Οι διαρθρωτικές παρεμβάσεις στον τομέα της αλιείας

Transcript

1 Οι διαρθρωτικές παρεμβάσεις στον τομέα της αλιείας Χρηματοδοτούμενη αρχικά από το Χρηματοδοτικό Μέσο Προσανατολισμού της Αλιείας (ΧΜΠΑ), η ευρωπαϊκή αλιευτική πολιτική χρηματοδοτήθηκε κατά την περίοδο από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας (ΕΤΑ) και χρηματοδοτείται σήμερα από το νέο Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ), με πόρους ύψους 6,5 δισεκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο Νομική βάση Άρθρα 32 έως 37 και άρθρο 158 της Συνθήκης ΕΚ και άρθρα 38 έως 43 της Συνθήκης της Λισαβόνας. Κανονισμός για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας [τροποποιημένη πρόταση COM(2013)0245], όπως εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 16 Απριλίου Στόχοι Κύριος στόχος της αλιευτικής διαρθρωτικής πολιτικής είναι η προσαρμογή της ικανότητας του στόλου στις αλιευτικές δυνατότητες, ώστε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της υπεραλίευσης και να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του κλάδου. Για τον σκοπό αυτό, έχουν καταβληθεί διαδοχικές προσπάθειες για τον εκσυγχρονισμό του στόλου και την αύξηση της ανταγωνιστικότητάς του, μέσω της αφαίρεσης της πλεονάζουσας ικανότητας και μέσω του προσανατολισμού του κλάδου προς την υποστήριξη και την πλήρη ανάπτυξη παράκτιων περιφερειών που εξαρτώνται σε μέγιστο βαθμό από την αλιεία. Το νέο ΕΤΘΑ παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς την διεργασία αναθεώρησης του συνόλου της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) και επιδιώκει να βοηθήσει τους αλιείς να συμμορφωθούν με τις νέες απαιτήσεις, όπως η απαγόρευση της απόρριψης, αλλά θα χρησιμοποιηθεί επίσης για τη βελτίωση της ασφάλειας και των συνθηκών εργασίας, της συλλογής δεδομένων και των λιμενικών υποδομών. Επιτεύγματα Α. Ιστορικό του φακέλου Η αλιευτική διαρθρωτική πολιτική ξεκίνησε το 1970 με την απόφαση να ζητηθεί από το Τμήμα Προσανατολισμού του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΕΓΤΠΕ) να υποστηρίξει δραστηριότητες ναυπήγησης, εκσυγχρονισμού, εμπορίας και μεταποίησης στον τομέα της αλιείας. Το 1992, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Εδιμβούργου αποφάσισε να ενσωματώσει την αλιευτική διαρθρωτική πολιτική στα Διαρθρωτικά Ταμεία με δικό της στόχο, τον στόχο 5(α) (προσαρμογή των διαρθρώσεων της αλιείας), και δικό της χρηματοδοτικό μέσο, το Χρηματοδοτικό Μέσο Προσανατολισμού της Αλιείας (ΧΜΠΑ). Για την παροχή χρηματοδοτικής στήριξης σε περιοχές που εξαρτώνται από την αλιεία, εφαρμόστηκε κατά την περίοδο η κοινοτική Θεματολογικά δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωση

2 πρωτοβουλία PESCA για την αναδιάρθρωση του τομέα της αλιείας, από κοινού με συνοδευτικά μέτρα όπως η πρόωρη συνταξιοδότηση, οι πριμοδοτήσεις σε νέους αλιείς κ.