ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2016) 117 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Διατλαντικές ροές δεδομένων: Αποκατάσταση της εμπιστοσύνης μέσω ισχυρών διασφαλίσεων EL EL

2 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΣΤΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΕΕ-ΗΠΑ Η ισχυρή διατλαντική εταιρική σχέση μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών εξακολουθεί και σήμερα, όπως πάντα, να είναι ζωτικής σημασίας. Μοιραζόμαστε κοινές αξίες, επιδιώκουμε κοινούς πολιτικούς και οικονομικούς στόχους και συνεργαζόμαστε στενά για την καταπολέμηση των κοινών απειλών για την ασφάλειά μας. Η διαχρονική δύναμη της σχέσης μας αποδεικνύεται από την έκταση των εμπορικών συναλλαγών μας και τη στενή συνεργασία μας στα παγκόσμια ζητήματα. Η διαβίβαση και ανταλλαγή δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα αποτελούν βασικό παράγοντα ο οποίος διέπει τις στενές σχέσεις μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και των Ηνωμένων Πολιτειών (ΗΠΑ) στον τομέα του εμπορίου, καθώς και στον τομέα της επιβολής του νόμου. Αυτές οι ανταλλαγές δεδομένων προϋποθέτουν υψηλό επίπεδο προστασίας των δεδομένων και αντίστοιχες διασφαλίσεις. Τον Ιούνιο του 2013, σε εκθέσεις σχετικά με τα μεγάλης κλίμακας προγράμματα συλλογής πληροφοριών στις ΗΠΑ, εκφράστηκαν σοβαρές ανησυχίες τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε επίπεδο κρατών μελών σχετικά με τον αντίκτυπο που έχει στα θεμελιώδη δικαιώματα των Ευρωπαίων η μεγάλης κλίμακας επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα τόσο από δημόσιες αρχές όσο και από ιδιωτικές εταιρείες στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στο πλαίσιο αυτό, στις 27 Νοεμβρίου 2013, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση σχετικά με την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στις ροές δεδομένων μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ 1, η οποία καθορίζει ένα σχέδιο δράσης για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στις διαβιβάσεις δεδομένων προς όφελος της ψηφιακής οικονομίας, την προστασία των δικαιωμάτων των ευρωπαίων πολιτών και τις διατλαντικές σχέσεις εν γένει. Στην ανακοίνωση καθορίζονταν οι ακόλουθες βασικές δράσεις για την επίτευξη του στόχου αυτού: i) να εγκριθεί η δέσμη μεταρρυθμίσεων για την προστασία των δεδομένων την οποία πρότεινε η Επιτροπή το ii) να ενισχυθεί η ασφάλεια του ασφαλούς λιμένα με βάση τις 13 συστάσεις που διατυπώνονται στην ανακοίνωση περί ασφαλούς λιμένα 3 και 1 2 Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στις ροές δεδομένων μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ, COM(2013) 846 final, (εφεξής «ανακοίνωση του 2013» ή «ανακοίνωση»), η οποία διατίθεται στη διεύθυνση: Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από αρμόδιες αρχές για τους σκοπούς της πρόληψης, διερεύνησης, ανίχνευσης ή δίωξης ποινικών αδικημάτων ή της εκτέλεσης ποινικών κυρώσεων, και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών, COM(2012) 10 final, , και πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών (γενικός κανονισμός για την προστασία δεδομένων), COM(2012) 11 final, , οι οποίες διατίθενται στη διεύθυνση: 2

