ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Ή ΟΜ ΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ. Ερωτήσεις. Παραθέματα

Transcript

1 ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 1 Ο ΛΥΚΕΙΟ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ Σχολικό έτος ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Ή ΟΜ ΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Ερωτήσεις Παραθέματα Όλα τα θέματα των εξετάσεων κατά θεματική ενότητα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α. ΠΡΟΣ ΦΥΓΙ Κ Α ΡΕΥΜ ΑΤ Α Κ ΑΤ Α ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ σσ. 2-3 Β. Η ΜΙΚΡ ΑΣΙ ΑΤΙΚΗ Κ ΑΤ ΑΣΤΡΟΦΗ σσ. 4 8 Γ. Η ΑΠ ΟΚ ΑΤ ΑΣ Τ ΑΣ Η ΤΩ Ν ΠΡΟΣ ΦΥΓΩ Ν σσ Δ. Η ΑΠΟ ΖΗΜ ΙΩΣΗ ΤΩ Ν ΑΝ Τ ΑΛΛ ΑΞΙΜΩΝ Κ ΑΙ Η ΕΛΛ ΗΝΟ ΤΟ ΥΡ ΚΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ σσ Ε. Η ΕΝΤ ΑΞ Η ΤΩ Ν ΠΡΟΣ ΦΥΓΩΝ Σ ΤΗ Ν ΕΛΛ ΑΔ Α σσ ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜ Α σσ Ε φ όλης της ύλης!!! (ΕΞΕΤΑΣ ΕΙΣ) σσ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟ Σ ΠΙΝ ΑΚ ΑΣ σ. 32 1

2 Π Ρ Ο Σ Φ Υ Γ Ε Σ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α Κ Α Τ Α Τ Ο Ν 2 0 Ο Α Ι Ω Ν Α 1 Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Κ Α Ι Σ ΑΡ Ι Α Ν Η Σ Κ ε φ. Α. Π Ρ Ο Σ Φ Υ Γ Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α Α. ΠΡΟΣ ΦΥΓΙ Κ Α ΡΕΥΜ ΑΤ Α Κ ΑΤ Α ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ Από τα Εισαγωγικά σημειώματα ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΟ 19 ο ΑΙΩΝΑ (σ. 116) ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20 ο ΑΙΩΝΑ (σ. 137): 1. Να συγκρίνετε τις μετακινήσεις των ελληνικών πληθυσμών προς την επαναστατημένη Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 μ αυτές των τριών πρώτων δεκαετιών του 20 ου αι. 2. Ποια η σημασία των προσφυγικών μετακινήσεων κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821; 3. Ποια τα μεταναστευτικά ρεύματα Ελλήνων προς την Ελλάδα στις αρχές του 20 ου αι. και πριν από το διωγμό του 1914; Να αναφέρετε τα ιστορικά γεγονότα που τα προκάλεσαν. ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Να αναφερθείτε: α. στο μεταναστευτικό ρεύμα Ελλήνων από τη Ρωσία, μετά τη συνθήκη του Βουκουρεστίου (μον. 5) και β. στο προσφυγικό ρεύμα Ελλήνων από τη Ρωσία, το διάστημα (μον. 5) + σ. 140 Μονάδες 10 ΗΜΕΡ Ο διωγμός του 1914 (ο πρώτος διωγμός) 1. Ποιοι λόγοι πολιτικής σκοπιμότητας από την πλευρά του τουρκικού κράτους προκάλεσαν τις διώξεις των Ελλήνων στις αρχές του 1914; 2. Ποια τακτική ακολούθησε η τουρκική κυβέρνηση απέναντι στο ελληνικό στοιχείο κατά το 1914 και πριν από την έναρξη του Α Παγκοσμίου πολέμου; 3. Ποια η αντίδραση της ελληνικής πλευράς απέναντι στις διώξεις των Ελλήνων στις αρχές του 1914; 4. Ποιες μορφές καταπίεσης υπέστησαν οι Έλληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από την τουρκική πλευρά κατά το 1914; (μετά την έναρξη του Α Παγκοσμίου πολέμου). Ποιες οι συνέπειες; 5. Οι Έλληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εξαναγκάστηκαν σε «εκούσια μετανάστευση». α) Να εξηγήσετε την παραπάνω φράση. β) Να επισημάνετε τη διαφορά αυτής της μετανάστευσης σε σχέση με τα προβλεπόμενα από την ελληνοτουρκική σύμβαση της Λοζάνης (1923). Σωστό ή λάθος; 1. Οι μετακινήσεις Ελλήνων προς την επαναστατημένη Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 εντάσσονταν σ ένα γενικότερο σχέδιο εκρίζωσης του ελληνικού στοιχείου. 2. Η επιχείρηση εκκένωσης της Ανατολικής Θράκης και της Δυτικής Μικράς Ασίας από τους ελληνικούς πληθυσμούς το!914 έγινε με την καθοδήγηση των Γερμανών, συμμάχων των Τούρκων. 3. Το μεταναστευτικό ρεύμα Ελλήνων από τη Ρωσία προς τη Μακεδονία μετά το τέλος των Βαλκανικών πολέμων αναχαιτίστηκε με επέμβαση της ελληνικής κυβέρνησης. ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Ποιες μορφές πήρε και ποιες συνέπειες είχε η καταπίεση του μικρασιατικού ελληνισμού το ; (μον 14) ημερ επ 2003 Τάγματα εργασίας: ορισμός (μον. 4) ημερήσια 2007 Με ποιους τρόπους υποκινήθηκε και μεθοδεύτηκε ο πρώτος διωγμός του 1914 εναντίον των Ελλήνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας; (μον 15) ημερήσια 2008 Τάγματα εργασίας ορισμός (μον. 5) ημερήσια 2011 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα παρακάτω κείμενα, να αναφερθείτε: α) στις μεθοδεύσεις των Τούρκων εναντίον των Μικρασιατών Ελλήνων, κατά τον πρώτο διωγμό, το (μονάδες 15) β) στις συνθήκες που βρήκαν οι πρόσφυγες στην πατρίδα τους κατά την παλιννόστηση. (μονάδες 10) Μονάδες 25 επαν ημερ 2014 ΚΕΙΜΕΝΟ Α: [...] Τα γεγονότα διαδραματίσθηκαν σε δύο φάσεις. [...] Η πρώτη φάση αρχίζει στα τέλη του Μάη του 1914, δύο μήνες πριν τον Ευρωπαϊκό πόλεμο, και καλύπτει τον Ιούνιο κι ένα μέρος του Ιουλίου. Στα τέλη του Ιουλίου, ο σκοπός είχε επιτευχθεί και ο πόλεμος επέτρεπε τη δημιουργία νέων πιο ολοκληρωμένων και διευρυμένων σχεδίων. Οι καταστροφές και τα συντρίμμια είχαν μεγαλύτερη ένταση και συνέχεια το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουνίου. [...] Η [δεύτερη φάση] διακρίνεται από την προηγούμενη λόγω της μεγαλύτερης έκτασης των μέτρων και λόγω των διαφορετικών μεθόδων που ακολουθήθηκαν. Ο πληθυσμός που είχε πληγεί μεταξύ Μαΐου και Ιουλίου 1914, κυμαινόταν από ως [...] Κατά τη δεύτερη περίοδο [...] κυμαινόταν από έως [...] Οι πληθυσμοί από τις εκκενωθείσες περιοχές δεν μπόρεσαν να καταφύγουν στα νησιά και στην Ελλάδα, και οι περισσότεροι αφανίσθηκαν. [...] Η Σμύρνη απειλήθηκε σοβαρά. Félix Sartiaux, Η Ελληνική Μικρασία, μτφ.ντ. Νίκα, εκδ. Ιστορητής, Αθήνα 1993, σσ , 171. ΚΕΙΜΕΝΟ Β: [...] Οι άγριες απελάσεις, η τρομοκρατία, οι δολοφονίες και οι βιαιότητες εναντίον των Ραγιάδων κατά μήκος της μικρασιατικής ακτής δεν τράβηξαν στη Δύση την προσοχή που τους άρμοζε. Είχαν όμως όλα τα χαρακτηριστικά του πολεμικού μέτρου που επέβαλλε μία δήθεν «στρατιωτική ανάγκη» και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι Τούρκοι και Γερμανοί είχαν πλήρη συνεργασία και ήταν σύμμαχοι στη διάρκεια του πολέμου. [...] Η καταστροφή της Φώκαιας προξένησε μεγάλη συγκίνηση στη Μασσαλία, που ιδρύθηκε από αποίκους προερχόμενους από την ομώνυμη αρχαία ελληνική αυτή πόλη. Η Φώκαια είναι η μητέρα της Μασσαλίας. Ο κ. Mancient ήταν αυτόπτης μάρτυρας στις σφαγές και τις λεηλασίες που έλαβαν χώρα στην πόλη [...]: «Κατά τη διάρκεια της νύχτας, οι οργανωμένες συμμορίες συνέχισαν τη λεηλασία της πόλης. Την αυγή έπεφταν συνεχείς πυροβολισμοί μπροστά στα σπίτια μας. Πεταχτήκαμε έξω και οι τέσσερις και βρεθήκαμε μπροστά σε ένα εφιαλτικό θέαμα. Η ορδή που είχε μπει στην πόλη ήταν οπλισμένη με γκράδες και παλιά τουφέκια του ιππικού. Ένα σπίτι είχε παραδοθεί στις φλόγες. Από όλες τις μεριές της πόλης οι χριστιανοί έτρεχαν στην προκυμαία, αναζητώντας βάρκες για να διαφύγουν. Όμως, ήδη από την προηγούμενη νύχτα είχαν εξαφανιστεί όλες. Κραυγές τρόμου ανακατεύονταν με τους κρότους των πυροβολισμών. Ο πανικός ήταν τόσο μεγάλος, ώστε μια γυναίκα και το παιδί της πνίγηκαν σε εξήντα εκατοστά νερό. [...]» George Horton, Η μάστιγα της Ασίας, ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, Αθήνα 2009,(αναπαραγωγή της έβδομης έκδοσης της «Εστίας»,Αθήνα 2007) σσ.65,

