ήχος Ακουστική, Ψυχοακουστική, ακοή,

Transcript

1 ΠΡΟΛΟΓΟΣ H Aκουολογία (Audiology) είναι η εφαρμοσμένη επιστήμη της ακοής. Το γνωστικό αντικείμενο της ακουολογίας έχει ως υπόβαθρο τις βασικές θετικές επιστήμες (φυσική, μαθηματικά, χημεία, ιατρική, βιολογία) και τις θεωρητικές επιστήμες (ψυχολογία, κοινωνιολογία, παιδαγωγική), βασίζεται στο πείραμα και στην έρευνα (πειραματική ακουολογία) και εφαρμόζεται στη κλινική πράξη (κλινική ακουολογία). O όρος Audiology (Ακουολογία) εμφανίσθηκε για πρώτη φορά στο Journal of Speech Disorders and the Volta Review (1946), 26 χρόνια μετά από τη κατασκευή του πρώτου ακουομετρητή (1920). Η επιστήμη της ακουολογίας αρχίζει να αναπτύσσεται στη 10ετία 1940, ωθούμενη από την ανάγκη δημιουργίας μέσων διάγνωσης και θεραπείας της βαρηκοΐας και της κώφωσης των βετεράνων του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου, από ακουστικά τραύματα που προκλήθηκαν από τα βαριά πυροβόλα όπλα, τις εκρήξεις όλμων και οβίδων. Στην περίοδο , δημιουργήθηκαν οι ψυχοφυσικές και ηλεκτροφυσιολογικές μέθοδοι εξέτασης της ακοής, που εφαρμόζονται σήμερα στη κλινική πράξη. Η 10ετία 1980 υπήρξε η αφετηρία της σημαντικής προόδου που σημειώθηκε από τη ραγδαία εξέλιξη της ηλεκτρονικής τεχνολογίας και τη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών που διεύρυναν, μεταξύ άλλων, τους ορίζοντες της Ακουολογίας, της Ωτολογίας, της Νευροωτολογίας, της Γενετικής της βαρηκοΐας, της Απεικονιστικής Ιατρικής (CT, MRI, PET) και τα πεδία της βιομηχανίας των ακουομετρικών συσκευών και των ακουστικών βαρηκοΐας. Τα ακουστικά προκλητά δυναμικά και οι ωτοακουστικές εκπομπές ενίσχυσαν σημαντικά το οπλοστάσιο της ανιχνευτικής και διαγνωστικής ακουολογίας. Οι δύο αυτές μέθοδοι έχουν σήμερα ευρεία εφαρμογή στα προγράμματα ανιχνευτικής εξέτασης (screening) της ακοής σε νεογνά, συμβάλλοντας καθοριστικά στην έγκαιρη ανίχνευση της παιδικής βαρηκοΐας, στη διάγνωση και διαφορική διάγνωση της βλάβης. Τα κοχλιακά εμφυτεύματα είναι το πιο σημαντικό επίτευγμα της ήδη καλπάζουσας ηλεκτρονικής τεχνολογίας στο τομέα της ακουολογίας και της ωτολογίας. Το 1962 στο Amsterdam, ο Ολλανδός χειρουργός J. Amman διεκήρυξε με το surdus loquens ότι στα κωφάλαλα άτομα πάσχει μόνο το όργανο της ακοής, όχι όμως της ομιλίας, ανατρέποντας την εσφαλμένη Αριστοτέλεια αντίληψη που διατηρήθηκε επί 2000 και πλέον χρόνια. Μετά από 270 χρόνια, ο William House, στο House Ear Institute του Los Angeles, επιχείρησε την πρώτη κοχλιακή εμφύτευση (1961), ανοίγοντας διάπλατα το δρόμο της ακουστικής και ομιλητικής επικοινωνίας στα κωφά άτομα. Μετά από 16 χρόνια, οι W. House και W. Hitselberger ενήργησαν την πρώτη τοποθέτηση εμφυτεύματος στο εγκεφαλικό στέλεχος (brainstem implant) σε ενήλικα (1979) και αργότερα, ο V. Colleti, σε παιδί, στη Verona της Ιταλίας (2000). Η πρόοδος της ακουστικής