3 iii) να ενισχυθούν οι διασφαλίσεις προστασίας των δεδομένων στο πλαίσιο της συνεργασίας για την επιβολή του νόμου, ιδίως με την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων για τη συμφωνία-πλαίσιο μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ για την προστασία των δεδομένων. Η τελευταία περιελάμβανε επίσης τον στόχο να εξασφαλιστεί η δέσμευση των ΗΠΑ ως προς τα εκτελεστά ατομικά δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένων των οδών ασκήσεως δικαστικών προσφυγών, ιδίως με τη θέσπιση νόμου για την άσκηση δικαστικών προσφυγών ο οποίος επεκτείνει στους πολίτες της ΕΕ ορισμένα δικαιώματα που κατοχυρώνονται στον νόμο των ΗΠΑ περί ιδιωτικής ζωής, του 1974, τα οποία διέθεταν κάποτε μόνο οι πολίτες και οι μόνιμοι κάτοικοι των ΗΠΑ. Οι στόχοι αυτοί επιβεβαιώθηκαν στις πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές 4 της Επιτροπής Juncker: «Η προστασία των δεδομένων αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα ιδιαίτερης σημασίας στην ψηφιακή εποχή. Εκτός από την άμεση περάτωση του νομοθετικού έργου σχετικά με κοινούς κανόνες για την προστασία των δεδομένων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρέπει επίσης να υπερασπιστούμε το δικαίωμα αυτό στο πλαίσιο των εξωτερικών μας σχέσεων. Λαμβανομένων υπόψη των πρόσφατων αποκαλύψεων περί μαζικής παρακολούθησης, οι στενοί μας εταίροι όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να μας πείσουν ότι οι υφιστάμενες συμφωνίες ασφαλούς λιμένα παρέχουν όντως ασφάλεια, προκειμένου να συνεχιστεί η εφαρμογή τους. Οι ΗΠΑ πρέπει επίσης να εγγυηθούν ότι όλοι οι πολίτες της ΕΕ έχουν το δικαίωμα να επιβάλλουν την εφαρμογή των δικαιωμάτων τους όσον αφορά την προστασία των δεδομένων στα δικαστήρια των ΗΠΑ, είτε κατοικούν στην επικράτεια των ΗΠΑ είτε όχι. Αυτό θα είναι θεμελιώδους σημασίας για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο πλαίσιο των διατλαντικών σχέσεων». Έκτοτε, η Επιτροπή εργάζεται προς την επίτευξη αυτών των στόχων. Η Επιτροπή ενέτεινε τις διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία-πλαίσιο, η οποία μονογραφήθηκε από τα συμβαλλόμενα μέρη στις 8 Σεπτεμβρίου Οι διοργανικές συζητήσεις σχετικά με τη δέσμη μεταρρυθμίσεων για την προστασία των δεδομένων εντάθηκαν, οδηγώντας σε επίτευξη πολιτικής συμφωνίας μεταξύ του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις 15 Δεκεμβρίου Όσον αφορά τις διατλαντικές διαβιβάσεις δεδομένων στον εμπορικό τομέα, η Επιτροπή, τον Ιανουάριο του 2014, ξεκίνησε συζητήσεις με τις ΗΠΑ για την ενίσχυση του ασφαλούς λιμένα. Η ακύρωση της απόφασης για τον ασφαλή λιμένα από το Δικαστήριο στην απόφαση Schrems της 6ης Οκτωβρίου επιβεβαίωσε την ανάγκη ανανέωσης του πλαισίου και παρείχε περαιτέρω καθοδήγηση σχετικά με τις προϋποθέσεις που θα πρέπει αυτό να πληροί. Μετά την απόφαση, και συγκεκριμένα στις 6 Νοεμβρίου 2015, η Επιτροπή εξέδωσε κατευθυντήριες γραμμές για τις εταιρείες, οι οποίες προβλέπουν τα εναλλακτικά εργαλεία που επιτρέπουν τη συνέχιση της διαβίβασης δεδομένων 3 Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο όσον αφορά τη λειτουργία του ασφαλούς λιμένα από τη σκοπιά των πολιτών και των επιχειρήσεων που είναι εγκατεστημένες στην ΕΕ, COM(2013) 847 final, , σελ (στο εξής «ανακοίνωση περί ασφαλούς λιμένα»), η οποία διατίθεται στη διεύθυνση: 4 Νέο ξεκίνημα για την Ευρώπη: Το πρόγραμμά μου για απασχόληση, ανάπτυξη, δικαιοσύνη και δημοκρατική αλλαγή - Πολιτικές κατευθύνσεις για την επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή. 5 Απόφαση της 6ης Οκτωβρίου 2015 στην υπόθεση C-362/14 Maximilian Schrems κατά Επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων, EU:C:2015:650. 3

