλλον. Κατόπιν θα πρέπει να κάνουν μια πρώτη συζήτηση για τα θέματα για τα οποία πιστεύουν ότι θα πρέπει να ενημερωθούν οι πολίτες της περιοχής ώστε να συνειδητοποιήσουν την επίδραση των συνηθειών τους στο περιβάλλον. Στόχος της δραστηριότητας Η δραστηριότητα αυτή δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να συζητήσουν με ανθρώπους του περιβάλλοντός τους τις καθημερινές τους συνήθειες και να προβληματιστούν για αυτές. Μέσα από τη συνεργασία η ομάδα καλείται να εντοπίσει πιθανά θέματα προς διερεύνηση κατά τη διάρκεια της επίσκεψης. ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΚΕΨΗΣ Τα παιδιά καλούνται να εντοπίσουν μέσα στην Έκθεση τα πιθανά στοιχεία που θεωρούν σημαντικά να ανακαλύψουν και να δημοσιοποιήσουν στον κόσμο της Μεσσηνίας ακολουθώντας τις οδηγίες του Φυλλαδίου μαθητή που θα τους δοθεί. Θα πρέπει εκτός από τις δραστηριότητες που έχουμε ετοιμάσει εμείς να είναι ανοιχτά στον εντοπισμό και άλλων θεμάτων που μπορεί να έχουν ενδιαφέρον για τους κατοίκους της περιοχής. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΣ ΒΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΟΜΑΔΩΝ Οι ομάδες των μαθητών και των μαθητριών καλούνται να παρακολουθήσουν την έκθεση με βάση τη σειρά που φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί: ΟΜΑΔΑ 1 ΟΜΑΔΑ 2 ΟΜΑΔΑ 3 ΟΥΡΑΝΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΓΗ ΟΥΡΑΝΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΘΑΛΑΣΣΑ ΓΗ ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΘΑΛΑΣΣΑ ΓΗ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΘΑΛΑΣΣΑ 03

4 ΣΕΝΑΡΙΟ ΕΠΙΣΚΕΨΗΣ Το εισαγωγικό κείμενο που θα δίνουμε στους μαθητές (Φυλλάδιο μαθητή) Η Μεσσηνία αποτελεί περιοχή με μοναδικό φυσικό πλούτο! Στην επίσκεψή σας στο Navarino Natura Hall θα έχετε τη μοναδική ευκαιρία να γνωρίσετε τη Μεσσηνία και να ανακαλύψετε τις ιδιαιτερότητές της! Για το σκοπό αυτό θα δουλέψετε με την ομάδα σας προκειμένου να μαζέψετε τις πληροφορίες που χρειάζεστε για την έρευνά σας. Μετά την επίσκεψη θα επιλέξετε εσείς τον τρόπο με τον οποίο θέλετε να γνωστοποιήσετε τα όσα μάθατε στους κατοίκους της περιοχής (γραπτό κείμενο, φωτογραφίες, βίντεο κ.λπ.). Οι καλύτερες ιστορίες και φωτογραφίες θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα του Navarino Natura Hall και ποιος ξέρει, ίσως δημοσιοποιηθούν και από τα ΜΜΕ της Μεσσηνίας! Ένας καλός ερευνητής πρέπει κυρίως να είναι σε θέση να εντοπίζει τις πιο ενδιαφέρουσες και πρωτότυπες πληροφορίες, και να κάνει τις κατάλληλες ερωτήσεις για το θέμα που ερευνά. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης κρατήστε σημειώσεις και βγάλτε φωτογραφίες. Έτσι θα μπορέσετε να «χτίσετε» την ιστορία σας. Αναζητήστε τα στοιχεία που πιστεύετε ότι δεν γνωρίζουν και θα ήθελαν να μάθουν οι κάτοικοι της περιοχής (οι συμμαθητές σας, οι γονείς σας, οι δάσκαλοι κ.λπ.). Για να σας βοηθήσουμε έχουμε ετοιμάσει μερικές ερωτήσεις για κάθε ενότητα που παρουσιάζουν ενδιαφέρον. Βρείτε τις απαντήσεις και ερευνήστε περισσότερο ότι σας φαίνεται πιο ενδιαφέρον. Τα σύνεργα του ερευνητή Μολύβι, φωτογραφική μηχανή, κείμενο διαδρομής. Σε κάθε ενότητα (Ουρανός, Γη, Θάλασσα κ.λπ.) να διαβάσετε προσεκτικά τις ταμπέλες (πινακίδες) των εκθεμάτων, τα κείμενα που αναφέρονται στις οθόνες και τις πληροφορίες που αναφέρονται στον υπολογιστή που υπάρχει στην αίθουσα (info point). Με τον τρόπο αυτό η ομάδα σας θα μπορέσει να απαντήσει στις ερωτήσεις που ακολουθούν. Συντελεστές προγράμματος: Λήδα Αρνέλλου & Δημήτρης Νοταράς, Συνεργάτες του Τμήματος Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής του Παν/μιου Πελοποννήσου. 04

5 ουρανός 1. Ο υγροβιότοπος της Γιάλοβας είναι μοναδικός γιατί φιλοξενεί πολλά είδη. Να συμπληρώσετε το κενό στην πρόταση που ακολουθεί: Ο υγροβιότοπος της Γιάλοβας φιλοξενεί 271 _ είδη πουλιών. 2. Πώς συνδέονται τα είδη που ζουν σε μια περιοχή; Σημειώστε με τι τρέφονται ορισμένα από τα πουλιά που παρατηρούνται στην περιοχή της Γιάλοβας είτε είναι περαστικά, είτε επισκέπτονται την περιοχή, είτε είναι μόνιμοι κάτοικοι της; Να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί βάζοντας ένας (+) στη τροφή του καθενός από τα είδη των πουλιών. Φυτικής Προέλευσης τροφή Ζωικής Προέλευσης τροφή (ασπόνδυλα) Ζωικής Προέλευσης τροφή (σπονδυλωτά) Είδος Φύκη Σπόροι Έντομα Σκουλήκια Σαλιγκάρια Γαρίδες Ψάρια Αμφίβια Ερπετά Μελισσοφάγος + Χαλκόκοτα Φιδαετός + + Φοινικόπτερο Χουλιαρομύτα Με βάση την παραπάνω έρευνα διαπιστώνει κανείς ότι τα περισσότερα πουλιά τρέφονται με: α. ερπετά β. αμφίβια γ. ψάρια δ. έντομα 4. Ποιο είδος πτηνού κατέγραψε το 1829, για πρώτη φορά στη χώρα μας, η «Γαλλική αποστολή του Μορέως»; α. τη γερακίνα β. το φοινικόπτερο γ. τον κορμοράνο δ. τον θαλασσοσφυριχτή 5. Το ιδιαίτερο ροζ χρώμα του φοινικόπτερου οφείλεται στο γεγονός ότι τρέφεται με: α. γαρίδες β. φύκη γ. έντομα δ. σπόρους Οι απαντήσεις φαίνονται με πλάγια γραφή (italics) σε κάθε ερώτηση. Οι απαντήσεις δεν πρέπει να δοθούν στους μαθητές. 05

6 ουρανός 6. Στις εικόνες που ακολουθούν φαίνονται ορισμένα από τα πουλιά που παρατηρούνται στη Μεσσηνία. Παρατηρήστε το ράμφος του καθενός στα αντίστοιχα βίντεο, συμβουλευτείτε τον πίνακα της ερώτησης 2 και προσπαθήστε να κάνετε την αντιστοίχηση που ακολουθεί. Χουλιαρομύτα Platalea leucordia Τσαλαπετεινός Upupa epops Χαλκόκοτα Ibis-plegadis falcinellus Φοινικόπτερο Phoenicopterus roseus Φιδαετός Circaetus galllicus Μελισσοφάγος Merops apiaster Να αντιστοιχίσετε τα πουλιά της στήλης Ι με το είδος του ράμφους που περιγράφεται στη στήλη ΙΙ. (Πρέπει να αντιστοιχίσετε όλα τα πουλιά με κάποιο είδος ράμφους της στήλης ΙΙ) Σ τ ή λ η Ι 1. Μελισσοφάγος 2. Τσαλαπετεινός 3. Χαλκόκοτα 4. Φιδαετός 5. Φοινικόπτερο 6. Χουλιαρομύτα Απάντηση: 1 Β 2 Β 3 Γ 4 Α 5 Γ 6 Δ Σ τ ή λ η Ι Ι Α. Τα αρπακτικά πτηνά έχουν γαμψά ράμφη για να κόβουν την τροφή τους Β. Έχουν ράμφη με μεγάλο άνοιγμα για να πιάνουν τα έντομα με τα οποία τρέφονται Γ. «Καμακώνουν» τη λεία τους με το μυτερό τους ράμφος Δ. Μακρύ και πλατύ ράμφος που το χρησιμοποιούν για να ψαρεύουν 06

7 γή 1. Πολύς κόσμος πιστεύει ότι: «Τα φίδια είναι πολύ επικίνδυνα γιατί είναι δηλητηριώδη». Ως ερευνητές πρέπει να ανακαλύψετε αν αυτό ισχύει. Για να διαλευκάνετε την υπόθεση σημειώστε δίπλα στα ονόματα των φιδιών της περιοχής ποια είναι δηλητηριώδη (Δ) και ποια μη δηλητηριώδη (ΜΔ) Τα περισσότερα φίδια της περιοχής είναι μ η δ η λ η τ η ρ ι ώ δ η. Σαπίτης Δ ΜΔ Σαίτα Δ ΜΔ Λαφίτης Δ ΜΔ Δενδρογαλιά Δ ΜΔ Οχιά Δ ΜΔ Νερόφιδο Δ ΜΔ Σπιτόφιδο Δ ΜΔ Λιμνόφιδο Δ ΜΔ 2. Υπάρχουν φίδια «κατοικίδια»; Ποιο φίδι έχουν τη συνήθεια να χρησιμοποιούν οι κάτοικοι της υπαίθρου ως εξολοθρευτή τρωκτικών; α. την οχιά β. τη σαΐτα γ. τη δενδρογαλιά δ. το σπιτόφιδο 3. Ο Χαμαιλέων της Πύλου συναντάται στη χώρα μας μόνο στη Μεσσηνία! Επίσης έχει κάποια μοναδικά χαρακτηριστικά! Προσπάθησε να εντοπίσεις τα κυριότερα. Πώς πιάνει την τροφή του ο αφρικανικός χαμαιλέων (Χαμαιλέων της Πύλου); α. Με τα νύχια του β. Με την γλώσσα του γ. Με την ουρά του δ. με όλους τους παραπάνω τρόπους Σε ποιες από τις παρακάτω λειτουργίες βοηθά η αλλαγή του χρώματος στον χαμαιλέοντα της Πύλου; α. Στη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματός του β. Ως μέσο επικοινωνίας γ. Ως μέσο προστασίας (καμουφλάζ) από τους εχθρούς του δ. Σε όλα τα παραπάνω Ποιος αρχαίος λαός είναι γνωστό ότι διατηρούσε χαμαιλέοντες ως κατοικίδια; α. οι αρχαίοι Έλληνες β. οι Αιγύπτιοι γ. οι Ρωμαίοι δ. οι Φοίνικες 4. Χρησιμοποιώντας τις πληροφορίες των εκθεμάτων να τοποθετήσετε τους παρακάτω οργανισμούς σε μια τροφική αλυσίδα, ξεκινώντας από τους αυτότροφους οργανισμούς δηλ. τα φυτά: νυφίτσα, έντομα, αλεπού, φυτά, χαμαιλέοντας Απάντηση: φυτά έντομα χαμαιλέοντας νυφίτσα αλεπού 5. Χρησιμοποιώντας τις πληροφορίες που θα βρείτε στην ενότητα ΓΗ - ΝΥΧΤΑ σημειώτε τρία είδη ζώων που θα μπορούσατε να συναντήσετε σε μια νυκτερινή βόλτα στα δάση της Μεσσηνίας; _ 07

