Π Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης

Transcript

1 Π Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης Νεοελληνική Γλώσσα Β Δημοτικού Τίτλος: «Με μια Λαγγόνα στη Λίμνη Δοϊράνη» Συγγραφή: ΤΑΛΑΜΠΙΡΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Εφαρμογή: ΤΟΚΜΑΚΙΔΟΥ ΕΛΠΙΔΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2013

2 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS (κωδ ), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι. Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνοι υπο-ομάδας εργασίας γλώσσας πρωτοβάθμιας: Κώστας Ντίνας & Σωφρόνης Χατζησαββίδης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: , Φαξ: , centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 40

3 Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος Με μια Λαγγόνα στη Λίμνη Δοϊράνη Εφαρμογή σεναρίου Τοκμακίδου Ελπίδα Δημιουργία σεναρίου Κωνσταντίνος Ταλαμπίρης Διδακτικό αντικείμενο Νεοελληνική Γλώσσα Τάξη Β Δημοτικού Σχολική μονάδα 1 ο Δημοτικό Σχολείο Μενεμένης Χρονολογία Μάιος 2013 Διδακτική/θεματική ενότητα Σχολικό βιβλίο «Γλώσσα Β Δημοτικού», ενότητα 20: Ποιος είναι; Τι κάνει; Διαθεματικό Ναι Εμπλεκόμενα γνωστικά αντικείμενα I. Φιλολογικής ζώνης Νεοελληνική γλώσσα II. Άλλα γνωστικά αντικείμενα Σελίδα 3 από 40

4 Γεωγραφία Ξένες Γλώσσες Μελέτη Περιβάλλοντος Πληροφορική Χρονική διάρκεια Για την εφαρμογή του σεναρίου απαιτήθηκαν 10 διδακτικές ώρες Χώρος Ι. Φυσικός χώρος Εντός σχολείου: αίθουσα διδασκαλίας ΙΙ. Εικονικός χώρος Site στο οποίο ενσωματώνονται οι δραστηριότητες του σεναρίου. Ο δικτυακός τόπος είναι: Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή Για την εφαρμογή του σεναρίου απαιτείται μια στοιχειώδης εξοικείωση των μαθητών με το μέσο. Οι περισσότερες δραστηριότητες απαιτούν μια ευχέρεια στη χρήση του ποντικιού, ενώ επίσης απαιτείται από τα παιδιά να πληκτρολογήσουν κείμενο. Η βασικότερη δεξιότητα, ωστόσο, την οποία πρέπει να έχουν τα παιδιά είναι να μπορούν να συνεργάζονται. Από την άλλη πλευρά, ο/η εκπαιδευτικός που θα το εφαρμόσει χρειάζεται να έχει βασικές γνώσεις στη χρήση του κειμενογράφου, του λογισμικού παρουσιάσεων και του διαδικτύου, έτσι ώστε να επιλύει γρήγορα τα προβλήματα που θα προκύπτουν και να παρέχει αμέσως στους μαθητές και τις μαθήτριες τη βοήθεια που χρειάζονται. Για τη σωστή εφαρμογή του σεναρίου απαιτείται ένα εργαστήριο Πληροφορικής με αριθμό ηλεκτρονικών υπολογιστών που να είναι ανάλογος με το 1/3 των μαθητών της τάξης, ώστε να δημιουργηθούν ομάδες των τριών/τεσσάρων ατόμων. Οι Η/Υ του Σελίδα 4 από 40

5 εργαστηρίου πρέπει να έχουν γρήγορη σύνδεση στο διαδίκτυο και να έχουν εγκατεστημένο έναν επεξεργαστή κειμένου κι έναν φυλλομετρητή. Καλό θα ήταν να υπάρχει και ένας βιντεοπροβολέας ή ένας διαδραστικός πίνακας για να μπορούν να δίνονται οδηγίες από τον/την εκπαιδευτικό, τις οποίες να βλέπουν όλα τα παιδιά, αλλά και για να παρουσιάζονται οι δουλειές τους στην ολομέλεια. Τέλος, το σενάριο είναι κατασκευασμένο έτσι ώστε να δίνει τη δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να το εφαρμόσει και με λιγότερο εξοπλισμό από αυτόν που αναφέρθηκε. Επισημαίνεται, βέβαια, ότι ο κάθε ένας που θα κληθεί να το εφαρμόσει μπορεί να παραλείψει δραστηριότητες, να ακολουθήσει διαφορετική σειρά, ή και να τις τροποποιήσει, όπως ταιριάζει στην τάξη του και στην υλικοτεχνική υποδομή που διαθέτει. Εφαρμογή στην τάξη Το συγκεκριμένο σενάριο εφαρμόστηκε στην τάξη. Το σενάριο στηρίζεται Κωνσταντίνος Ταλαμπίρης, «Με μια Λαγγόνα στη Λίμνη Δοϊράνη», Νεοελληνική γλώσσα, Β τάξη, Το σενάριο αντλεί --- Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ/ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι παρούσες δραστηριότητες παίρνουν αφορμή από περιβαλλοντικά προγράμματα που πολλά σχολεία και τάξεις υλοποιούν σε υγροτόπους. Στο παρόν σενάριο δίνεται η ευκαιρία στους μαθητές και τις μαθήτριες μέσα από την ιστορία μιας λαγγόνας, ενός σπάνιου πουλιού που κινδυνεύει να εξαφανιστεί, να προχωρήσουν σε μια βαθύτερη γνωριμία, όχι μόνο με το συγκεκριμένο είδος, αλλά και με τη δομή και τη λειτουργία Σελίδα 5 από 40

6 των λιμναίων οικοσυστημάτων και των υγροτόπων γενικότερα. Οι μαθητές και οι μαθήτριες, μέσα από τις δραστηριότητες που παρατίθενται, εμπλουτίζουν προοδευτικά τις γνώσεις τους γύρω από το θέμα, ενώ παράλληλα εξασκούνται στο να χρησιμοποιούν εννοιολογικούς χάρτες, να αφηγούνται μια ιστορία διαλέγοντας την πορεία της μέσα από διαφορετικές επιλογές, να γράφουν συνεργατικά περιγραφικά αφηγηματικά κείμενα και επιστολές, να περιηγούνται στο διαδίκτυο και να αντλούν συγκεκριμένες πληροφορίες τις οποίες στη συνέχεια κατηγοριοποιούν και τις μετασχηματίζουν σε κείμενο. Παράλληλα, τα παιδιά μαθαίνουν να χειρίζονται ηλεκτρονικούς χάρτες και να εξάγουν χρήσιμες πληροφορίες από αυτούς. Δουλεύοντας σε ομάδες εκμεταλλεύονται τις δυνατότητες που δίνει ο κειμενογράφος στη σύνθεση του γραπτού λόγου, στον έλεγχο της ορθογραφίας και στη σωστή επιλογή των λέξεων, ενώ χρησιμοποιώντας σύγχρονα εργαλεία γραφής παράγουν καλαίσθητες ηλεκτρονικές εικονογραφημένες ιστορίες. Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο Το θεωρητικό πλαίσιο του σεναρίου ξεκινάει με τρεις παραδοχές, οι οποίες οδηγούν σε συγκεκριμένες διδακτικές τεχνικές και καθορίζουν τον σχεδιασμό των δραστηριοτήτων. Οι παραδοχές αυτές είναι: α) Στόχος του σχολείου πρέπει να είναι η σύνθεση ολοκληρωμένων κειμένων τα οποία εξυπηρετούν τις ανάγκες της επικοινωνίας. Οι μαθητές πρέπει να διδάσκονται άμεσα τα είδη του λόγου που διαμορφώνουν οι ανάγκες επικοινωνίας, όπως η περιγραφή και η αφήγηση, ενώ κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου επιβάλλεται να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες που παρέχει η μαθητική μικρο-ομάδα η οποία μπορεί να λειτουργήσει ως συνομιλητής με τον συγγραφέα-μαθητή κατά τη διαδικασία της συγγραφής και ως υπαρκτός αποδέκτης του παραγόμενου κειμένου (Ματσαγγούρας 2001, 169). Σελίδα 6 από 40

7 β) Η ένταξη του γραπτού λόγου είναι καλό να γίνεται στο πλαίσιο όλων των διδασκόμενων μαθημάτων. γ) Η σύνθεση των κειμένων είναι μια σύνθετη διαδικασία που απαιτεί οι μαθητές να κατέχουν σε ικανοποιητικό βαθμό δεξιότητες που απαιτούν οι αλλεπάλληλοι μετασχηματισμοί, αλλά και να χειρίζονται συμβάσεις του γραπτού λόγου. Είναι ανάγκη λοιπόν ο εκπαιδευτικός, μέσα σε ένα πλαίσιο «φθίνουσας καθοδήγησης», να καθοδηγήσει τους μαθητές και, κυρίως, αυτούς που για λόγους κοινωνικομορφωτικής προέλευσης υστερούν στον τομέα αυτό (Ματσαγγούρας 2001, 170). Στο συγκεκριμένο σενάριο επιχειρείται η καλλιέργεια της αφήγησης και της περιγραφής μέσα από την παρουσίαση της ζωής μιας λαγγόνας, ενός πουλιού που απειλείται με εξαφάνιση, και ζει στη λίμνη Δοϊράνη. Πέρα όμως από την παραγωγή γραπτού λόγου, αλλά και σε άμεση συνάρτηση με αυτή, οι μαθητές και οι μαθήτριες καλούνται να ανατρέξουν στις πηγές, να διερευνήσουν, να ανταλλάξουν προφορικά απόψεις, να κατηγοριοποιήσουν και να συγκρίνουν στοιχεία. Σε όλη αυτή την προσπάθεια, η αξιοποίηση των Τ.Π.Ε. στην εκπαιδευτική διαδικασία επιτρέπει τη μετάβαση από το δασκαλοκεντρικό στο μαθητοκεντρικό μοντέλο της διερευνητικής μάθησης μέσα από την αναζήτηση της γνώσης στις πηγές. Στο σύνολό τους οι δραστηριότητες αυτές αποσκοπούν στη συνοικοδόμηση κειμένων υβριδικού τύπου, όπως η αφήγηση με αφηγηματικές ενδείξεις και η επιστολή με επιχειρηματολογικές λειτουργίες (Χατζηλουκά-Μαυρή 2009, 120). Οι εκπαιδευτικές εφαρμογές των Τ.Π.Ε., που συνδυάζουν ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες, αλληλεπίδραση των μαθητών με τις πηγές, αυτενέργεια των μαθητών στην πορεία του μαθήματος και διαθεματικότητα, τείνουν να μεγιστοποιούν τα οφέλη της τεχνολογίας στη σχολική τάξη. Οι διδακτικές δραστηριότητες που προτείνονται αποσκοπούν στο να δημιουργήσουν μέσα στην τάξη συνθήκες επικοινωνιακής χρήσης της γλώσσας, διεγείροντας το ενδιαφέρον των μαθητών και των μαθητριών, εξασφαλίζοντας τη Σελίδα 7 από 40

8 συμμέτοχή τους σε κάτι που τους αρέσει. Οι μαθητές συνθέτουν τις πληροφορίες και εξάγουν συμπεράσματα, ενώ γίνονται οι ίδιοι υπεύθυνοι για το μαθησιακό αποτέλεσμα της δραστηριότητάς τους. Αναλύουν, αναστοχάζονται, αξιολογούν το περιεχόμενο των ευρημάτων, τις διαδικασίες που ακολούθησαν και τις εμπειρίες που αποκόμισαν, δίνοντας έμφαση, όχι μόνο στο αποτέλεσμα, αλλά και στην αξία της διαδικασίας δόμησης της γνώσης (Κουφόπουλος & Μούκα 2004, 594). Οι διαπροσωπικές σχέσεις ευνοούνται, καθώς κατά τη διεκπεραίωση των δραστηριοτήτων οι μαθητές και οι μαθήτριες έχουν την ευκαιρία να ανταλλάσουν γραπτά αλλά και προφορικά σκέψεις και απόψεις μεταξύ τους, αλλά και με τον δάσκαλο ή τη δασκάλα τους (Χαραλαμπόπουλος & Χατζησαββίδης 1997, 70-72). Με βάση τα παραπάνω, η πρότασή μας στο παρόν σενάριο έχει ως στόχο να προσανατολιστούν οι μαθητές στις πληροφορίες που τους οδηγούν στην οικοδόμηση των γνώσεων μέσα από την κατάλληλη διδακτική επεξεργασία. Τέλος, οι θεωρητικές αρχές του πλαισίου αυτού αναγνωρίζουν τις δυνατότητες των μαθητών για ενεργητική επεξεργασία των δεδομένων. Για τον λόγο αυτό δίνουν έμφαση στην ενεργή διαδικασία οικοδόμησης νοημάτων. Ο δάσκαλος στην όλη αυτή διαδικασία διευκολύνει παρά κατευθύνει την εξέλιξη της δραστηριότητας (Σολωμονίδου 2006, 38). Δ. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ Ειδικότερα επιχειρείται οι μαθητές/-τριες να αποκτήσουν γνώσεις για τον κόσμο, για τη γλώσσα και να καλλιεργήσουν γραμματισμούς πέρα από αυτούς που τους προσφέρει το σχολικό εγχειρίδιο, αλλά και δραστηριότητες που γίνονται μέσα στην τάξη με κεντρικό άξονα το βιβλίο. Συγκεκριμένα: Γνώσεις για τον κόσμο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής Οι μαθητές και οι μαθήτριες επιχειρείται: να περιγράφουν τα χαρακτηριστικά της λαγγόνας Σελίδα 8 από 40

9 να συγκρίνουν τη μορφή της λαγγόνας με αυτές των άλλων πουλιών να κατονομάζουν τις χώρες στις οποίες ζει η λαγγόνα να απαριθμούν τους κινδύνους εξαιτίας των οποίων η λαγγόνα οδηγείται σε εξαφάνιση. Γνώσεις για τη γλώσσα Οι μαθητές και οι μαθήτριες επιχειρείται: να καλλιεργήσουν τον προφορικό τους λόγο (απαντητική ικανότητα, αναδιήγηση και διατύπωση γνώμης) να διευρύνουν τις αρχικές γνώσεις σχετικά με τις λειτουργίες του γραπτού λόγου να μετασχηματίζουν κείμενα να αναγνωρίζουν τους διαφορετικούς σκοπούς της ανάγνωσης (αναζήτηση πληροφορίας, επίλυση προβλήματος, απόλαυση και ψυχαγωγία) να αναγνωρίζουν ένα μονοτροπικό από ένα πολυτροπικό κείμενο να καλλιεργούν διαφορετικές αναγνωστικές στρατηγικές ανάλογα με το αν το κείμενο είναι συνεχές, μη συνεχές (χάρτης) ή υπερκείμενο να μπορούν να μετασχηματίσουν έναν πίνακα με πληροφορίες σε περιγραφικό κείμενο να μπορούν να μετασχηματίσουν μια μη γραμμική σειρά από εικόνες σε αφηγηματικό και σε περιγραφικό κείμενο. Γραμματισμοί Οι μαθητές και οι μαθήτριες επιχειρείται: να εξοικειωθούν με το περιβάλλον ενός site να εξοικειωθούν με τη χρήση των υπερσυνδέσεων να μπορούν να αντλούν την κατάλληλη πληροφορία μέσα από μια ιστοσελίδα να εξοικειωθούν με τη χρήση του κειμενογράφου να εξοικειωθούν με τη χρήση προγράμματος εννοιολογικής χαρτογράφησης να εξοικειωθούν με τη χρήση ενός ηλεκτρονικού χάρτη Σελίδα 9 από 40

10 να εξοικειωθούν με τη χρήση του ποντικιού για τη λύση ενός ηλεκτρονικού puzzle. Διδακτικές πρακτικές Οι διδακτικές πρακτικές συνοψίζονται στο Ε. Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Αφετηρία Η εμπειρία εφαρμογής ενός σεναρίου με τίτλο «Εικόνες με φαντασία» που αφορούσε στην αξιοποίηση της φαντασίας των μαθητών/-τριών της Β Τάξης και της μεταφοράς τους σε έναν κόσμο όπου υφίστανται καταστάσεις που δεν γίνονται αποδεκτές στην πραγματικότητα, ήταν η αφορμή για την εμπλοκή τους και στις δραστηριότητες του συγκεκριμένου σεναρίου. Η πρόκληση/πρόσκληση του συντάκτη του σεναρίου να ταξιδέψουν με τη φαντασία τους στον κόσμο ενός σπάνιου πουλιού, της λαγγόνας, το οποίο ζει στην Ελλάδα και αντιμετωπίζει τον κίνδυνο της εξαφάνισης, παρακίνησε τα παιδιά της τάξης εφαρμογής για ένα ταξίδι στον κόσμο της λαγγόνας, με τα φτερά της φαντασίας τους, μέσα από την αξιοποίηση ωρών της Ευέλικτης Ζώνης. Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο Το σενάριο συνδέεται με τα ισχύοντα στο σχολείο, μιας και μπορεί να αποτελέσει τμήμα και συμπλήρωμα των δραστηριοτήτων που προτείνει το σχολικό εγχειρίδιο. Παράλληλα, το σενάριο καλλιεργεί μια ποικιλία από γραμματισμούς που δεν θεραπεύει το κλασικό βιβλίο, ενώ παράλληλα δεν ξεφεύγει κι από τους στόχους και τους σκοπούς του Αναλυτικού Προγράμματος. Αξιοποίηση των ΤΠΕ Ο κύριος στόχος της χρήσης των ΤΠΕ στο συγκεκριμένο σενάριο είναι η ενεργοποίηση των μαθητών και των μαθητριών κατά τη διαδικασία της μάθησης. Το Σελίδα 10 από 40

11 σενάριο, μέσω των γνωστικών εργαλείων που χρησιμοποιεί, παρέχει πολλαπλές ευκαιρίες για εξερεύνηση, πειραματισμό και συνεργασία μεταξύ των ομάδων των μαθητών. Κείμενα Σάββας Καζαντζίδης, «Λαγγόνα». Αναρτημένο στο site «Ορνιθολογική» της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας. Η Καθημερινή, Επτά Ημέρες «Τα αποδημητικά Πουλιά». Αναρτημένο στον διαδικτυακό τόπο: Οπτικοακουστικό υλικό Αθανασιάδης, Κ., Ι. Σαλονικίδης & Γ. Φιλιππιάδης Περιβαλλοντικός Χάρτης της Ελλάδας. Αναρτημένο στον διαδικτυακό τόπο: D108/558/3664,15899/extras/mtpd_c02_gr-oiko-map/index.html Βίντεο με κελαηδίσματα πουλιών διαθέσιμο στο youtube. Διδακτική πορεία/στάδια/φάσεις 1η & 2η διδακτική ώρα Στην πρώτη επαφή των μαθητών/-τριών της Β Τάξης με το θέμα παρουσιάστηκε η φωτογραφία με τη βοήθεια του ανακλαστικού προβολέα στον πίνακα της τάξης που βρίσκεται στην αρχική σελίδα του ιστότοπου και τα παιδιά κλήθηκαν να σχολιάσουν την παρουσία ενός πουλιού στην αυλή του σχολείου (δεν υπήρξε σχετική ερώτηση για το όνομα του πουλιού, καθώς όλοι/-ες πληροφορήθηκαν το όνομά του από τους τίτλους των υποενοτήτων της ιστοσελίδας). Οι υποθέσεις τους που προέκυψαν ως μια δραστηριότητα καταιγισμού ιδεών καταγράφονταν στον πίνακα της τάξης («γιατί ήθελε να βρει ψωμί», «γιατί είναι άνοιξη», «γιατί βρέχει», «το παρέσυρε ο αέρας», «ψάχνει τη φωλιά του», «μάλλον έχει κάποιο πρόβλημα και ζητά βοήθεια», «ψάχνει μέρος να φτιάξει τη Σελίδα 11 από 40

12 φωλιά του», «θέλει να γνωρίσει τα παιδιά», «μήπως του άρεσε το σχολείο;»), ενώ στη συνέχεια προχωρήσαμε στην ανάγνωση του κειμένου προκειμένου να επαληθεύσουμε κάποιες από αυτές. Οι δύο πρώτες παράγραφοι του κειμένου διαβάστηκαν στην ολομέλεια της τάξης από την εκπαιδευτικό, ενώ στη συνέχεια ζητήθηκε από τα μέλη των ομάδων να εντοπίσουν τη συγκεκριμένη ιστοσελίδα (σε κάθε ομάδα δόθηκε ένα χαρτάκι με το όνομά της για πιο εύκολη πρόσβαση σε αυτή) και να διαβάσουν το κείμενο στην οθόνη του Η/Υ τους. Καθώς η εκπαιδευτικός περιφερόταν ανάμεσα στις ομάδες ζήτησε από τα παιδιά να αναφερθούν στο κείμενο που διάβασαν και να σχολιάσουν τη δυνατότητα «μεταφοράς» τους στον κόσμο της λαγγόνας με «τα φτερά της φαντασίας τους». Καθώς τα παιδιά είχαν προηγούμενες εμπειρίες αξιοποίησης της φαντασίας τους (για ένα ταξίδι με αεροπλάνο ή για την περιήγησή τους στον κόσμο των φανταστικών ιστοριών), πρότειναν να κλείσουμε τα μάτια και να φανταστούμε ότι βρισκόμαστε στον κόσμο των πουλιών. Για να γίνει πιο «πειστική» αυτή η μεταφορά, επεσήμαναν ότι θα μπορούσαμε να βρούμε σχετικούς ήχους με φωνές πουλιών, μια πρόταση που τελικά υλοποιήθηκε με την αξιοποίηση του ηχητικού αρχείου από το youtube, αν και δεν υπήρχε στον αρχικό σχεδιασμό του σεναρίου. Καθώς τα παιδιά είχαν ήδη επισημάνει ότι η συγκεκριμένη ιστοσελίδα «ανήκει» στο 8ο Δ.Σ. Κιλκίς, καθώς και ότι η λαγγόνα είχε τη φωλιά της στη λίμνη Δοϊράνη, μια ιδέα ενός μαθητή της τάξης μας παρακίνησε να χρησιμοποιήσουμε τη διαδικτυακή εφαρμογή Google Earth, προκειμένου να εντοπίσουμε τις συγκεκριμένες Σελίδα 12 από 40

13 περιοχές στον χάρτη (γράφοντας στο πλαίσιο αναζήτησης τις λέξεις Δοϊράνη, Κιλκίς). Μάλιστα, οι μαθητές/-τριες της τάξης, έχοντας εμπειρία από προηγούμενη εφαρμογή, αναζήτησαν ανάμεσα στις φωτογραφίες που προσφέρονταν και εντόπισαν τις λαγγόνες στο φυσικό τους περιβάλλον. Με τον τρόπο αυτό, απέκτησαν μια εικόνα της περιοχής στην οποία ζει το συγκεκριμένο πουλί, έχοντας μια μερική αντίληψη του οικοσυστήματος και του σχήματος της λίμνης. Στη συνέχεια, οι μαθητές/-τριες της τάξης κλήθηκαν να ασχοληθούν με την περιγραφή της εξωτερικής εμφάνισης της λαγγόνας, εστιάζοντας στα χαρακτηριστικά εκείνα που την κάνουν να διαφέρει από τα πουλιά που παρατηρούν τα παιδιά στην καθημερινότητά τους. Οι σχετικές αναφορές πρόεκυψαν από την παρατήρηση ενός εννοιολογικού χάρτη που δημιουργήθηκε με τη χρήση του λογισμικού xmind από τον σχεδιαστή του σεναρίου και ο οποίος εντοπίστηκε στον υπερσύνδεσμο του ιστοτόπου με τίτλο: «Πώς είναι η λαγγόνα;». Οι παρατηρήσεις των παιδιών περιορίστηκαν στο προφορικό επίπεδο, καθώς ο διαθέσιμος χρόνος δεν επαρκούσε για την παρουσίαση και την αξιοποίηση του φύλλου δραστηριοτήτων. Σελίδα 13 από 40

14 Ο συγκεκριμένος εννοιολογικός χάρτης προβάλλονταν και στον πίνακα της τάξης και έτσι ήταν εύκολη η παρουσίαση των παρατηρήσεων των ομάδων, τα μέλη των οποίων έπαιρναν τον λόγο για να αναφερθούν σε κάποιο χαρακτηριστικό της λαγγόνας. Ανακεφαλαιώνοντας τα χαρακτηριστικά που συζητήθηκαν, ένας μαθητής ανέφερε ότι «η λαγγόνα είναι πολλά πουλιά μαζί σε ένα», επισημαίνοντας ότι έχει πόδια σαν της πάπιας, λαιμό σαν της κότας και ράμφος σαν της χήνας μια παρατήρηση που σχολιάστηκε ως εύστοχη από το σύνολο της τάξης. Οι επιμέρους παρατηρήσεις για το μέγεθος και το χρώμα των επιμέρους χαρακτηριστικών της επιλέχθηκε να γίνει με τη χρήση του φύλλου δραστηριοτήτων, η οποία όμως μεταφέρθηκε για το επόμενο δίωρο, καθώς ο διαθέσιμος χρόνος ήταν πολύ περιορισμένος. Στο τέλος της διδακτικής ώρας, τα μέλη των ομάδων ασχολήθηκαν με τη συμπλήρωση του ενσωματωμένου στην ιστοσελίδα puzzle (κατασκευασμένο με το Σελίδα 14 από 40

15 εργαλείο Jigzone). Η ολοκληρωμένη εικόνα της λαγγόνας προβάλλονταν στον πίνακα με τη βοήθεια του ανακλαστικού προβολέα και του Η/Υ της τάξης, ενώ τα παιδιά εργάζονταν συλλογικά στον Η/Υ της ομάδας τους για να σχηματίσουν τη συγκεκριμένη φωτογραφία. Το μαύρο χρώμα της λαγγόνας ήταν αυτό που καθοδήγησε τις επιλογές τους για τη σωστή τοποθέτηση των κομματιών του puzzle, τα οποία δυσκόλεψαν ιδιαίτερα κάποιους/-ες μαθητές/-τριες. Για αυτό και η συμπλήρωση της εικόνας για κάποιες ομάδες έγινε στο διάλειμμα, αφού χρειάστηκαν πάνω από 10 λεπτά που ήταν ο μέσος χρόνος των ομάδων για την ολοκλήρωση του puzzle. Παρά τη δυσκολία της, η συγκεκριμένη δραστηριότητα ήταν μια πρόκληση για τους/τις μικρούς/-ές μαθητές/-τριες. Μέσα από την κοινή προσπάθεια για τη συμπλήρωσή της εικόνας, είχαν την ευκαιρία να επικοινωνήσουν μεταξύ τους και να εμπεδώσουν μέσα από παιγνιώδη τρόπο κάποια από τα χαρακτηριστικά του σπάνιου αυτού πουλιού. Παράλληλα, μέσα από την εφαρμογή των προτάσεων του 1ου δίωρου, οι μαθητές/τριες της τάξης είχαν την ευκαιρία να ανταλλάξουν απόψεις και να ασκηθούν σε προφορικό επίπεδο στις απαιτήσεις μιας περιγραφής. Το κείμενο της αρχικής σελίδας του side παρακίνησε τους/τις μαθητές/-τριες να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο θέμα και ενεργοποίησε το ενδιαφέρον τους. 2η & 3η διδακτική ώρα Ένας μαθητής της τάξης ανέφερε στην αρχή της διδακτικής ώρας ότι ένας φίλος του που φοιτά στην Ε Τάξη έχει ασχοληθεί και αυτός με την περιγραφή της λαγγόνας και έχει καταγράψει σχετικές πληροφορίες σε μια εργασία για το μάθημα της Γεωγραφίας, που έγινε με αφορμή τα απειλούμενα είδη. Για την επιβεβαίωση των όσων έλεγε παρουσίασε την εργασία αυτή που ήταν αναρτημένη στον πίνακα ανακοινώσεων της Ε Τάξης, μαζί με άλλες πληροφορίες και για άλλα ζώα υπό εξαφάνιση. Καθώς οι πληροφορίες αναφέρονταν στην περιγραφή του σπάνιου αυτού πουλιού, η ανάγνωσή τους θεωρήθηκε κατάλληλη ευκαιρία για τη μεταφορά μας στη Σελίδα 15 από 40

16 γραπτή εκδοχή της 2ης δραστηριότητας, με την αξιοποίηση των εικόνων του δομημένου εννοιολογικού χάρτη (κατασκευασμένου με το λογισμικό xmind). Το 1ο φύλλο δραστηριοτήτων είχε εκτυπωθεί και διατεθεί στις ομάδες των μαθητών/-τριών για να έχουν μια γενική εικόνα των πληροφοριών, τις οποίες καλούνταν να καταγράψουν. Κάθε ομάδα, αξιοποιώντας το χαρτάκι με το όνομα της ιστοσελίδας (που τους είχε δοθεί στο προηγούμενο δίωρο), προχώρησε στην αναζήτηση του ψηφιακού φύλλου δραστηριοτήτων και στη συμπλήρωσή του. Η προηγούμενη απόπειρα προφορικής περιγραφής της λαγγόνας, οι εικόνες του φύλλου δραστηριοτήτων και οι προτάσεις που ήταν καταγεγραμμένες σε αυτό βοήθησαν τους/τις μαθητές/-τριες της τάξης να προχωρήσουν στην περιγραφή της χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες. Η συμφωνία ότι θα μπορέσουν να ξανασχοληθούν με το παζλ που δίνονταν στην ιστοσελίδα, βελτιώνοντας τον χρόνο ολοκλήρωσής του, προέτρεψε αρκετά παιδιά να εργαστούν με περισσότερο ζήλο. Μάλιστα η ιδέα μιας μαθήτριας να αναζητήσει στο διαδίκτυο γράφοντας το όνομα του πουλιού μια Σελίδα 16 από 40

17 εικόνα για τη λαγγόνα, υποκίνησε και τα υπόλοιπα μέλη των ομάδων που γρήγορα ακολούθησαν το παράδειγμά της. Σελίδα 17 από 40

18 Η διαμόρφωση των κειμένων που αποθηκεύτηκαν στην επιφάνεια εργασίας των ομάδων έγινε από τα μέλη τους και με βάση γνώσεις και δεξιότητες από τη χρήση του Η/Υ που έχουν αποκτήσει με την εμπειρία προηγούμενων εφαρμογών. Έτσι, όλες οι ομάδες κατάφεραν να δώσουν ένα μικρό περιγραφικό κείμενο σχετικό με τη λαγγόνα και τα εξωτερικά χαρακτηριστικά της. Παράλληλα, προχώρησαν σε συγκεκριμένες επιλογές (γραμματοσειράς για τον τίτλο του κειμένου τους, για το χρώμα του κυρίως κειμένου τους, ορθογραφικός έλεγχος) και επιπλέον όλες οι ομάδες επιχείρησαν να αντιγράψουν και να επικολλήσουν μια σχετική εικόνα (αν και μια ομάδα δεν τα κατάφερε τελικά). Οι εργασίες τους αποθηκεύτηκαν από τους/τις ίδιους/-ες στην επιφάνεια εργασίας του Η/Υ τους αφού αντιγράφηκαν από την εκπαιδευτικό όση ώρα οι μαθητές/-τριες ασχολούνταν με τη συμπλήρωση του παζλ προβλήθηκαν στον πίνακα της τάξης (με τη βοήθεια του ανακλαστικού προβολέα) για τον σχολιασμό τους στην ολομέλεια. Σελίδα 18 από 40

19 Μια γενική παρατήρηση των παιδιών αφορούσε στο γεγονός ότι το περιεχόμενο των κειμένων τους ήταν παρόμοιο και αυτό αποδόθηκε από τους/τις ίδιους/-ιες στο γεγονός ότι αξιοποίησαν κοινό υλικό (κείμενα και εικόνες του φύλλου δραστηριοτήτων). Παρατήρησαν, ωστόσο, ότι στα κείμενά τους αξιοποιήθηκαν όλες οι πληροφορίες που τους προσφέρθηκαν, γι αυτό και οι περιγραφές τους ήταν ολοκληρωμένες. Ακόμη, σχολιάστηκε η επιλογή μιας ομάδας να χρησιμοποιήσει τη συντομογραφία της λέξης χρισαφοασιμίκαφε Χ.Α.Κ.!!!! και η τελευταία πρόταση στο κείμενο μιας άλλης ομάδας «Αν αυτό το πουλί που περιγράψαμε το δούμε από κοντά θα το συμπαθήσουμε πολύ», καθώς σε αυτό το σημείο διαφοροποιούνταν από τα υπόλοιπα. 5η & 6η διδακτική ώρα Στο τρίτο δίωρο οι μαθητές/-τριες, ακολουθώντας τις οδηγίες του σχεδιαστή του σεναρίου και τα εργαλεία που αυτός προσέφερε, γνώρισαν τις χώρες στις οποίες ζει η λαγγόνα. Έχοντας το χαρτάκι με τη διεύθυνση της ιστοσελίδας, επισκέφτηκαν την τοποθεσία με τίτλο «Γυρνάω τον κόσμο», στην οποία τα παιδιά είχαν τη δυνατότητα να εντοπίσουν σε έναν παγκόσμιο χάρτη τις χώρες της Ευρώπης και της Ασίας στις οποίες κατοικεί το συγκεκριμένο πουλί. Η δραστηριότητα αξιοποιώντας τις δυνατότητες του on line λογισμικού παρουσιάσεων prezi προκάλεσε το ενδιαφέρον των παιδιών, καθώς καλούνταν να κινηθούν στον χώρο προκειμένου να εντοπίσουν Σελίδα 19 από 40

20 και να «ανοίξουν» τις σημαίες μαζί με τα ονόματα των χωρών στις οποίες ζει η λαγγόνα. Αφού έγινε παρουσίαση του συγκεκριμένου αρχείου στην ολομέλεια της τάξης, οι μαθητές/-τριες κλήθηκαν να εργαστούν συνεργατικά, καταγράφοντας τα ονόματα των χωρών σε ένα συμβατικό σημειωματάριο και κατόπιν στον Η/Υ της ομάδας τους. Η εύρεση των χωρών, αλλά και η καταγραφή τους στο αρχείο του κειμενογράφου δεν δημιούργησε ιδιαίτερες δυσκολίες στις ομάδες. Μάλιστα προτάθηκε από τα ίδια τα παιδιά η τοποθέτηση των χωρών σε αλφαβητική σειρά, μια εργασία με την οποία Σελίδα 20 από 40

21 είχαν ασχοληθεί σε δραστηριότητα προηγούμενης εφαρμογής. Αποδείχθηκε, ωστόσο, στην πράξη, ότι αρκετές εργασίες χρειάζονται επανάληψη για την εμπέδωσή τους. Έτσι, αφού επιδείχθηκε στον πίνακα της τάξης (με τη βοήθεια του Η/Υ και του ανακλαστικού προβολέα) η διαδοχή των απαραίτητων ενεργειών, τα μέλη των ομάδων κατάφεραν να τοποθετήσουν σε αλφαβητική σειρά τα ονόματα των κρατών που είχαν καταγράψει. Μόνο για μια ομάδα δεν ήταν εφικτή η ταξινόμηση, καθώς είχε επιλέξει να καταγράψει τις χώρες με την μορφή wordart, η οποία δεν επιδέχεται αλβαφήτιση. Σελίδα 21 από 40

22 Οι ομάδες των μαθητών/-τριών προχώρησαν χωρίς εμπόδια και στην επόμενη εργασία, η οποία όμως επιλέχθηκε να γίνει πρώτα στον εκτυπωμένο χάρτη που μοιράστηκε στις ομάδες. Ο χάρτης αυτός δίνονταν στο 3ο φύλλο δραστηριοτήτων του σεναρίου. Με τη βοήθειά του ζητήθηκε από τους/τις μαθητές/-τριες να εντοπίσουν τις περιοχές της Ευρασίας στις οποίες ζουν και αναπτύσσονται οι λαγγόνες, μαρκάροντας με μια βούλα το σημείο με το όνομα της κάθε χώρας. Χρειάστηκε αυτή τη φορά σημανθούν οι 11 χώρες που είχαν καταγραφεί στο προηγούμενο φύλλο δραστηριοτήτων, οι οποίες ενώθηκαν με μια τεθλασμένη γραμμή. Με τον τρόπο αυτό, περιέκλεισαν τη Μεσόγειο, τη Μαύρη και την Κασπία θάλασσα, ενώ η προσοχή των μαθητών/-τριών επικεντρώθηκε στη γεωγραφική εξάπλωση της λαγγόνας στον χώρο της νοτιοανατολικής Μεσογείου. Μάλιστα, ένας μαθητής δήλωσε ότι ο πατέρας του πρόκειται να ταξιδέψει για δουλειά στη Μαύρη θάλασσα. Από τη δραστηριότητα φάνηκε ότι τα παιδιά απέκτησαν μια γενική Σελίδα 22 από 40

23 αντίληψη για την έκταση στην οποία είναι δυνατό να βρεθεί η λαγγόνα κυρίως από την καταμέτρηση των 11 χωρών ενώ δεν τους εντυπωσίασε το γεγονός ότι τρεις θάλασσες περικλείονται στο οικοσύστημα της λαγγόνας. Αυτό που σχολιάστηκε ήταν ότι δεν σχηματίζεται κύκλος «όταν ενωθούν οι βουλίτσες» όπως υποδεικνύεται στην ιστοσελίδα του σεναρίου. Σε αντικατάσταση του όρου προτάθηκε να μπει η λέξη πολύγωνο ή δεκάγωνο. Μετά την αξιοποίηση του έντυπου χάρτη, προχωρήσαμε στην ολομέλεια της τάξης με την επίδειξη των δυνατοτήτων επεξεργασίας ενός χάρτη με τη βοήθεια του προγράμματος «Ζωγραφική» (αντιγραφή και επικόλληση του χάρτη στο πρόγραμμα ζωγραφικής, επιλογή σχήματος/κύκλου, επεξεργασία χρώματος, εφαρμογή, ένωση των κύκλων με γραμμές), ενώ στη συνέχεια κλήθηκαν εκπρόσωποι των ομάδων να πειραματιστούν με τη συγκεκριμένη εφαρμογή. Στο τέλος δημιουργήθηκε το ίδιο πολύγωνο σχήμα που υπήρχε και στον έντυπο χάρτη της κάθε ομάδας. Όπως φάνηκε από τη συμμετοχή των παιδιών και σε αυτή τη δραστηριότητα, οι μαθητές/-τριες έδειξαν ενδιαφέρον, αφού η χρήση του προγράμματος της ζωγραφικής, ήταν διασκεδαστική και, επιπλέον, κατά την πραγματοποίησή της στην ολομέλεια της τάξης δεν δημιουργήθηκαν ιδιαίτερες δυσκολίες. Όσον αφορά στην αποτίμηση της συμμετοχής των μαθητών/-τριών κατά τη διάρκεια του 3ου διδακτικού δίωρου, αποδείχθηκε για μία ακόμη φορά ότι η εμπλοκή τους σε δραστηριότητες με παιγνιώδη χαρακτηριστικά αποτελεί για αυτούς/-ές μια ευχάριστη και ενδιαφέρουσα ενασχόληση. Ίσως αυτός ήταν και ο λόγος που δεν Σελίδα 23 από 40

24 αντιληφθήκαμε το γεγονός ότι έφτασε η ώρα για το διάλειμμα. Με την ολοκλήρωση, ωστόσο, του διδακτικού δίωρου απέμειναν ακόμη κάποιες επιμέρους προτάσεις του αρχικού σεναρίου, με τις οποίες δεν προλάβαμε να ασχοληθούμε. Παρόλα αυτά, στη διάρκεια του συγκεκριμένου δίωρου τα μέλη των ομάδων περιηγήθηκαν σε μια ιστοσελίδα αντλώντας από αυτή πληροφορίες, τις οποίες και αξιοποίησαν κατά τη χρήση των χαρτών (με την οπτικοποίηση δεδομένων). Απέμεινε η δραστηριότητα σχετικά με την ονομασία της λαγγόνας (μετάφραση από το Google) και τη συζήτηση για τους λόγους χρήσης της επιστημονικής της ονομασίας. Καθώς όμως στη συνέχεια του σεναρίου υπάρχουν και άλλες προτάσεις, το ίδιο ενδιαφέρουσες και «προκλητικές», αποφασίστηκε στην επόμενη συνάντησή μας να προχωρήσουμε με τις εργασίες που προτείνονται στην επόμενη δραστηριότητα (4η δραστηριότητα). Ένα ακόμη θέμα πραγμάτευσης από αυτά που προτείνονται στο συγκεκριμένο σημείο του σεναρίου δεν αξιοποιήθηκε όσο αναμένονταν από το συντάκτη του. Αυτό αφορά στη συζήτηση σχετικά με τους λόγους της μετανάστευσης. Κατά τον εντοπισμό των σημείων στα οποία διαβιεί η λαγγόνα και κατά την αναφορά στις τρεις θάλασσες, όπου είναι ενδεχόμενο να τη συναντήσει κανείς, ένας μαθητής δήλωσε ότι ο πατέρας του πρόκειται να ταξιδέψει για δουλειά στη Μαύρη θάλασσα. Η αναφορά αυτή κρίθηκε κατάλληλη για να γίνει ένας παραλληλισμός της μετανάστευσης των πουλιών με αυτή των ανθρώπων: τα πουλιά όπως η λαγγόνα μετακινείται από ένα μέρος και έρχεται στην πατρίδα μας για να γεννήσει τα αυγά της και οι άνθρωποι μεταναστεύουν για να βρουν δουλειά και καλύτερη τύχη. Δεν δόθηκε όμως συνέχεια στη συζήτηση, τόσο εξαιτίας της έλλειψης χρόνου, όσο και γιατί υπάρχει πράγματι μεγάλη πιθανότητα απομάκρυνσης του ίδιου του παιδιού από το σχολείο και μετανάστευσής του, προοπτική που προκάλεσε συναισθήματα αμηχανίας κυρίως για την εκπαιδευτικό. Η μετανάστευση μπορεί να είναι για τα πουλιά ένα φυσιολογικό γεγονός στη ζωή τους, κάτι τέτοιο όμως δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως επιχείρημα για την περίπτωση ενός 8χρονου παιδιού που πρόκειται να μετακινηθεί σε μια άλλη χώρα, για την οποία γνωρίζει μόνο ότι εκεί γεννήθηκαν οι γονείς του. Σελίδα 24 από 40

25 7η & 8η διδακτική ώρα Σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό του σεναρίου, η τέταρτη δραστηριότητα αποτελεί συνέχεια της προηγούμενής της και σχετίζεται με το ταξίδι της λαγγόνας προς τα νότια κατά τους χειμερινούς μήνες. Καθώς οι μαθητές/-τριες έχουν εξοικειωθεί με διαδικασίες αναζήτησης της ιστοσελίδας στην οποία περιέχεται το προτεινόμενο διδακτικό υλικό ο εντοπισμός της σελίδας με τίτλο «Προς το νότο» έγινε χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες. Η ανάγνωση του εισαγωγικού κειμένου έδωσε την αφορμή να γίνει αναφορά για μια συζήτηση μεταξύ των μαθητών/-τριών για τους λόγους μετανάστευσης των πουλιών. Στη φάση αυτή επιχειρήθηκε ένας παραλληλισμός με τις μετακινήσεις των ανθρώπων. Κάποια παιδιά παίρνοντας τον λόγο αναφέρθηκαν σε προσωπικά τους βιώματα σχετικά με τη μετανάστευση οικείων προσώπων. Είναι χαρακτηριστικό ότι ανέφεραν ως αιτία της μετακίνησής τους την αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής, ενώ στη λαγγόνα απέδωσαν ως κύρια αιτία της μετανάστευσής της την ανάγκη της να γυρίσει στον τόπο καταγωγής της. Η λέξη εδώ που υπήρχε στο εισαγωγικό κείμενο της δραστηριότητας προκάλεσε την περιέργεια αρκετών μαθητών/-τριών. Στην ολομέλεια της τάξης και με τη βοήθεια του ανακλαστικού προβολέα, παρουσιάστηκε ο ηλεκτρονικός χάρτης (κατασκευασμένος από τον σχεδιαστή του σεναρίου με τη βοήθεια του on line λογισμικού «animaps»), στον οποίο αποτυπώνονταν οι τρεις πιθανές διαδρομές (από το Δούναβη στον Νέστο, από τη Μολδαβία στην Τουρκία και από την Κασπία Θάλασσα στο Ιράκ) που ακολουθούν τα σπάνια αυτά πουλιά κατά τη μετακίνησή τους προς τον νότο. Σελίδα 25 από 40

26 Σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό του σεναρίου, οι μαθητές/-τριες κλήθηκαν να σχολιάσουν την απόσταση που διανύεται, τις ιδιομορφίες του εδάφους, καθώς και πιθανές δυσκολίες που ενδεχομένως μπορεί να συναντήσει η λαγγόνα στο ταξίδι της. Εκείνο που έκανε περισσότερο εντύπωση στους/στις μαθητές/-τριες της τάξης ήταν ο τρόπος που αποτυπώνονταν η διαδρομή της λαγγόνας (με την κίνηση της κόκκινης γραμμής) και έτσι τα θέματα σχολιασμού αναφορικά με την απόσταση και τις ιδιομορφίες του εδάφους, χρειάστηκε να επισημανθούν από την εκπαιδευτικό της τάξης. Όσον αφορά στις δυσκολίες και τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν τα πουλιά κατά τη μετακίνησή τους, δόθηκε ευκαιρία να γίνει ιδιαίτερη αναφορά με τη χρήση του αρχείου παρουσίασης «Οι περιπέτειες της λαγγόνας» μέσα στο οποίο δίνονταν αντίστοιχοι υπαινιγμοί. Η παρουσίαση του αρχείου έγινε αρχικά στην ολομέλεια της τάξης (με τη βοήθεια του ανακλαστικού προβολέα), όπου παρουσιάστηκαν οι διαφάνειες και το υλικό (εικόνες, βοηθητικό λεξιλόγιο, εναλλακτικές εκδοχές της εξέλιξης ενός ταξιδιού) που προσφέρονταν από τον σχεδιαστή του σεναρίου. Παράλληλα με την αναφορά στους Σελίδα 26 από 40

27 ενδεχόμενους κινδύνους που μπορεί να συναντήσουν τα πουλιά στο ταξίδι τους προς το νότο (θύελλες, κινητήρες αεροπλάνων, φυτοφάρμακα, κυνηγοί) χρειάστηκε να εστιάσουμε και σε ορισμένες λέξεις του βοηθητικού λεξιλογίου, οι οποίες φάνηκε πως δεν ήταν οικείες στα παιδιά (αντοχή, αποφασιστικότητα, ακρωτήριο, κόλπος, αποπροσανατολισμός, τουρμπίνες ). Οι μαθητές/-τριες της τάξης με ιδιαίτερη ευχαρίστηση αντιμετώπισαν την δυνατότητα επιλογής που είχαν για να αλλάξουν την εξέλιξη της ιστορίας. Πράγματι τα μέλη των ομάδων, μετά την παρουσίαση των διαφανειών στην ολομέλεια της τάξης αφιέρωσαν κάποιο χρόνο εξετάζοντας τις διαφορετικές εκδοχές που τους προτείνονταν (με τη χρήση δύο κουμπιών επιλογών σε κάθε διαφάνεια) και αφού συμφώνησαν μεταξύ τους επέλεξαν να καταγράψουν μια διαδρομή. Η δημιουργική τους συνεργασία συνέβαλε στη σύνταξη ενός κειμένου στο οποίο παρουσιάζονταν μια διαφορετική ιστορία σχετική με τις περιπέτειες ενός ταξιδιού. Η αξιοποίηση των «άγνωστων» λέξεων στα κείμενα που δημιούργησαν τα ίδια τα παιδιά, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η αντίστοιχη δραστηριότητα συνέβαλε και στην καλλιέργεια και τον εμπλουτισμό του λεξιλογίου τους. Οι ομάδες κατάφεραν να παρουσιάσουν κείμενα (ιστορίες με αρχή, μέση και τέλος) μέσα από τα οποία φάνηκε η επίδραση των εικόνων και των πληροφοριών που δίνονταν στο σχετικό υλικό του αρχείου παρουσιάσεων. Το υλικό αυτό κατάφερε να κινητοποιήσει τη δημιουργική σκέψη των μαθητών/τριών, οι Σελίδα 27 από 40

28 οποίοι/ες με τη σειρά τους παρουσίασαν τις διαφορετικές οπτικές με τις οποίες μπορεί να παρουσιαστεί το ίδιο θέμα. Σελίδα 28 από 40

29 Σελίδα 29 από 40

30 Έτσι το συγκεκριμένο αρχείο παρουσίασης λειτούργησε ως ένα διαδραστικό παιχνίδι και ως τέτοιο προκάλεσε το έντονο ενδιαφέρον των παιδιών. Μέσα από το παιχνίδι μπόρεσαν να δημιουργήσουν διαφορετικά/-ές κείμενα/ιστορίες με τη χρήση του ίδιου υλικού και των ίδιων εικόνων. Η ανάγνωση των κειμένων στην ολομέλεια της τάξης έδωσε την ευκαιρία να γίνει συζήτηση για τις διαφορετικές διαδρομές που ακολούθησαν οι ομάδες αλλά και μια ανακεφαλαίωση σχετικά με τους κινδύνους που μπορεί να αντιμετωπίσει η λαγγόνα στο ταξίδι της. 9η & 10η διδακτική ώρα Η εφαρμογή της συγκεκριμένης δραστηριότητας ακολούθησε τον αρχικό σχεδιασμό του σεναρίου και διάρκεσε ένα διδακτικό δίωρο. Οι μαθητές/-τριες της τάξης εξέφρασαν την επιθυμία να καταγράψουν τα κείμενά τους στον Η/Υ, προκειμένου να αποφύγουν την ύπαρξη ορθογραφικών λαθών και να διορθώσουν κάποιες επαναλήψεις και ασάφειες που διαπίστωσαν στα κείμενά τους κατά την ανάγνωσή τους. Για τον λόγο αυτό, αξιοποιήθηκαν δύο ακόμη διδακτικές ώρες. Στα κείμενα που επεξεργάστηκαν οι ομάδες διαπιστώνεται η ευχέρειά τους για τη χρήση βασικών εντολών του κειμενογράφου (αποθήκευση, αναίρεση, ορθογραφικός έλεγχος, αλλαγή χρώματος γραμματοσειράς και διαμόρφωσης τίτλου). Σε κάποιες από τις ομάδες ο Σελίδα 30 από 40

31 χρόνος ήταν επαρκής και για την αναζήτηση εικόνων από το διαδίκτυο σχετικές με τη λαγγόνα. Σελίδα 31 από 40

32 Σελίδα 32 από 40

33 ΣΤ. ΦΥΛΛΟ/Α ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Σελίδα 33 από 40

34 Σελίδα 34 από 40

35 Σελίδα 35 από 40

36 Σελίδα 36 από 40

37 Ζ. ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ Το σενάριο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μεγαλύτερη τάξη όπου με τα ίδια δεδομένα και υπολογιστικά εργαλεία οι μαθητές και οι μαθήτριες θα μπορούσαν να εμβαθύνουν περισσότερο στα δεδομένα, να προβληματιστούν, να δημιουργήσουν κείμενα, τα οποία θα μπορούσαν να δημοσιεύσουν στη σχολική εφημερίδα ή στην ιστοσελίδα της τάξης. Το μοντέλο της διερευνητικής εργασίας που προτείνει το σενάριο μπορεί να διευρυνθεί και σε άλλους γνωστικούς τομείς και σε μεγαλύτερες τάξεις να είναι λιγότερο καθοδηγούμενο. Τα συμπεράσματα που τυχόν θα προκύψουν από τέτοιες εργασίες μπορούν να εμπλουτίσουν τα λήμματα Ηλεκτρονικών Εγκυκλοπαιδειών όπως η wikipedia. Τέλος, το σενάριο θα μπορούσε να αποτελέσει μέρος ενός ευρύτερου προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης σχετικά με τα λιμναία οικοσυστήματα, με τους οργανισμούς που ζουν και αναπτύσσονται εκεί και τη συνύπαρξή τους με τους ανθρώπους. Η. ΚΡΙΤΙΚΗ Μέσα από την εφαρμογή των δραστηριοτήτων του σεναρίου οι μαθητές/-τριες της τάξης είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν ένα σπάνιο πουλί που ζει στη χώρα μας, να πληροφορηθούν για την ύπαρξή του και σε άλλες γειτονικές χώρες και να ακολουθήσουν τη διαδρομή του σε ένα φανταστικό ταξίδι. Ταυτόχρονα, είχαν την ευκαιρία να προβληματιστούν σχετικά με τους ενδεχόμενους κινδύνους που αντιμετωπίζει η λαγγόνα και να σκεφτούν τρόπους για την προστασία της. Παράλληλα, μέσα από τις δραστηριότητες του σεναρίου δόθηκε η δυνατότητα στους/στις μαθητές/-τριες της τάξης να αναπτύξουν το λεξιλόγιό τους και να διευρύνουν τις αρχικές τους γνώσεις σχετικά με τις λειτουργίες του γραπτού λόγου. Μέσα από διαδικασίες εξοικείωσης με πολυτροπικά κείμενα, χαρακτηριστικό στοιχείο των οποίων αποτελούσε η γραμμική σειρά παρουσίασης κάποιων εικόνων, προχώρησαν στη δημιουργία κειμένων στα οποία τους δόθηκε η δυνατότητα να προβάλουν τη δική τους οπτική για το θέμα. Από την άλλη πλευρά, η σύγκριση των Σελίδα 37 από 40

38 κειμένων τους (συμβατικής και ψηφιακής μορφής) βοήθησε τους/τις μαθητές/-τριες της τάξης να διαπιστώνουν στην πράξη την προστιθέμενη αξία της χρήσης των Η/Υ και του διαδικτύου. Η επαφή τους με τις Τ.Π.Ε. μέσα από τις δραστηριότητες του σεναρίου, συνέβαλε στην εξοικείωση των μαθητών/-τριών με το περιβάλλον μιας ιστοσελίδας, τη χρήση υπερσυνδέσεων και ηλεκτρονικών χαρτών, αλλά και με διαδικασίες που έχουν σχέση με τη αναζήτηση πληροφοριών και την αξιοποίησή τους στη χρήση ενός κειμενογράφου αλλά και ενός προγράμματος εννοιολογικής χαρτογράφησης. Οι προτεινόμενες δραστηριότητες του σεναρίου εντάσσονται σε ένα επικοινωνιακό πλαίσιο που έχει νόημα για τα παιδιά που θα κληθούν να εμπλακούν με αυτές (η περιγραφή της λαγγόνας γίνεται με αφορμή τη συνάντησή της με τους μαθητές και αφορά τον κόσμο που δεν τη γνωρίζει, η επιστολή που προτείνεται στη συνέχεια του σεναρίου στις επαγγελματικές ομάδες που ευθύνονται για τη μείωσή του πληθυσμού των πτηνών γίνεται μετά την ευαισθητοποίηση των μαθητών/-τριών για τον αγώνα επιβίωσής της ). Η ενσωμάτωση όλων των αναγκαίων πληροφοριών και αρχείων στο είναι ιδιαίτερα εύχρηστη και αποτελεσματική για κάθε εκπαιδευτικό που θα επιλέξει την εφαρμογή ολόκληρου του σεναρίου ή κάποιων από τις δραστηριότητές του. Αποτελούν ένα πολύτιμο υλικό για κάποιον που θέλει να βρει όλες τις αναγκαίες πληροφορίες για το θέμα. Επιπλέον, η ένταξη σε αυτό τόσο πλούσιου υλικού (αρχείων που δημιουργήθηκαν με τη χρήση on line λογισμικών/ εφαρμογών όπως είναι το animaps ή το prezi) αυξάνει τη λειτουργικότητα της ιστοσελίδας, καθώς είναι πιο εύκολη η πρόσβαση σε αντίστοιχες εφαρμογές. Από την άλλη πλευρά, το σενάριο παρουσιάζει μια μεγάλη ποικιλία δραστηριοτήτων, η εφαρμογή των οποίων απαιτεί αρκετό χρονικό διάστημα. Για αυτό και όπως αναφέρεται και από τον δημιουργό του θα χρειαστεί κάθε εκπαιδευτικός να επιλέξει τις δραστηριότητες που ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντα, τις δυνατότητες και τις επιθυμίες των μαθητών/-τριών της τάξης του, Σελίδα 38 από 40

39 επιλέγοντας αντίστοιχους στόχους και πρακτικές με αυτές που προτείνονται στο συγκεκριμένο σενάριο. Θ. BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Γαβριηλίδου, Ζ., Μ. Σφυρόερα & Λ. Μπεζέ Γλώσσα Β Δημοτικού: Ταξίδι στον κόσμο της Γλώσσας, τεύχος γ. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Ηλιοπούλου, Μ Γράφω σωστά τις σκέψεις μου για τη Β Δημοτικού. Αθήνα: Πατάκης. Κουφόπουλος, Ι. & Γ. Μούκα, WebQuest: Ένας νέος τύπος εκπαιδευτικής δραστηριότητας που εντάσσει και αξιοποιεί το διαδίκτυο ως πηγή πληροφοριών και δεξιοτήτων. 4ο Συνέδριο ΕΤΠΕ, Κυρίδης, Α., Β. Δρόσος & Κ. Ντίνας Η πληροφοριακή Επικοινωνιακή Τεχνολογία στην προσχολική και πρωτοσχολική Εκπαίδευση: Το παράδειγμα της γλώσσας. Αθήνα: Δαρδανός. Ματσαγγούρας, Η Κειμενοκεντρική προσέγγιση του γραπτού λόγου. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη. Π.Ι., Πρόγραμμα Σπουδών για τη διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας & της Λογοτεχνίας στο Δημοτικό Σχολείο. Αθήνα. Σολωμονίδου, Χ Νέες τάσεις στην εκπαιδευτική τεχνολογία Εποικοδομητισμός και σύγχρονα περιβάλλοντα μάθησης. Αθήνα: Μεταίχμιο. Χαραλαμπόπουλος, Α. & Σ. Χατζηασαββίδης, Η διδασκαλία της Λειτουργικής χρήσης της Γλώσσας: Θεωρία και Πρακτική Εφαρμογή. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Κώδικας. Σελίδα 39 από 40

40 Χατζηλουκά-Μαυρή, Ε Από την επικοινωνιακή κειμενοκεντρική προσέγγιση στη παιδαγωγική του κριτικού γραμματισμού (ή η διδασκαλία του γραπτού λόγου στο δημοτικό σχολείο σήμερα): Η περίπτωση της Κύπρου. Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων 16, Διατίθεται στον διαδικτυακό τόπο: Σελίδα 40 από 40