τεχνολογίας και της νανοτεχνολογίας, οδήγησε στη δημιουργία των ψηφιακών ακουστικών βαρηκοΐας, των εμφυτεύσιμων και οστεοσυνδεόμενων ακουστικών, των κοχλιακών εμφυτευμάτων (cochlear implants) και των εμφυτευμάτων του εγκεφαλικού στελέχους. Η πρόοδος της μοριακής βιολογίας και η ανακάλυψη του ανθρώπινου γονιδιώματος άνοιξαν διάπλατα το δρόμο στη γενετική της βαρηκοΐας. Τα παθολογικά γονίδια της κληρονομικής βαρηκοΐας, από πέντε που ήταν γνωστά στη περίοδο 1990, έγιναν 125 μέσα σε 25 χρόνια. Σήμερα, υπάρχει η δυνατότητα της γενετικής μελέτης της βαρηκοΐας και της γενετικής συμβουλευτικής, η οποία

2 συμβάλλει στη πρόληψη της κληρονομικής βαρηκοΐας που υπερβαίνει το 50% των περιπτώσεων της συγγενούς βαρηκοΐας. Οι γενετικές έρευνες κατευθύνονται σε αναζήτηση μεθόδων γενετικής θεραπείας της βαρηκοΐας, για την αντικατάσταση ή αποκατάσταση των παθολογικών γονιδίων με υγιές γενετικό υλικό (gene therapy). O υψηλός στόχος της γενετικής θεραπείας είναι η αντικατάσταση των ανενεργών τριχωτών κυττάρων και η αναγέννηση λειτουργικών τριχωτών κυττάρων με βλαστοκύτταρα (stem cell therapy). Η πρόοδος της νευροφυσιολογίας και νευροχημείας του συστήματος της ακοής οδήγησε στην εμβριθή μελέτη των νευροδιαβιβαστών του κοχλία και της νευρικής ακουστικής οδού που ασκούν ανταγωνιστική ή συναγωνιστική δράση στη νευρική μεταβίβαση. Η διευκρίνηση της δράσης και αλληλεπίδρασης των νευροδιαβιβαστών αναμένεται να οδηγήσει στην εξιχνίαση του μηχανισμού γένεσης των εμβοών, της παθογένειας του ακουστικού τραύματος, της ωτοτοξικής βαρηκοΐας, της πρεσβυακουσίας. Η πειραματική ακουολογική έρευνα στοχεύει στη διευκρίνηση των μηχανισμών της ακουστικής βλάβης, βασιζόμενη στα δεδομένα της μοριακής και της κυτταρικής βιολογίας, της νευροφυσιολογίας, της νευροχημείας και της βιομηχανικής του συστήματος της ακοής. Η Ακουολογία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την Ωτολογία που είναι εξειδίκευση της Ωτορινολαρυγγολογίας. Η Νευροωτολογία είναι υποειδικότητα της Ωτορινολαρυγγολογίας-Χειρουργικής Κεφαλής και Τραχήλου με αντικείμενο τη διάγνωση και θεραπεία των παθήσεων της ακοής και της ισορροπίας και των παθήσεων του προσωπικού νεύρου. Η εξειδίκευση στη νευροωτολογία περιλαμβάνει 1-2 χρόνια εκπαίδευσης στις νευροωτολογικές παθήσεις και τις παθήσεις της βάσης του κρανίου. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο ήχος, ως φυσικό φαινόμενο, είναι διακυμάνσεις της πίεσης από τη κίνηση των μορίων του υλικού μέσου μεταφοράς του (αέρας, στερεό, υγρό) που φθάνουν στα αυτιά του ακροατή. Η παρουσία του ήχου προϋποθέτει αφ ενός την ύπαρξη του μέσου μεταφοράς και αφ ετέρου την παρουσία του ανθρώπου-ακροατή. Ο ήχος, ως φυσιολογικό φαινόμενο, είναι το φυσικό ερέθισμα που διεγείρει το όργανο της ακοής. Η Ακουστική, είναι η επιστήμη που μελετά τα φυσικά φαινόμενα της μετάδοσης του