8 θάλασσα 1. Οι φάλαινες εντυπωσιάζουν μεταξύ άλλων και για το μέγεθός τους. Ποια είναι η μεγαλύτερη φάλαινα που μπορεί κανείς να συναντήσει στις θάλασσες της Μεσσηνίας; α. η φάλαινα φυσητήρας β. η πτεροφάλαινα γ. ο ζιφιός 2. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μεγάλη ανησυχία στην επιστημονική κοινότητα για τα είδη που απειλούνται. Στον πίνακα που ακολουθεί σημειώνονται τα είδη που μπορείτε να βρείτε κατά την επίσκεψή σας στην ενότητα ΘΑΛΑΣΣΑ. Να σημειώσετε με ένα (+) τα είδη που που απειλούνται με εξαφάνιση. Είδος Ρινοδέλφινο Ζωνοδέλφινο Κοινό δελφίνι Φυσητήρας Πτεροφάλαινα Ζιφιός Θαλάσσια Χελώνα Μεσογειακή φώκια Πράσινη Χελώνα Απειλούνται με εξαφάνιση Που οφείλει η πράσινη χελώνα το όνομά της; _ στον χρωματισμό του λίπους της _. 4. Πόσα κιλά μπορεί να ζυγίζει μια πράσινη χελώνα; _ μέχρι 200 κιλά _. 5. Σε ποιες παραλίες βρίσκουμε χελώνες Caretta caretta; Σημειώστε στον παρακάτω χάρτη που εντοπίζονται: Κυπαρισσία Μ ε σ σ η ν ί α Ρωμανός Καλαμάτα Πύλος Μεθώνη Κορώνη 6. Η φώκια Monachus monachus είναι από τα _ μεγαλύτερα είδη _ φώκιας στον κόσμο. Ζει αποκλειστικά στη _ Μεσόγειο _. Έχει μήκος γύρω στα 2,5 μέτρα και ζυγίζει _ 300 κιλά _. 08

9 κλίμα 1. Η κλιματική αλλαγή αποτελεί πηγή ανησυχίας για ειδικούς και μη τα τελευταία χρόνια. Δυστυχώς υπάρχει ελλιπής πληροφόρηση του κοινού που κάνει το πρόβλημα ακόμα μεγαλύτερο. Συμπληρώστε τις παρακάτω προτάσεις με τις λέξεις: άνοδο αυξάνει μειώνει βιοπικοιλότητα αυξάνεται Το φαινόμενο του θερμοκηπίου επιτρέπει την ύπαρξη ζωής στον πλανήτη Γη. Ωστόσο είναι η επιδείνωσή του που έχει σαν συνέπεια η θερμοκρασία της γης να _ αυξάνεται _. Η καύση ορυκτών καυσίμων (π.χ. πετρέλαιο) αυξάνει τη συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Η υποχώρηση των πολικών πάγων και των παγετώνων των βουνών θα έχει ως αποτέλεσμα την _ άνοδο _ της στάθμης των θαλασσών. Η υποβάθμιση ή η καταστροφή των υγροτόπων (π.χ. της Γιάλοβας) θα οδηγήσει σε σημαντικές απώλειες στη βιοποικιλότητα, επηρεάζοντας τόσο τα επιδημητικά όσο και τα αποδημητικά πουλιά. Η ερημοποίηση _ μειώνει _ τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις και τη γεωργική παραγωγή. 2. Χρησιμοποιώντας τις ταμπέλες της ενότητας αυτής, να αναφέρετε δυο μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει το περιβάλλον και δυο καλές πρακτικές που πρέπει να υιοθετήσουμε για την προστασία του: Προβλήματα: Καλές Πρακτικές: _ 3. Χρησιμοποιώντας τις πληροφορίες που βρίσκονται στην ταμπέλα και στην οθόνη της ενότητας δράσε τοπικά απαντήστε: Να αναφέρετε τρία προϊόντα της Μεσσηνίας με ιδιαίτερη σημασία για τις τοπικές κοινωνίες: _ Πώς εκμεταλλεύτηκαν οι κάτοικοι του χωριού Κεφαλάς στη Λακωνία τον ελαιώνα; Ποια κοινότητα θεωρείται στην Ελλάδα παράδειγμα αειφόρου τοπικής κοινωνίας; 09

10 πειράματα Πηγαίνετε στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο για τα Πειράματα! Με τη βοήθεια του συνοδού σας θα μάθετε για ορισμένα από τα φαινόμενα που επηρεάζουν το περιβάλλον. Ποιο πείραμα σας άρεσε περισσότερο; Τι μάθατε από αυτό; συμπεράσματα Συζητήστε ως ομάδα και με τη βοήθεια του εμψυχωτή ή του δασκάλου σας, να προσδιορίσετε τα στοιχεία εκείνα που είναι μοναδικά για την περιοχή και κάνουν κάθε Μεσσήνιο να αισθάνεται περήφανος για την καταγωγή του! δραστηριότητα για το σχολείο Ήρθε η ώρα να παρουσιάσετε όσα ανακαλύψατε από την έρευνά σας! Δουλεύοντας με την ομάδα σας σκεφτείτε: ποια στοιχεία από αυτά που μάθατε πιστεύετε ότι έχουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον; Πρέπει να αποφασίσετε σε τι μορφή θέλετε να κάνετε την παρουσίαση. Θα μπορούσατε να χρησιμοποιήσετε γραπτό κείμενο, βίντεο, κολάζ, ζωγραφική, πόστερ, φωτογραφίες κ.λπ. Οι καλύτερες παρουσιάσεις θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα του Natura Hall. Δημιουργήστε την παρουσίασή σας σαν να γράφετε μια ιστορία και τονίστε τη σημασία της έρευνας για την τοπική κοινωνία. Είναι απαραίτητο να βρείτε έναν συναρπαστικό τίτλο! 10

11 ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ (ΟΜΑΔΙΚΑ ή ΕΠΙΔΕΙΞΗΣ) Η ενότητα αυτή δεν περιέχεται στο Φυλλάδιο μαθητή. Στο τέλος της περιήγησης θα σας δωθούν τα υλικά ώστε να κάνετε με τις ομάδες σας τα παρακάτω ομαδικά πειράματα ή πειράματα επίδειξης ολοκληρώνοντας την επίσκεψη με πιο διαδραστικό τρόπο. Οι δραστηριότητες αυτές επιλέχθηκαν με κριτήρια το χαμηλό κόστος διεξαγωγής και την εύκολη αναπαραγωγή έτσι ώστε να μπορούν να επαναληφθούν σε οποιοδήποτε σχολείο χωρίς την απαίτηση ειδικού εξοπλισμού. Για τη διεξαγωγή τους χρειάζονται απλά υλικά και ο εκπαιδευτικός (ή ο εμψυχωτής) που θα εξηγεί και θα κατευθύνει τη διαδικασία. Στα πειράματα και κατά τη κρίση του εκπαιδευτικού μπορούν να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία και μαθητές. Πείραμα 1: Όξινη Βροχή Υλικά Θα χρειαστείτε διάφανα πλαστικά ποτηράκια, νερό, ξύδι λευκό, κιμωλίες λευκές και ένα καρφί. Οδηγίες για την εκτέλεση του πειράματος Χαράξτε με το καρφί ένα σχέδιο στη μια άκρη κάθε κιμωλίας. Γεμίστε το ένα ποτήρι με νερό και το άλλο με ξύδι ώστε το ύψος του υγρού να είναι περίπου 3 εκατοστά. Τοποθετήστε μια κιμωλία σε κάθε ποτήρι με τη χαραγμένη άκρη προς τα κάτω. Παρατηρήστε την αντίδραση που συμβαίνει. Αφήστε για 1-2 λεπτά και αφαιρέστε τις κιμωλίες. Παρατηρείστε τις αλλαγές. Στόχος πειράματος Με το πείραμα αυτό μπορεί κανείς να εξηγήσει τι είναι η όξινη βροχή και να μιλήσει για τις συνέπειές της για το περιβάλλον. Μπορούμε επίσης να πούμε πώς ο καθένας μας μπορεί να κάνει καθημερινά ενέργειες για να μην σχηματιστεί όξινη βροχή. Στους συνδέσμους που ακολουθούν μπορείτε να δείτε βίντεο από την εκτέλεση του πειράματος: Το παραπάνω πείραμα μπορεί να συνδυαστεί και με πειράματα για τη μέτρηση οξύτητας διαφόρων υλικών (για το δημοτικό κυρίως) Πείραμα για τη Μέτρηση οξύτητας: 11

12 Λίγα λόγια για την Όξινη Βροχή Όξινη ορίζεται η βροχή που έχει ph μικρότερο από 5,6 (Η «καθαρή» βροχή έχει ph = 5,6). Το παρακάτω σχήμα απεικονίζει τη δημιουργία της όξινης βροχής Η όξινη βροχή είναι ένα πρόβλημα που οφείλεται στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Οι αέριοι ρύποι που συντελούν στη δημιουργία όξινης βροχής είναι οξείδια του θείου και του αζώτου που εκλύονται στην ατμόσφαιρα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Η καύση των ορυκτών καυσίμων, η αποικοδόμηση οργανικών ουσιών από τα βακτήρια του εδάφους, αλλά και η ηφαιστειακή δραστηριότητα απελευθερώνουν στην ατμόσφαιρα διάφορα οξείδια του αζώτου και του θείου. Τα αέρια αυτά με τη βοήθεια των υδρατμών της ατμόσφαιρας, μετατρέπονται σε νιτρικό και θειώδες οξύ αντίστοιχα και επιστρέφουν στην επιφάνεια της Γης διαλυμένα στο νερό της βροχής, στο χιόνι, στο χαλάζι κ.λπ. Για το λόγο αυτό η βροχή καθίσταται ελαφρά όξινη αποκτώντας ένα ph γύρω στο 5,6. Στις περιοχές όπου η ατμόσφαιρα έχει επιβαρυνθεί με μεγάλες συγκεντρώσεις των οξειδίων αυτών, είτε διότι γίνεται εντατική καύση υγρών καυσίμων είτε διότι οι ρύποι έχουν μεταφερθεί με τον άνεμο από άλλες περιοχές, αυξάνεται η συγκέντρωση του νιτρικού και του θειώδους οξέος που βρίσκονται διαλυμένα στο νερό της βροχής. Έτσι η βροχή γίνεται περισσότερο όξινη, καθώς η τιμή του ph της μπορεί να πέσει πολύ κάτω από το 5. Πιθανές συνέπειες της όξινης βροχής είναι η καταστροφή του φυλλώματος των δένδρων, η ελάττωση της γονιμότητας του εδάφους κ.λπ. Επίσης προκαλούνται καταστροφές στα ιστορικά αρχιτεκτονικά μνημεία και στα έργα τέχνης που είναι κατασκευασμένα από μάρμαρο, γιατί το οξέα διαβρώνουν τις εξωτερικές τους επιφάνειες (γυψοποίηση). 12

13 Καταστροφή μνημείων Ιστορικής αξίας Μία σοβαρή επίπτωση της όξινης βροχής, που έχει ιδιαίτερα μεγάλη σημασία για τον πολιτισμό μας, είναι οι καταστροφές που προκαλεί σε μνημεία, προσβάλλοντας τα υλικά κατασκευής τους (πέτρα, μάρμαρο, κ.ο.κ.). Η όξινη βροχή μετατρέπει το μάρμαρο σε γύψο (ένυδρο άλας του θειικού ασβεστίου) που είναι κοκκώδης και παρασύρεται από το νερό. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται γυψοποίηση των μαρμάρων. Και η σχετική χημική αντίδραση: SO2 + ½ O2 + H2O + CaCO3 CaSO4 + H2O +CO2 ρύπος μάρμαρο γύψος Στη φωτογραφία βλέπουμε τις Καρυάτιδες, μαρμάρινα αγάλματα, που βρίσκονται στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης των Αθηνών (εξωτερικός χώρος) και χρονολογούνται από τον 5ο αιώνα π.χ.. Το 1980 μεταφέρθηκαν τα πρωτότυπα αγάλματα μέσα στο Μουσείο της Ακρόπολης και στη θέση τους τοποθετήθηκαν αντίγραφα. Γιατί πιστεύετε ότι ήταν απαραίτητη η αντικατάσταση των πρωτοτύπων με αντίγραφα; (ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Για να προστατευτούν από την γυψοποίηση. Η ατμόσφαιρα της Αθήνας είναι επιβαρυμένη με αέριους ρύπους (οξείδια του θείου και του αζώτου) που με το νερό της βροχής σχηματίζουν όξινη βροχή, η οποία διαλύει το μάρμαρο και το μετατρέπει σε γύψο που είναι κοκκώδης, με αποτέλεσμα να καταστρέφονται σιγά - σιγά οι πτυχώσεις κ.λπ.). 13

14 Πείραμα 2: Ατμοσφαιρική ρύπανση Υλικά Θα χρειαστείτε 4 μεγάλα γυάλινα μπουκάλια χυμού ή ντοματοχυμού ίδιου σχήματος, μπογιά τροφίμων (2 χρώματα), κρύο και ζεστό νερό (άρα χρειάζεται βραστήρας και ψυγείο). Καρτέλες χάρτινες (ή χαρτιά τράπουλας), αυτοκόλλητες ετικέτες για τα μπουκάλια και μαρκαδόρους (προσοχή το πείραμα πρέπει να εκτελείται από τους συνοδούς και όχι τους μαθητές) Οδηγίες για την εκτέλεση του πειράματος Γεμίζετε τα δυο μπουκάλια με κρύο νερό. Προσθέτετε το χρώμα ζαχαροπλαστικής ώστε να γίνει το νερό μπλε. Τοποθετείτε τα αυτοκόλλητα και σημειώνετε ότι περιέχουν κρύο νερό. Γεμίζετε τα άλλα δυο μπουκάλια με ζεστό νερό. Προσθέτετε το κόκκινο χρώμα ζαχαροπλαστικής ώστε να γίνει το νερό κόκκινο. Τοποθετείτε τα αυτοκόλλητα και σημειώνετε ότι περιέχουν ζεστό νερό. Όλα τα μπουκάλια πρέπει να είναι γεμάτα μέχρι το χείλος. Τοποθετείτε την κάρτα στο στόμιο του μπουκαλιού με το ζεστό νερό. Το αναποδογυρίζετε κρατώντας την κάρτα και το τοποθετείτε ακριβώς πάνω από το στόμιο του ενός μπουκαλιού με το κρύο νερό. Τα ευθυγραμμίζετε και αφαιρείτε προσεκτικά την κάρτα. Παρατηρείτε ότι τα χρώματα αναμειγνύονται. Επαναλαμβάνετε τη διαδικασία ξεκινώντας από το μπουκάλι του κρύου νερού. Παρατηρείτε ότι τα χρώματα δεν αναμειγνύονται. Στόχος πειράματος Μπορούμε να μιλήσουμε στα παιδιά για την αναστροφή της θερμοκρασίας και την αγωγιμότητα. Το πείραμα εξηγεί πώς κάποιες περιοχές είναι πιο επιρρεπείς στην ατμοσφαιρική ρύπανση λόγω αναστροφής θερμοκρασίας εξαιτίας της θέσης τους. Με την αναστροφή θερμοκρασίας ο ζεστός αέρας παγιδεύει τον ψυχρό αέρα στο έδαφος εμποδίζοντας τους ρύπους να ανεβούν στην ατμόσφαιρα. Στους συνδέσμους που ακολουθούν μπορείτε να δείτε βίντεο από την εκτέλεση του πειράματος: Λίγα λόγια για την ατμοσφαιρική ρύπανση Ατμοσφαιρική ρύπανση καλείται η παρουσία στην ατμόσφαιρα ρύπων σε ποσότητα, συγκέντρωση ή διάρκεια, που έχουν ως αποτέλεσμα την αλλοίωση της δομής, της σύστασης και των χαρακτηριστικών της ατμόσφαιρας. Αυτές οι αλλαγές μπορούν να προκαλέσουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, στους ζωντανούς οργανισμούς και τα οικοσυστήματα καθώς και στο υλικό και πολιτιστικό περιβάλλον. Το είδος και η συμμετοχή κάθε ρύπου στην ατμόσφαιρα εξαρτάται από την εποχή, τις κλιματικές και τοπογραφικές συνθήκες της περιοχής καθώς και από το είδος και την ποιότητα των καυσίμων που χρησιμοποιούνται στις δραστηριότητες των ανθρώπων. Ποίοι είναι οι κυριότεροι ατμοσφαιρικοί ρύποι; Οι κυριότεροι ατμοσφαιρικοί ρύποι είναι: Το Διοξείδιο του Θείου (SO2) Το Μονοξείδιο του Άνθρακα (CO) Τo Διοξείδιo του Αζώτου (NO2) Το Όζον (O3) Τα Αιωρούμενα Σωματίδια Το Βενζόλιο (C6H6) Ο Μόλυβδος (Pb) 14

15 Πηγές ατμοσφαιρικών ρύπων Κυριότερες πηγές προέλευσης του διοξειδίου του θείου είναι οι ηλεκτροπαραγωγοί σταθμοί, οι χημικές βιομηχανίες, τα διυλιστήρια πετρελαίου, οι κεντρικές θερμάνσεις και τα πετρελαιοκίνητα αυτοκίνητα που χρησιμοποιούν καύσιμο με ψηλή περιεκτικότητα σε θείο. Κυριότερες πηγές προέλευσης του μονοξειδίου του άνθρακα είναι οι εξατμίσεις αυτοκινήτων, ιδιαίτερα σε κλειστούς χώρους στάθμευσης ή κατά μήκος δρόμων σε περίοδο κυκλοφοριακής αιχμής, και οι εξατμίσεις πάσης φύσεως μηχανών όταν συντελείται ατελής καύση. Άλλες πηγές είναι το καψάλισμα των χωραφιών και η καύση ελαστικών σε ανοικτούς χώρους. Η καύση ορυκτών καυσίμων κυρίως σε αυτοκίνητα, σε ηλεκτροπαραγωγούς σταθμούς και κεντρικές θερμάνσεις παράγουν μεταξύ άλλων και μονοξείδιο του αζώτου (ΝΟ). Αυτό με διάφορες χημικές αντιδράσεις που ενισχύονται με την παρουσία της ηλιακής ακτινοβολίας και του όζοντος, μετατρέπεται σε διοξείδιο του αζώτου (ΝΟ2). Το όζον σχηματίζεται στην κατώτερη ατμόσφαιρα (τροπόσφαιρα) ως αποτέλεσμα χημικών αντιδράσεων μεταξύ του οξυγόνου, πτητικών οργανικών ενώσεων και οξειδίων του αζώτου (NOx) με τη βοήθεια της ηλιακής ακτινοβολίας. Πηγές εκπομπής πρόδρομων ουσιών του όζοντος είναι τα οχήματα, τα χημικά εργοστάσια, τα χημικά διαλυτικά και τα βενζινάδικα. Οι κυριότερες πηγές εκπομπής αιωρουμένων σωματιδίων είναι οι διάφορες βιομηχανικές δραστηριότητες, τα αυτοκίνητα, οι πυρκαγιές, τα καψαλίσματα χωραφιών και άλλες γεωργικές δραστηριότητες, οι κατασκευές, η επαναιώρηση σκόνης λόγω ισχυρών ανέμων κλπ. Πηγές βενζολίου είναι τα πρατήρια βενζίνης και τα αυτοκίνητα διανομής της, καθώς επίσης και όλες οι μηχανές που χρησιμοποιούν βενζίνη σαν καύσιμο. Πηγές μολύβδου μπορεί να είναι τα διαφόρου τύπου μεταφορικά μέσα που χρησιμοποιούν μολυβδούχα βενζίνη, εργοστάσια που χρησιμοποιούν μόλυβδο ή ουσίες που περιέχουν μόλυβδο και χώροι που καίνε απορρίμματα. Επιδράσεις στο ανθρωπογενές περιβάλλον Μακροχρόνια έκθεση στο διοξείδιο του θείου μπορεί να προκαλέσει αναπνευστικά προβλήματα, να τροποποιήσει τον αμυντικό μηχανισμό των πνευμόνων και να επιδεινώσει τυχόν υπάρχουσες καρδιοαγγειακές παθήσεις. Υψηλές συγκεντρώσεις διοξειδίου του θείου στην ατμόσφαιρα συμβάλλουν επίσης στη μείωση της ορατότητας, στην αύξηση της οξύτητας των λιμνών και των ποταμών και προκαλούν αλλοιώσεις στη βλάστηση και στα μέταλλα. Το μονοξείδιο του άνθρακα μειώνει την ικανότητα του αίματος να μεταφέρει οξυγόνο σε βασικούς ιστούς του οργανισμού, επιδρώντας κυρίως στο καρδιοαγγειακό και νευρικό σύστημα. Υψηλές συγκεντρώσεις μονοξειδίου του άνθρακα προκαλούν ζαλάδες, πονοκεφάλους και κόπωση. Το διοξείδιο του αζώτου (ΝΟ2) σε υψηλές συγκεντρώσεις προκαλεί αναπνευστικά προβλήματα, ιδιαίτερα σε άτομα που υποφέρουν από άσθμα και σε παιδιά. Στους ασθματικούς προκαλεί δυσκολία στην αναπνοή. Συνδράμει επίσης στη δημιουργία του όζοντος στην τροπόσφαιρα και της όξινης βροχής, επηρεάζοντας έτσι αρνητικά τη βλάστηση. Το όζον σε ψηλές συγκεντρώσεις μπορεί να ερεθίσει το αναπνευστικό σύστημα, προκαλώντας βήχα, αίσθημα ξηρότητας στο λαιμό και πόνο στο στήθος, φλεγμονή στους πνεύμονες και πιθανή επιδεκτικότητα σε μολύνσεις του αναπνευστικού. Η υγεία των ατόμων που υποφέρουν από άσθμα μπορεί να επιδεινωθεί. Το όζον έχει επίσης αρνητικές επιπτώσεις στις αγροτικές καλλιέργειες, δασική και άλλη βλάστηση. Τα αιωρούμενα σωματίδια επηρεάζουν την αναπνοή και προκαλούν ασθένειες στο αναπνευστικό σύστημα, στους πνεύμονες και στην καρδιά. 15

16 Το βενζόλιο σαν αυτούσια ένωση μπορεί να προκαλέσει χρόνιες παθήσεις όπως καρκίνο, αταξία στο κεντρικό νευρικό σύστημα, ζημιές στη λειτουργία του ήπατος και των νεφρών, ανωμαλίες στην αναπαραγωγή και προβληματικές γεννήσεις. Υψηλά ποσοστά μολύβδου μπορούν να επηρεάσουν δυσμενώς την πνευματική ανάπτυξη και δραστηριότητα των ανθρώπων, τη λειτουργία των νεφρών και τη χημεία του αίματος. Τα νεαρά άτομα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εξαιτίας της μεγαλύτερης ευαισθησίας των νεανικών ιστών και οργάνων στο μόλυβδο. Αναστροφή θερμοκρασίας Κανονικά η θερμοκρασία του αέρα ελαττώνεται με την αύξηση του υψομέτρου. Κι αυτό γιατί όταν μια ποσότητα αέρα ανυψώνεται, εκτείνεται (τα αέρια είναι εκτατά, δηλαδή τείνουν να καταλάβουν όλο το χώρο που τους παρέχεται) αποκτά έτσι μικρότερη πίεση και ξοδεύεται ενέργεια, η οποία χρησιμοποιείται για να σπρώχνονται τα μόρια του αέρα το ένα μακριά από το άλλο. Η απώλεια της ενέργειας προκαλεί πτώση της θερμοκρασίας. Όταν ο αέρας κατέρχεται, συμπυκνώνεται, αποκτά μεγαλύτερη πίεση, επανακτά ενέργεια και η θερμοκρασία του αυξάνεται. Θερμοκρασιακή αναστροφή λέγεται το φαινόμενο κατά το οποίο η θερμοκρασία του αέρα αυξάνεται τοπικά με το ύψος, αντί να μειώνεται όπως κανονικά συμβαίνει. Η θερμοκρασιακή αναστροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην ευστάθεια της ατμοσφαίρας καθώς και στη μεταφορά και διασπορά των ρύπων της ατμόσφαιρας. Η μείωση της θερμοκρασίας με το υψόμετρο βοηθάει στην καλύτερη ανάμιξη του αέρα και στη διασπορά των ρύπων. Οι θερμότερες μάζες αέρα έχοντας μικρότερη πυκνότητα, έχουν την τάση να κινούνται προς μεγαλύτερα υψόμετρα, μέχρι να συναντήσουν αέριες μάζες με περίπου ίδια χαρακτηριστικά θερμοκρασίας και πυκνότητας. Το αντίστροφο συμβαίνει με τις ψυχρότερες μάζες, οι οποίες όντας «βαρύτερες» έχουν την τάση να κατέρχονται. Οι θερμές μάζες φτάνοντας στα υψηλότερα στρώματα ψύχονται, κατέρχονται και αντικαθίστανται από θερμότερες μάζες που προέρχονται από τα κοντινότερα στρώματα στην επιφάνεια του εδάφους, εξασφαλίζοντας έτσι την «φυσική κυκλοφορία» του αέρα. Σε περίπτωση όμως που έχουμε κοντά στο έδαφος ψυχρότερο αέρα από ότι σε ψηλότερα στρώματα, οδηγούμαστε σε μια σταθεροποιημένη κατάσταση, και δεν έχουμε κίνηση των αερίων μαζών. Αυτό είναι μια απόκλιση από την κανονική κατάσταση και καλείται θερμοκρασιακή ή θερμική αναστροφή. Πάνω από το στρώμα της αναστροφής, ο αέρας ψύχεται κανονικά όσο αυξάνεται το υψόμετρο. Θερμοκρασιακή αναστροφή μπορεί να υπάρξει με διάφορους τρόπους. Ο πρώτος μπορεί να συμβεί κατά τη διάρκεια μίας ξάστερης νύχτας, οπότε το έδαφος ακτινοβολεί θερμότητα (που έχει απορροφήσει την ημέρα από τον ήλιο) με υψηλό ρυθμό (δεν υπάρχουν σύννεφα να εμποδίσουν την ακτινοβολία και να την επανεκπέμψουν προς το έδαφος). Το έδαφος χάνοντας θερμότητα ψύχεται και ψύχει και τον αέρα που είναι κοντά του. Έτσι ο αέρας κοντά στο έδαφος γίνεται ψυχρότερος από αυτόν σε υψηλότερα στρώματα. Ένας άλλος τύπος αναστροφής, προκαλείται μέσω μιας οριζόντιας εισροής ψυχρού αέρα, όπως για παράδειγμα η θαλασσινή αύρα σε μια παράκτια περιοχή. Τέλος, ένας τρίτος τύπος αναστροφής, λαμβάνει χώρα τη νύχτα σε κοιλάδες, όταν κρύος αέρας ρέει από τις πλαγιές προς τον πυθμένα της κοιλάδας λόγω βαρύτητας. Ο αέρας εκεί είναι ψυχρότερος από ότι υψηλότερα. Η θερμοκρασιακή αναστροφή έχει ιδιαίτερη σημασία στην ημερήσια εξέλιξη της ατμοσφαιρικής ρύπανσης πάνω από πόλεις. Οι αέριοι ρυπαντές εμποδίζονται να διαχυθούν προς τα επάνω, παγιδεύονται στην κατώτερη ατμόσφαιρα και έτσι αυξάνουν τη συγκέντρωσή τους εκεί, προκαλώντας σοβαρά προβλήματα στους ζωντανούς οργανισμούς και όχι μόνον. 16