4 προσωπικού χαρακτήρα προς τις Ηνωμένες Πολιτείες 6. Στις 2 Φεβρουαρίου 2016 επιτεύχθηκε πολιτική συμφωνία για ένα νέο πλαίσιο για τις διατλαντικές ροές δεδομένων, την ασπίδα προστασίας ΕΕ-ΗΠΑ για την ιδιωτικότητα 7, που αντικαθιστά το προηγούμενο καθεστώς. Τα επιτεύγματα αυτά θα ωφελήσουν τη διατλαντική σχέση και αναμένεται να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη των Ευρωπαίων στην ψηφιακή οικονομία, ενισχύοντας παράλληλα τα θεμελιώδη δικαιώματά τους. Θα εξοπλίσουν επίσης την ΕΕ και τα κράτη μέλη της με ένα ισχυρότερο νομικό πλαίσιο για την προστασία των δεδομένων, που θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς, ιδίως της ενιαίας ψηφιακής αγοράς, καθώς θα επιτρέψουν στην ΕΕ να εντείνει τις προσπάθειές της για την προώθηση και την ανάπτυξη διεθνών προτύπων προστασίας της ιδιωτικής ζωής και των προσωπικών δεδομένων. Παράλληλα, δρομολογήθηκαν σημαντικές πρωτοβουλίες που οδήγησαν σε σημαντικές αλλαγές στην έννομη τάξη των ΗΠΑ. Στις 17 Ιανουαρίου 2014 ο Πρόεδρος Ομπάμα ανακοίνωσε 8 μεταρρυθμίσεις σχετικά με τις δραστηριότητες συλλογής πληροφοριών σημάτων των ΗΠΑ, οι οποίες στη συνέχεια καθορίστηκαν στην προεδρική οδηγία πολιτικής 28 (PPD-28) 9. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι οι μεταρρυθμίσεις προέβλεπαν την επέκταση ορισμένων μέσων προστασίας της ιδιωτικής ζωής σε μη Αμερικανούς, καθώς και τον επαναπροσδιορισμό της μαζικής συλλογής δεδομένων προς μια προσέγγιση που δίνει προτεραιότητα στη στοχευμένη συλλογή και πρόσβαση. Η Επιτροπή χαιρέτισε τις νέες αυτές κατευθύνσεις ως σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση 10. Η εν λόγω διαδικασία μεταρρύθμισης διαδραμάτισε επίσης καίριο ρόλο στην τροφοδότηση των συζητήσεων με τις ΗΠΑ όσον αφορά την ασπίδα προστασίας ΕΕ-ΗΠΑ για την ιδιωτικότητα. Έκτοτε επήλθαν περαιτέρω αλλαγές. Για παράδειγμα, τον Ιούνιο του 2015 ψηφίστηκε στις ΗΠΑ ο αμερικανικός νόμος περί ελευθερίας 11, ο οποίος τροποποίησε ορισμένα προγράμματα επιτήρησης των ΗΠΑ, ενίσχυσε τη δικαστική εποπτεία και αύξησε τη δημόσια διαφάνεια σχετικά με τη χρήση τους. Τέλος, στις 10 Φεβρουαρίου 2016, το Κογκρέσο των ΗΠΑ ψήφισε τον νόμο περί δικαστικής προσφυγής, ο οποίος υπογράφηκε από τον Πρόεδρο Ομπάμα στις 24 Φεβρουαρίου Στο πλαίσιο αυτό, η παρούσα ανακοίνωση καταγράφει την πρόοδο που έχει σημειωθεί για την υλοποίηση των στόχων οι οποίοι διατυπώνονται στην ανακοίνωση του Επισημαίνει επίσης τομείς όπου εξακολουθεί να χρειάζεται να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες, 6 Βλ. ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για τη διαβίβαση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από την ΕΕ προς τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής σύμφωνα με την οδηγία 95/46/ΕΚ κατόπιν της απόφασης του Δικαστηρίου στην υπόθεση C-362/14 (Schrems), COM(2015) 566 final, Βλ. επίσης τη δήλωση της ομάδας εργασίας που συστάθηκε βάσει του άρθρου 29 σχετικά με τις συνέπειες της απόφασης Schrems της 3ης Φεβρουαρίου 2016, η οποία διατίθεται στη διεύθυνση: 7 Βλ Νόμος των ΗΠΑ περί ελευθερίας, του 2015, Pub. L., αριθ , 401, 129 Stat H.R Νόμος περί δικαστικής προσφυγής του Θα τεθεί σε ισχύ 90 ημέρες αφότου ψηφιστεί. 4

5 προκειμένου να παγιωθεί και να αποκατασταθεί πλήρως η εμπιστοσύνη στις διατλαντικές ροές δεδομένων. 2. Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΕ 2.1 Το πλαίσιο Προκειμένου να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες και να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις ενός ολοένα και περισσότερο ψηφιακού διασυνδεδεμένου κόσμου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε τη δέσμη μεταρρυθμίσεών της για την προστασία των δεδομένων («μεταρρύθμιση») τον Ιανουάριο του Με την ενίσχυση των εσωτερικών κανόνων της ΕΕ και με την παροχή στα άτομα μεγαλύτερων δυνατοτήτων ελέγχου των προσωπικών τους δεδομένων, η μεταρρύθμιση στοχεύει στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης στην ψηφιακή οικονομία, ανεξαρτήτως του αν η επεξεργασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα πραγματοποιείται σε κράτος μέλος της ΕΕ ή σε τρίτη χώρα, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες. Η δέσμη μεταρρυθμίσεων περιλαμβάνει δύο νομικές πράξεις, έναν γενικό κανονισμό για την προστασία των δεδομένων 13 («κανονισμός»), που καθορίζει ένα κοινό πλαίσιο της ΕΕ για την προστασία των δεδομένων, και μια οδηγία για την προστασία των δεδομένων στον τομέα της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας («οδηγία για την αστυνομία») 14. Προτείνοντας έναν κανονισμό που θα ισχύει άμεσα στα κράτη μέλη, στόχος της Επιτροπής ήταν να θεσπίσει ένα κοινό πρότυπο προστασίας δεδομένων για όλους, εξαλείφοντας έτσι τις διαφορές στο επίπεδο προστασίας μεταξύ των κρατών μελών. Ομοίως, η οδηγία για την αστυνομία θα καθορίσει για πρώτη φορά ένα κοινό σύνολο κανόνων σε επίπεδο ΕΕ, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τις ιδιαιτερότητες των παραδόσεων των κρατών μελών στον δικαστικό τομέα και στον τομέα επιβολής του νόμου. Στις 15 Δεκεμβρίου 2015, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία για τη δέσμη μεταρρυθμίσεων, υλοποιώντας έτσι μία από τις βασικές δράσεις που ορίζονται στην ανακοίνωση του Τι έχει αλλάξει; Ο κανονισμός επικαιροποιεί, εκσυγχρονίζει και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ενισχύει τις αρχές προστασίας δεδομένων που κατοχυρώνονται στην οδηγία για την προστασία των δεδομένων, του , για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων προστασίας της ιδιωτικής ζωής. Επικεντρώνεται στην ενίσχυση των δικαιωμάτων των φυσικών προσώπων, την εμβάθυνση της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ, την εξασφάλιση αυστηρότερης επιβολής των κανόνων, τον εξορθολογισμό των διεθνών διαβιβάσεων δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και τον καθορισμό παγκόσμιων προτύπων για την προστασία των δεδομένων. Οι κανόνες έχουν σχεδιαστεί για να εξασφαλίσουν την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα των 13 COM(2012) 11 final, : βλ. υποσημείωση αριθ COM(2012) 10 final, : βλ. υποσημείωση αριθ Οδηγία 95/46/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 24ης Οκτωβρίου 1995, για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών ΕΕ L 281 της , σ. 31 («οδηγία για την προστασία των δεδομένων»). 5

6 φυσικών προσώπων στην ΕΕ, ανεξαρτήτως του τόπου διαβίβασης, επεξεργασίας ή διατήρησής τους, ακόμη και εκτός της ΕΕ, όπως μπορεί να συμβαίνει συχνά στον ψηφιακό κόσμο. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να επισημανθούν ορισμένα χαρακτηριστικά της μεταρρύθμισης. Πρώτον, το εδαφικό πεδίο εφαρμογής: ο κανονισμός καθιστά σαφές ότι ισχύει και για τις εταιρείες που είναι εγκατεστημένες σε τρίτες χώρες, εφόσον παρέχουν αγαθά και υπηρεσίες ή παρακολουθούν τη συμπεριφορά φυσικών προσώπων στην ΕΕ. Οι εταιρείες η έδρα βρίσκεται εκτός της ΕΕ θα πρέπει να εφαρμόζουν τους ίδιους κανόνες με τις εταιρείες των οποίων βρίσκεται στην ΕΕ. Αυτό εξασφαλίζει την πλήρη προστασία των δικαιωμάτων των φυσικών προσώπων στην ΕΕ. Επίσης, δημιουργεί ίσους όρους ανταγωνισμού μεταξύ των εταιρειών εντός και εκτός της ΕΕ, αποφεύγοντας έτσι τυχόν ανταγωνιστικές ανισορροπίες μεταξύ των εταιρειών εντός και εκτός της ΕΕ, όταν δραστηριοποιούνται στην ΕΕ ή απευθύνονται στο καταναλωτικό κοινό της. Δεύτερον, μεγαλύτερη ενίσχυση των κανόνων προστασίας των δεδομένων: ο κανονισμός προβλέπει ένα αποτελεσματικό καθεστώς κυρώσεων, με την εναρμόνιση των εξουσιών των εθνικών εποπτικών αρχών προστασίας των δεδομένων (ΑΠΔ). Οι αρχές αυτές θα εξουσιοδοτούνται να επιβάλλουν