3 Π Ρ Ο Σ Φ Υ Γ Ε Σ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α Κ Α Τ Α Τ Ο Ν 2 0 Ο Α Ι Ω Ν Α 1 Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Κ Α Ι Σ ΑΡ Ι Α Ν Η Σ Κ ε φ. Α. Π Ρ Ο Σ Φ Υ Γ Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α ΚΕΙΜΕΝΟ Γ: [...] Τότε [1920], όσοι είχαμε φύγει με τον πρώτο Διωγμό του 1914 και βρισκόμασταν στη Μυτιλήνη, ξαναγυρίσαμε στο Αδραμύττι. Το βρήκαμε κατεστραμμένο. Τα σπίτια μας σε ελεεινή κατάσταση, μισοχαλασμένα από την έλλειψη συντήρησης. Οι δρόμοι ακάθαρτοι. Που εκείνο το Αδραμύττι που αφήσαμε το 1914, το γεμάτο ζωή και νοικοκυριό! Διώξαμε τους Τούρκους Βοσνίους πρόσφυγες που κάθονταν στα σπίτια μας. Ο καθένας πήγε στο δικό του σπίτι. Αρχίσαμε σιγά-σιγά, να στήνουμε το νοικοκυριό μας. Οι ντόπιοι Τούρκοι, όλο γλύκα, ήταν μαζί μας. Μας πλήρωσαν τα παλιά χρέη τους. Βλέπετε, είχαν την ανάγκη μας, ήταν ελληνική κατοχή. Ζούσαμε αμέριμνα. Μαρτυρία Άννας Παρή, στο Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, Η Έξοδος, Μαρτυρίες από τις επαρχίες των δυτικών παραλίων της Μικρασίας, τ. Α, Αθήνα 1980, σσ Άλλα προσφυγικά ρεύματα 1. Ποιες οι μετακινήσεις Ελλήνων από τη Βουλγαρία προς την Ελλάδα μετά το τέλος των Βαλκανικών πολέμων και μέχρι την υπογραφή της συνθήκης του Νεϊγύ (1919); 2. Τι προέβλεπε η συνθήκη του Νεϊγύ σχετικά με την Ελλάδα; Ποιο το περιεχόμενο του Συμφώνου περί αμοιβαίας μεταναστεύσεως μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας; 3. Ποιες οι μετακινήσεις Ελλήνων από τη Ρωσία προς την Ελλάδα κατά την περίοδο ; πού οφείλονταν; 4. Από ποιες άλλες περιοχές μετακινήθηκαν Έλληνες την ίδια χρονική περίοδο; 5. Πόσοι Έλληνες κατέφυγαν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα μέχρι το 1920;Πώς ήρθαν; Σε ποιες περιοχές εγκαταστάθηκαν; ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΟΡΙΣΜΟΣ: «Σύμφωνο περί αμοιβαίας μεταναστεύσεως μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας» (1919). (μον 4) ημερ επ 2004 / ημερ 2007 / (μον 5 ) ημερ επ 2010 Το Νοέμβριο του 1919 υπογράφηκε η συνθήκη του Νεϊγύ, που προέβλεπε την παραχώρηση της Δυτικής Θράκης από την Τουρκία στην Ελλάδα. (σωστό ή λάθος) (μον. 2) ημερ επαν 2008 ΟΡΙΣΜΟΣ: «Υπηρεσία Ανοικοδομήσεως Ανατολικής Μακεδονίας» (μον. 5) ημερ επαν 2009 Τον Νοέμβριο του 1919 υπογράφηκε η συνθήκη του Νεϊγύ, που προέβλεπε την παραχώρηση της ανατολικής Θράκης από τη Βουλγαρία στην Ελλάδα. (σωστό ή λάθος) (μον. 2) ημερ επαν 2011 ΟΡΙΣΜΟΣ: Συνθήκη του Νεϊγύ (μον. 5) ημερ 2013 Να αναφερθείτε: α. στο μεταναστευτικό ρεύμα Ελλήνων από τη Ρωσία, μετά τη συνθήκη του Βουκουρεστίου (μον. 5) και β. στο προσφυγικό ρεύμα Ελλήνων από τη Ρωσία, το διάστημα (μον. 5) Μονάδες 10 + σ. 137 ΗΜΕΡ Η περίθαλψη ( ) 1. Ποιοι φορείς μερίμνησαν για την περίθαλψη των προσφύγων κατά το διάστημα ; 2. Τι περιελάμβανε η μέριμνα για τους πρόσφυγες κατ αυτήν την περίοδο; 3. Ορισμοί: Οργανισμός (1914). Σωστό ή λάθος Σύμφωνα με τα στοιχεία των Υπηρεσιών του Υπουργείου Περιθάλψεως κατά το χρονικό διάστημα δέχτηκαν περίθαλψη κατά διαστήματα περίπου πρόσφυγες. ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΟΡΙΣΜΟΣ: Οργανισμός (Θεσσαλονίκη, 1914). (μον. 4) ημερ επαν 2005 ΟΡΙΣΜΟΣ: Οργανισμός (Θεσσαλονίκη 1914). (μον. 5) ημερ επαν Ποια τα χρονικά πλαίσια της παλιννόστησης; 2. Ποιοι φορείς μερίμνησαν για την παλιννόστηση και πώς; 4. Η παλιννόστηση 3. Ορισμοί: Πατριαρχική Επιτροπή, Υπηρεσία Παλιννοστήσεως και Περιθάλψεως. Σωστό ή λάθος: Μέχρι το τέλος του 1920 η πλειονότητα των προσφύγων είχε επιστρέψει στη Μ. Ασία και στην Ανατολική Θράκη ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Η Πατριαρχική Επιτροπή μερίμνησε για την εγκατάσταση των προσφύγων στη Μακεδονία και τη Θράκη. (σωστό ή λάθος) (μον 2) ημερ 2001 ΟΡΙΣΜΟΣ: Πατριαρχική Επιτροπή (μον 3) ημερ 2004 / ΟΡΙΣΜΟΣ: Πατριαρχική Επιτροπή. (μον 5) / ημερ επαν 2007, (μον 5) ημερ 2011 ΟΡΙΣΜΟΣ: Υπηρεσία Παλιννοστήσεως και Περιθάλψεως.(μον 4) ημερ 2005 Η Πατριαρχική Επιτροπή (1918) αποσκοπούσε στην οργάνωση του επαναπατρισμού των εκτοπισμένων (σωστό ή λάθος) (μον 2) ημερ 2006 Με ποιους τρόπους πραγματοποιήθηκε η παλιννόστηση των προσφύγων στη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη κατά τα έτη ; Ποιες συνθήκες βρήκαν οι πρόσφυγες στην πατρίδα τους; (μον 14) ημερ επαν 2006 Πώς υλοποιήθηκε η παλιννόστηση των προσφύγων στη Μικρά Ασία ( ) και ποιες συνθήκες αντιμετώπισαν οι πρόσφυγες κατά την άφιξή τους εκεί; Μονάδες 13 ημερ επαν 2010 ΟΡΙΣΜΟΣ: Πατριαρχική Επιτροπή (1918). (μον. 5) ημερ

4 Π Ρ Ο Σ Φ Υ Γ Ε Σ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α Κ Α Τ Α Τ Ο Ν 2 0 Ο Α Ι Ω Ν Α 1 Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Κ Α Ι Σ ΑΡ Ι Α Ν Η Σ Κ ε φ. B. Η Μ Ι Κ Ρ Α Σ Ι Α Τ Ι Κ Η Κ Α Τ Α Σ Τ Ρ Ο Φ Η Β. Η Μ Ι Κ Ρ Α Σ Ι Α Τ Ι Κ Η Κ Α Τ Α Σ Τ Ρ Ο Φ Η 1. Η έ ξοδος 1. Η Μικρασιατική εκστρατεία και οι εξελίξεις μέχρι το 1922 (περιληπτικά). 2. Ποια η τύχη των Ελλήνων της Μ. Ασίας και της Ανατολικής Θράκης κατά το 1922 (πριν και μετά την καταστροφή); 3. Πόσοι Έλληνες έφτασαν συνολικά στην Ελλάδα το φθινόπωρο του 1922; Πόσοι παρέμειναν σε περιοχές της Μ. Ασίας και μέχρι πότε; 4. Ποιες οι μετακινήσεις των ελληνικών πληθυσμών της Ανατολικής Θράκης κατά το διάστημα ; (επιπλέον σ. 138, 143). 5. Πίνακας 1, σ. 146: Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις κι αξιοποιώντας τα δεδομένα του πίνακα: α) να συσχετίσετε τα δεδομένα του πίνακα με τα ιστορικά γεγονότα που προκάλεσαν τις μετακινήσεις των ελληνικών πληθυσμών. β) με ποια διπλωματικά κείμενα ρυθμίστηκαν οι μετακινήσεις των ελληνικών πληθυσμών που δηλώνονται στον πίνακα; ποιο το περιεχόμενο αυτών των διπλωματικών κειμένων; Σ ω σ τ ό ή λ ά θ ο ς ; Οι Έλληνες κάτοικοι της χερσονήσου της Καλλίπολης ήταν από τους πρώτους που ήρθαν στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Η συνθήκη των Σεβρών προέβλεπε την υποχρεωτική ανταλλαγή μεταξύ των Ελλήνων ορθοδόξων κατοίκων της Τουρκίας και των Μουσουλμάνων κατοίκων της Ελλάδας.(σωστό ή λάθος) (μον 2) ημερ επαν 2006 Στις 10 Ιουνίου 1930 υπογράφηκε η Συνθήκη των Σεβρών που αποτελούσε το οικονομικό σύμφωνο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. (σωστό ή λάθος) (μον.2) ημερ επαν 2007 Συνθήκη των Σεβρών (28 Ιουλίου/10 Αυγούστου 1920): ορισμός (μον. 5) ημερ Το πρώτο διάστημα 1. Ποια προβλήματα αντιμετώπισαν οι πρόσφυγες με την άφιξή τους στην Ελλάδα;(σχετικά παραθέματα 9, σ. 147, 10, σ. 1 48, 11, σ. 149) 2. Γιατί κατά το πρώτο διάστημα οι πρόσφυγες ανέχονταν τις δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης; 3. Ποιοι φορείς ανέλαβαν τις πρώτες ανάγκες των προσφύγων; 4. Πώς αντιμετωπίστηκε το πρόβλημα της προσωρινής στέγασης των προσφύγων κατά το 1922; 5. Ποιο το έργο του Ταμείου Περιθάλψεως Προσφύγων; 6. Ποιο το πρόβλημα σχετικά με τις πρώτες απογραφές των προσφύγων και πού οφείλεται; Σωστό ή λάθος; Οι πρώτες απογραφές των προσφύγων αποδίδουν την πραγματικότητα. Από το πρώτο διάστημα της παραμονής τους στην Ελλάδα οι πρόσφυγες προσπάθησαν να ενσωματωθούν στη νέα πατρίδα. Το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων ανέλαβε το έργο της προσωρινής στέγασης των προσφύγων ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ α. Με ποιους τρόπους αντιμετωπίστηκαν οι πρώτες στοιχειώδεις ανάγκες των προσφύγων αμέσως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή; Μον 12 β. Πώς αντιμετωπίστηκε ειδικότερα το πρόβλημα της προσωρινής στέγασης των προσφύγων; Μον 18 Στην απάντησή σας να συνδυάσετε τις ιστορικές σας γνώσεις με τις πληροφορίες που παρέχει το ακόλουθο κείμενο. Κατά τις πρώτες ώρες της μικρασιατικής τραγωδίας, η πρώτη δραστηριοποίηση από πλευράς ελληνικών αρχών ήταν η συλλογή τροφίμων και χρημάτων για να περιθάλψουν τα ράκη* που αποβιβάζονταν από το «Καρνάκ» και τη «Φρυγία», τα δυο πρώτα ξένα ατμόπλοια που κατέπλευσαν στον Πειραιά. Όπως ήταν φυσικό, εξίσου πρωταρχική ενέργεια υποδοχής ήταν η παραχώρηση, όπου υπήρχαν, των υποστέγων του Πειραιά, των προτεσταντικών εκκλησιών της πόλης και κάποιων αιθουσών του Τζάννειου Νοσοκομείου. Και πάρα πολύ σύντομα, στις εφημερίδες της 2ας Σεπτεμβρίου, [ ] διαβάζουμε στα ψιλά γράμματα ότι στο Υπουργείο Δικαιοσύνης «μελετάται η τροποποίηση του ενοικιοστασίου», στο σημείο που αφορά στην υπενοικίαση των δωματίων. Ακόμη, στο Ελεύθερον Βήμα παρουσιάζεται από τις πρώτες κιόλας μέρες «προσφορά δωματίου εντός κατοικίας», αλλά υπό τον εξής όρο: το δωμάτιο προσφέρεται «για ενοικίαση από οικότροφο προσφυγοπούλα». Τα δείγματα αυτά είναι οι προάγγελοι, κατά κάποιον τρόπο, των επικείμενων επιτάξεων, έστω και αν για την ώρα μάλλον δε φαίνεται να υπάρχει σαφής αντίληψη στο κράτος και στην κοινή γνώμη περί της εκτάσεως των γεγονότων. Στο μεταξύ οι καταλήψεις επεκτείνονται σε κάθε κενό, δημόσιο χώρο. ( Βίκα Δ. Γκιζελή, «Επίταξις ακινήτων κατοικουμένων ή οπωσδήποτε χρησιμοποιουμένων» [στον τόμο:] Ο ξεριζωμός και η άλλη πατρίδα. Επιστημονικό συμπόσιο, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, Αθήνα 1997, σσ ) * ράκη: εξαθλιωμένοι πρόσφυγες, ημερ επαν 2008 Αντλώντας στοιχεία από το κείμενο που ακολουθεί και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να περιγράψετε τις συνθήκες διαβίωσης των Μικρασιατών προσφύγων κατά το πρώτο διάστημα της έλευσής τους στην Ελλάδα. (Κείμενο Μαρτυρίες Μικρασιατών προσφύγων για την άφιξή τους στην Ελλάδα) (Μον. 20) «εκαπέντε μέρες μείναμε στα βαπόρια. Έπειτα φτάσαμε στον Πειραιά. Απ τον Πειραιά μόνο τα σύρματα ξέρω. Στα σύρματα είκοσι μέρες μας κρατήσανε. Αμάν, πολύ μας ρεζιλέψανε, πολύ μας βασανίσανε. [...] Μας γδύσανε. Ό,τι φορούσαμε στον κλίβανο, άντε, τα βάλανε. Παπούτσια δεν είχαμε έπειτα να φορέσουμε. Μας δίνανε να φάμε. Είχαμε και 4

5 Π Ρ Ο Σ Φ Υ Γ Ε Σ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α Κ Α Τ Α Τ Ο Ν 2 0 Ο Α Ι Ω Ν Α 1 Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Κ Α Ι Σ ΑΡ Ι Α Ν Η Σ Κ ε φ. B. Η Μ Ι Κ Ρ Α Σ Ι Α Τ Ι Κ Η Κ Α Τ Α Σ Τ Ρ Ο Φ Η μαζί μας. Όμως στην καραντίνα μεγάλο ρεζιλίκι, μεγάλο σεφιλίκι [=κακοπάθεια] ήτανε. Είκοσι μέρες κράτησε. Από τον Άι- Γιώργη, απ τον Πειραιά, μας βάλανε στο βαπόρι, στη Θεσσαλονίκη μας φέρανε. Μας βγάλανε και μας αφήσανε. Στα σοκάκια της Θεσσαλονίκης μας αφήσανε. Στα σοκάκια της Θεσσαλονίκης πεταμένοι ήμαστε. [...] Περνούσε ο κόσμος. Μας βλέπανε από μακριά. εν ερχόντανε κοντά μας:-προσφυγιά! προσφυγιά! λέγανε και περνούσανε».(μαρτυρία Καλλισθένης Καλλίδου από το χωριό Φερτέκι της Καππαδοκίας, κοντά στη Νίγδη). Η Έξοδος (έκδοση του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών). εσπερ 2009 Ποια προβλήματα αντιμετώπισαν οι πρόσφυγες κατά το πρώτο διάστημα της παραμονής τους στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή; Μονάδες 12 ημερ-εσπερ επαν Η Σύμβαση της Λοζάνης και η ανταλλαγή των πληθυσμών 1. Ποιο το περιεχόμενο της σύμβασης της Λοζάνης;(δες επίσης παράθεμα 12,σσ ). 2. Να επισημάνετε τη θετική πλευρά της σύμβασης της Λοζάνης. 3. Σε τι διέφερε η σύμβαση της Λοζάνης από προηγούμενες συμφωνίες; 4. Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής: ορισμός. 5. Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις κι αξιοποιώντας το παράθεμα 13, σσ να εξηγήσετε τη στάση των προσφύγων απέναντι στη σύμβαση της Λοζάνης. ΠΑΡΑΘΕΜΑ: Ήταν κατάρα Θεού η Ανταλλαγή Μαρτυρία Πολυξένης Κατραντζή, Αθήνα Δυο χρόνια προτού να γίνει η Ανταλλαγή, ήρθαν στο Γκέλβερι Έλληνες πρόσφυγες από το Ντενιζλί και το Ναζλί, κοντά στη Σμύρνη. Μας είπαν πως τους εξόρισαν οι Τούρκοι και ότι αργότερα θα διώξουν όλους τους Έλληνες της Ανατολής. Το μήνα Μάη του 1924 ήρθαν στο χωριό μας Τούρκοι πρόσφυγες από την Καστοριά και την Κοζάνη. Οι καημένοι υπόφεραν πολύ από τις κακουχίες του ταξιδιού και κάθε μέρα πέθαιναν. Δεν τους σήκωσε ο τόπος. Τους φτωχούς τους φιλοξενούσαμε σπίτια μας και τους ταΐζαμε, γιατί οι ντόπιοι Τούρκοι δεν τους κοίταζαν. Αργότερα, μερικές συνοικίες δικές μας άδειασαν ολότελα - μας μετέφεραν σε άλλα σπίτια- κι εκεί εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες. Μια μέρα ήρθε στο Γκέλβερι Επιτροπή, από την Ελλάδα, όπως έλεγαν. Πήγαν μαζί τους και δικοί μας, για να κουβεντιάσουν για την Ανταλλαγή. Την άλλη μέρα, οι Τούρκοι πετροβόλησαν το σπίτι όπου έμενε η Επιτροπή. Οι άνθρωποι της Επιτροπής ήρθαν και μας έγραψαν τα ονόματα και τις περουσίες μας. Μας είπαν πως θα γίνει Ανταλλαγή, θα πάμε στην Ελλάδ α. Μας σύστησαν να μη φοβόμαστε. Να πουλήσουμε ό,τι μπορούμε από την κινητή μας περιουσία, και τα υπόλοιπα να τα πάρουμε μαζί μας. Μας είπαν πως, αν υπάρχουν στο χωριό μας τουρκεμένοι, μπορούνε, αν θέλουν, : να φύγουν κι αυτοί για την Ελλάδα. Όταν άκουσα πως θα πάμε στην Ελλάδα, η αλήθεια χάρηκα, γιατί οι Τούρκοι είχαν σκοτώσει τον άντρα μου στο Ιλίσου, για χτηματικές διαφορές. Ίσως οι άλλοι πατριώτες μας να λυπήθηκαν που θα έφευγαν. Κάναμε στην εκκλησία του Γρηγορίου Θεολόγου την τελευταία λειτουργία. Βάλαμε σε κάσες το λείψανο του Γρηγορίου Θεολόγου, τις εικόνες, τους πολυέλαιους και τα καντήλια των εκκλησιών. Όσα εικονίσματα ήταν παλιά τα θάψαμε στο νεκροταφείο. Τα πράγματα μας τα φορτώσαμε σε καμήλες και τα στείλαμε (με «κομισιόν») στη Μερσίνα. Αύγουστ ος μήνας ήταν όταν βγήκαμε από το χωριό. Μπήκαμε σε αραμπάδες και τραβήξαμε κατά το Άκσεραϊ. Οι Τούρκοι του Γκίλβερι έκλαιγαν και μας παρακαλούσαν να μη φύγουμε. Στο δρόμο, καθώς πηγαίναμε στο Άκσεραϊ, βγήκαν μπροστά στον αραμπά μας Τούρκοι από τα χωριά Πε ρίστρεμμα, Κοστύκ και Κιζίλκαγια και μας σταμάτησαν. Ο άντρας μου τους πουλούσε μανιφατούρα βερεσέ και μας χρωστούσαν λεφτά. Ύστερα από τον αλωνισμό ξεπλέρωναν τα χρέη τους δίνοντας καρπό. Τι να το κάνουμε όμως το στάρι αφού φεύγαμε! Έβαλαν οι Τούρκοι στα στόματα των τριών παιδιών μου μπουκιές από πίτες με τυρί και μέλι και τα παρακαλούσαν: Φάτε και πέστε χελάλ - να χαρείτε, πέστε χελάλ. Δε θέλανε να έχουν βάρος στη συνείδηση τους πως έφαγαν το δίκιο των ορφανών παιδιών μου. Ορμήνεψα τα παιδιά μου να φαν τις μπουκιές και να πουν: «Χελόλ ολσούν» (ας γίνει χάρισμα]. Σαν τ' άκουσαν αυτό οι Τούρκοι, μας αγκάλιαζαν και μας φιλούσαν απ' τη χαρά. Ερωτήσεις: 1. Σε ποιο ιστορικό γεγονός αναφέρεται η πρώτη παράγραφος του κειμένου; 2. Ποιου διπλωματικού κειμένου συνέπεια είναι όσα αναφέρονται στη δεύτερη παράγραφο; 3. Ποια είναι η Επιτροπή που αναφέρεται στο κείμενο; ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Με βάση το παρακάτω ψήφισμα και τις ιστορικές σας γνώσεις να αναφέρετε τις αντιδράσεις των Μικρασιατών προσφύγων στην ανταλλαγή των πληθυσμών και τα επιχειρήματά τους. Ψήφισμα που εγκρίθηκε από τους πρόσφυγες της Αθήνας στην Ομόνοια, στο πάνδημο συλλαλητήριο της που οργανώθηκε για να εκφραστεί η αντίθεσή τους στην υποχρεωτική ανταλλαγή. "Οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, της Ανατολικής Θράκης και του Εύξεινου Πόντου... θεωρούν ότι η Ανταλλαγή των ελληνικών πληθυσμών της Τουρκίας που ανέρχονται σε ένα εκατομμύριο διακόσιες χιλιάδες απέναντι σε τριακόσιες χιλιάδες μουσουλμάνους της Ελλάδας... πλήττει καίρια την παγκόσμια συνείδηση και την παγκόσμια ηθική... ότι είναι αντίθετη προς τα ιερότερα δικαιώματα του ανθρώπου, της ελευθερίας και ιδιοκτησίας. ότι το σύστημα της Ανταλλαγής αποτελεί νέα και κεκαλυμμένη μορφή αναγκαστικού εκπατρισμού και αναγκαστικής απαλλοτρίωσης που κανένα κράτος δεν έχει το δικαίωμα να θέσει σε εφαρμογή παρά τη θέληση των πληθυσμών. Ότι οι ελληνικοί πληθυσμοί της Μικρασίας, αυτόχθονες από πανάρχαιους χρόνους στη γη που κατοικούσαν και πάνω στην οποία τα δικαιώματά τους είναι αναπαλλοτρίωτα και απαράγραπτα, δεν μετανάστευσαν με τη θέλησή τους αλλά εκδιώχθηκαν από τις εστίες τους αντιμετωπίζοντας το φάσμα της σφαγής... Οι αλύτρωτοι Έλληνες συναγμένοι εδώ και σε άλλες πόλεις και νησιά της Ελλάδας αποφασίζουν και ψηφίζουν ομόφωνα να 5

6 Π Ρ Ο Σ Φ Υ Γ Ε Σ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α Κ Α Τ Α Τ Ο Ν 2 0 Ο Α Ι Ω Ν Α 1 Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Κ Α Ι Σ ΑΡ Ι Α Ν Η Σ Κ ε φ. B. Η Μ Ι Κ Ρ Α Σ Ι Α Τ Ι Κ Η Κ Α Τ Α Σ Τ Ρ Ο Φ Η αξιώσουν τη δυνατότητα να παλιννοστήσουν στις πατρίδες τους κάτω από ουσιαστικές συνθήκες εγγύησης που θα καταστήσουν αυτήν την παλιννόστηση πραγματοποιήσιμη... Σε αντίθετη περίπτωση καταγγέλλουν την αδικία που τους γίνεται, σαν μία προσβολή δίχως προηγούμενο κατά της ανθρωπότητας και του πολιτισμού." (Μον 25) εσπερ 2001 Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής: ορισμός (μον.5) εσπερ 2002 Τι προέβλεπε η ελληνοτουρκική Σύμβαση ανταλλαγής των πληθυσμών της 30ής Ιανουαρίου 1923 και σε τι διέφερε από προηγούμενες ανάλογες συμφωνίες; (μον 13) εσπερ 2002 Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής (1923): ορισμός (μον.4) ημ επ 2003 / εσπ 2004 Με την ανταλλαγή των πληθυσμών (1923) εξέλιπε η κυριότερη πηγή προστριβών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.(σωστό ή λάθος) (μον. 2) εσπ επ 2003 Να γράψετε στο τετράδιό σας τα γράμματα της Στήλης Α και δίπλα στο καθένα από αυτά τον αριθμό της πρότασης από τη Στήλη Β που αντιστοιχεί σωστά. (μον. 8) ημερ 2003 Στήλη Α α. Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ, 1923) β. Πατριαρχική Επιτροπή (1918) γ. Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων (1922) δ. Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής (1923) Στήλη Β 1. Ιδρύθηκε με βάση το άρθρο 11 της Σύμβασης της Λοζάνης. 2. Ανήγειρε ξύλινα παραπήγματα για την προσωρινή στέγαση των προσφύγων. 3. Ιδρύθηκε με πρωτοβουλία της ΚΤΕ. 4. Ιδρύθηκε με βάση τη Συμφωνία της Άγκυρας. 5. Είχε σκοπό να οργανώσει τον επαναπατρισμό των εκτοπισμένων. Αντλώντας στοιχεία από το παρακάτω κείμενο και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να παρουσιάσετε τις αντιδράσεις των προσφύγων που βρίσκονταν στην Ελλάδα, για την υποχρεωτική ανταλλαγή και να καταγράψετε τα επιχειρήματά τους. Μονάδες 25 ημερ επαν 2005 Κείμενο «Οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, της Ανατολικής Θράκης και του Εύξεινου Πόντου θεωρούν ότι η Ανταλλαγή των ελληνικών πληθυσμών της Τουρκίας που ανέρχονται σε ένα εκατομμύριο διακόσιες χιλιάδες, απέναντι σε τριακόσιες χιλιάδες μουσουλμάνους της Ελλάδας πλήττει καίρια την παγκόσμια συνείδηση και την παγκόσμια ηθική ότι είναι αντίθετη προς τα ιερότερα δικαιώματα του ανθρώπου, της ελευθερίας και ιδιοκτησίας ότι το σύστημα της Ανταλλαγής αποτελεί νέα και κεκαλυμμένη μορφή αναγκαστικού εκπατρισμού και αναγκαστικής απαλλοτρίωσης που κανένα κράτος δεν έχει το δικαίωμα να θέσει σε εφαρμογή παρά τη θέληση των πληθυσμών. Ότι οι ελληνικοί πληθυσμοί της Μικρασίας, αυτόχθονες από πανάρχαιους χρόνους στη γη που κατοικούσαν και πάνω στην οποία τα δικαιώματά τους είναι αναπαλλοτρίωτα και απαράγραπτα, δεν μετανάστευσαν με τη θέλησή τους αλλά εκδιώχθηκαν από τις εστίες τους αντιμετωπίζοντας το φάσμα της σφαγής Οι αλύτρωτοι Έλληνες συναγμένοι εδώ και σε άλλες πόλεις και νησιά της Ελλάδας αποφασίζουν και ψηφίζουν ομόφωνα να αξιώσουν τη δυνατότητα να παλιννοστήσουν στις πατρίδες τους κάτω από ουσιαστικές συνθήκες εγγύησης που θα καταστήσουν αυτήν την παλιννόστηση πραγματοποιήσιμη Σε αντίθετη περίπτωση καταγγέλλουν την αδικία που τους γίνεται σαν μία προσβολή δίχως προηγούμενο κατά της ανθρωπότητας και του πολιτισμού.» Ψήφισμα που εγκρίθηκε από τους πρόσφυγες της Αθήνας στην Ομόνοια, στο πάνδημο συλλαλητήριο της που οργανώθηκε για να εκφραστεί η αντίθεσή τους στην υποχρεωτική ανταλλαγή. Από την ανταλλαγή των πληθυσμών Ελλάδας-Τουρκίας (1923) εξαιρέθηκαν μόνον οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης και οι Μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης.(σωστό ή λάθος) (μον.2) εσπερ 2005 Οι πρόσφυγες δέχτηκαν με ικανοποίηση την υπογραφή της σύμβασης της Λοζάνης για την ανταλλαγή των πληθυσμών. (σωστό ή λάθος) (μον. 2) εσπ επαν 2005 Αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που ακολουθούν και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα: α. Τι προέβλεπε η ελληνοτουρκική Σύμβαση της 30 ής Ιανουαρίου 1923 για την ανταλλαγή των πληθυσμών Ελλάδας και Τουρκίας; Μον. 8 β. Τι προέβλεπαν οι όροι της παραπάνω Σύμβασης σε ό,τι αφορά τους ανταλλάξιμους; Μονάδες 8 γ. Πώς αντέδρασαν οι πρόσφυγες, όταν έγιναν γνωστοί οι όροι της Σύμβασης, και ποια επιχειρήματα επικαλέστηκαν; Μονάδες 10 6 εσπερ 2006 Πηγή Α «ΣΥΜΒΑΣΙΣ Αφορώσα την ανταλλαγήν των Ελληνοτουρκικών πληθυσμών και Πρωτόκολλον, υπογραφέντα την 30 ην Ιανουαρίου Η Κυβέρνησις της Μεγάλης Εθνοσυνελεύσεως της Τουρκίας και η Ελληνική Κυβέρνησις συνεφώνησαν επί των ακολούθων όρων. Άρθρον 1: Από της 1 Μαΐου 1923, θέλει διενεργηθή η υποχρεωτική ανταλλαγή των Τούρκων υπηκόων Ελληνικού Ορθοδόξου θρησκεύματος, εγκατεστημένων επί των τουρκικών εδαφών, και των Ελλήνων υπηκόων Μουσουλμανικού θρησκεύματος, εγκατεστημένων επί των ελληνικών εδαφών. Τα πρόσωπα ταύτα δεν θα δύνανται να έλθωσιν ίνα εγκατασταθώσιν εκ νέου εν Τουρκία ή αντιστοίχως εν Ελλάδι, άνευ της αδείας της Τουρκικής Κυβερνήσεως ή αντιστοίχως της Ελληνικής Κυβερνήσεως». Πηγή Β «Οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, της Ανατολικής Θράκης και του Εύξεινου Πόντου θεωρούν ότι η Ανταλλαγή των ελληνικών πληθυσμών της Τουρκίας που ανέρχονται σε ένα εκατομμύριο διακόσιες χιλιάδες απέναντι σε τριακόσιες χιλιάδες μουσουλμάνους της Ελλάδας πλήττει καίρια την παγκόσμια συνείδηση και την παγκόσμια ηθική ότι είναι αντίθετη προς τα ιερότερα δικαιώματα του ανθρώπου, της ελευθερίας και ιδιοκτησίας ότι το σύστημα της Ανταλλαγής αποτελεί νέα και κεκαλυμμένη μορφή αναγκαστικού εκπατρισμού και αναγκαστικής απαλλοτρίωσης που κανένα κράτος δεν έχει το δικαίωμα να θέσει σε εφαρμογή παρά τη θέληση των πληθυσμών. Ότι οι ελληνικοί πληθυσμοί της Μικρασίας,

7 Π Ρ Ο Σ Φ Υ Γ Ε Σ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α Κ Α Τ Α Τ Ο Ν 2 0 Ο Α Ι Ω Ν Α 1 Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Κ Α Ι Σ ΑΡ Ι Α Ν Η Σ Κ ε φ. B. Η Μ Ι Κ Ρ Α Σ Ι Α Τ Ι Κ Η Κ Α Τ Α Σ Τ Ρ Ο Φ Η αυτόχθονες από πανάρχαιους χρόνους στη γη που κατοικούσαν και πάνω στην οποία τα δικαιώματά τους είναι αναπαλλοτρίωτα και απαράγραπτα, δεν μετανάστευσαν με τη θέλησή τους αλλά εκδιώχθηκαν από τις εστίες τους αντιμετωπίζοντας το φάσμα της σφαγής Οι αλύτρωτοι Έλληνες συναγμένοι εδώ και σε άλλες πόλεις και νησιά της Ελλάδας αποφασίζουν και ψηφίζουν ομόφωνα να αξιώσουν τη δυνατότητα να παλιννοστήσουν στις πατρίδες τους κάτω από ουσιαστικές συνθήκες εγγύησης που θα καταστήσουν αυτήν την παλιννόστηση πραγματοποιήσιμη Σε αντίθετη περίπτωση καταγγέλλουν την αδικία που τους γίνεται, σαν μια προσβολή δίχως προηγούμενο κατά της ανθρωπότητας και του πολιτισμού». (Ψήφισμα που εγκρίθηκε από τους πρόσφυγες της Αθήνας στην Ομόνοια στο πάνδημο συλλαλητήριο που οργανώθηκε για να εκφραστεί η αντίθεσή τους στην υποχρεωτική ανταλλαγή). Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής. (μον.5) εσπερ επαν 2006 Σύμφωνα με τη Σύμβαση της Λοζάνης (30 Ιανουαρίου 1923) οι ανταλλάξιμοι πρόσφυγες δεν είχαν δικαίωμα να μεταφέρουν την κινητή περιουσία τους. (σωστό ή λάθος) (μον.2) εσπερ 2007 Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς της Στήλης Α (γεγονότα) αντιστοιχίζοντάς τους με τις χρονολογίες της Στήλης Β (περισσεύουν δύο χρονολογίες). μον 10 ημερ 2008 Α: ΓΕΓΟΝΟΤΑ Στήλη Β: ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ 1. Απόβαση ελληνικού στρατού στη Σμύρνη 2. Εμφάνιση της κοινοβουλευτικής ομάδας των Ιαπώνων 3. Ίδρυση της Τράπεζας της Ελλάδος 4. Συμφωνία της Άγκυρας 5. Σύμβαση της Λοζάνης Η Σύμβαση της Λοζάνης (30 Ιανουαρίου 1923) καθιέρωνε για πρώτη φορά τη μαζική μετακίνηση πληθυσμών και είχε υποχρεωτικό χαρακτήρα. (σωστό ή λάθος) (μον.2) ημερ επαν 2008 Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς της Στήλης Α και δίπλα σε κάθε αριθμό ένα από τα γράμματα της Στήλης Β, ώστε να προκύπτει η σωστή αντιστοίχιση. ( μον 8 ) εσπερ 2008 Στήλη Α Στήλη Β α. Συνθήκη της Λοζάνης β. Αρχή της Δεδηλωμένης γ. Συμφωνία της Άγκυρας δ. Συνθήκη των Σεβρών. Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής. ορισμός (μον. 5) εσπερ επ 2008 Τι προέβλεπε η Σύμβαση της Λωζάνης (30 Ιανουαρίου 1923) για την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας Μονάδες 12 ημερ επαν 2009 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το παράθεμα που σας δίνεται, να παρουσιάσετε την αντίδραση των προσφύγων, όπως αυτή εκδηλώθηκε μετά την υπογραφή της ελληνοτουρκικής Σύμβασης της Λοζάνης στις 30 Ιανουαρίου 1923, και να εκθέσετε τα επιχειρήματα που αυτοί χρησιμοποίησαν για να υποστηρίξουν τις θέσεις τους. Μον. 25 εσπερ επ 2009 Ψήφισμα που εγκρίθηκε από τους πρόσφυγες της Αθήνας στην Ομόνοια, στο πάνδημο συλλαλητήριο της που οργανώθηκε για να εκφραστεί η αντίθεσή τους στην υποχρεωτική ανταλλαγή. «Οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, της Ανατολικής Θράκης και του Εύξεινου Πόντου θεωρούν ότι η Ανταλλαγή των ελληνικών πληθυσμών της Τουρκίας που ανέρχονται σ ένα εκατομμύριο διακόσιες χιλιάδες απέναντι σε τριακόσιες χιλιάδες μουσουλμάνους της Ελλάδας πλήττει καίρια την παγκόσμια συνείδηση και την παγκόσμια ηθική ότι είναι αντίθετη προς τα ιερότερα δικαιώματα του ανθρώπου, της ελευθερίας και ιδιοκτησίας ότι το σύστημα της Ανταλλαγής αποτελεί νέα και κεκαλυμμένη μορφή αναγκαστικού εκπατρισμού και αναγκαστικής απαλλοτρίωσης που κανένα κράτος δεν έχει το δικαίωμα να θέσει σε εφαρμογή παρά τη θέληση των πληθυσμών. Ότι οι ελληνικοί πληθυσμοί της Μικρασίας, αυτόχθονες από πανάρχαιους χρόνους στη γη που κατοικούσαν και πάνω στην οποία τα δικαιώματά τους είναι αναπαλλοτρίωτα και απαράγραπτα, δεν μετανάστευσαν με τη θέλησή τους αλλά εκδιώχθηκαν από τις εστίες τους αντιμετωπίζοντας το φάσμα της σφαγής. Οι αλύτρωτοι Έλληνες συναγμένοι εδώ και σε άλλες πόλεις και νησιά της Ελλάδας αποφασίζουν και ψηφίζουν ομόφωνα να αξιώσουν τη δυνατότητα να παλιννοστήσουν στις πατρίδες τους κάτω από ουσιαστικές συνθήκες εγγύησης που θα καταστήσουν αυτήν την παλιννόστηση πραγματοποιήσιμη Σε αντίθετη περίπτωση καταγγέλλουν την αδικία που τους γίνεται, σαν μία προσβολή δίχως προηγούμενο κατά της ανθρωπότητας και του πολιτισμού.» ημοσιεύτηκε στο Ελεύθερο Βήμα, ευτέρα, 9/ , Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής (1923) ορισμός (μον. 5) ημερ εσπερ 2011 Μία από τις αρμοδιότητες της Μικτής Επιτροπής Ανταλλαγής ήταν η εκτίμηση της ακίνητης περιουσίας των ανταλλαξίμων. (σωστό ή λάθος) (μον. 2) εσπερ επαν 2011 Τι προέβλεπε η ελληνοτουρκική Σύμβαση ανταλλαγής πληθυσμών της 30ής Ιανουαρίου 1923; Μονάδες 12 εσπερινά 2012 Με βάση το άρθρο 11 της Σύμβασης της Λοζάνης ιδρύθηκε η Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής με έδρα την Κωνσταντινούπολη (σωστό ή λάθος) (μον. 2) ημερ 2014 Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα Α, Β και Γ που σας δίνονται: α. να αναφερθείτε στις ρυθμίσεις της Σύμβασης της Λοζάνης της 30ης Ιανουαρίου 1923 για την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας,