17 Πείραμα 3: Ο ρόλος του νερού στη διαμόρφωση του κλίματος του πλανήτη Υλικά Θα χρειαστείτε νερό σε θερμοκρασία δωματίου, ένα βαθύ παραλληλόγραμμο πυρέξ, παγάκια σε σακούλα, μια λάμπα και χρώμα ζαχαροπλαστικής (2 χρώματα). Οδηγίες για την εκτέλεση του πειράματος Γεμίζετε μέχρι τη μέση το πυρέξ με νερό σε θερμοκρασία δωματίου. Τοποθετείτε στη μια άκρη τη λάμπα για να ζεστάνει το νερό και στην άλλη άκρη τη σακούλα με τα παγάκια. Ρίχνετε 2 σταγόνες μπλε χρώμα στην πλευρά με το κρύο νερό και δυο σταγόνες κόκκινο χρώμα στην πλευρά με το ζεστό νερό και παρατηρείτε πώς κινείται κάθε χρώμα. Εδώ μπορείτε από πριν να ζητήσετε από τους μαθητές να μαντέψουν τι θα συμβεί (προσοχή το χρώμα βάφει το δέρμα και τα ρούχα). Στόχος πειράματος Με το πείραμα αυτό μπορεί κανείς να εξηγήσει τη διάδοση της θερμοκρασίας στα υγρά και να προσομοιάσει τη διαδικασία της κίνησης των θαλασσίων ρευμάτων στον πλανήτη, διαδικασία που εξασφαλίζει την ισορροπία του κλίματος. Παράλληλα μπορεί κανείς να μιλήσει για τους παράγοντες που επηρεάζουν την κίνηση αυτή. Στους συνδέσμους που ακολουθούν μπορείτε να δείτε βίντεο από την εκτέλεση ανάλογων πειραμάτων: Λίγα λόγια για το ρόλο του νερού στη διαμόρφωση του κλίματος του πλανήτη Η θερμότητα στα υγρά διαδίδεται με ρεύματα μεταφοράς. Ρεύματα μεταφοράς σε ένα δοχείο με υγρό δημιουργούνται ως εξής: όταν μια ποσότητα υγρού στο δοχείο θερμαίνεται διαστέλλεται και γίνεται πιο αραιή (ελαττώνεται η πυκνότητά της γιατί τα μόρια του υγρού απορροφώντας θερμότητα κινούνται πιο έντονα και απομακρύνονται το ένα από το άλλο). Το θερμό νερό κινείται ανοδικά και αντικαθίσταται από άλλη μάζα νερού ψυχρότερη και πυκνότερη. Όπως ανεβαίνει μεταφέρει θερμότητα σε όλο το υγρό και καθώς ψύχεται (μεταφέροντας τη θερμότητα και αυξάνοντας την πυκνότητά του) ακολουθεί καθοδική πορεία. Η κυκλική αυτή κίνηση του νερού κατά την οποία μεταφέρεται η θερμότητα παντού ονομάζεται μεταφορά με ρεύματα. Η διάδοση θερμότητας με μεταφορά παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση καιρικών καταστάσεων, ειδικά δε στους ωκεανούς αποτελεί έναν σημαντικό μηχανισμό διάδοσης θερμότητας σε γεωφυσική κλίμακα. Τα θαλάσσια ρεύματα είναι οριζόντιες ή κατακόρυφες κινήσεις θαλάσσιων μαζών και έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο κλίμα. Τα θαλάσσια ρεύματα μεταφέρουν ενέργεια και ύλη. Υπάρχουν θερμά και ψυχρά ρεύματα. Προκαλούνται από την περιστροφή της Γης, την τριβή του ανέμου στην επιφάνεια της θάλασσας και από τις διαφορές πυκνότητας μεταξύ των θαλάσσιων στρωμάτων. Κύριες αιτίες σχηματισμού επιφανειακών θαλασσίων ρευμάτων είναι η ανομοιόμορφη θερμοκρασία του νερού και οι άνεμοι. Τα νερά στα μικρά γεωγραφικά πλάτη έχουν μικρότερη θερμοκρασία από εκείνα στα μεγαλύτερα πλάτη. Έτσι όταν ο ήλιος θερμαίνει τα νερά στον Ισημερινό, αυτά αραιώνουν (η πυκνότητά τους ελαττώνεται) και αρχίζουν να κατευθύνονται προς τους πόλους. Κινούμενα προς τους πόλους τα νερά χάνουν την υψηλή θερμοκρασία, βυθίζονται ως πιο πυκνά, και αρχίζουν να επιστρέφουν πάλι προς την αρχική τους θέση. Αυτή η διαδικασία συνεχίζεται χωρίς τέλος. Το πιο διάσημο θερμό ρεύμα στη θάλασσα είναι το ρεύμα του κόλπου του Μεξικού (Gulf Stream), που μεταφέρει θερμές μάζες θαλάσσιου νερού από το Μεξικό στη Βόρεια Θάλασσα επηρεάζοντας το κλίμα των χωρών της Δυτικής Ευρώπης, αφού το κάνει πιο ήπιο. 17

18 ΣΤ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Μετά την επίσκεψη και την περιήγηση στο Natura Hall, οι ομάδες συγκεντρώνονται μαζί σε έναν χώρο για να διατυπώσουν κάποια βασικά συμπεράσματα από την έρευνά τους για τη Μεσσηνία. Στο σημείο αυτό ο εκπαιδευτικός ή ο εμψυχωτής κάθε ομάδας τους βοηθάει κάνοντας ερωτήσεις και ανακαλώντας πληροφορίες από τη διαδρομή. Από όλη την περιήγηση που έκαναν οι μαθητές συζητούν τι από όσα έμαθαν τους έκανε μεγαλύτερη εντύπωση. Παράλληλα, υποδεικνύουν τις προβληματικές συνήθειες των ανθρώπων στην καθημερινότητά τους ως προς τον πλανήτη μας και ταυτόχρονα σκέπτονται κάποιες ιδέες για να μπορέσουν να αποκαταστήσουν το φυσικό περιβάλλον. Ποια από τα συμπεράσματά αυτά θεωρούν πιο σημαντικά για να τα γνωστοποιήσουν στους γονείς, τους φίλους και τους ανθρώπους της Μεσσηνίας; Στο σημείο αυτό οι μαθητές (με τη βοήθεια ενός από τους εμψυχωτές ή με το δάσκαλό τους) αναφέρουν τα στοιχεία που είναι μοναδικά και κάνουν κάθε Μεσσήνιο να αισθάνεται περήφανος: Χαμαιλέων της Πύλου Ο υγροβιότοπος της Γιάλοβας Φοινικόπτερο Καρέτα-Καρέτα Monachus monachus Τοπικά προϊόντα (π.χ. Ελιά) Και αναφέρουν κάποιες από τις παρακάτω έννοιες δράσεις: Βιοποικιλότητα Αειφορία Ανακύκλωση Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Προστασία ειδών υπό απειλή Σεβασμός στο περιβάλλον Βιώσιμοι φυσικοί πόροι Βιολογική γεωργία Βιοκλιματική αρχιτεκτονική Διαχείριση υδάτινων πόρων Μείωση ενεργειακής κατανάλωσης Μείωση εκπομπών ρύπων Διαχείριση αποβλήτων 18

19 Ζ. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Παρουσίαση των συμπερασμάτων της έρευνας κατά την επίσκεψη στο Natura Hall Ήρθε η ώρα να παρουσιάσετε όσα ανακαλύψατε από την έρευνά σας! Δουλεύοντας με την ομάδα σας σκεφτείτε: ποια στοιχεία από αυτά που μάθατε πιστεύετε ότι έχουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον; Πρέπει να αποφασίσετε σε τι μορφή θέλετε να κάνετε την παρουσίαση. Θα μπορούσατε να χρησιμοποιήσετε γραπτό κείμενο, βίντεο, κολάζ, ζωγραφική, πόστερ, φωτογραφίες κ.λπ. Οι καλύτερες παρουσιάσεις θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα του Natura Hall. Δημιουργήστε την παρουσίασή σας σαν να γράφετε μια ιστορία και τονίστε τη σημασία της έρευνας για την τοπική κοινωνία. Είναι απαραίτητο να βρείτε έναν συναρπαστικό τίτλο! (Από το Φυλλάδιο μαθητή) Όσον αφορά στην παρουσίαση των συμπερασμάτων τα παιδιά θα χρειαστούν την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού ώστε να αποφασίσουν ποιες πληροφορίες θα χρησιμοποιήσουν και πώς θα τις παρουσιάσουν. Πείραμα για το σχολείο Εκτός από την έρευνα στο Natura Hall τα παιδιά μπορούν να κάνουν κι ένα ακόμα πείραμα στο σχολείο. Τα δεδομένα που θα προκύψουν αποτελούν ένα ακόμα θέμα προς συζήτηση. «Ορατή» ρύπανση Αφορά κυρίως σχολεία αστικών περιοχών Υλικά Τα παιδιά θα χρειαστούν κάρτες που θα φτιάξουμε από φίλτρα καφέ που θα τα κολλήσουμε σε σκληρό χαρτόνι, σκοινί, μαρκαδόρους, σακούλες με σφράγισμα, σελοτέϊπ και βαζελίνη. Οδηγίες για την εκτέλεση του πειράματος Τα παιδιά αριθμούν τις κάρτες, απλώνουν βαζελίνη από τη μια πλευρά, και περνάνε σκοινί σε καθεμία ώστε να μπορούν να τις κρεμάσουν. Τώρα ήρθε η ώρα για δράση, θα πρέπει να σκεφτούν μέρη με λιγότερη ή περισσότερη ρύπανση ώστε να τοποθετήσουν εκεί τις κάρτες με το σελοτέϊπ. Για παράδειγμα, διάφορα σημεία στο σχολείο τους ή στο σπίτι ή σε κάποια σημεία της γειτονιάς τους. Κάθε φορά που τοποθετούν μια κάρτα σε έναν χώρο κρατάνε αρχείο πότε και πού τοποθετήθηκε. Για δείγμα ελέγχου, τοποθετούν μια κάρτα με βαζελίνη μέσα σε σφραγισμένη σακούλα. Θα ελέγξουν τις κάρτες μακροσκοπικά ή με το μικροσκόπιο του σχολείου μετά από λίγο καιρό (10-15 ημέρες), για να δουν τι συνέβη. Στόχος πειράματος Σε συνέχεια του ερωτηματολογίου που συζήτησαν στο σχολείο, τα παιδιά θα μπορέσουν να οπτικοποιήσουν την ατμοσφαιρική ρύπανση σε ότι αφορά στα αιωρούμενα σωματίδια. Μπορείτε να φτιάξετε μια μικρή αναφορά με τα αποτελέσματά σας και να τα στείλετε στην ηλεκτρονική διεύθυνση: Στην μικρή αυτή έρευνα παιδιά από πόλεις και από χωριά θα μπορούν να συγκρίνουν τα αποτελέσματά τους. Στον σύνδεσμο που ακολουθεί μπορείτε να δείτε βίντεο από την εκτέλεση του πειράματος: 19

20

Υπό την αιγίδα τόυ ΥπόΥΡΓΕιόΥ παιδειασ ΔΙΑ ΒιόΥ ΜΆΘΗΣΗΣ Και ΘΡΗΣΚΕΥΜατΩΝ. Oμάδα 1

Υπό την αιγίδα τόυ ΥπόΥΡΓΕιόΥ παιδειασ ΔΙΑ ΒιόΥ ΜΆΘΗΣΗΣ Και ΘΡΗΣΚΕΥΜατΩΝ. Oμάδα 1 Υπό την αιγίδα τόυ ΥπόΥΡΓΕιόΥ παιδειασ ΔΙΑ ΒιόΥ ΜΆΘΗΣΗΣ Και ΘΡΗΣΚΕΥΜατΩΝ Oμάδα 1 Η Μεσσηνία αποτελεί περιοχή με μοναδικό φυσικό πλούτο! Στην επίσκεψή σας στο Navarino Natura Hall θα έχετε τη μοναδική ευκαιρία

Διαβάστε περισσότερα

Συγκριτική ανάλυση ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε αστικές περιοχές Διαχρονική εξέλιξη

Συγκριτική ανάλυση ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε αστικές περιοχές Διαχρονική εξέλιξη 1η Ημερίδα Εταιρείας Δημόσιας και Περιβαλλοντικής Υγιεινής 11 Ιουνίου 2010, Λάρισα Συγκριτική ανάλυση ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε αστικές περιοχές Διαχρονική εξέλιξη Τσιρόπουλος Νικ. Αναπληρωτής Καθηγητής,

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Πόρων

Εργασία Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Εργασία Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Αλμπάνη Βάλια Καραμήτρου Ασημίνα Π.Π.Σ.Π.Α. Υπεύθυνος Καθηγητής: Δημήτριος Μανωλάς Αθήνα 2013 1 Πίνακας περιεχομένων ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ...2 Εξαντλούμενοι φυσικοί

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΞΙΝΗΣ ΒΡΟΧΗΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΞΙΝΗΣ ΒΡΟΧΗΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ !Unexpected End of Formula l ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΞΙΝΗΣ ΒΡΟΧΗΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Παραδεισανός Αδάμ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η εργασία αυτή εκπονήθηκε το ακαδημαϊκό έτος 2003 2004 στο μάθημα «Το πείραμα στη

Διαβάστε περισσότερα

είναι η επιβάρυνση του περιβάλλοντος (αέρα, νερού, εδάφους) με κάθε παράγοντα (ρύπο) που έχει βλαπτικές επιδράσεις στους οργανισμούς.

είναι η επιβάρυνση του περιβάλλοντος (αέρα, νερού, εδάφους) με κάθε παράγοντα (ρύπο) που έχει βλαπτικές επιδράσεις στους οργανισμούς. ΡΥΠΑΝΣΗ είναι η επιβάρυνση του περιβάλλοντος ρβ ς (αέρα, νερού, εδάφους) με κάθε παράγοντα (ρύπο) που έχει βλαπτικές επιδράσεις στους οργανισμούς. ΡΥΠΑΝΣΗ Κατηγορίες ρύπων: χημικές ουσίες μορφές ενέργειας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΘΕΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ: ΑΣΚΟΡΔΑΛΑΚΗ ΜΑΝΟΥ ΕΤΟΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΘΕΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ: ΑΣΚΟΡΔΑΛΑΚΗ ΜΑΝΟΥ ΕΤΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΘΕΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ: ΑΣΚΟΡΔΑΛΑΚΗ ΜΑΝΟΥ ΕΤΟΣ 2013-2014 ΤΑΞΗ:B ΤΜΗΜΑ: Β1 ΡΥΠΑΝΣΗ- ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Η καθαριότητα και η λειτουργικότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΡΥΠΑΝΣΗ. Ρύπανση : η επιβάρυνση του περιβάλλοντος με κάθε παράγοντα ( ρύπο ) που έχει βλαπτικές επιδράσεις στους οργανισμούς ΡΥΠΟΙ

ΡΥΠΑΝΣΗ. Ρύπανση : η επιβάρυνση του περιβάλλοντος με κάθε παράγοντα ( ρύπο ) που έχει βλαπτικές επιδράσεις στους οργανισμούς ΡΥΠΟΙ ΡΥΠΑΝΣΗ Ρύπανση : η επιβάρυνση του περιβάλλοντος με κάθε παράγοντα ( ρύπο ) που έχει βλαπτικές επιδράσεις στους οργανισμούς ΡΥΠΟΙ χημικές ουσίες μορφές ενέργειας ακτινοβολίες ήχοι θερμότητα ΕΠΙΚΥΝΔΥΝΟΤΗΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Ενότητα: Φυσική Ατμοσφαιρικού Περιβάλλοντος -2 Δημήτρης Μελάς Καθηγητής ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠAΝΣΗ Ορισμός της ατμοσφαιρικής ρύπανσης Ατμοσφαιρική ρύπανση ονομάζεται

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:

ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Μία αλεπού και ένα τσακάλι που ζουν σε ένα οικοσύστημα ανήκουν: Α. Στον ίδιο πληθυσμό Β. Στην

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντική μηχανική

Περιβαλλοντική μηχανική Περιβαλλοντική μηχανική 2 Εισαγωγή στην Περιβαλλοντική μηχανική Enve-Lab Enve-Lab, 2015 1 Environmental Μεγάλης κλίμακας περιβαλλοντικά προβλήματα Παγκόσμια κλιματική αλλαγή Όξινη βροχή Μείωση στρατοσφαιρικού

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο Εργασίας 1: Μετρήσεις μήκους Η μέση τιμή

Φύλλο Εργασίας 1: Μετρήσεις μήκους Η μέση τιμή Φύλλο Εργασίας 1: Μετρήσεις μήκους Η μέση τιμή Φυσικά μεγέθη: Ονομάζονται τα μετρήσιμα μεγέθη που χρησιμοποιούμε για την περιγραφή ενός φυσικού φαινομένου. Τέτοια μεγέθη είναι το μήκος, το εμβαδόν, ο όγκος,

Διαβάστε περισσότερα

Σώστε τη γη. Κρεσφόντης Χρυσοσπάθης

Σώστε τη γη. Κρεσφόντης Χρυσοσπάθης Επειδή ο πληθυσμός της γης και οι ανθρώπινες δραστηριότητες αυξάνοντας συνεχώς, χρησιμοποιούμε όλο και περισσότερο γλυκό νερό. Με τον τρόπο αυτό, όπως υποστηρίζουν οι επιστήμονες, το γλυκό νερό ρυπαίνεται

Διαβάστε περισσότερα

Ατμόσφαιρα. Αυτό τo αεριώδες περίβλημα, αποτέλεσε την πρώτη ατμόσφαιρα της γης.

Ατμόσφαιρα. Αυτό τo αεριώδες περίβλημα, αποτέλεσε την πρώτη ατμόσφαιρα της γης. Ατμόσφαιρα Η γη, όπως και ολόκληρο το ηλιακό μας σύστημα, αναπτύχθηκε μέσα από ένα τεράστιο σύννεφο σκόνης και αερίων, πριν από 4,8 δισεκατομμύρια χρόνια. Τότε η γη, περικλειόταν από ένα αεριώδες περίβλημα

Διαβάστε περισσότερα

Ατμοσφαιρική Ρύπανση

Ατμοσφαιρική Ρύπανση Ατμοσφαιρική Ρύπανση Τι είναι ατμοσφαιρική ρύπανση; Ατμοσφαιρική ρύπανση είναι η εισαγωγή στον αέρα χημικών, αιωρούμενων στερεών ή οργανισμών που προκαλούν προβλήματα υγείας στους ανθρώπους ή σε άλλους

Διαβάστε περισσότερα

Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών

Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών Το Φαινόμενο του θερμοκηπίου Η τρύπα του όζοντος Η μόλυνση της ατμόσφαιρας Η μόλυνση του νερού Η μόλυνση του εδάφους Όξινη βροχή Ρύπανση του περιβάλλοντος Ραδιενεργός ρύπανση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΘΡΑΚΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ. Συνολική ποσότητα άνθρακα στην ατμόσφαιρα: 700 x 10 9 tn

ΑΝΘΡΑΚΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ. Συνολική ποσότητα άνθρακα στην ατμόσφαιρα: 700 x 10 9 tn ΑΝΘΡΑΚΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ CO 2, CO, CH 4, NMHC Συνολική ποσότητα άνθρακα στην ατμόσφαιρα: 700 x 10 9 tn Διοξείδιο του άνθρακα CO 2 : Άχρωμο και άοσμο αέριο Πηγές: Καύσεις Παραγωγή τσιμέντου Βιολογικές διαδικασίες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ. Γενικά περί ατµόσφαιρας

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ. Γενικά περί ατµόσφαιρας ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ Γενικά περί ατµόσφαιρας Τι είναι η ατµόσφαιρα; Ένα λεπτό στρώµα αέρα που περιβάλει τη γη Η ατµόσφαιρα είναι το αποτέλεσµα των διαχρονικών φυσικών, χηµικών και βιολογικών αλληλεπιδράσεων του

Διαβάστε περισσότερα

Μετεωρολογία Κλιματολογία (ΘΕΩΡΙΑ):

Μετεωρολογία Κλιματολογία (ΘΕΩΡΙΑ): Μετεωρολογία Κλιματολογία (ΘΕΩΡΙΑ): Μιχάλης Βραχνάκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΙ Θεσσαλίας ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 6 ΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Η ΓΗ ΚΑΙ Η ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΗΛΙΑΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Το μεγαλύτερο μέρος της γης αποτελείται από νερό. Το 97,2% του νερού αυτού

Το μεγαλύτερο μέρος της γης αποτελείται από νερό. Το 97,2% του νερού αυτού 1. Το νερό στη φύση και τη ζωή των ανθρώπων Το μεγαλύτερο μέρος της γης αποτελείται από νερό. Το 97,2% του νερού αυτού βρίσκεται στους ωκεανούς, είναι δηλαδή αλμυρό. Μόλις το 2% βρίσκεται στους πόλους

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ Κ Kάνιγγος ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΟΛΛΙΝΤΖΑ 10, (5ος όροφ. Τηλ: 210-3300296-7. www.kollintzas.gr OΙΚΟΛΟΓΙΑ 1. Όσο το ποσό της ενέργειας: α) μειώνεται προς τα ανώτερα

Διαβάστε περισσότερα

08/03/2018 Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα:.

08/03/2018 Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα:. 08/03/2018 Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα:. Θέμα 1ο Σύμφωνα με επιστημονικές ανακοινώσεις η «μέση» θερμοκρασία του πλανήτη μας, προς τον οποίο ρέει διαρκώς

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ.. Όλα όσα πρέπει να μάθετε για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, πως δημιουργείται το πρόβλημα και τα συμπεράσματα που βγαίνουν από όλο αυτό. Διαβάστε Και Μάθετε!!! ~ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

Ηόξινη βροχή και οι επιπτώσεις της στον άνθρωπο και στο οικοσύστημα

Ηόξινη βροχή και οι επιπτώσεις της στον άνθρωπο και στο οικοσύστημα Ηόξινη βροχή και οι επιπτώσεις της στον άνθρωπο και στο οικοσύστημα Χαλβατζής Σταμάτιος Α.Μ. 7387 Μάθημα Οικολογίας 1 ο εξάμηνο Ορισμός H όρος όξινη βροχή αναφέρεταιστηνπαρουσίασεαυτήνόξινωνδιαλυμένων

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου. Άνθρωπος και Περιβάλλον (Κεφ.2)

Βιολογία Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου. Άνθρωπος και Περιβάλλον (Κεφ.2) Μάθημα/Τάξη: Κεφάλαιο: Βιολογία Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου Άνθρωπος και Περιβάλλον (Κεφ.2) Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 13-02-2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100 ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιο σας τον

Διαβάστε περισσότερα

Περιγραφή/Ορολογία Αίτια. Συνέπειες. Λύσεις. Το φωτοχημικό νέφος

Περιγραφή/Ορολογία Αίτια. Συνέπειες. Λύσεις. Το φωτοχημικό νέφος Π.Αρφάνης για ΕΠΑΛ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ 2011 Περιγραφή/Ορολογία Αίτια. Συνέπειες. Λύσεις. Το φωτοχημικό νέφος Γενικές γνώσεις. Ορολογία Τι είναι η Ατμοσφαιρική Ρύπανση; Είναι η ποιοτική και ποσοτική αλλοίωση της

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ. 1. Ποια από τις παρακάτω ενώσεις αποτελεί πρωτογενή ρύπο; α. το DDT β. το νιτρικό υπεροξυακετύλιο γ. το όζον δ.

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ. 1. Ποια από τις παρακάτω ενώσεις αποτελεί πρωτογενή ρύπο; α. το DDT β. το νιτρικό υπεροξυακετύλιο γ. το όζον δ. 1 ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ 1. Ποια από τις παρακάτω ενώσεις αποτελεί πρωτογενή ρύπο; α. το DDT β. το νιτρικό υπεροξυακετύλιο γ. το όζον δ. το βενζοπυρένιο 2. Τα οξείδια του αζώτου: α. αντιδρούν με το οξυγόνο

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥΤΡΥΠΑ ΤΟΥ ΟΖΟΝΤΟΣ

ΧΗΜΕΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥΤΡΥΠΑ ΤΟΥ ΟΖΟΝΤΟΣ ΧΗΜΕΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥΤΡΥΠΑ ΤΟΥ ΟΖΟΝΤΟΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ Οποιαδήποτε αλλοίωση της φυσιολογικής σύστασης του αέρα που μπορεί να έχει βλαβερές επιπτώσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Η ΣΧΕΣΗ ΜΑΣ ΜΕ ΤΗ ΓΗ Δ. ΑΡΖΟΥΜΑΝΙΔΟΥ

ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Η ΣΧΕΣΗ ΜΑΣ ΜΕ ΤΗ ΓΗ Δ. ΑΡΖΟΥΜΑΝΙΔΟΥ ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Η ΣΧΕΣΗ ΜΑΣ ΜΕ ΤΗ ΓΗ Δ. ΑΡΖΟΥΜΑΝΙΔΟΥ είναι οι παραγωγικές δυνάμεις ή το αποτέλεσμα των παραγωγικών δυνάμεων που υπάρχουν και δρουν στο φυσικό περιβάλλον και που για τον σημερινό άνθρωπο μπορούν,

Διαβάστε περισσότερα

Μείγμα διαφόρων σωματιδίων σε αιώρηση

Μείγμα διαφόρων σωματιδίων σε αιώρηση ΑΙΩΡΟΥΜΕΝΑ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ Μείγμα διαφόρων σωματιδίων σε αιώρηση Τα σωματίδια στην ατμόσφαιρα διαφέρουν από τα αέρια. 1. Ένα αέριο αποτελείται από ξεχωριστά άτομα ή μόρια τα οποία είναι διαχωρισμένα ενώ ένα

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα 16. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ \ ΜΕ ΤΟΝ ΑΕΡΑ Η ατμοσφαιρική ρύπανση, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, και η τρύπα του όζοντος. Η ρύπανση του αέρα

Μάθημα 16. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ \ ΜΕ ΤΟΝ ΑΕΡΑ Η ατμοσφαιρική ρύπανση, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, και η τρύπα του όζοντος. Η ρύπανση του αέρα Μάθημα 16 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ \ ΜΕ ΤΟΝ ΑΕΡΑ Η ατμοσφαιρική ρύπανση, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, και η τρύπα του όζοντος Στο μάθημα αυτό θα αναφερθούμε στην ατμοσφαιρική ρύπανση και στις συνέπειές της. Επιπλέον,

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντικά Συστήματα Ενότητα 6: Το Φαινόμενο της Όξινης Βροχής

Περιβαλλοντικά Συστήματα Ενότητα 6: Το Φαινόμενο της Όξινης Βροχής Περιβαλλοντικά Συστήματα Ενότητα 6: Το Φαινόμενο της Όξινης Βροχής Χαραλαμπίδης Γεώργιος Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος και Μηχανικών Αντιρρύπανσης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε

Διαβάστε περισσότερα

4. γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο

4. γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο /Ελληνικός χώρος Τα ελληνικά βουνά (και γενικότερα οι ορεινοί όγκοι της

Διαβάστε περισσότερα

Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας:.. Δημοτικό Σχολείο:.. Τάξη/Τμήμα:.. Εξεταστικό Κέντρο:...

Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας:.. Δημοτικό Σχολείο:.. Τάξη/Τμήμα:.. Εξεταστικό Κέντρο:... Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας:.. Δημοτικό Σχολείο:.. Τάξη/Τμήμα:.. Εξεταστικό Κέντρο:.... Παρατήρησε τα διάφορα φαινόμενα αλλαγής της φυσικής κατάστασης του νερού που σημειώνονται με

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 4ος Πανελλήνιος Διαγωνισμός Φυσικών Στ' Δημοτικού. Α Φάση - 31/3/2016

ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 4ος Πανελλήνιος Διαγωνισμός Φυσικών Στ' Δημοτικού. Α Φάση - 31/3/2016 ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 4ος Πανελλήνιος Διαγωνισμός Φυσικών Στ' Δημοτικού Α Φάση - 31/3/2016 ΘΕΜΑ 1ο Γράψτε στα κενά Σ αν η πρόταση είναι σωστή και Λ αν είναι λανθασμένη. 1. Το νερό των κυμάτων και η γεωθερμία

Διαβάστε περισσότερα

Γενικές Αρχές Οικολογίας

Γενικές Αρχές Οικολογίας Γενικές Αρχές Οικολογίας Γιώργος Αμπατζίδης Παιδαγωγικό Τμήμα Ειδικής Αγωγής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ακαδημαϊκό έτος 2016-17 Στο προηγούμενο μάθημα Τροφική αλυσίδα Τροφικό πλέγμα Τροφικό επίπεδο Πυραμίδα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ. Aτµόσφαιρα της Γης - Η σύνθεση της ατµόσφαιρας Προέλευση του Οξυγόνου - Προέλευση του Οξυγόνου

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ. Aτµόσφαιρα της Γης - Η σύνθεση της ατµόσφαιρας Προέλευση του Οξυγόνου - Προέλευση του Οξυγόνου ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ Aτµόσφαιρα της Γης - Η σύνθεση της ατµόσφαιρας Προέλευση του Οξυγόνου - Προέλευση του Οξυγόνου ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 Aτµόσφαιρα της Γης Ατµόσφαιρα είναι η αεριώδης µάζα η οποία περιβάλλει

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ 2. ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ

ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ 2. ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ Τμήμα Χημικών Μηχανικών Ιωάννα Δ. Αναστασοπούλου Βασιλική Δρίτσα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 2. ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑ A' ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑ A' ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑ A' ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ Εργάστηκαν οι μαθητές:διαβάτη Ελπίδα(Δ'1) Νεχωρίτης Κωσταντίνος (Δ'2) Στις μέρες μας, ακούμε διαρκώς και από παντού(μμε, ενήλικες, σχολείο) για την κλιμάκωση

Διαβάστε περισσότερα

ΓΓ/Μ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΟΡΟΣΗΜΟ. Τεύχος 2ο: Υδρογονάνθρακες Πετρέλαιο Προϊόντα από υδρογονάνθρακες Αιθανόλη - Ζυμώσεις

ΓΓ/Μ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΟΡΟΣΗΜΟ. Τεύχος 2ο: Υδρογονάνθρακες Πετρέλαιο Προϊόντα από υδρογονάνθρακες Αιθανόλη - Ζυμώσεις ΓΓ/Μ2 05-06 ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΟΡΟΣΗΜΟ Τεύχος 2ο: Υδρογονάνθρακες Πετρέλαιο Προϊόντα από υδρογονάνθρακες Αιθανόλη - Ζυμώσεις 140 ΧΗΜΕΙΑ: Υδρογονάνθρακες- Πετρέλαιο - Προιόντα από υδρογονάνθρακες - Αιθανόλη

Διαβάστε περισσότερα

Φυσικοί ρύποι H χλωρίδα της γης (µεγαλύτερη φυσική πηγή εκποµπής αερίων ρύπων ) Τα δέντρα και τα φυτά µέσω της φωτοσύνθεσης Ανθρώπινες ραστηριότητες

Φυσικοί ρύποι H χλωρίδα της γης (µεγαλύτερη φυσική πηγή εκποµπής αερίων ρύπων ) Τα δέντρα και τα φυτά µέσω της φωτοσύνθεσης Ανθρώπινες ραστηριότητες Ατµοσφαιρική ρύπανση Μαρή Νεαμονίτης Παλαιολόγου Παπαβασιλείου Ορισµός Ανεπιθύµητη αλλαγή στα φυσικά, χηµικά και βιολογικά χαρακτηριστικά του αέρα ζηµιογόνος για όλους τους οργανισµούς Πώς προκαλείται

Διαβάστε περισσότερα

Όξινη βροχή. Όξινη ονομάζεται η βροχή η οποία έχει ph μικρότερο από 5.6.

Όξινη βροχή. Όξινη ονομάζεται η βροχή η οποία έχει ph μικρότερο από 5.6. Όξινη βροχή Οξύτητα είναι η συγκέντρωση ιόντων υδρογόνου σε μια ουσία όπως αυτή ορίζεται από τον αρνητικό λογάριθμο της συγκέντρωσης των ιόντων του υδρογόνου (ph). Το καθαρό νερό έχει ουδέτερο ph ίσο με

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο Εργασίας 6 Οι Αλλαγές Κατάστασης του Νερού Ο "Κύκλος" του Νερού α. Παρατηρώ, Πληροφορούμαι, Ενδιαφέρομαι Παρατήρησε την παρακάτω εικόνα.

Φύλλο Εργασίας 6 Οι Αλλαγές Κατάστασης του Νερού Ο Κύκλος του Νερού α. Παρατηρώ, Πληροφορούμαι, Ενδιαφέρομαι Παρατήρησε την παρακάτω εικόνα. Φύλλο Εργασίας 6 Οι Αλλαγές Κατάστασης του Νερού Ο "Κύκλος" του Νερού α. Παρατηρώ, Πληροφορούμαι, Ενδιαφέρομαι Παρατήρησε την παρακάτω εικόνα. Αναγνώρισε τα φαινόμενα που σχετίζονται με το νερό και ονόμασέ

Διαβάστε περισσότερα

Σενάριο 11: Παρεμβάσεις του ανθρώπου στο περιβάλλον του

Σενάριο 11: Παρεμβάσεις του ανθρώπου στο περιβάλλον του Σενάριο 11: Παρεμβάσεις του ανθρώπου στο περιβάλλον του Φύλλο Εργασίας Τίτλος: Παρεμβάσεις του Ανθρώπου στο Περιβάλλον Γνωστικό Αντικείμενο: Βιολογία Διδακτική Ενότητα: Παρεμβάσεις του ανθρώπου στο περιβάλλον

Διαβάστε περισσότερα

Ρύπανση του αέρα. 1. (α) Οι ουσίες που καίμε για να πάρουμε ενέργεια ονομάζονται. (β) Να γράψετε τέσσερα παραδείγματα τέτοιων ουσιών.

Ρύπανση του αέρα. 1. (α) Οι ουσίες που καίμε για να πάρουμε ενέργεια ονομάζονται. (β) Να γράψετε τέσσερα παραδείγματα τέτοιων ουσιών. Ρύπανση του αέρα Εργαστείτε ατομικά 1. (α) Οι ουσίες που καίμε για να πάρουμε ενέργεια ονομάζονται. (β) Να γράψετε τέσσερα παραδείγματα τέτοιων ουσιών. 2. Υπάρχουν δύο είδη καύσης, η.και η.. Κατά την καύση

Διαβάστε περισσότερα

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Οι οργανισμοί αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους σε πολλά επίπεδα στα πλαίσια ενός οικοσυστήματος Οι φυσικές

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 05/02/1017 ΘΕΜΑ 1 ο Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: 1. Σε ένα οικοσύστημα θα τοποθετήσουμε τις ύαινες και τα λιοντάρια στο ίδιο τροφικό επίπεδο

Διαβάστε περισσότερα

4.1 Εισαγωγή. Μετεωρολογικός κλωβός

4.1 Εισαγωγή. Μετεωρολογικός κλωβός 4 Θερμοκρασία 4.1 Εισαγωγή Η θερμοκρασία αποτελεί ένα μέτρο της θερμικής κατάστασης ενός σώματος, δηλ. η θερμοκρασία εκφράζει το πόσο ψυχρό ή θερμό είναι το σώμα. Η θερμοκρασία του αέρα μετράται διεθνώς

Διαβάστε περισσότερα

19ο Μάθημα ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ

19ο Μάθημα ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ 19ο Μάθημα ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ Μια σπουδαία ικανότητα του νερού, η διαλυτική Ξέρουμε ότι το νερό κάνει έναν κύκλο στη φύση. Εξατμίζεται, γίνεται σύννεφο και πέφτει στη γη ως βροχή. Ένα μεγάλο μέρος από το βρόχινο

Διαβάστε περισσότερα

Η Συμβολή του Πολίτη στη Βελτίωση της Ποιότητας του Ατμοσφαιρικού Αέρα

Η Συμβολή του Πολίτη στη Βελτίωση της Ποιότητας του Ατμοσφαιρικού Αέρα ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ w w w. m l s i. g o v. c y / d l i Η Συμβολή του Πολίτη στη Βελτίωση της Ποιότητας του Ατμοσφαιρικού Αέρα 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

σημείο ζέσεως, σημείο τήξεως, σημείο πήξεως, εξάτμιση, εξάχνωση, συμπύκνωση, απόθεση

σημείο ζέσεως, σημείο τήξεως, σημείο πήξεως, εξάτμιση, εξάχνωση, συμπύκνωση, απόθεση 1.2 Καταστάσεις των υλικών Πρώτες σκέψεις: Η διπλανή φωτογραφία δείχνει ένα υδάτινο τοπίο. Το νερό βρίσκεται σε τρεις διαφορετικές καταστάσεις: ως αέριο, ως υγρό και ως στερεό. Τα διάφορα υλικά μπορούν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 4ος Πανελλήνιος Διαγωνισμός Φυσικών Ε' Δημοτικού. Α Φάση - 31/3/2016. ΘΕΜΑ 1ο

ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 4ος Πανελλήνιος Διαγωνισμός Φυσικών Ε' Δημοτικού. Α Φάση - 31/3/2016. ΘΕΜΑ 1ο ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 4ος Πανελλήνιος Διαγωνισμός Φυσικών Ε' Δημοτικού Α Φάση - 31/3/2016 ΘΕΜΑ 1ο Γράψτε στα κενά Σ αν η πρόταση είναι σωστή και Λ αν είναι λανθασμένη. 1. Δύο σώματα που έχουν ίδια μάζα

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 Ο ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 12/01/2014

ΘΕΜΑ 1 Ο ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 12/01/2014 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 12/01/2014 ΘΕΜΑ 1 Ο Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Διαπνοή είναι η: Α.

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτέα ύλη μέχρι

Διδακτέα ύλη μέχρι 7Ο ΓΕΛ Πειραιά Α Λυκείου Σχολικό έτος 2017-18 ΓΕΩΛΟΓΙΑ & ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ (μάθημα επιλογής) Διδακτέα ύλη μέχρι 18-12-2017 Α ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη για το μάθημα επιλογής «ΓΕΩΛΟΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο Εργασίας 5 Από τη Θερμότητα στη Θερμοκρασία Η Θερμική Ισορροπία α. Παρατηρώ, Πληροφορούμαι, Ενδιαφέρομαι

Φύλλο Εργασίας 5 Από τη Θερμότητα στη Θερμοκρασία Η Θερμική Ισορροπία α. Παρατηρώ, Πληροφορούμαι, Ενδιαφέρομαι Φύλλο Εργασίας 5 Από τη Θερμότητα στη Θερμοκρασία Η Θερμική Ισορροπία α. Παρατηρώ, Πληροφορούμαι, Ενδιαφέρομαι Στο βιβλίο των φυσικών του δημοτικού σχολείου της Ε τάξης υπάρχει η παρακάτω αναφορά στη Θερμοκρασία

Διαβάστε περισσότερα

To φαινόμενο του θερμοκηπίου. Υπερθέρμανση του πλανήτη

To φαινόμενο του θερμοκηπίου. Υπερθέρμανση του πλανήτη To φαινόμενο του θερμοκηπίου Υπερθέρμανση του πλανήτη Έχουμε ασχοληθεί, κατά διαστήματα με το φαινόμενο του θερμοκηπίου, ως προς τον μηχανισμό δημιουργίας του, την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη εξ

Διαβάστε περισσότερα

Ιδιότητες των οξέων. Δραστηριότητα 1 η. Φύλλο εργασίας:

Ιδιότητες των οξέων. Δραστηριότητα 1 η. Φύλλο εργασίας: Φύλλο εργασίας: Ιδιότητες των οξέων Δραστηριότητα 1 η Α. Σε ένα ποτήρι υπάρχει ζωμός από κόκκινο λάχανο (το οποίο έχει χρώμα ιώδες). Αν ρίξουμε σε αυτό λίγο χυμό λεμονιού ή λίγο ξύδι, τι θα παρατηρήσουμε;

Διαβάστε περισσότερα

Αθανάσιος Κωστούλας Πνευμονολόγος-Φυματιολόγος

Αθανάσιος Κωστούλας Πνευμονολόγος-Φυματιολόγος Αθανάσιος Κωστούλας Πνευμονολόγος-Φυματιολόγος Η παρουσία στην ατμόσφαιρα αερίων ή σωματιδίων σε συγκεντρώσεις οι οποίες προξενούν βλάβες τόσο στο φυσικό περιβάλλον όσο και στους ζωντανούς οργανισμούς

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο Εργασίας 9 Το Φαινόμενο του Θερμοκηπίου υπερ-θερμαίνει

Φύλλο Εργασίας 9 Το Φαινόμενο του Θερμοκηπίου υπερ-θερμαίνει Φύλλο Εργασίας 9 Το Φαινόμενο του Θερμοκηπίου υπερ-θερμαίνει α. Παρατηρώ, Πληροφορούμαι, Ενδιαφέρομαι Παρατήρησε στο παρακάτω ενδεικτικό γράφημα την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της γης από το 1870 έως

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική Περιβάλλοντος

Φυσική Περιβάλλοντος ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Φυσική Περιβάλλοντος Το γενικό πρόβλημα της αέριας ρύπανσης Διδάσκοντες: Καθηγητής Π. Κασσωμένος, Λέκτορας Ν. Μπάκας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Η ΡΟΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Η ροή του νερού μεταξύ των άλλων καθορίζει τη ζωή και τις λειτουργίες των έμβιων οργανισμών στο ποτάμι. Διαμορφώνει το σχήμα του σώματός τους, τους

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΑ ΑΕΡΑΚΙ ΦΥΣΑ ΜΕ!

ΦΥΣΑ ΑΕΡΑΚΙ ΦΥΣΑ ΜΕ! ΦΥΣΑ ΑΕΡΑΚΙ ΦΥΣΑ ΜΕ! Το 2019 θα το θυμόμαστε ως την χρονιά που κάτι άλλαξε. Τα παιδιά βγήκαν στους δρόμους απαιτώντας από τους μεγάλους να δράσουν κατά της κλιματικής αλλαγής. Αυτό το βιβλίο που κρατάτε

Διαβάστε περισσότερα

Όνομα και Επώνυμο: Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα:

Όνομα και Επώνυμο: Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα: Ημερομηνία: Όνομα και Επώνυμο: Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα: Θέμα 1ο Έχεις παρατηρήσει ηλιακούς θερμοσίφωνες, όπως αυτόν της εικόνας 1α σε κτίρια ή σε φωτογραφίες του βιβλίου

Διαβάστε περισσότερα

Σύντομη περιγραφή του πειράματος

Σύντομη περιγραφή του πειράματος Σύντομη περιγραφή του πειράματος Μέρος Ι: Μέτρηση του ΡΗ της βροχής από τρεις διαφορετικές περιοχές (βιομηχανική περιοχή, κέντρο αστικής πόλης, βουνό) και επίδραση των νερών αυτών σε μάρμαρο και μέταλλο.

Διαβάστε περισσότερα

ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 1 Άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για τον πλανήτη μας προειδοποιούν οι επιστήμονες Πού να οφείλεται η ρύπανση του περιβάλλοντος; Στον άνθρωπο Στη φύση Ο άνθρωπος θεωρείται ο μεγαλύτερος

Διαβάστε περισσότερα

Μέλη Ομάδας: Κοντόπουλος Φάνης Λούβης Γιάννης Λυμπεροπούλου Ηλιάννα Παπαζώτος Βασίλης Φωστιέρης Νικόλας

Μέλη Ομάδας: Κοντόπουλος Φάνης Λούβης Γιάννης Λυμπεροπούλου Ηλιάννα Παπαζώτος Βασίλης Φωστιέρης Νικόλας Α Αρσάκειο Γενικό Λύκειο Ψυχικού Ερευνητική εργασία Β τετραμήνου Θέμα: Το νερό στη φύση-εξοικονόμηση νερού-προστασία υδάτινων πόρων Μέλη Ομάδας: Κοντόπουλος Φάνης Λούβης Γιάννης Λυμπεροπούλου Ηλιάννα Παπαζώτος

Διαβάστε περισσότερα

Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας:.. Δημοτικό Σχολείο:.. Τάξη/Τμήμα:.. Εξεταστικό Κέντρο:...

Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας:.. Δημοτικό Σχολείο:.. Τάξη/Τμήμα:.. Εξεταστικό Κέντρο:... Ε Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας:.. Δημοτικό Σχολείο:.. Τάξη/Τμήμα:.. Εξεταστικό Κέντρο:.... Παρατήρησε τα διάφορα φαινόμενα αλλαγής της φυσικής κατάστασης του νερού που σημειώνονται

Διαβάστε περισσότερα

που χάνεται κατά την καλλιέργεια και του Ν στην ατμόσφαιρα συνεισφέρει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου,, στην τρύπα του όζοντος και στην όξινη βροχή.

που χάνεται κατά την καλλιέργεια και του Ν στην ατμόσφαιρα συνεισφέρει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου,, στην τρύπα του όζοντος και στην όξινη βροχή. Επίδραση του ανθρώπου Γεωργία και επίδραση στον κύκλο του Ν Το Ν είναι το κύριο θρεπτικό που χάνεται κατά την καλλιέργεια και απελευθερώνεται ως οξείδια του Ν στην ατμόσφαιρα συνεισφέρει στο φαινόμενο

Διαβάστε περισσότερα

Θερμική νησίδα», το πρόβλημα στις αστικές περιοχές. Παρουσίαση από την Έψιλον-Έψιλον Α.Ε.

Θερμική νησίδα», το πρόβλημα στις αστικές περιοχές. Παρουσίαση από την Έψιλον-Έψιλον Α.Ε. Θερμική νησίδα», το πρόβλημα στις αστικές περιοχές. Παρουσίαση από την Έψιλον-Έψιλον Α.Ε. Η ένταση της Θερμικής νησίδας στον κόσμο είναι πολύ υψηλή Ένταση της θερμικής νησίδας κυμαίνεται μεταξύ 1-10 o

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ 3 Ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ (2 Ο κεφάλαιο) ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις Α1 έως Α5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση Εννοιών στη Βιολογία της Γ Λυκείου. Κεφάλαιο εύτερο Ενότητα: Ερημοποίηση Ρύπανση

Παρουσίαση Εννοιών στη Βιολογία της Γ Λυκείου. Κεφάλαιο εύτερο Ενότητα: Ερημοποίηση Ρύπανση Παρουσίαση Εννοιών στη Βιολογία της Γ Λυκείου Κεφάλαιο εύτερο Ενότητα: Ερημοποίηση Ρύπανση Τι ονομάζουμε ερημικά οικοσυστήματα; Πρόκειται για οικοσυστήματα που χαρακτηρίζονται από άγονα εδάφη, μικρή παραγωγικότητα

Διαβάστε περισσότερα

Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα:.

Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα:. Ημερομηνία:. Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα:. Στην εικόνα α φαίνεται ένας «αποστακτήρας» που χρησιμοποιείται σε βιοτεχνίες για το διαχωρισμό του αλκοόλ ή

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΟΙ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ. Η ύλη που υπάρχει διαθέσιμη στη βιόσφαιρα είναι περιορισμένη. Ενώσεις και στοιχεία όπως:

ΚΥΚΛΟΙ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ. Η ύλη που υπάρχει διαθέσιμη στη βιόσφαιρα είναι περιορισμένη. Ενώσεις και στοιχεία όπως: ΚΥΚΛΟΙ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Η ύλη που υπάρχει διαθέσιμη στη βιόσφαιρα είναι περιορισμένη. Ενώσεις και στοιχεία όπως: Το νερό (Η 2 Ο) Το οξυγόνο (Ο 2 ) Ο άνθρακας (C) Το άζωτο (N 2 ) Το θείο (S) Οφώσφορος(P) κυκλοφορούν

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο Εργασίας 5 Από τη Θερμότητα στη Θερμοκρασία - Η Θερμική Ισορροπία

Φύλλο Εργασίας 5 Από τη Θερμότητα στη Θερμοκρασία - Η Θερμική Ισορροπία Φύλλο Εργασίας 5 Από τη Θερμότητα στη Θερμοκρασία - Η Θερμική Ισορροπία α. Παρατηρώ, Πληροφορούμαι, Ενδιαφέρομαι Στο βιβλίο των φυσικών του δημοτικού σχολείου της Ε τάξης υπάρχει η παρακάτω αναφορά στη

Διαβάστε περισσότερα

Το νερό στο φυσικό περιβάλλον συνθέτει την υδρόσφαιρα. Αυτή θα μελετήσουμε στα επόμενα μαθήματα.