λπ. Στο πλαίσιο της Ατζέντας 2000 εγκρίθηκαν νέες κατευθυντήριες γραμμές που συμπεριελάμβαναν την ενσωμάτωση των διαρθρωτικών προβλημάτων των εξαρτώμενων από την αλιεία περιοχών στον νέο στόχο 2 των διαρθρωτικών ταμείων και την μη ανανέωση της πρωτοβουλίας PESCA το Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1263/1999 του Συμβουλίου καθόρισε το νέο πλαίσιο παρέμβασης του ΧΜΠΑ για την περίοδο , με σκοπό να εξευρεθεί μια βιώσιμη ισορροπία μεταξύ των αλιευτικών πόρων και της εκμετάλλευσής τους. Στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), εγκρίθηκε ένα απλούστερο σύστημα περιορισμού της αλιευτικής ικανότητας του κοινοτικού στόλου, ώστε να ανταποκρίνεται καλύτερα στους διαθέσιμους αλιευτικούς πόρους. Για την περίοδο , το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας (ΕΤΑ) αντικατέστησε το ΧΜΠΑ. Β. Μέσα της διαρθρωτικής πολιτικής 1. Τα πολυετή προγράμματα προσανατολισμού (ΠΠΠ) εφαρμόστηκαν από το 1983 έως το 2002, σε τέσσερα στάδια, και αποτέλεσαν βασικό στοιχείο της διαρθρωτικής πολιτικής. Στόχος τους ήταν η αναπροσαρμογή του μεγέθους του αλιευτικού στόλου των κρατών μελών της ΕΕ και η προσαρμογή της αλιευτικής προσπάθειας στους διαθέσιμους πόρους. Εντούτοις, η μέθοδος των ΠΠΠ για την αναδιάρθρωση του στόλου αποδείχτηκε αναποτελεσματική, κυρίως λόγω των υπερβολικά μετριοπαθών φιλοδοξιών που εξέφραζαν οι στόχοι του Συμβουλίου αλλά και λόγω της αντίφασης που δημιούργησε η ταυτόχρονη παροχή ενίσχυσης για έξοδο και ενίσχυσης για ναυπήγηση. Ο υπολογισμός της ισχύος των κινητήρων των σκαφών αποδείχτηκε εξαιρετικά δύσκολος ενώ δεν δόθηκε επαρκής προσοχή στις επιπτώσεις της τεχνολογικής εξέλιξης. Η θέσπιση της μείωσης της αλιευτικής προσπάθειας αποδείχτηκε υπερβολικά σύνθετη και είχε ανεπιθύμητες επιπτώσεις, δεδομένου ότι υπήρξε στρέβλωση των στόχων μείωσης, καθώς τα κράτη μέλη μπορούσαν να επιτύχουν τους στόχους τους είτε με την οριστική απόσυρση των σκαφών είτε με την προσωρινή παύση των αλιευτικών δραστηριοτήτων (δέσιμο των σκαφών). 2. Τα σκάφη που διαλύθηκαν αντιστοιχούσαν στο 94% του συνολικού αριθμού των σκαφών που παροπλίστηκαν με τη συνδρομή του ΧΜΠΑ κατά την περίοδο Η μεταρρύθμιση της ΚΑΠ το 2002 έθεσε τέλος στα ΠΠΠ και στη συνέχεια θεσπίστηκε ένα απλούστερο σύστημα για τον περιορισμό της ικανότητας του αλιευτικού στόλου της ΕΕ. Το σύστημα αυτό παρείχε στα κράτη μέλη περισσότερες αρμοδιότητες για τη διαχείριση των στόλων τους. Γ. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας (ΕΤΑ) 1. Το ΕΤΑ αντικατέστησε το ΧΜΠΑ με την έναρξη της περιόδου και είχε πέντε προτεραιότητες υποστήριξη των κύριων στόχων της ΚΑΠ, ιδίως εκείνων που θεσπίστηκαν στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης του Επρόκειτο για τη διασφάλιση της βιώσιμης εκμετάλλευσης των αλιευτικών πόρων και τη σταθερή ισορροπία μεταξύ των πόρων αυτών και της ικανότητας του αλιευτικού στόλου της ΕΕ αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της οικονομικής βιωσιμότητας των επαγγελματιών του κλάδου προαγωγή φιλικών προς το περιβάλλον αλιευτικών μεθόδων και μεθόδων παραγωγής παροχή επαρκούς στήριξης στους απασχολούμενους στον τομέα Θεματολογικά δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωση

3 διευκόλυνση της διαφοροποίησης της οικονομικής δραστηριότητας σε περιοχές που εξαρτώνται από την αλιεία. Για την περίοδο , ο συνολικός προϋπολογισμός του ΕΤΑ ανήλθε σε εκατομμύρια ευρώ (2 908 εκατομμύρια ευρώ για τις περιοχές σύγκλισης και 941 εκατομμύρια ευρώ για τις λοιπές περιοχές). Η χρηματοδότηση ήταν διαθέσιμη για όλους τους τομείς του κλάδου θαλάσσια αλιεία και αλιεία εσωτερικών υδάτων, επιχειρήσεις υδατοκαλλιέργειας, οργανώσεις παραγωγών, καθώς και για τους κλάδους της μεταποίησης και της εμπορίας. 