πρόστιμα που θα φθάνουν έως και τα 20 εκατομμύρια EUR ή έως το 4% του συνολικού ετήσιου κύκλου εργασιών μιας εταιρείας σε παγκόσμιο επίπεδο. Η εν λόγω εξουσία επιβολής αποτρεπτικών κυρώσεων λόγω μη συμμόρφωσης με τους κανόνες προστασίας των δεδομένων, σε συνδυασμό με το εδαφικό πεδίο εφαρμογής που αναφέρεται παραπάνω, θα εξασφαλίσουν ότι οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ θα έχουν κάθε κίνητρο να συμμορφωθούν με τη νομοθεσία της ΕΕ. Οι νέοι κανόνες εισάγουν επίσης ένα σαφέστερο και αυστηρότερο καθεστώς ευθύνης για τους υπευθύνους επεξεργασίας και τους εκτελούντες την επεξεργασία. Τρίτον, εναρμονισμένοι κανόνες για τη συνεργασία στον τομέα της επιβολής του νόμου: η οδηγία για την αστυνομία θα προβλέπει την εφαρμογή γενικών αρχών και κανόνων προστασίας των δεδομένων στον τομέα της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από τις αστυνομικές και τις δικαστικές αρχές των κρατών μελών για υποθέσεις στον τομέα της επιβολής του ποινικού δικαίου. Αυτοί περιλαμβάνουν εναρμονισμένους κανόνες για τις διεθνείς διαβιβάσεις δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στο πλαίσιο της συνεργασίας στον τομέα της επιβολής του ποινικού δικαίου 16. Η νέα οδηγία θα αυξήσει το επίπεδο προστασίας των φυσικών προσώπων, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι τα δεδομένα των θυμάτων, των μαρτύρων καθώς και των υπόπτων για αξιόποινες πράξεις θα προστατεύονται δεόντως κατά την ποινική έρευνα ή την επιβολή των σχετικών μέτρων. Η εποπτεία εξασφαλίζεται από ανεξάρτητες εθνικές αρχές προστασίας δεδομένων, και τα φυσικά πρόσωπα πρέπει να διαθέτουν αποτελεσματικά μέσα έννομης προστασίας. Ταυτόχρονα, η μεγαλύτερη εναρμόνιση της νομοθεσίας θα επιτρέψει στις αστυνομικές και δικαστικές αρχές να 16 Αντίθετα με την απόφαση-πλαίσιο 2008/977/ΔΕΥ του Συμβουλίου, της 27ης Νοεμβρίου 2008, για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που τυγχάνουν επεξεργασίας στο πλαίσιο της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις, η οποία καλύπτει μόνο τις διασυνοριακές ανταλλαγές δεδομένων μεταξύ των αρμόδιων αρχών των κρατών μελών, η εφαρμογή των εν λόγω κανόνων στο πλαίσιο της οδηγίας για την αστυνομία δεν θα εξαρτάται πλέον από το αν έχει ήδη πραγματοποιηθεί ανταλλαγή των δεδομένων αυτών μεταξύ των αρχών επιβολής του ποινικού δικαίου των κρατών μελών. 6

7 συνεργάζονται αποτελεσματικότερα, μεταξύ των κρατών μελών, καθώς και μεταξύ των κρατών μελών και των διεθνών εταίρων τους, για την αποτελεσματικότερη καταπολέμηση της εγκληματικότητας και της τρομοκρατίας. Το σημείο αυτό αποτελεί κρίσιμο μέρος του ευρωπαϊκού θεματολογίου για την ασφάλεια 17. Τέταρτον, ισχυροί κανόνες για ασφαλέστερες διεθνείς διαβιβάσεις: τόσο ο κανονισμός όσο και η οδηγία για την αστυνομία παρέχουν διαφανείς, λεπτομερείς και πλήρεις κανόνες για τη διαβίβαση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα σε τρίτες χώρες. Καλύπτουν όλες τις μορφές διεθνών διαβιβάσεων, είτε για εμπορικούς σκοπούς είτε για σκοπούς επιβολής του νόμου, μεταξύ ιδιωτών ή δημόσιων αρχών, ή μεταξύ ιδιωτικών φορέων και δημόσιων αρχών. Ενώ η αρχιτεκτονική των κανόνων για τις διεθνείς διαβιβάσεις εξακολουθεί να είναι ουσιαστικά ίδια με αυτήν της ισχύουσας οδηγίας για την προστασία των δεδομένων (π.