ήχου και τις φυσικές ιδιότητες του ήχου. Η ακουστική μέτρηση αναφέρεται στα φυσικά φαινόμενα και στα μεγέθη του ήχου, την ένταση, τη συχνότητα και τη φάση. Η Ψυχοακουστική, είναι η επιστήμη που μελετά τα ψυχολογικά φαινόμενα που προκαλούνται στον άνθρωπο από τη βιολογική του αντίδραση στους ήχους. Η ακουστική αντίληψη είναι η υποκειμενική αίσθηση της βιολογικής αντίδρασης: φυσικό ερέθισμα (ήχος)-αισθητήρια απόκριση (ακοή). Η ψυχοακουστική μελετά την ανθρώπινη συμπεριφορά στους ήχους με το ψυχολογικό πείραμα και την παρατήρηση. Η ψυχοακουστική μέτρηση αναφαίρεται στα ψυχολογικά φαινόμενα και στα μεγέθη της ακουστικής αντίληψης, την ακουστότητητα, το ύψος και τη χροιά του τόνου. Η ακοή, είναι αισθητήρια λειτουργία με την οποία ο άνθρωπος προσλαμβάνει και αναγνωρίζει τους απλούς και τους σύνθετους ήχους στο ακουστικό του περιβάλλον, μετατρέπoντας τις απλές διακυμάνσεις της πίεσης του αέρα σε πολύ χρήσιμες πληροφορίες, απαραίτητες για την επιβίωση και την επικοινωνία του.

3 Ο μηχανισμός της ακοής, είναι ένας πολύπλοκος συνδυασμός μηχανικών, ηλεκτρικών και νευρικών φαινομένων που συμβαίνουν στο ακουστικό σύστημα. Το σύστημα της ακοής, έχει ειδική ανατομική κατασκευή και λειτουργία για να προσλαμβάνει, να αναλύει και να κωδικοποιεί τα φυσικά χαρακτηριστικά των απλών και των σύνθετων ήχων της ομιλίας και της μουσικής, τη συχνότητα, ένταση και φάση, σε νευρικά σήματα, τα οποία ο εγκέφαλος αποκωδικοποιεί και αναγνωρίζει ως ακουστικά σήματα από τα αντίστοιχα ψυχολογικά χαρακτηριστικά τους, το ύψος του τόνου, την ακουστότητα και τη χρονική διάρκεια ή περιοδικότητα. Μέθοδοι εξέτασης της ακοής. Ιστορική ανασκόπηση. Το παρόν σύγγραμμα πραγματεύεται τις μεθόδους εξέτασης της ακοής και ισορροπίας που είναι αντικείμενο της ακουολογίας-νευροωτολογίας, τη διάγνωση και διαφορική διάγνωση της βαρηκοΐας, ιλίγγου, εμβοών. Οι διάφοροι ακουομετρικοί τύποι που διαπιστώνονται κατά τη κλινική εξέταση της ακοής οφείλονται στο διαφορετικό ρόλο που έχουν οι δομές του ακουστικού συστήματος στη διαδικασία της ακοής (διαβίβαση μετασχηματισμός της ηχητικής ενέργειας, ανάλυση, κωδικοποίηση του ηχητικού σήματος, κεντρική μεταβίβαση και αποκωδικοποίηση της ακουστικής πληροφορίας, τελική ακουστική αντίληψη). Ο Ernst Weber (1834) ήταν ο πρώτος ερευνητής που διαπίστωσε ότι o ήχος του τονοδότη που διαβιβάζεται μέσω της οστέινης αγωγής, εντοπίζεται στο «πτωχό αυτί» σε βαρηκοΐα αγωγιμότητας (Weber test). Μετά από 21 χρόνια, ο Heinrich Rinne (1855) περιέγραψε μέθοδο ποσοτικής εκτίμησης του χάσματος αέρινης-οστέινης αγωγής (air-bone gap) συγκρίνοντας τη διάρκεια αντίληψης του ήχου μέσω της αέρινης και της οστέινης αγωγής (Rinne test). Επί ένα περίπου αιώνα, οι δοκιμασίες με τους τονοδότες, ήταν οι μόνες μέθοδοι της διαγνωστικής ακουομετρίας για τη διαφορική διάγνωση της βαρηκοΐας. Το πρώτο