2. Τύποι δράσεων Για τη διασφάλιση της οικονομικής, περιβαλλοντικής και κοινωνικής βιωσιμότητας της αλιείας, η δράση του ΕΤΑ εστίασε στα εξής: μέτρα για την προσαρμογή του κοινοτικού αλιευτικού στόλου (ενίσχυση για τον μόνιμο ή προσωρινό παροπλισμό αλιευτικών σκαφών ή για κατάρτιση, απόκτηση νέας ειδικότητας ή πρόωρη συνταξιοδότηση των αλιέων) υδατοκαλλιέργεια, μεταποίηση και εμπορία: προώθηση της απόκτησης και χρήσης εξοπλισμού και μεθόδων που μειώνουν τον αντίκτυπο της αλιείας στο περιβάλλον, ιδίως από μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις μέτρα κοινού ενδιαφέροντος: σχέδια που συνέβαλαν στη βιώσιμη ανάπτυξη ή τη διατήρηση των πόρων, στην ενίσχυση των αγορών με αλιευτικά προϊόντα ή την προώθηση εταιρικών σχέσεων μεταξύ επιστημόνων και επαγγελματιών του αλιευτικού κλάδου, επιλέξιμα για ενίσχυση. βιώσιμη ανάπτυξη των αλιευτικών παράκτιων περιοχών: υποστήριξη μέτρων και πρωτοβουλιών με σκοπό τη διαφοροποίηση και την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης σε περιοχές που πλήττονται από τη μείωση των αλιευτικών δραστηριοτήτων τεχνική βοήθεια: δράσεις που σχετίζονται με την προετοιμασία, την παρακολούθηση, τη διοικητική και τεχνική υποστήριξη, την αξιολόγηση και τους εξωτερικούς και εσωτερικούς ελέγχους που απαιτούνται για την εφαρμογή του προτεινόμενου κανονισμού. Τα κράτη μέλη ήταν αρμόδια για την κατανομή των χρηματοπιστωτικών πόρων μεταξύ αυτών των πέντε προτεραιοτήτων. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ) Για να υλοποιηθεί η συμφωνία του Κοινοβουλίου με το Συμβούλιο σχετικά με τη νέα και πλήρως αναθεωρημένη ΚΑΠ, το ΕΤΘΑ, βάσει της πρότασης της Επιτροπής και της αρχικής τροποποίησης του Κοινοβουλίου το 2013, τροποποιήθηκε περαιτέρω και έλαβε την τελική μορφή του σε μια συμφωνία με το Συμβούλιο στις 28 Ιανουαρίου Θεμελιώνεται δε στους εξής τρεις κύριους άξονες: Α. Βιώσιμη από περιβαλλοντική άποψη αλιεία στην ΕΕ επένδυση σε πιο επιλεκτικά εργαλεία αλιείας προκειμένου να εξαλειφθεί το φαινόμενο των απορρίψεων και, με τον τρόπο αυτό, να υπάρξει πρακτική προσαρμογή στις επιπτώσεις της υποχρέωσης εκφόρτωσης όλων των αλιευμάτων που προβλέπεται από την αναθεωρημένη ΚΑΠ ήδη από το 2015 έμφαση, κατόπιν ειδικού αιτήματος του Κοινοβουλίου, στη συλλογή δεδομένων και στους ελέγχους μέσω ουσιαστικής αύξησης του μεριδίου του ΕΤΘΑ που προορίζεται για τον σκοπό αυτό Θεματολογικά δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωση

4 εφαρμογή μέτρων για τη διαφύλαξη των αποθεμάτων, όπως είναι οι περίοδοι βιολογικής ανάπαυσης, καθώς και προσωρινές παύσεις για την αποζημίωση των αλιέων πάγωμα επιχορηγήσεων για επαγγελματίες που δεν συμμορφώνονται με τους κανόνες της ΚΑΠ. Β. Ένας ανταγωνιστικός αλιευτικός κλάδος στην ΕΕ ενίσχυση εισόδου (επενδύσεις ύψους μέχρι και ευρώ σε σκάφη κάτω των 12 μέτρων για αλιείς ηλικίας κάτω των 40 με πέντε, τουλάχιστον χρόνια επαγγελματικής πείρας στον κλάδο) υποστήριξη των προσπαθειών διαφοροποίησης των εισοδηματικών πηγών των αλιέων μέσω δευτερογενών δραστηριοτήτων, όπως π.