8 Π Ρ Ο Σ Φ Υ Γ Ε Σ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α Κ Α Τ Α Τ Ο Ν 2 0 Ο Α Ι Ω Ν Α 1 Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Κ Α Ι Σ ΑΡ Ι Α Ν Η Σ Κ ε φ. B. Η Μ Ι Κ Ρ Α Σ Ι Α Τ Ι Κ Η Κ Α Τ Α Σ Τ Ρ Ο Φ Η (μον. 13) β. να εξηγήσετε πώς η υπογραφή της Σύμβασης της Λοζάνης συνδέεται με την πραγματικότητα που είχε διαμορφωθεί μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, καθώς και με τις βλέψεις των ηγετών των δύο κρατών. (μον. 12) Μον. 25 ΗΜΕΡ ΕΣΠΕΡ 2015 ΚΕΙΜΕΝΟ Α Μια μέρα ήρθε στο Γκέλβερι Επιτροπή, από την Ελλάδα, όπως έλεγαν. Πήγαν μαζί τους και οι δικοί μας, για να κουβεντιάσουν για την Ανταλλαγή. [ ] Οι άνθρωποι της Επιτροπής ήρθαν και μας έγραψαν τα ονόματα και τις περιουσίες μας. Μας είπαν πως θα γίνει Ανταλλαγή, θα πάμε στην Ελλάδα. Μας σύστησαν να μην φοβόμαστε. Να πουλήσουμε ό,τι μπορούμε από την κινητή μας περιουσία, και τα υπόλοιπα να τα πάρουμε μαζί μας. Μας είπαν πως, αν υπάρχουν στο χωριό μας τουρκεμένοι, μπορούνε, αν θέλουν, να φύγουν κι αυτοί για την Ελλάδα. (Η Έξοδος, τ.β, Μαρτυρίες από τις επαρχίες της κεντρικής και νότιας Μικρασίας (Επιμ. Γ. Μουρέλος), Αθήνα: Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, 1982, σ. 9). ΚΕΙΜΕΝΟ Β Η ελληνική πλευρά [το 1923] επεδίωκε την ανταλλαγή των πληθυσμών. Ο Μουσταφά Κεμάλ συμμετείχε στον στενό πυρήνα των Νεότουρκων που κυβέρνησαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία από το 1908 έως το τέλος του Α Παγκοσμίου Πολέμου. Βασική πολιτική των Νεότουρκων αποτελούσε η εκδίωξη των μη μουσουλμανικών εθνοτήτων από το έδαφος της αυτοκρατορίας. Η έξοδος των Ελλήνων κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή ήταν μη αναστρέψιμη. Η εκδίωξη των εναπομεινάντων Ελλήνων από την Τουρκία ήταν απλώς ζήτημα χρόνου. Σε μια τέτοια περίπτωση, η Ελλάδα δεν θα είχε τη διαπραγματευτική ικανότητα να απαιτήσει τη μετανάστευση των τουρκο μουσουλμανικών πληθυσμών της Ελλάδος. (Α. Μ. Συρίγος, Ελληνοτουρκικές σχέσεις, Αθήνα: Πατάκης 2014, σ. 53). ΚΕΙΜΕΝΟ Γ Και στο ζήτημα των μειονοτήτων, υπήρξε ανεπανάληπτος ο ορθολογισμός και ο ρεαλισμός της βενιζελικής πολιτικής και του Βενιζέλου προσωπικά. Κατεξοχήν δείγμα αυτής της ορθολογικής και ρεαλιστικής προσέγγισης υπήρξε η πρώιμη προθυμία του Βενιζέλου να αποδεχθεί την ανταλλαγή πληθυσμών ως ριζική μέθοδο επίλυσης των σχετικών ζητημάτων, ήδη από το 1914 (με την Τουρκία). [ ] Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, ο Βενιζέλος έσπευσε ανενδοίαστα να αναλάβει προσωπικά τη βαρύτατη ευθύνη της υποχρεωτικής ανταλλαγής των πληθυσμών (μολονότι προέβλεπε τότε ότι οι πρόσφυγες θα τον «αναθεματίσουν»). Στη συνέχεια ορθολογισμός και ρεαλισμός χαρακτήρισαν την κοσμογονία της προσφυγικής αποκατάστασης μέχρι την τελευταία της λεπτομέρεια. (Γ. Θ. Μαυρογορδάτος, Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα (Επιμ. Χ. Χατζηιωσήφ), τ.β2, Αθήνα: Βιβλιόραμα, 2003, σσ ). Η ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας (1923) έγινε με κύριο κριτήριο το θρήσκευμα. (σωστό ή λάθος) (μον. 2) ΕΠΑΝ ΗΜΕΡ ΕΣΠΕΡ

9 Π Ρ Ο Σ Φ Υ Γ Ε Σ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α Κ Α Τ Α Τ Ο Ν 2 0 Ο Α Ι Ω Ν Α 1 Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Κ Α Ι Σ Α Ρ Ι Α Ν Η Σ Κ ε φ. Γ Η Α Π Ο Κ Α Τ Α Σ Τ Α Σ Η Τ Ω Ν Π Ρ Ο Σ Φ Υ Γ Ω Ν 1. ΕΑΠ: Ορισμός (+σ. 155, σ. 163) Γ. Η ΑΠ ΟΚ ΑΤ ΑΣ Τ ΑΣ Η ΤΩ Ν ΠΡΟΣ ΦΥΓΩ Ν 1. Η Επιτροπή Αποκαταστάσεως των Προσφύγων 2. Ποια μέσα παρείχε η ελληνική κυβέρνηση στην ΕΑΠ για την επίτευξη του έργου της; 3. Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις κι αξιοποιώντας τα στοιχεία του πίνακα 2, σ.155, να επισημάνετε τα κριτήρια βάσει των οποίων η Πολιτεία κατένειμε τους πρόσφυγες στον ελλαδικό χώρο. 4. Για ποιους λόγους δόθηκε προτεραιότητα στην εγκατάσταση των προσφύγων: α) σε αγροτικές περιοχές β) στη Β. Ελλάδα; 5. Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις κι αξιοποιώντας τα παραθέματα 9, σ.147 και 14, σ , να εξηγήσετε πού οφείλεται η μεγάλη κινητικότητα των προσφύγων κυρίως τα πρώτα χρόνια μετά το Ποιοι άλλοι φορείς εκτός από την ΕΑΠ ασχολήθηκαν με την αποκατάσταση των προσφύγων; ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΕΑΠ : ορισμός (μον. 5) εσπερ 2001 Αποστολή της Ε.Α.Π. ήταν να εξασφαλίσει παραγωγική απασχόληση στους πρόσφυγες (σωστό ή λάθος) (μον. 2) ημερ επ 2003 Με ποια μέσα προσπάθησε η ελληνική κυβέρνηση να υποβοηθήσει το έργο της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων (Ε.Α.Π.); (μον. 12) εσπερ 2003 Η ΕΑΠ έδωσε προτεραιότητα στην εγκατάσταση των προσφύγων στη Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη.(σωστό ή λάθος) (μον.2). εσπερ 2004 Βασική αποστολή της ΕΑΠ ήταν να εξασφαλίσει στους πρόσφυγες μόνον παραγωγική απασχόληση. (σωστό ή λάθος) (μον. 2) εσπ επ 2004 Ποια μέσα διέθεσε στην Ε.Α.Π. (Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων) η ελληνική κυβέρνηση για την αποκατάσταση των προσφύγων; (μον. 12) ημερ 2005 Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ): ορισμός (μον. 5) εσπερ 2005 / (μον. 4) ημερ 2006 Σε σύγκριση με την αστική, η αγροτική αποκατάσταση των προσφύγων ήταν ταχύτερη και απαιτούσε μικρότερες δαπάνες.(σωστό ή λάθος) (μον. 2) ημερ επαν 2006 α. Χρησιμοποιώντας στοιχεία που περιέχονται στο παρακάτω κείμενο και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφέρετε: Σε ποια γεωγραφικά διαμερίσματα δόθηκε προτεραιότητα στην εγκατάσταση των προσφύγων; Ποιοι ήταν οι λόγοι που οδήγησαν σ αυτήν την επιλογή; Μονάδες 10 «Με την ιστορική ανταλλαγή των ελληνοτουρκικών πληθυσμών ενάμισυ περίπου εκατομμύριο Ελλήνων προσφύγων κατακλύζει την Ελλάδα.(...). Οι περισσότεροι Έλληνες πρόσφυγες από τη Βουλγαρία, οι οποίοι ως τότε κατοικούσαν τις ακτές του Ευξείνου Πόντου, στις αρχαίες πατρίδες τους, στη Σωζόπολη, στον Πύργο, στην Αγχίαλο, Μεσημβρία κλπ., ή στο εσωτερικό της χώρας, στη Φιλιππούπολη, Στενίμαχο κλπ., καθώς και οι περισσότεροι από τους πρόσφυγες της Τουρκίας (Ανατολικής Θράκης και Μικράς Ασίας) εγκαταστάθηκαν στους οικισμούς των Βουλγάρων και των Τούρκων της ελληνικής Μακεδονίας, ενώ αυτοί στις ελληνικές περιοχές της Βουλγαρίας και της Τουρκίας». Απ. Βακαλόπουλος, Νέα Ελληνική Ιστορία, , Θεσσαλονίκη 1991: εκδ. Βάνιας, σ β. Χρησιμοποιώντας στοιχεία που περιέχονται στο παρακάτω κείμενο και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφέρετε: Για ποιους λόγους η ΕΑΠ επιδίωξε, ώστε οι πρόσφυγες, που προέρχονται από τον ίδιο οικισμό ή έστω την ευρύτερη περιοχή του, να εγκατασταθούν μαζί στο ελληνικό έδαφος; Μονάδες 15 «Το έργο της αποκατάστασης των προσφύγων, που αρχικά είχε αναλάβει το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων, συνέχισε η διεθνής Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων, η γνωστή ως ΕΑΠ, που, σύμφωνα με το Πρωτόκολλο της Γενεύης, έργο της ήταν η ένταξη των προσφύγων στο κοινωνικό σύνολο, αφού εξασφαλιζόταν, εκτός από τη στέγη, δυνατότητα επαγγελματικής αποκατάστασης. Η ΕΑΠ εξαρχής βρήκε τη λύση της ταπητουργίας ως «πανάκεια» και σε κάθε προσφυγικό συνοικισμό χρηματοδοτούσε την ανέγερση ενός ή περισσοτέρων μεγάλων οικοδομημάτων, ώστε η οικιακή ενασχόληση των προσφύγων να μετατραπεί σε σύγχρονη βιομηχανική διαδικασία». (Όλγα Βογιατζόγλου, «Η βιομηχανική εγκατάσταση των προσφύγων στη Νέα Ιωνία - Παράμετρος της αστικής εγκατάστασης», στο συλλογικό τόμο «Ο Ξεριζωμός και η άλλη Πατρίδα», Αθήνα 1999, σ. 149) εσπερ 2007 Ε.