ήμισυ του 20 ου αιώνα γνώρισε την ανακάλυψη του σωλήνα κενού και την κατασκευή του ηλεκτρικού ακουομετρητή και πληθώρα μελετών της ακουστικής ευαισθησίας με τη τονική ακουομετρία. Η βραδεία πρόοδος που σημειώθηκε στη διαγνωστική ακουομετρία άλλαξε ρυθμό με την παρατήρηση του φαινομένου της ακουστικής εξίσωσης (loudness recruitment) από τους Dix, Hallpike, Hood (ABLB test,1948) το οποίο διαπιστώθηκε ότι ήταν θετικό σε ασθενείς με νόσο Meniere και αρνητικό σε ασθενείς με ακουστικό νευρίνωμα. Η παρατήρηση των Dix, Hallpike, Hood επιβεβαίωσε τις προηγούμενες μελέτες του Fowler για το φαινόμενο της ακουστικής εξίσωσης, κατά την περίοδο Στην επόμενη δεκαετία οι προσπάθειες των ερευνητών επικεντρώθηκαν στην αναζήτηση μεθόδων για τη μελέτη των φαινομένων της ακουστικής εξίσωσης, της ακουστικής προσαρμογής και της ηχοκάλυψης, που συνέβαλαν στη διαφορική διάγνωση της βαρηκοΐας και στην εντόπιση της ακουστικής βλάβης. Η δεκαετία 1960 γνώρισε τρείς παράλληλες εξελίξεις στη διαγνωστική ακουομετρία 1) τις μετρήσεις της ανώμαλης ακουστικής προσαρμογής (loudness adaptation), ως φαινομένου οπισθοκοχλιακής βλάβης, 2) την ανάπτυξη ομιλητικών ακουομετρικών μεθόδων για τη διαφορική διάγνωση της περιφερικής από τη κεντρική ακουστική βλάβη και 3) την ανάπτυξη της ακουομετρίας ακουστικής αντίστασης. Η κατασκευή των ειδικών ηλεκτρονικών συσκευών οδήγησε στην εφαρμογή της ακουομετρίας Bekesy για την εκτίμηση της ανώμαλης ακουστικής προσαρμογής, ως παθογνωμονικού ευρήματος κυρίως του ακουστικού νευρινώματος (τύποι ακουομετρίας Bekesy κατά Jerger).

4 Η έμφαση στη μελέτη της διαγνωστικής αξίας της ομιλητικής ακουομετρίας, που σημειώθηκε στις αρχές του 20 ου αιώνα, κυρίως στη Γερμανία, κορυφώθηκε μετά από τις εργασίες του Bocca και των συνεργατών του, στην Ιταλία (1955), για το τρόπο με τον οποίο τα ομιλητικά σήματα μπορούν να συμβάλλουν στη διαπίστωση των όγκων του κροταφικού λοβού. Οι μελέτες αυτές έδωσαν το έναυσμα για την αναζήτηση, τη δημιουργία και τη καθιέρωση των ειδικών ομιλητικών μεθόδων για την εντόπιση της κεντρικής βλάβης και τη διαφορική διάγνωση των περιφερικών από τις κεντρικές ακουστικές βλάβες, από πολλούς ερευνητές στην Ευρώπη και στην Αμερική (Dichotic tests, κ.α.). Οι πρώτες έρευνες στην ακουομετρία ακουστικής αντίστασης έγιναν στις Σκανδιναβικές χώρες, μετά από τη δημοσίευση της κλασσικής μονογραφίας του Metz (1946). Οι τεχνικές της τυμπανομετρίας και της μέτρησης των ακουστικών αντανακλαστικών, που αναπτύχθηκαν πρώτα στη Σουηδία και τη Δανία, στη 10ετία 1960 (Terkildsen, Nielsen, Borg, Anderson, Liden, Thomsen κ.α.), αξιοποιήθηκαν στη κλινική πράξη με τις εργασίες του Jerger και των συνεργατών του στην Αμερική, στη 10ετία 1970 (τύποι τυμπανογράμματος, ακουστικών αντανακλαστικών κατά Jerger). Στα τέλη της 10ετίας 1970 εμφανίζεται η νέα δυναμική μέθοδος των ακουστικών προκλητών δυναμικών του εγκεφαλικού στελέχους. Οι Sohmer και Feinmesser, στο Ισραήλ και οι Hecox και Galambos, στην Αμερική, είναι οι σκαπανείς της κλινικής εφαρμογής της μεθόδου ABR για την εκτίμηση της ακοής νεογνών και μικρών παιδιών. Οι ερευνητικές και κλινικές μελέτες που ακολούθησαν καθιέρωσαν τη μέθοδο ABR, ως τη standard μέθοδο ανίχνευσης και διάγνωσης της βαρηκοΐας. Η επαναστατική ανακάλυψη των ωτοακουστικών εκπομπών από τον Kemp (1978) και η δεκαετής πειραματική και κλινική έρευνα που ακολούθησε, πρόσθεσε μια σημαντική μέθοδο στο οπλοστάσιο της διαγνωστικής ακουολογίας. Η μέθοδος ΟΑΕ είναι η αντικειμενική μέθοδος εξέτασης της κοχλιακής λειτουργίας. Η 10ετία 1980 υπήρξε ο σημαντικός σταθμός στη πορεία της διαγνωστικής ακουολογίας, η οποία, εκτός από τη τονική και την ομιλητική ακουομετρία, διαθέτει τρείς δυναμικές ηλεκτροφυσιολογικές μεθόδους εκτίμησης της ακουστικής λειτουργίας, του μέσου αυτιού με τη τυμπανομετρία, του κοχλία με τις ωτοακουστικές εκπομπές, του ακουστικού νεύρου, του εγκεφαλικού στελέχους και του φλοιού με τα ακουστικά αντανακλαστικά και τα ακουστικά προκλητά δυναμικά. Παράλληλα με την εξέλιξη των ακουομετρικών μεθόδων αναπτύχθηκε η αντίληψη της κλινικής προσέγγισης με σειρά εξεταστικών μεθόδων (Test battery approach) και της αρχής του ελέγχου διασταύρωσης (Cross check principle) από τον Jerger και συνεργάτες του (S. Jerger, J. Hall, D. Hayes, B. Stach, κ.α). Σύμφωνα με τη νέα αντίληψη της διαγνωστικής ακουομετρίας «η διάγνωση της βαρηκοΐας και η ακριβής εντόπιση της θέσης της βλάβης είναι ασφαλής με την εφαρμογή συνδυασμού μεθόδων που διαθέτουν διαφορετική ευαισθησία και ειδικότητα». Η ευαισθησία (sensitivity) της μεθόδου, δηλαδή η δυνατότητα να ανιχνεύει ασφαλώς την παρουσία της βλάβης και η ειδικότητα (specificity), δηλαδή η δυνατότητα να αποκλείει ασφαλώς την παρουσία της βλάβης, είναι ιδιότητες που καθορίζουν την κλινική αξία της μεθόδου. Σήμερα, η κλινική διαγνωστική αξία μιας μεθόδου ορίζεται από το υψηλό ποσοστό επιτυχίας (hit rate) και το χαμηλό ποσοστό αποτυχίας (false alarm rate) στην εντόπιση της βλάβης. Η παράθεση στοιχείων ακουστικής και ψυχοακουστικής, στοιχείων ανατομίας και φυσιολογίας του συστήματος της ακοής, εμπλουτίζουν την ενημέρωση, διευκολύνουν τη κατανόηση και ενισχύουν τη γνώση των Θεμάτων Κλινικής Ακουολογίας, που αφορούν στη διάγνωση και διαφορική διάγνωση των διαταραχών της ακοής και της

5 ισορροπίας και συμβάλλουν στην έγκαιρη, σωστή και αποτελεσματική θεραπεία των ωτολογικών και νευροωτολογικών παθήσεων, σε παιδιά και ενήλικες. Ο κλινικός πρέπει να γνωρίζει τις δυνατότητες, τις ενδείξεις, τους περιορισμούς και τις προϋποθέσεις εφαρμογής των ακουομετρικών μεθόδων για τη σωστή εκτίμηση του τύπου και του βαθμού της βαρηκοΐας και την ακριβή εντόπιση της ακουστικής βλάβης, που είναι το αντικείμενο της διαγνωστικής ακουολογίας. Η παρουσίαση των κλινικών περιπτώσεων που έχουν δημοσιευθεί από διάσημους ακουολόγους, συμβάλει στην πρακτική ενημέρωση του αναγνώστη για τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύονται τα αποτελέσματα των μεθόδων του βασικού ακουομετρικού ελέγχου και του νευρο-ακουολογικού ελέγχου, που οδηγούν στην ακουολογική διάγνωση και στη διαφορική διάγνωση της ακουστικής βλάβης. Το ανά χείρας σύγγραμμα, προϊόν μακράς και επίπονης προσπάθειας, έχει ως κύριο σκοπό να κεντρίσει το ενδιαφέρον των νέων συναδέλφων και να ενισχύσει τη γνώση τους στους τομείς της κλινικής ακουολογίας-νευροωτολογίας. Μέθοδοι εξέτασης των εμβοών. Εισαγωγή. Τα τελευταία χρόνια με τη συμβολή της σύγχρονης τεχνολογίας και την οικονομική υποστήριξη ερευνητικών προγραμμάτων (American Tinnitus Association) έχει αναζωπυρωθεί το ενδιαφέρον των κλινικών και των ερευνητών στη διερεύνηση των μηχανισμών γένεσης των εμβοών, των τεχνικών αξιολόγησης και των μεθόδων θεραπείας. Το ενδιαφέρον αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το σύμπτωμα εμβοές είναι πολύ συχνό στα μέλη της σύγχρονης βιομηχανικής κοινωνίας, είναι σημαντική αιτία απουσίας τους από το χώρο εργασίας και αιτία συχνών επισκέψεων στον ωτορινολαρυγγολόγο. Κέντρα αντιμετώπισης ασθενών που πάσχουν από εμβοές έχουν δημιουργηθεί σήμερα σε όλο το κόσμο, ενώ παράλληλα εφαρμόζονται προγράμματα ειδικής εκπαίδευσης για τη διάγνωση και θεραπεία των εμβοών. Η δυνατότητα αποτελεσματικής θεραπείας των εμβοών είναι στις περισσότερες περιπτώσεις πολύ περιορισμένη και αυτό οφείλεται κυρίως στην έλλειψη γνώσης και κατανόησης της υποκείμενης παθολογίας (Jacobson, 2000). Οι εμβοές είναι ένα από τα λιγότερο διερευνημένα συμπτώματα και συγχρόνως ένα από τα σημαντικά προβλήματα για τα οποία επισκέπτεται ο ασθενής τον ωτορινολαρυγγολόγο. Είναι τόσο συνηθισμένο, που σχεδόν όλοι οι άνθρωποι έχουν μια εμπειρία, έστω και παροδική, αυτού του συμπτώματος, που είναι περισσότερο έκδηλο μεταξύ των ενηλίκων και ιδιαίτερα αυτών που έχουν προβλήματα ακοής (Hall 2000). Το πρόβλημα με την έρευνα των εμβοών είναι ότι, ενώ οι διάφορες φυσιολογικές ή παθολογικές διαδικασίες μελετώνται σε πειραματόζωα, η μελέτη και ανάλυση των ψυχολογικών διαστάσεων του προβλήματος γίνεται αποκλειστικά στον άνθρωπο. Τα τελευταία χρόνια, έγινε προσπάθεια από πολλούς ερευνητές για ένα πιο συστηματικό έλεγχο και μια πιο λεπτομερή ακουολογική εκτίμηση των εμβοών, με βάση τα ψυχοφυσικά χαρακτηριστικά τους. Σε αυτή την προσπάθεια συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό και η είσοδος της τεχνολογίας στο πεδίο της ακουολογίας και της ψυχοακουστικής (Kaltenbach 2000, Andersson και συν 2005). Σύμφωνα με τις διεθνείς στατιστικές οι εμβοές απαντούν σε ποσοστό 20% του γενικού πληθυσμού, που ανέρχεται στο 50% στα άτομα της τρίτης ηλικίας. Ποσοστό 5% των ατόμων που έχουν εμβοές ενοχλείται και αναζητά ιατρική συμβουλή και υποστήριξη, ενώ σε ποσοστό 1% τα άτομα αυτά υποφέρουν από τις εμβοές. Παρά το

6 γεγονός ότι οι εμβοές είναι ένα συχνό σύμπτωμα, δεν αποτελούν αντικείμενο διδασκαλίας σε ακαδημαΐκό επίπεδο, όπως η βαρηκοΐα και ο ίλιγγος (Jacobson 2000). Μέθοδοι εξέτασης του ιλίγγου. Εισαγωγή στην αιθουσομετρία. Το αιθουσαίο σύστημα είναι το κύριο σύστημα για τη διατήρηση της ισορροπίας του σώματος και του προσανατολισμού στο χώρο που επιτυγχάνεται σε σύνδεση και συνεργασία κυρίως με το σύστημα της όρασης και το μυοσκελετικό σύστημα καθώς και με άλλα συστήματα. Οι υποδοχείς των ημικύκλιων σωλήνων και των ωτολιθικών οργάνων του λαβυρίνθου υποδέχονται τα ερεθίσματα που προκαλούνται από τις γωνιώδεις και τις γραμμικές επιταχύνσεις της κεφαλής και από τη βαρύτητα. Η αισθητήρια πληροφορία μεταβιβάζεται με τις νευρικές ώσεις του αιθουσαίου ν. στους αιθουσαίους πυρήνες του εγκεφαλικού στελέχους που σχηματίζουν τις αντανακλαστικές οδούς (αιθουσοοφθαλμική, αιθουσονωτιαία, αιθουσοπαρεγκεφαλιδική) που ελέγχουν τις κινητικές λειτουργίες των οφθαλμικών μυών, των μυών του αυχένα, του κορμού και των άκρων. Μέσω των οδών αυτών γίνεται από την παρεγκεφαλίδα η ενσωμάτωση των πληροφοριών που προέρχονται από το αιθουσαίο, το οπτικό και το μυοσκελετικό σύστημα και η τελική εγκεφαλική επεξεργασία και αντίληψη του προσανατολισμού και της ισορροπίας στο τρισδιάστατο χώρο. Οι μετρήσεις της αιθουσαίας λειτουργίας, περιλαμβάνουν κλινικές και εργαστηριακές μετρήσεις των αιθουσοοπτικών φαινομένων (νυσταγμός) και των αιθουσονωτιαίων φαινομένων (αίσθημα περιστροφής, αιώρησης τάση απόκλισης ή πτώσης του κορμού και των άκρων, αστάθεια) που χαρακτηρίζουν το σύμπτωμα ίλιγγος, που αποτελεί τη κύρια κλινική εκδήλωση διαταραχής της ισορροπίας και προκαλείται από βλάβες του αιθουσαίου συστήματος, κυρίως, ή από βλάβες των άλλων συστημάτων ισορροπίας, όπως το σύστημα της όρασης και το μυοσκελετικό σύστημα. Η εξέταση των οφθαλμικών κινήσεων αποτελεί βασικό μέρος της κλινικής και εργαστηριακής εκτίμησης της αιθουσαίας λειτουργίας. (Leigh, Zee 2006). Το αιθουσο-οφθαλμικό αντανακλαστικό είναι το πιο σημαντικό και πιο μελετημένο από όλα τα αιθουσαία αντανακλαστικά. Η κλινική και εργαστηριακή αξιολόγηση συμβάλει στη διάγνωση και στη διαφορική διάγνωση της αιθουσαίας βλάβης (Goebel, Sumer 2007). Η αιθουσομετρία, παρά τη σημειωθείσα πρόοδο, είναι ακόμη στη πρώιμη ηλικία. Υπάρχουν πεδία αμφισβήτησης και διχογνωμίας. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει μια standard μέθοδος που να δίνει βέβαιη διάγνωση σε πολλούς ασθενείς που πάσχουν από ίλιγγο, ώστε να μπορεί να προσδιορισθεί η ευαισθησία και η ειδικότητα των διαφόρων μεθόδων εξέτασης της ισορροπίας (Desmont 2004). Ανέστης Ψηφίδης Μάρτιος 2015

7