Το νερό στο φυσικό περιβάλλον συνθέτει την υδρόσφαιρα. Αυτή θα μελετήσουμε στα επόμενα μαθήματα. Το νερό στο φυσικό περιβάλλον συνθέτει την υδρόσφαιρα. Αυτή θα μελετήσουμε στα επόμενα μαθήματα. 1 Είναι η σταθερή και αδιάκοπη κίνηση του νερού από την ατμόσφαιρα στην επιφάνεια της Γης, στο υπέδαφος

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ: Περιβαλλοντικά Συστήματα

ΜΑΘΗΜΑ: Περιβαλλοντικά Συστήματα ΜΑΘΗΜΑ: Περιβαλλοντικά Συστήματα ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Καθ. Γεώργιος Χαραλαμπίδης ΤΜΗΜΑ: Μηχανικών Περιβάλλοντος & Μηχανικών Αντιρρύπανσης 1 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

Kεφάλαιο 9ο (σελ ) Η ατµόσφαιρα

Kεφάλαιο 9ο (σελ ) Η ατµόσφαιρα 1 Kεφάλαιο 9ο (σελ. 35 38) Η ατµόσφαιρα Στόχοι: - να γνωρίζουµε τι είναι η ατµόσφαιρα - να γνωρίζουµε τη σύσταση της ατµόσφαιρας - να περιγράφουµε τη δοµή της ατµόσφαιρας - να αξιολογούµε το ρόλο της ατµόσφαιρας

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2011

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2011 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2011 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ (Ι) ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Μάθημα: Εισαγωγή στη Γεωργία Λαχανοκομία

Διαβάστε περισσότερα

Όνομα και Επώνυμο: Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα:

Όνομα και Επώνυμο: Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα: Ημερομηνία:. Όνομα και Επώνυμο: Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα: Στο σχολείο, στο μάθημα των φυσικών, οι μαθητές παρατηρούν, ενδιαφέρονται, ερευνούν και, με πειράματα, ανακαλύπτουν.

Διαβάστε περισσότερα

1. Το φαινόµενο El Niño

1. Το φαινόµενο El Niño 1. Το φαινόµενο El Niño Με την λέξη Ελ Νίνιο, προσφωνούν οι Ισπανόφωνοι το Θείο Βρέφος. Η ίδια λέξη χρησιµοποιείται για να εκφράσει µια µεταβολή του καιρού στις ακτές του Περού, που εµφανίζεται εδώ και

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ ΥΓΡΑΣΙΑ Δρ.Ι. Λυκοσκούφης ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 1 Η ΥΓΡΑΣΙΑ Ο ατμοσφαιρικός αέρας στη φυσική του κατάσταση είναι μίγμα αερίων, οξυγόνου, αζώτου, διοξειδίου του άνθρακα, αργού,

Διαβάστε περισσότερα

Η ατμόσφαιρα και η δομή της

Η ατμόσφαιρα και η δομή της 1 Η ατμόσφαιρα και η δομή της Ατμόσφαιρα λέγεται το αεριώδες στρώμα που περιβάλλει τη γη και το οποίο την ακολουθεί στο σύνολο των κινήσεών της. 1.1 Έκταση της ατμόσφαιρας της γης Το ύψος στο οποίο φθάνει

Διαβάστε περισσότερα

Ενδεικτικές απαντήσεις θα αναρτηθούν μετά την παραλαβή των γραπτών από όλα τα εξεταστικά κέντρα.

Ενδεικτικές απαντήσεις θα αναρτηθούν μετά την παραλαβή των γραπτών από όλα τα εξεταστικά κέντρα. Ενδεικτικές απαντήσεις θα αναρτηθούν μετά την παραλαβή των γραπτών από όλα τα εξεταστικά κέντρα. Ε Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας:.. Δημοτικό Σχολείο:.. Τάξη/Τμήμα:.. Εξεταστικό Κέντρο:....

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι άμεση ρύπανση?

Τι είναι άμεση ρύπανση? ΡΥΠΑΝΣΗ ΝΕΡΟΥ Τι είναι ρύπανση; Ρύπανση μπορεί να θεωρηθεί η δυσμενής μεταβολή των φυσικοχημικών ή βιολογικών συνθηκών ενός συγκεκριμένου περιβάλλοντος ή/και η βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη βλάβη στην

Διαβάστε περισσότερα

Χημεία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ. Τ μαθητ : Σχολικό Έτος: vyridis.weebly.com

Χημεία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ. Τ μαθητ : Σχολικό Έτος: vyridis.weebly.com Χημεία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ Τ μαθητ : Σχολικό Έτος: vyridis.weebly.com 1 1.2 Καταστάσεις των υλικών 1. Συμπληρώστε το παρακάτω σχεδιάγραμμα 2. Πώς ονομάζονται οι παρακάτω μετατροπές της φυσικής

Διαβάστε περισσότερα

KΕΦΑΛΑΙΟ 2: Άνθρωπος και Περιβάλλον

KΕΦΑΛΑΙΟ 2: Άνθρωπος και Περιβάλλον KΕΦΑΛΑΟ 2: Άνθρωπος και Περιβάλλον Α. ΕΡΩΤΗΣΕΣ ΚΛΕΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Να βάλετε σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση ή στη φράση που συμπληρώνει σωστά την πρόταση: 1. Βιόσφαιρα είναι α. η επιφάνεια

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντικά Συστήματα Ενότητα 8: Οικοσυστήματα (II)

Περιβαλλοντικά Συστήματα Ενότητα 8: Οικοσυστήματα (II) Περιβαλλοντικά Συστήματα Ενότητα 8: Οικοσυστήματα (II) Χαραλαμπίδης Γεώργιος Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος και Μηχανικών Αντιρρύπανσης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικό υλικό στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Chain Reaction: Α sustainable approach to inquiry based Science Education

Εκπαιδευτικό υλικό στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Chain Reaction: Α sustainable approach to inquiry based Science Education Εκπαιδευτικό υλικό στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Chain Reaction: Α sustainable approach to inquiry based Science Education «Πράσινη» Θέρμανση Μετάφραση-επιμέλεια: Κάλλια Κατσαμποξάκη-Hodgetts

Διαβάστε περισσότερα

Σχολική Μονάδα: 2 ο ΤΕΕ Σταυρούπολης 2 ο ΣΕΚ Σταυρούπολης Λαγκαδά 197, Θέµα Προγράµµατος: Στόχος Προγράµµατος

Σχολική Μονάδα: 2 ο ΤΕΕ Σταυρούπολης 2 ο ΣΕΚ Σταυρούπολης Λαγκαδά 197, Θέµα Προγράµµατος: Στόχος Προγράµµατος ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ Σχολική Μονάδα: 2 ο ΤΕΕ Σταυρούπολης 2 ο ΣΕΚ Σταυρούπολης Λαγκαδά 197, 564 30 Παιδαγωγική Οµάδα Προγράµµατος: Γιαννουλάκης Θεολόγος Τεχνολόγος Τροφίµων (ΠΕ 18) Σπανοµήτσιος

Διαβάστε περισσότερα

Διάσπαση του ανθρακικού ασβεστίου με θέρμανση σε υψηλή θερμοκρασία προς οξείδιο του ασβεστίου και διοξείδιο του άνθρακα.

Διάσπαση του ανθρακικού ασβεστίου με θέρμανση σε υψηλή θερμοκρασία προς οξείδιο του ασβεστίου και διοξείδιο του άνθρακα. Σύντομη περιγραφή του πειράματος Διάσπαση του ανθρακικού ασβεστίου με θέρμανση σε υψηλή θερμοκρασία προς οξείδιο του ασβεστίου και διοξείδιο του άνθρακα. Διδακτικοί στόχοι του πειράματος Στο τέλος αυτού

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ. Δεκέμβριος 2012

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ. Δεκέμβριος 2012 Σελίδα1 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Δεκέμβριος 2012 Τα τελευταία δύο χρόνια οι επιστήμονες παρατηρούν στα μεγάλα αστικά κέντρα ότι η στροφή στη φθηνότερη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος...17 Εισαγωγή...19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Προσπάθεια Ανάπτυξης με Σεβασμό στο Περιβάλλον 1.1 Εισαγωγή...29 1.2 Μηδενική Ανάπτυξη ή Βιομηχανία της Αντιρρύπανσης;...30 1.3 Η Σημερινή Κατάσταση...32

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα 19 ΤΑ ΜΟΡΙΑ ΣΤΑ ΑΕΡΙΑ Είναι πολύ μακριά το ένα από το άλλο, κινούνται πολύ γρήγορα και συγκρούονται μεταξύ τους και με τα τ

Μάθημα 19 ΤΑ ΜΟΡΙΑ ΣΤΑ ΑΕΡΙΑ Είναι πολύ μακριά το ένα από το άλλο, κινούνται πολύ γρήγορα και συγκρούονται μεταξύ τους και με τα τ Μάθημα 19 ΤΑ ΜΟΡΙΑ ΣΤΑ ΑΕΡΙΑ Είναι πολύ μακριά το ένα από το άλλο, κινούνται πολύ γρήγορα και συγκρούονται μεταξύ τους και με τα τοιχώματα του δοχείου που τα περιέχει Σε προηγούμενα μαθήματα αναφερθήκαμε

Διαβάστε περισσότερα

Δυναμική Πληθυσμών και Οικοσυστημάτων

Δυναμική Πληθυσμών και Οικοσυστημάτων Δυναμική Πληθυσμών και Οικοσυστημάτων Πληθυσμός Ομάδα ατόμων του ιδίου είδους που συνυπάρχουν χρονικά και τοπικά Πληθυσμιακή Πυκνότητα Απόλυτη Οικολογική Αριθμός ατόμων σε μια ευρεία μονάδα χώρου Αριθμός

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντική μηχανική

Περιβαλλοντική μηχανική Περιβαλλοντική μηχανική 1 Εισαγωγή στην Περιβαλλοντική μηχανική Enve-Lab Enve-Lab, 2015 1 Οι στόχοι του μαθήματος Η συνειδητοποίηση των περιβαλλοντικών προοπτικών για την τεχνολογική δραστηριότητα Ευαισθητοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΟΡΤΑΡΙΑΣ

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΟΡΤΑΡΙΑΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΟΡΤΑΡΙΑΣ ΤΑΞΗ ΣΤ Στα πλαίσια του προγράμματος «Οικολογικά σπίτια» οι μαθήτριες Αλιώρη Βιολέτα και Κοντοβά Σταυρούλα ανέλαβαν να συγκεντρώσουν, από διάφορες πηγές,

Διαβάστε περισσότερα

Αγρομετεωρολογία - Κλιματολογία

Αγρομετεωρολογία - Κλιματολογία Αγρομετεωρολογία - Κλιματολογία 5 ο Μάθημα 4.1 Εξάτμιση Η ατμόσφαιρα, κυρίως στο κατώτερο τμήμα της, περιέχει πάντοτε μια μεταβλητή ποσότητα νερού. Η ποσότητα αυτή παρουσιάζεται σε αέρια κατάσταση (υδρατμοί),

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος ενός στοιχείου είναι, η επαναλαμβανόμενη κυκλική πορεία του στοιχείου στο οικοσύστημα. Οι βιογεωχημικοί κύκλοι, πραγματοποιούνται με την βοήθεια, βιολογικών, γεωλογικών

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος έρευνας: ΔΙΑΒΡΩΣΗ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΞΙΝΗ ΒΡΟΧΗ

Τίτλος έρευνας: ΔΙΑΒΡΩΣΗ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΞΙΝΗ ΒΡΟΧΗ Τίτλος έρευνας: ΔΙΑΒΡΩΣΗ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΞΙΝΗ ΒΡΟΧΗ 1 Περιεχόμενα ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 3 ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΠΟΥ ΕΞΥΠΕΡΕΤΕΙ Η ΕΡΕΥΝΑ... 3 ΟΡΙΣΜΟΙ... 6 Κανονική βροχή... 6 Όξινη βροχή... 6 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ...

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΡΥΘΜΙΣΗ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ. Δρ. Λυκοσκούφης Ιωάννης

ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΡΥΘΜΙΣΗ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ. Δρ. Λυκοσκούφης Ιωάννης ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΡΥΘΜΙΣΗ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ Δρ. Λυκοσκούφης Ιωάννης 1 Ισόθερμες καμπύλες τον Ιανουάριο 1 Κλιματικές ζώνες Τα διάφορα μήκη κύματος της θερμικής ακτινοβολίας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ - 6 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ - 6 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 6 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κυριακή, 16 Μαΐου 2010 Ώρα : 10:00-12:30 Προτεινόμενες λύσεις ΘΕΜΑ 1 0 (12 μονάδες) Για τη μέτρηση της πυκνότητας ομοιογενούς πέτρας (στερεού

Διαβάστε περισσότερα