Α.Π. (Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων): ορισμός (μον. 5) εσπερ επαν 2007 Αφού αξιοποιήσετε τις πληροφορίες από το ακόλουθο κείμενο και τις συνδυάσετε με τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφέρετε: α. Γιατί δόθηκε προτεραιότητα στην εγκατάσταση των προσφύγων στη Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη; Μονάδες 10 β. Ποια μέτρα πήρε η ΕΑΠ για την αγροτική αποκατάσταση των προσφύγων; Μον. 15 Οι ελληνικές κυβερνήσεις εγκαθιστούν τους πρόσφυγες κυρίως στις πιο εύφορες ελληνικές χώρες, στη Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη, είτε αγροτικά είτε αστικά. Επιδιώχθηκε πρώτα ν αποκατασταθούν στις περιουσίες που είχαν εγκαταλείψει οι Τούρκοι, αλλά, επειδή οι οικισμοί ήταν συγκριτικά λίγοι κτίστηκαν εκατοντάδες νέοι συνοικισμοί, ορισμένοι από τους οποίους αργότερα εξελίχθηκαν σε αξιόλογα οικονομικά κέντρα. Οι κυβερνήσεις τούς δίνουν γαίες και τα πρώτα μέσα και ζώα για την καλλιέργεια της γης. Στις χώρες αυτές ιδίως προβαίνουν ακόμη στην εκτέλεση μεγάλων έργων πολιτισμού, ανοίγουν δρόμους, κατασκευάζουν γέφυρες, εκτελούν μεγάλα λιμενικά έργα επίσης εκτελούν μεγάλα εγγειοβελτιωτικά και αρδευτικά έργα, κυρίως σε τρεις περιοχές, στις πεδιάδες των Σερρών, της Δράμας και της Θεσσαλονίκης: διευθετούν προς όφελος της γεωργίας κοίτες χειμάρρων και μεγάλων ποταμών, όπως του Αξιού, του Στρυμόνα κλπ., που με τις πλημμύρες τους νέκρωναν τις παρόχθιες γαίες σε μεγάλο βάθος, αποξηραίνουν λίμνες [...] και τις γαίες τις παραδίδουν σε 9

10 Π Ρ Ο Σ Φ Υ Γ Ε Σ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α Κ Α Τ Α Τ Ο Ν 2 0 Ο Α Ι Ω Ν Α 1 Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Κ Α Ι Σ Α Ρ Ι Α Ν Η Σ Κ ε φ. Γ Η Α Π Ο Κ Α Τ Α Σ Τ Α Σ Η Τ Ω Ν Π Ρ Ο Σ Φ Υ Γ Ω Ν ακτήμονες πρόσφυγες και γηγενείς. Έπρεπε ακόμη να γίνουν εξυγιαντικά έργα, για να καταπολεμηθούν οι ελώδεις πυρετοί, ο τύφος, η φυματίωση, να ιδρυθούν ιατρικοί σταθμοί, φαρμακεία κλπ. Τα μεγάλα αρδευτικά έργα μεταβάλλουν την ανάγλυφη όψη της Μακεδονίας και προκαλούν το θαυμασμό των πολιτισμένων λαών. Απ. Βακαλόπουλος, Νέα Ελληνική Ιστορία, σσ ημερ 2008 Ποια μέσα διέθεσε η ελληνική κυβέρνηση στην ΕΑΠ για την αποκατάσταση των προσφύγων; (μον. 12) εσπερ 2008 Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ). (μον. 5) ημερ. επαν Η κινητικότητα των προσφύγων, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα χρόνια μετά την άφιξή τους στην Ελλάδα, υπήρξε μεγάλη..(σωστό ή λάθος) (μον. 2). ημερ εσπερ Η ΕΑΠ (Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων) λειτούργησε μέχρι το τέλος του 1930.(σωστό ή λάθος) (μον. 2). ημερ επαν 2011 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το κείμενο και τον πίνακα που σας δίνονται παρακάτω, να εξηγήσετε για ποιους λόγους η ΕΑΠ, κατά την αποκατάσταση των προσφύγων, έδωσε το βάρος στη γεωργία και προτεραιότητα στην εγκατάσταση των προσφύγων στη Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη. Μονάδες 25 ημερήσια εσπερινά 2012 ΚΕΙΜΕΝΟ: [...] Σε καμία χώρα δεν μπορούσε να αποκλειστεί η πιθανότητα εσωτερικών ταραχών. Οι πρόσφυγες διεκδικούσαν όλο και περισσότερα, ιδιαίτερα εκείνοι που ζούσαν στις πόλεις και ήταν σε θέση να κάνουν την οργή τους αισθητή διαδηλώνοντας στους δρόμους. Η όλη προσπάθεια εγκατάστασης των προσφύγων στην Ελλάδα έχει πολλές φορές κατηγορηθεί για «προκατάληψη υπέρ των αγροτών» και για το γεγονός ότι σε μία επταετία εντατικής λειτουργίας [της ΕΑΠ] διατέθηκαν μόνο δύο εκατομμύρια στερλίνες για τα στεγαστικά προγράμματα των πόλεων, ενώ για τα προγράμματα της υπαίθρου διατέθηκαν 10,5 εκατομμύρια. Είναι αλήθεια ότι υπήρχαν κοινωνικοί, πολιτικοί και στρατηγικοί λόγοι για την εγκατάσταση των προσφύγων κυρίως στα εδάφη της βόρειας Ελλάδας. Οι πόλεις και οι κωμοπόλεις ήταν ήδη υπερπλήρεις, ανθυγιεινές και κινδύνευαν να μετατραπούν σε εστίες πολιτικής και κοινωνικής αναταραχής. Δεν υπήρχε απλός τρόπος να βρεθεί εργασία για τους πρόσφυγες των αστικών κέντρων χωρίς να δημιουργηθεί δυσφορία στον υπάρχοντα πληθυσμό. Οι αγροτικές περιοχές στο βορρά, αντίθετα, ήταν σχετικά έρημες ακόμα και πριν την έξοδο των μουσουλμάνων. Μετά την έξοδο, η κυβέρνηση συνειδητοποίησε τη στρατηγική ανάγκη να εποικίσει το συντομότερο αυτά τα εδάφη με αγρότες που [...] αποτελούσαν πολύτιμο προμαχώνα στις τυχόν βλέψεις των Σλάβων για την βόρεια Ελλάδα. Όσο πιο γρήγορα πήγαιναν να εγκατασταθούν στα εδάφη της ελληνικής Μακεδονίας τόσο το καλύτερο. Br. Clark, Δυο φορές ξένος: Οι μαζικές απελάσεις που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη Ελλάδα και Τουρκία, μετ. Β. Ποταμιάνου, Αθήνα: Ποταμός, 2007, σ. 243 Πίνακας: Κατανομή των προσφύγων κατά γεωγραφικό διαμέρισμα (1928) ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΟΣΟ ΣΤΟ Μακεδο νία % Στε ρεά Ελλάδα % Δυτ. Θράκη % Νησ ιά Ανατ. Αιγαίου % Θεσσαλία % Κρήτη % Πελοπό ν νη σος % Ήπειρο ς % Κυκλάδες % Ιόνια νησ ιά % ΣΥΝΟΛΟ % Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας, Γ Τάξη Γενικού Λυκείου, (Θεωρητική Κατεύθυνση), Αθήνα: ΟΕΔΒ, 2010, σ Ε Ν Δ Ε Ι Κ Τ Ι Κ Η Α Π Α Ν Τ Η Σ Η [Η ΕΑΠ διέκρινε την αποκατάσταση των προσφύγων σε αγροτική (παροχή στέγης και κλήρου στην ύπαιθρο) και αστική (παροχή στέγης στις πόλεις). Μολονότι οι περισσότεροι πρόσφυγες ασκούσαν στην πατρίδα τους «αστικά» επαγγέλματα (σχετικά με το εμπόριο, τη βιοτεχνία-βιομηχανία κ.τ.λ.),] δόθηκε το βάρος στη γεωργία, γιατί: υπήρχαν τα μουσουλμανικά κτήματα (κυρίως στη Μακεδονία, αλλά και στην Κρήτη, τη Λέσβο, τη Λήμνο και αλλού), αγροτική αποκατάσταση ήταν ταχύτερη και απαιτούσε μικρότερες δαπάνες, η ελληνική οικονομία βασιζόταν ανέκαθεν στη γεωργική παραγωγή, υπήρχε η πολιτική σκοπιμότητα της αποφυγής κοινωνικών αναταραχών με τη δημιουργία γεωργών μικροϊδιοκτητών αντί εργατικού προλεταριάτου. Το παράθεμα μας παρέχει πολύ περισσότερες πληροφορίες: Αναφέρεται πως δεν μπορούσε να αποκλειστεί η πιθανότητα εσωτερικών ταραχών. Οι πρόσφυγες διεκδικούσαν όλο και περισσότερα, ιδιαίτερα εκείνοι που ζούσαν στις πόλεις και ήταν σε θέση να κάνουν την οργή τους αισθητή διαδηλώνοντας στους δρόμους. Και πιο κάτω επισημαίνεται πως οι πόλεις και οι κωμοπόλεις ήταν ήδη υπερπλήρεις, ανθυγιεινές και κινδύνευαν να μετατραπούν σε εστίες πολιτικής και κοινωνικής αναταραχής. Δεν υπήρχε απλός τρόπος να βρεθεί εργασία για τους πρόσφυγες των αστικών κέντρων χωρίς να δημιουργηθεί δυσφορία στον υπάρχοντα πληθυσμό. 10