χ. ο αλιευτικός τουρισμός Αξίζει να επισημανθεί ότι το Κοινοβούλιο απέρριψε την επιλογή της κατάρτισης των αλιέων σε νέο αντικείμενο εκτός αλιευτικού τομέα που αρχικά είχε προτείνει η Επιτροπή επενδύσεις στα σκάφη για την καλύτερη διαχείριση των αλιευμάτων και την βελτίωση της ποιότητάς τους και επενδύσεις στις λιμενικές υποδομές για να είναι δυνατή η συμμόρφωση με την υποχρέωση εκφόρτωσης στήριξη της καινοτομίας, μεταξύ άλλων μέσω της ανάπτυξης περισσότερο σύγχρονων και φιλικών προς το περιβάλλον σκαφών διατήρηση της ενίσχυσης της αποθεματοποίησης ως μέσου για τη ρύθμιση της αγοράς στήριξη των σχεδίων παραγωγής και εμπορίας που εκπονούν οι οργανώσεις των παραγωγών οικονομική ενίσχυση της οριστικής παύσης δραστηριοτήτων για την διάλυση σκαφών προκειμένου να μειωθεί η ικανότητα και η αλιευτική δραστηριότητα του στόλου (ενίσχυση προσανατολισμένη σε συγκεκριμένα τμήματα του στόλου των οποίων η αλιευτική ικανότητα είναι πλεονάζουσα και η οποία θα πάψει να χορηγείται μέχρι το 2018) ενίσχυση της αντικατάστασης κινητήρων με σκοπό την μείωση της ισχύος και των εκπομπών CO 2 (υπό την προϋπόθεση της μείωσης ισχύος κινητήρων για σκάφη μεταξύ 12 και 24 μέτρων) επενδύσεις στη βιώσιμη υδατοκαλλιέργεια: ενίσχυση των νέων επιχειρηματιών, ανάπτυξη υποδομών και προαγωγή εντατικής υδατοκαλλιέργειας και φιλικότερων προς το περιβάλλον πρακτικών. Γ. Καλύτερες κοινωνικές συνθήκες επενδύσεις για την βελτίωση της υγείας, της υγιεινής και της ασφάλειας στα σκάφη επαγγελματική κατάρτιση για αλιείς θέσπιση αλληλοβοηθητικού ασφαλιστικού ταμείου για την κάλυψη φυσικών καταστροφών και ατυχημάτων περιβαλλοντικού ή υγειονομικού χαρακτήρα (αλιέων και οστρακοκαλλιεργητών). Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Το Κοινοβούλιο ανέκαθεν υποστήριζε την ενσωμάτωση της αλιευτικής διαρθρωτικής πολιτικής στα διαρθρωτικά ταμεία, π.χ. συστήνοντας τη δημιουργία ενός αυτόνομου στόχου 6 (μεταρρύθμιση του 1993) για την αλιεία στο πλαίσιο των διαρθρωτικών ταμείων ή στηρίζοντας Θεματολογικά δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωση

5 τον προϋπολογισμό του ΕΤΑ που προβλέπεται από τη συμφωνία σχετικά με τις δημοσιονομικές προοπτικές για την περίοδο Κατά τη διάρκεια της κρίσης των καυσίμων του 2008, το Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα για τη στήριξη των αλιέων προτείνοντας λύσεις προκειμένου να βοηθηθεί ο δοκιμαζόμενος κλάδος (συγκεκριμένα, κάλεσε την Επιτροπή να επανεξετάσει τους κανόνες της σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις οι οποίες απαγορεύονται βάσει της κοινοτικής νομοθεσίας και να επιτρέψει ανώτατο όριο ενισχύσεων ευρώ ανά σκάφος και όχι ανά αλιευτική επιχείρηση). Στις 23 Οκτωβρίου 2013, το Κοινοβούλιο ενέκρινε τη θέση του, σε πρώτη ανάγνωση, σχετικά με τη πρόταση της Επιτροπής για κανονισμό σχετικά με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (βλ. τμήμα σχετικά με ΕΤΘΑ ανωτέρω), με την οποία επέμενε στη σημασία της βιώσιμης αλιείας και ζητούσε, πριν απ' όλα, την λήψη συγκεκριμένων μέτρων για την εξάλειψη της υπεραλίευσης, σε συνδυασμό με καλή διαχείριση της ικανότητας του στόλου και με διασφάλιση της δυνατότητας των αλιέων να κερδίζουν τα προς το ζην από την αλιεία. Ακολούθησαν λεπτομερείς διαπραγματεύσεις με το Συμβούλιο και επιτεύχθηκε συμφωνία στις 28 Ιανουαρίου Το Κοινοβούλιο, με την ψηφοφορία της 16ης Απριλίου 2014 σχετικά με το αναθεωρημένο ΕΤΘΑ, ολοκλήρωσε το έργο του και επέτυχε ως συν-νομοθέτης μακρόπνοα αποτελέσματα σχετικά με την ολοκληρωμένη αναθεώρηση της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής. Priit Ojamaa 12/2016 Θεματολογικά δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωση