JKI Data Sheets. Plant Diseases and Diagnosis. Phytophthora σε Quercus ilex L. (αριά) Tamara CORCOBADO SÁNCHEZ

Transcript

1 2013, 70 ISSN DOI /jkidspdd JKI Data Sheets Plant Diseases and Diagnosis Greek Tamara CORCOBADO SÁNCHEZ Phytophthora σε Quercus ilex L. (αριά) Julius Kühn-Institut, Federal Research Centre for Cultivated Plants

2 Έκδοση Η σειρά φυλλαδίων ανοιχτής πρόσβασης JKI Data Sheets Plant Diseases and Diagnosis είναι μία έκδοση στην αγγλική γλώσσα που περιλαμβάνει πρωτότυπες εργασίες, περιγραφές παθογόνων, ευρήματα και αναφορές, που αφορούν σε βιοτικούς και αβιοτικούς παράγοντες που προκαλούν ασθένειες και ζημιές σε καλλιέργειες. Όλες οι εργασίες που υποβάλλονται προς δημοσίευση στο JKI Data Sheets αξιολογούνται από τουλάχιστον δύο ανεξάρτητους κριτές ενώ διατηρείται η ανωνυμία του/των συγγραφέων. Όλες οι εργασίες είναι διαθέσιμες στα πλαίσια της Creative Commons license. Αυτή επιτρέπει την χρήση και διανομή όλου του έργου ή τμήματος αυτού χωρίς χρέωση, εφόσον δεν χρησιμοποιείται για εμπορικούς σκοπούς, γίνεται αναφορά στους συγγραφείς και στην πηγή και δεν τροποποιείται το περιεχόμενο του έργου. Εκδότης/Αρχισυντάκτης: Dr. Georg F. Backhaus, Präsident und Professor Julius Kühn-Institut, Bundesforschungsanstalt für Kulturpflanzen Erwin-Baur-Str. 27 D Quedlinburg Γερμανία Επιμέλεια έκδοσης: Dr. Olaf Hering, Informationszentrum und Bibliothek Julius Kühn-Institut Königin-Luise-Str. 19 D Berlin Γερμανία Υποβολή εργασιών: Στην ιστοσελίδα του περιοδικού ISSN: DOI: /jkidspdd

3 3 Σημασία της αριάς (Quercus ilex) Το είδος Quercus ilex L. (αριά) είναι κυρίαρχο είδος της λεκάνης της Μεσογείου και χρησιμοποιείται σαν βιοδείκτης των μεσογειακού τύπου οικοσυστημάτων (Plieninger et al., Για το χάρτη εξάπλωσης του είδους Q. ilex βλέπε στην ιστοσελίδα Το Q. ilex είναι αειθαλές δένδρο, αναπτύσσεται σε τέσσερις διαφορετικούς κλιματικούς τύπους (ημίξηρο, ύφυγρο, υγρό και υπέρυγρο) και σε διαφορετικούς τύπους εδαφών. Το ύψος του μπορεί να φθάσει τα 25 μέτρα και διαθέτει δερματώδη, χνουδωτά φύλλα με σχήμα που ποικίλει από στρογγυλό έως μακρόστενο, ενώ μπορεί να φέρουν ή όχι αγκάθια. Αποτελείται από δύο διαφορετικά υποείδη: το Q. ilex subsp. ilex και το Q. ilex subsp. ballota (συν. Q. rotundifolia). Στην Ιβηρική Χερσόνησο, η σημασία του είναι μεγάλη λόγω της παρουσίας του στα περισσότερα γεωργοδασοκομικά συστήματα. Αυτά τα οικοσυστήματα παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο από οικολογικής, οικονομικής και κοινωνικής σκοπιάς. Χρησιμεύουν στην εκτροφή ζώων, στην παραγωγή βελανιδιών για ζωοτροφή, στην παραγωγή καύσιμης ύλης καθώς και για την καλλιέργεια δημητριακών. Είδη Phytophthora Από δένδρα αριάς, ανεξάρτητα από την εμφάνιση συμπτωμάτων προσβολής, έχουν απομονωθεί από ιστούς ή από έδαφος τα ακόλουθα είδη: Είδη Phytophthora Συμπτώματα της ασθένειας Βιβλιογραφία cinnamomi (απομονώνεται πιο συχνά) έκκριση υγρού από το φλοιό σηψιρριζία Brasier et al., 1993, Sánchez et al., 2002 cryptogea γενική εξασθένηση δένδρου Scanu et al., 2012 gonapodyides σηψιρριζία Corcobado et al., 2010 psychrophila quercina σηψιρριζία σηψιρριζία Pérez-Sierra et al., 2012, Scanu et al., 2012 Pérez-Sierra et al., 2012, Scanu et al., 2012 ramorum 1 syringae σηψιρριζία Denman et al., 2005 Pérez-Sierra et al., Στην Ευρωπαϊκή Ένωση ο οργανισμός P. ramorum υπόκειται σε νομική ρύθμιση (βλέπε το κεφάλαιο Συστάσεις καραντίνας ). Σε φυτώρια έχουν βρεθεί σπορόφυτα αριάς προσβεβλημένα από P. cinnamomi, P. cryptogea, P. drechsleri, P. cambivora και P. gonapodyides (Sánchez et al., 2004; Jung, 2011).

4 4 Συμπτώματα Ασθένειας (βλέπε εικόνες) Τα διαφορετικά είδη Phytophthora μπορούν να προσβάλλουν διαφορετικούς φυτικούς ιστούς στην αριά και να προκαλέσουν διαφορετικά συμπτώματα. Τα πιο κοινά συμπτώματα είναι: Κόμη:,, νέκρωση κλάδων (Gallego et al., 1999) Κορμός: υγρά έλκη (Gallego et al., 1999) Ριζικό σύστημα: νέκρωση ριζών (Corcobado et al., 2011) Παρόμοια συμπτώματα από άλλες αιτίες Τα συμπτώματα που παρουσιάζονται στο προηγούμενο κεφάλαιο δεν παρατηρούνται μόνο σε περιπτώσεις προσβολής από ωομύκητες του γένους Phytophthora. Η ξηρασία μπορεί να προκαλέσει παρόμοια συμπτώματα με αυτά της προσβολής από Phytophthora σε βελανιδιές (, ). Επίσης, ο μύκητας Botryosphaeria spp. μπορεί να προκαλέσει παρόμοια συμπτώματα με αυτά της προσβολής από Phytophthora όπως έλκη στα κλαδιά καθώς και χλώρωση και μάρανση φύλλων (Sánchez et al., 2003). Ο μύκητας Biscogniauxia mediterranea προσβάλλει μόνο μη εύρωστα δένδρα αριάς προκαλώντας χλώρωση των φύλλων,, επικορμικούς βλαστούς και εκροή υγρών (Jiménez et al., 2005). Προκειμένου να εξακριβωθεί το αίτιο της ασθένειας είναι απαραίτητο να ληφθούν δείγματα και να εξετασθούν στο εργαστήριο. Εξέλιξη της ασθένειας Η ασθένεια μπορεί να εξελιχθεί με δύο διαφορετικούς τρόπους: i) με απότομη νέκρωση του δένδρου όπου τα νεκρά φύλλα παραμένουν στα κλαδιά, ή ii) με σταδιακή εξασθένηση του δένδρου που χαρακτηρίζεται από σταδιακή που αρχίζει από το ανώτερο σημείο της κόμης και τελικά επεκτείνεται σε ολόκληρο το φύλλωμα (Gallego et al., 1999). Η σοβαρότητα της ασθένειας και η εξέλιξή της εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά του εδάφους (δομή και ph), τις κλιματολογικές συνθήκες που επηρεάζουν τη διαθεσιμότητα σε νερό, την αντοχή των δένδρων και την τοποθεσία καθώς κοιλάδες και πλαγιές σχετίζονται με αυξημένη παρουσία της ασθένειας και πιο έντονα συμπτώματα. Διάγνωση Δεν είναι δυνατή η διάγνωση προσβολών Phytophthora μόνο από τα συμπτώματα. Υπάρχουν διάφορες διαγνωστικές μέθοδοι, όπως απευθείας απομόνωση του παθογόνου ή μοριακές και ορολογικές μέθοδοι που βοηθούν στον προσδιορισμό του γένους ή και του είδους Phytophthora. Πληροφορίες για την διάγνωση Phytophthora σε δένδρα ή γενικά δίνονται στις ιστοσελίδες και στην εργασία των Martin et al. (2012). Επικοινωνήστε με τις αρμόδιες Υπηρεσίες της χώρας σας (βλέπε επόμενο κεφάλαιο) για βοήθεια στη διάγνωση.

5 5 Τι κάνετε εάν υπάρχουν υποψίες προσβολής; Επικοινωνήστε με τις αρμόδιες Υπηρεσίες της χώρας σας, όπως εμφανίζονται παρακάτω: addresses.pdf Αντιμετώπιση Διάφορα μέτρα καταπολέμησης συνιστώνται προκειμένου να περιοριστεί ή εξάπλωση του παθογόνου και η ένταση της ασθένειας. Τα κυριότερα από αυτά είναι: Ενέργειες για περιορισμό του μολύσματος και/ή μείωση της ασθένειας: - Προσθήκη στο έδαφος φυτών της οικογένειας Brassicaceae (πρακτική υπό δοκιμή: Morales-Rodríguez et al., 2012) - Έλεγχος της περιεκτικότητας του εδάφους σε ασβέστιο (Serrano et al., 2012) - Εφαρμογή φωσφόρου με ψεκασμό του φυλλώματος ή της βάσης του δένδρου ή και με ενέσιμη μορφή έχει βρεθεί ότι παρεμποδίζει τη μόλυνση ή μειώνει την ένταση των συμπτωμάτων (Hardy et al., 2001). Πριν την εφαρμογή οποιουδήποτε χημικού σκευάσματος οι χρήστες θα πρέπει να έρχονται σε επικοινωνία με τις αρμόδιες Υπηρεσίες Ενέργειες για περιορισμό της εξάπλωσης του παθογόνου (McCabe, 2008): - Αποφυγή μετακίνησης ανθρώπων, ζώων, οχημάτων και μηχανημάτων από περιοχές με Phytophthora ιδιαίτερα κατά την περίοδο των βροχοπτώσεων - Καθαρά υποδήματα, εξοπλισμός και οχήματα - Δημιουργία εγκαταστάσεων απολύμανσης - Κυκλοφορία αποκλειστικά σε δρόμους και μονοπάτια - Χρήση φυσικών εμποδίων για προστασία καθαρών περιοχών - Περιορισμός οργώματος - Καλή αποστράγγιση του εδάφους - Αποφυγή μεγάλου αριθμού ζώων που αυξάνει τη συμπίεση του εδάφους - Αντικατάσταση καλλιεργειών ειδών ξενιστών του γένους Phytophthora με μη ευπαθή φυτά Ενημέρωση για περιπτώσεις προσβολής από Phytophthora: - Σχεδιασμός προγραμμάτων ενημέρωσης για την ασθένεια - Σήμανση προσβεβλημένων από Phytophthora περιοχών Συστάσεις καραντίνας Ο οργανισμός European and Mediterranean Plant Protection Organisation (EPPO) θεωρεί το P. ramorum ως επικίνδυνο οργανισμό. Αναφέρεται στον κατάλογο EPPO Alert. Για περισσότερες λεπτομέρειες βλέπετε: Στην Ευρωπαϊκή Ένωση ο οργανισμός P. ramorum υπόκειται σε νομική ρύθμιση σύμφωνα με την απόφαση της Επιτροπής 2002/757/EU.

6 6 Βιβλιογραφία Brasier, C.M., Robredo, F., Ferraz, J., Evidence for Phytophthora cinnamomi involvement in Iberian oak decline. Plant Pathology 42: Cooke, D.E.L., Schena, L., Cacciola, S.O., Tools to detect identify and monitor Phytophthora species in natural ecosystems. Journal of Plant Pathology 89: Erwin, D.C., Ribeiro, O.K., Phytophthora diseases worldwide. APS Press. Corcobado, T., Cubera, E., Pérez-Sierra, A., Jung, T., Solla, A., First report of Phytophthora gonapodyides involved in the decline of Quercus ilex in xeric conditions in Spain. New Disease Reports 22: Denman, S., Kirk, S.A., Brasier, C.M., Barton, V.C., Hughes, K.J.D., Webber, J.F., Phytophthora ramorum on Quercus ilex in the United Kingdom. Plant Disease, 89: Jiménez, J.J., Sánchez, M.E., Trapero, A., El Chancro Carbonoso de Quercus I: Distribución y caracterización del agente causal. Bol. San. Veg. Plagas 31: Gallego, F.J., Pérez de Algaba, A., Fernández-Escobar, R., Etiology of oak decline in Spain. Eur. J. For. Path. 29: Hardy, G.E.St.J., Barrett, S., Shearer, B.L., The future of phosphite as a fungicide to control the soilborne plant pathogen Phytophthora cinnamomi in natural ecosystems. Australasian Plant Pathology 30 (2): Jung, T., Phytophthora diseases of trees- An increasing threat to forestry, horticulture and nurseries in the world. In: Meeting abstracts of II Reunion científica de sanidad forestal (Sociedad Española de Ciencias Forestales), Plasencia, Spain, pp Martin, F.N., Abad, Z.G., Balci, Y., Ivors, K., Identification and Detection of Phytophthora: Reviewing Our Progress, Identifying Our Needs. Plant Disease 96(8): McCabe, S., Managing Phytophthora Dieback in Bushland: a Guide for Landholders and Community Conservation Groups. The Dieback Working Group, Western Australia. Fourth edition Morales-Rodríguez, M.C., Picón-Toro, J., Palo, C., Palo, E.J., García, A., Rodríguez Molina, M.C., In vitro inhibition of mycelial growth of Phytophthora cinnamomi by pellets of brassicas. In: Meeting abstracts of the Fourth Meeting of the IUFRO working party , Phytophthora in Forest and Natural Ecosystems, Córdoba, Spain, pp Pérez-Sierra, A., López-García, C., León, M., García-Jiménez, J., Abad-Campos, P., Jung, T., Species of Phytophthora associated with Quercus decline in the Mediterranean Park Carrascar de la Font Roja (Spain). In: Meeting abstracts of the Fourth Meeting of the IUFRO working party , Phytophthora in Forest and Natural Ecosystems, Córdoba, Spain, pp Plieninger, T., Pulido, F.J., Schaich, H., Effects of land-use and landscape structure on holm oak recruitment and regeneration at farm level in Quercus ilex L. dehesas. Journal of Arid Environments 57: Sánchez, M.E., Caetano, P., Ferraz, J., Trapero, A., Phytophthora disease of Quercus ilex in southwestern Spain. For Path 32: 5-18.

7 7 Sánchez, M. E., Venegas, J., Romero, M. A., Philips, A. J. L., Trapero, A., El chancro de encinas y alcornoques causado por Botryosphaeria spp. en Andalucia. Bol. San. Veg. Plagas 29: Sánchez, M.E., Andicoberry, S., Trapero, A., Patogenicidad de Phytophthora spp. causantes de podredumbre radical de Quercus ilex spp. ballota en viveros forestales. Bol. San. Veg. Plagas 30: Scanu, B., Linaldeddu, B., Jung, T., Maddau, L., Franceschini, A., Phytophthora species occuring in decling oak ecosystems in Sardinia (Italy). Proceedings of the 6th IUFRO Working Party Phytophthora in Forests and Natural Ecosystems, 9th-14th September 2012, Córdoba, Spain, pp Serrano, M.S., Fernández-Rebollo, P., De Vita, P., Sánchez, M. E Calcium mineral nutrition increases the tolerance of Quercus ilex to Phytophthora root disease affecting oak rangeland ecosystems in Spain. Agrofrest Syst: 1-7. Scanu, B., Linaldeddu, B., Jung, T., Maddau, L., Franceschini, A., Phytophthora species occuring in decling oak ecosystems in Sardinia (Italy). Proceedings of the 6th IUFRO Working Party Phytophthora in Forests and Natural Ecosystems, 9th-14th Spetember 2012, Córdoba, Spain, pp Serrano, M.S., Fernández-Rebollo, P., De Vita, P., Sánchez, M. E Calcium mineral nutrition increases the tolerance of Quercus ilex to Phytophthora root disease affecting oak rangeland ecosystems in Spain. Agrofrest Syst: 1-7.

8 8 Σύνδεσμοι για περισσότερες πληροφορίες Phytophthora στα Δάση: Phytophthora spp.: Phytophthora κλείδες αναγνώρισης: Ευχαριστίες Το παρόν φυλλάδιο δημιουργήθηκε στα πλαίσια του Working Group 1 του προγράμματος Δράσης της ΕΕ COST Action FP0801 ( Συγγραφείς Tamara CORCOBADO SÁNCHEZ Universidad de Extremadura Ingeniería Forestal y del Medio Natural Avenida Virgen del Puerto Plasencia Spain tamicorsa@hotmail.com, asolla@unex.es Μετάφραση Γεώργιος Τζίρος, Στέφανος Διαμαντής ΕΛ.Γ.Ο. «Δήμητρα» - Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Βασιλικά Θεσσαλονίκη diamandi@fri.gr

9 JKI Data Sheets - Plant Diseases and Diagnosis Συμπτώματα προσβολής από Phytophthora σε Quercus ilex (αριά) Συμπτώματα στην κόμη δένδρων αριάς Αριστερά: Σταδιακή προκαλούμενη από P. cinnamomi Δεξιά: Αιφνίδια νέκρωση από P. cinnamomi όπου τα φύλλα παραμένουν στα κλαδιά Συμπτώματα στον κορμό δένδρου αριάς Υγρά έλκη 9

10 10 Συμπτώματα στο υπέργειο τμήμα σποροφύτων αριάς Αποφύλλωση και μεταχρωματισμός φύλλων από P. cinnamomi (αριστερά), από P. gonapodyides (κέντρο) και από P. quercina (δεξιά) Συμπτώματα στο ριζικό σύστημα σποροφύτων αριάς Αριστερά: Σηψιρριζία από P. cinnamomi με απώλεια κύριων και πλευρικών ριζών Κέντρο: Σηψιρριζία από P. gonapodyides Δεξιά: Σηψιρριζία από P. quercina Φωτογραφίες: T. CORCOBADO SÁNCHEZ