11 Π Ρ Ο Σ Φ Υ Γ Ε Σ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α Κ Α Τ Α Τ Ο Ν 2 0 Ο Α Ι Ω Ν Α 1 Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Κ Α Ι Σ Α Ρ Ι Α Ν Η Σ Κ ε φ. Γ Η Α Π Ο Κ Α Τ Α Σ Τ Α Σ Η Τ Ω Ν Π Ρ Ο Σ Φ Υ Γ Ω Ν Αξιοσημείωτη είναι επίσης η πληροφορία του παραθέματος σχετικά με την προτεραιότητα της ΕΑΠ όσον αφορά την αγροτική αποκατάσταση: Η όλη προσπάθεια εγκατάστασης των προσφύγων στην Ελλάδα έχει πολλές φορές κατηγορηθεί για «προκατάληψη υπέρ των αγροτών» και για το γεγονός ότι σε μία επταετία εντατικής λειτουργίας [της ΕΑΠ] διατέθηκαν μόνο δύο εκατομμύρια στερλίνες για τα στεγαστικά προγράμματα των πόλεων, ενώ για τα προγράμματα της υπαίθρου διατέθηκαν 10,5 εκατομμύρια. Εξάλλου, δόθηκε προτεραιότητα στην εγκατάσταση των προσφύγων στη Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη καθώς: ήταν δυνατόν να χρησιμοποιηθούν τα μουσουλμανικά κτήματα και τα κτήματα των Βουλγάρων μεταναστών (σύμφωνα με τη συνθήκη του Νεϊγύ). Αυτό θα καθιστούσε τους πρόσφυγες αυτάρκεις σε σύντομο χρονικό διάστημα και θα συντελούσε στην αύξηση της αγροτικής παραγωγής, θα καλυπτόταν το δημογραφικό κενό που είχε δημιουργηθεί με την αναχώρηση των Μουσουλμάνων και των Βουλγάρων και τις απώλειες που προκάλεσαν οι συνεχείς πόλεμοι ( ). Επιπλέον, έτσι εποικίζονταν παραμεθόριες περιοχές. Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται από το παράθεμα: Είναι αλήθεια ότι υπήρχαν κοινωνικοί, πολιτικοί και στρατηγικοί λόγοι για την εγκατάσταση των προσφύγων κυρίως στα εδάφη της βόρειας Ελλάδας. [ ]. Οι αγροτικές περιοχές στο βορρά, αντίθετα, ήταν σχετικά έρημες ακόμα και πριν την έξοδο των μουσουλμάνων. Μετά την έξοδο, η κυβέρνηση συνειδητοποίησε τη στρατηγική ανάγκη να εποικίσει το συντομότερο αυτά τα εδάφη με αγρότες που [...] αποτελούσαν πολύτιμο προμαχώνα στις τυχόν βλέψεις των Σλάβων για την βόρεια Ελλάδα. Όσο πιο γρήγορα πήγαιναν να εγκατασταθούν στα εδάφη της ελληνικής Μακεδονίας τόσο το καλύτερο. Τα στοιχεία που προκύπτουν από την απογραφή του 1928 (πίνακας) επιβεβαιώνουν όλα τα παραπάνω: Από τους πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα σύμφωνα με την απογραφή του 1928 πάνω από τους μισούς, , σε ποσοστό 52.2% εγκαταστάθηκαν στη Μακεδονία και , σε ποσοστό 8.8% στη Δυτική Θράκη. Αθροίζοντας τα στατιστικά στοιχεία διαπιστώνουμε ότι 61% των προσφύγων εγκαταστάθηκαν στη Βόρεια Ελλάδα (Μακεδονία και Δυτική Θράκη). Όσο βέβαια για το υψηλό ποσοστό 25.1% προσφύγων στη Στερεά Ελλάδα, αυτό δικαιολογείται από την εγκατάσταση των προσφύγων στα αστικά κέντρα της Αθήνας και του Πειραιά. ΕΑΠ : ορισμός (μον. 5) επαν ημερ εσπερ 2012 Η ΕΑΠ λειτούργησε μέχρι το τέλος του (σωστό ή λάθος) (μον. 2). επαν ημερ εσπερ 2013 Μετά τη διάλυση της ΕΑΠ, το 1930, τα χρέη των αγροτών προσφύγων ανέλαβε να εισπράξει η Εθνική Τράπεζα..(σωστό ή λάθος) (μον. 2). ημερ 2014 Με πρωτοβουλία της Κοινωνίας των Εθνών (ΚΤΕ), τον Σεπτέμβριο του ιδρύθηκε ένα αυτόνομος οργανισμός με πλήρη νομική υπόσταση, η Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής, με έδρα την Αθήνα επαν ημερ εσπερ 2014 Να αιτιολογήσετε με συντομία: Την προτεραιότητα που δόθηκε στην εγκατάσταση των προσφύγων στη Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη. (μονάδες 5) ΕΠΑΝ ΗΜΕΡ ΕΣΠΕΡ 2015 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα Α και Β, να απαντήσετε στα ερωτήματα: α. Τι γνωρίζετε για την ίδρυση της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων (Ε.Α.Π.), το σκοπό της και τα μέσα που της διατέθηκαν από την τότε ελληνική κυβέρνηση για την επίτευξη του σκοπού της; (μον. 15) β. Ποιο ήταν το βασικό της πλεονέκτημα έναντι οποιουδήποτε άλλου φορέα ασχολήθηκε με το ίδιο ζήτημα; (μον. 10) Μονάδες 25 ΕΠΑΝ ΗΜΕΡ ΕΣΠΕΡ 2015 ΚΕΙΜΕΝΟ Α: Μετά τη μικρασιατική ήττα και την άφιξη των προσφύγων η ανάγκη εξασφαλίσεως εξωτερικού δανείου (ή δανείων) έγινε ακόμη μεγαλύτερη. Η κρίσιμη κατάσταση όμως της ελληνικής οικονομίας που υπαγόρευε την ανάγκη αυτή δεν αποτελούσε εχέγγυο 1 για τους υποψήφιους ξένους πιστωτές. [...] Το 1924, μετά από επίμονες διαπραγματεύσεις, συνάφθηκε δάνειο [...]. Αν και οι όροι δεν ήταν ιδιαίτερα ευνοϊκοί για την Ελλάδα, οι πιεστικές ανάγκες των προσφύγων δεν επέτρεπαν δισταγμούς και αναβολές στην αποδοχή του δανείου. Η διαχείριση του δανείου ανατέθηκε στην Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων (Ε.Α.Π.), αυτόνομο οργανισμό που ιδρύθηκε βάσει του πρωτοκόλλου της 28ης Σεπτεμβρίου 1923 της Γενεύης. Τη διοίκηση της Ε.Α.Π. ανέλαβαν δύο Έλληνες, διορισμένοι από την ελληνική κυβέρνηση, και δύο ξένοι [...], διορισμένοι από την Κ.Τ.Ε. (Κοινωνία των Εθνών). Πρώτος πρόεδρος της επιτροπής ορίστηκε ο Henry Morgenthau (μέλος του Συμβουλίου του ιδρύματος Περιθάλψεως της Μέσης Ανατολής, πρώην πρεσβευτής των Η.Π.Α. στην Κωνσταντινούπολη) και μέλη: ο εκπρόσωπος της Τράπεζας της Αγγλίας John Campell και οι Στέφανος Δέλτας και Περικλής Αργυρόπουλος. [...] (Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Νεώτερος Ελληνισμός από το 1913 ώς το 1941, τ. ΙΕ, Εκδοτική Αθηνών, 2008, σ.301) 1 εχέγγυο: ό, τι αποτελεί εγγύηση, ό,τι δίνει τη βεβαιότητα για ένα επιθυμητό αποτέλεσμα, για μια ευνοϊκή εξέλιξη. ΚΕΙΜΕΝΟ Β: [...] Στον αγώνα αυτόν για την εγκατάσταση των προσφύγων βρήκε το ελληνικό κράτος πολύτιμο επίκουρο την Κοινωνία των Εθνών. Αυτή θέτει στη διάθεσή του τα κατάλληλα πρόσωπα, μορφωμένους τεχνικούς και οικονομολόγους, και την ηθική της ενίσχυση για να βοηθήσουν την Ελλάδα στο τεράστιο έργο της αποκαταστάσεως. Έτσι συνάπτεται το δάνειο των λιρών και ιδρύεται ο διεθνής οργανισμός Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων (Ε.Α.Π.), ο οποίος σε συνεργασία με τις ελληνικές αρχές περάτωσε το έργο του μέσα σε 7 χρόνια (τέλη Νοεμβρίου 1923 τέλη 1930). Κανένα παρόμοιο παράδειγμα δεν υπήρχε ώς τότε στην ιστορία μιας τόσο εκτεταμένης αποκαταστάσεως προσφύγων.[...] (Α. Βακαλόπουλος, Νέα Ελληνική Ιστορία, Θεσσαλονίκη 1991, εκδ. Βάνιας, σ. 382). 2. Η αγροτική αποκατάσταση Αγροτική αποκατάσταση: α) πού εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες(οικισμοί); β)μέγεθος κλήρου κριτήρια βάσει των οποίων γινόταν η παραχώρηση των κλήρων προσωρινή ή οριστική διανομή. γ) στέγαση (οι δύο τρόποι) δ)πώς οι πρόσφυγες θα αποκτούσαν πλήρη κυριότητα; Σ ω σ τ ό ή λ ά θ ο ς ; Η αγροτική αποκατάσταση ήταν αποκλειστικά έργο της ΕΑΠ. 11