χ. αποφάσεις περί επάρκειας, τυποποιημένες συμβατικές ρήτρες και δεσμευτικοί εταιρικοί κανόνες, καθώς και ορισμένες παρεκκλίσεις από τη γενική απαγόρευση για τη διαβίβαση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα εκτός της ΕΕ), η μεταρρύθμιση αποσαφηνίζει και απλουστεύει τους κανόνες αυτούς με διάφορους τρόπους, ενώ ταυτόχρονα μειώνει τη γραφειοκρατία. Καθιερώνει επίσης κάποια νέα εργαλεία για τις διεθνείς διαβιβάσεις. Ο κανονισμός ενισχύει περαιτέρω τις αρμοδιότητες των αρχών προστασίας δεδομένων της ΕΕ, μεταξύ άλλων όσον αφορά τις διεθνείς διαβιβάσεις. Σε σύγκριση με την ισχύουσα οδηγία για την προστασία των δεδομένων, οι διατάξεις σχετικά με την ανεξαρτησία, τα καθήκοντα και τις αρμοδιότητες των ΑΠΔ της ΕΕ διατυπώνονται κατά λεπτομερέστερο και σημαντικά βελτιωμένο τρόπο. Περιλαμβάνουν ρητώς την εξουσία αναστολής της ροής δεδομένων σε έναν παραλήπτη σε τρίτη χώρα ή σε διεθνή οργανισμό. Η οδηγία για την αστυνομία περιέχει παρόμοιες διατάξεις όσον αφορά τις διεθνείς διαβιβάσεις και τις αρμοδιότητες των ΑΠΔ στον τομέα της επιβολής του νόμου. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά τους κανόνες σχετικά με τις αποφάσεις της Επιτροπής περί επάρκειας, ο κανονισμός προβλέπει ακριβή και λεπτομερή κατάλογο των στοιχείων που πρέπει να λάβει υπόψη της η Επιτροπή κατά την αξιολόγηση του επιπέδου προστασίας των δεδομένων που παρέχεται στην έννομη τάξη μιας τρίτης χώρας. Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει τη διενέργεια από την Επιτροπή μιας συνολικής εκτίμησης, η οποία θα πρέπει να καλύπτει στοιχείο επίσης σύμφωνο με την απόφαση Schrems κανόνες που διέπουν την πρόσβαση των δημόσιων αρχών τρίτης χώρας σε δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα. Ένα άλλο κρίσιμο χαρακτηριστικό της εκτίμησης αυτής είναι ότι τα φυσικά πρόσωπα έχουν αποτελεσματικά και εκτελεστά δικαιώματα προστασίας των δεδομένων και μπορούν να ασκήσουν αποτελεσματικές διοικητικές και δικαστικές προσφυγές. Επιπλέον, ο κανονισμός απαιτεί ρητά από την Επιτροπή να επανεξετάζει ανά διαστήματα, τουλάχιστον κάθε τέσσερα χρόνια, όλες τις αποφάσεις της περί επάρκειας, ώστε να είναι ενήμερη για όλες τις σχετικές εξελίξεις σε μια τρίτη χώρα που ενδέχεται να έχουν άμεσες ή όντως αρνητικές επιπτώσεις στο επίπεδο προστασίας των δεδομένων στην έννομη τάξη της. 17 Βλ. ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή Περιφερειών, Το ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την ασφάλεια, COM(2015) 185 final,

8 Αυτή η συνεχής παρακολούθηση της επάρκειας θα είναι πιο δυναμική διαδικασία, καθώς θα περιλαμβάνει επίσης διάλογο με τις αρχές της εν λόγω τρίτης χώρας. Όσον αφορά τις διαβιβάσεις προς τρίτες χώρες για τις οποίες δεν υπάρχει απόφαση περί επάρκειας, ο κανονισμός προβλέπει τους όρους που διέπουν τη χρήση εναλλακτικών μέσων διαβίβασης, όπως οι τυποποιημένες συμβατικές ρήτρες και οι δεσμευτικοί εταιρικοί κανόνες. Προσθέτει επίσης άλλα μέσα διαβίβασης, όπως οι εγκεκριμένοι κώδικες δεοντολογίας και οι εγκεκριμένοι μηχανισμοί πιστοποίησης. Τέλος, αποσαφηνίζει την κατάσταση, όταν μπορούν να χρησιμοποιηθούν παρεκκλίσεις. 2.3 Η μελλοντική πορεία Η μεταρρύθμιση στον τομέα της προστασίας των δεδομένων αποτελεί ένα ουσιαστικό βήμα για την ενίσχυση των θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών στην ψηφιακή εποχή και τη διευκόλυνση των επιχειρήσεων με την απλούστευση των κανόνων για τις επιχειρήσεις στην ενιαία ψηφιακή αγορά. Η εμπιστοσύνη των καταναλωτών στους φορείς εκμετάλλευσης στην ΕΕ και σε τρίτες χώρες θα τροφοδοτήσει και, κατ επέκταση, θα ωφελήσει την ευρωπαϊκή και την παγκόσμια ψηφιακή οικονομία. Αυτό θα έχει θετικό αντίκτυπο στις εμπορικές μας σχέσεις με τις ΗΠΑ, τον μεγαλύτερο εμπορικό μας εταίρο. Θα δημιουργήσει ένα σαφές και σταθερό περιβάλλον για τις επιχειρήσεις της ΕΕ και τρίτων χωρών. Από την πλευρά τους, οι επιχειρήσεις των ΗΠΑ θα επωφεληθούν από την ασφάλεια δικαίου που συνεπάγεται η δραστηριοποίησή τους σε έναν ολοκληρωμένο οικονομικό χώρο που εφαρμόζει ένα ενιαίο σύνολο κανόνων για την προστασία των δεδομένων. Οι κοινοί κανόνες στον τομέα της επιβολής του νόμου θα εξασφαλίσουν καλύτερη προστασία των δεδομένων των φυσικών προσώπων, καθώς και την πρόσβαση αυτών σε αποτελεσματικά μέσα έννομης προστασίας. Η διευκόλυνση της διασυνοριακής συνεργασίας μεταξύ των αστυνομικών και δικαστικών αρχών στα κράτη μέλη θα αυξήσει την αποτελεσματικότητα της επιβολής του ποινικού δικαίου και, επομένως, θα δημιουργήσει προϋποθέσεις για αποτελεσματικότερη πρόληψη του εγκλήματος στην ΕΕ. Ταυτόχρονα, αυτό θα επιτρέψει την ομαλότερη συνεργασία με τις αντίστοιχες αρχές τρίτων χωρών. Η επίσημη έγκριση της δέσμης μεταρρυθμίσεων από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αναμένεται να λάβει χώρα κατά το πρώτο εξάμηνο του Ο κανονισμός θα τεθεί σε ισχύ δύο έτη μετά την έκδοσή του, ενώ η οδηγία για την αστυνομία προβλέπει διετή περίοδο μεταφοράς. Η διετής μεταβατική περίοδος θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ, ώστε να προετοιμαστούν για τους νέους κανόνες. Σ αυτό θα συμβάλει η Επιτροπή. Κατά τη διάρκεια αυτής της μεταβατικής περιόδου, η Επιτροπή θα συνεργαστεί στενά με τα κράτη μέλη, τις ΑΠΔ και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη για να διασφαλίσει την ομοιόμορφη εφαρμογή των κανόνων και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για τη συμμόρφωση. 8

9 3. Η ΑΣΠΙΔΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΕΕ-ΗΠΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟΤΗΤΑ: ΕΝΑ ΝΕΟ ΔΙΑΤΛΑΝΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΡΟΕΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ 3.1 Το πλαίσιο Προκειμένου να διευκολύνει τις ροές δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ για εμπορικές συναλλαγές, εξασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία των δεδομένων αυτών, η Επιτροπή είχε αναγνωρίσει από το 2000 το ικανοποιητικό επίπεδο προστασίας που παρέχεται από το πλαίσιο ασφαλούς λιμένα 18. Ως αποτέλεσμα, παρά την απουσία γενικής νομοθεσίας για την προστασία των δεδομένων στις ΗΠΑ, τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα μπορούν να διαβιβάζονται ελεύθερα από τα κράτη μέλη της ΕΕ σε εταιρείες στις ΗΠΑ που έχουν υπογράψει τις αρχές προστασίας της ιδιωτικής ζωής στις οποίες στηρίζεται το πλαίσιο. Στην ανακοίνωσή της του 2013 για τον ασφαλή λιμένα 19, η Επιτροπή επισήμανε μια σειρά από αδυναμίες που παρατηρήθηκαν με την πάροδο του χρόνου στη λειτουργία της ρύθμισης, κυρίως την έλλειψη διαφάνειας από τις εταιρείες σχετικά με τη συμμετοχή τους στο καθεστώς και την έλλειψη αποτελεσματικής επιβολής, στις εν λόγω εταιρείες, της συμμόρφωσης με τις αρχές προστασίας της ιδιωτικής ζωής στο πλαίσιο του καθεστώτος. Επιπλέον, οι αποκαλύψεις υποθέσεων παρακολούθησης νωρίτερα το ίδιο έτος δημιούργησε ανησυχίες όσον αφορά την κλίμακα και το πεδίο εφαρμογής ορισμένων προγραμμάτων συλλογής πληροφοριών των ΗΠΑ και το επίπεδο πρόσβασης των δημόσιων αρχών των ΗΠΑ στα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα Ευρωπαίων τα οποία διαβιβάζονται στο πλαίσιο του ασφαλούς λιμένα. Λαμβάνοντας αυτά και άλλα στοιχεία 20 υπόψη, η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο ασφαλής λιμένας έπρεπε να επανεξεταστεί. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή διατύπωσε 13 συστάσεις 21 για την ενίσχυση και την επικαιροποίηση των εγγυήσεων προστασίας δεδομένων που περιλαμβάνει το πλαίσιο. Οι συστάσεις αυτές επικεντρώνονται στα εξής: i) ενίσχυση των ουσιαστικών αρχών προστασίας της ιδιωτικής ζωής και αύξηση της διαφάνειας των πολιτικών προστασίας της ιδιωτικής ζωής των αυτο-πιστοποιημένων εταιρειών των ΗΠΑ που ενσωματώνουν αυτές τις αρχές ii) καλύτερη και αποτελεσματική εποπτεία, παρακολούθηση και επιβολή από τις αρχές των ΗΠΑ της συμμόρφωσης των εταιρειών με τις αρχές iii) διαθεσιμότητα προσιτών μηχανισμών επίλυσης διαφορών για μεμονωμένες καταγγελίες και iv) ανάγκη να διασφαλιστεί ότι η χρήση της εξαίρεσης για την 18 Απόφαση 2000/520/ΕΚ της Επιτροπής, της 20ής Iουλίου Στην απόφαση αυτή, με βάση το άρθρο 25 παράγραφος 6 της οδηγίας για την προστασία των δεδομένων, η Επιτροπή είχε αναγνωρίσει ότι οι αρχές ασφαλούς λιμένα για την προστασία της ιδιωτικής ζωής και οι συνοδευτικές συχνές ερωτήσεις που εξέδωσε το Υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ εξασφαλίζουν επαρκές επίπεδο προστασίας για τους σκοπούς των διαβιβάσεων δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από την ΕΕ. Η λειτουργία της ρύθμισης περί ασφαλούς λιμένα βασίστηκε στις δεσμεύσεις και την αυτοπιστοποίηση από τις εταιρείες που προσχωρούν. Οι κανόνες είχαν δεσμευτικό χαρακτήρα σύμφωνα με τη νομοθεσία των ΗΠΑ για τις εν λόγω οντότητες και ήταν εκτελεστοί από την Αμερικανική Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου. 19 Βλέπε υποσημείωση Τα στοιχεία αυτά περιελάμβαναν την εκθετική αύξηση των ροών δεδομένων και την κρίσιμη σημασία τους για τη διατλαντική οικονομία, καθώς και την ταχεία αύξηση του αριθμού των εταιρειών των ΗΠΑ που συμμετέχουν στο καθεστώς ασφαλούς λιμένα. Βλ. ανακοίνωση περί ασφαλούς λιμένα, σ Ανακοίνωση περί ασφαλούς λιμένα, σ

10 εθνική ασφάλεια και την επιβολή του νόμου, που προβλέπεται στην απόφαση για τον ασφαλή λιμένα του 2000, θα πρέπει να είναι αναλογική και να περιορίζεται στα απολύτως αναγκαία. Βάσει των 13 αυτών συστάσεων, η Επιτροπή ξεκίνησε συνομιλίες με τις αρχές των ΗΠΑ τον Ιανουάριο του Η επακόλουθη ακύρωση της απόφασης για τον ασφαλή λιμένα στις 6 Οκτωβρίου 2015 από το Δικαστήριο επιβεβαίωσε την ανάγκη για ένα ισχυρότερο και νέο πλαίσιο για τις διατλαντικές ροές εμπορικών δεδομένων. Μολονότι η απόφαση του Δικαστηρίου βασίζεται στις συστάσεις της Επιτροπής του 2013, υπογραμμίζει περαιτέρω την ανάγκη ύπαρξης περιορισμών, διασφαλίσεων και μηχανισμών δικαστικού ελέγχου, προκειμένου να διασφαλιστεί η συνεχής προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα των φυσικών προσώπων στην ΕΕ, ακόμη και όταν η πρόσβαση στα δεδομένα και η χρήση τους πραγματοποιείται από τις δημόσιες αρχές για λόγους εθνικής ασφάλειας, δημόσιου συμφέροντος ή επιβολής του νόμου. Στις 2 Φεβρουαρίου 2016, έπειτα από δύο έτη εντατικών συνομιλιών, η ΕΕ και οι ΗΠΑ κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία σχετικά με το νέο πλαίσιο, την ασπίδα προστασίας ΕΕ- ΗΠΑ για την ιδιωτικότητα. Η νέα αυτή ρύθμιση περιλαμβάνει σημαντικές νέες διασφαλίσεις και εγγυάται υψηλό επίπεδο προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων των φυσικών προσώπων στην ΕΕ. Παρέχει την απαραίτητη ασφάλεια δικαίου σε εταιρείες των ΗΠΑ και της ΕΕ που επιθυμούν να συνεργαστούν. Αυτό θα δώσει, επίσης, νέα ώθηση στη διατλαντική εταιρική σχέση. Μετά την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων με τις ΗΠΑ, η Επιτροπή θα υποβάλει τη νέα ρύθμιση στην «ομάδα εργασίας του άρθρου 29» (που περιλαμβάνει τις ΑΠΔ της ΕΕ) για να γνωμοδοτήσει σχετικά με το παρεχόμενο επίπεδο προστασίας. Επιπλέον, η απόφαση περί επάρκειας θα υποβάλλεται στη διαδικασία της «επιτροπολογίας» προτού μπορέσει να εγκριθεί. Επίσης, θα ζητείται η γνώμη του Ευρωπαίου Επόπτη Προστασίας Δεδομένων. 3.2 Τι έχει αλλάξει; Η ασπίδα προστασίας ΕΕ-ΗΠΑ για την ιδιωτικότητα παρέχει ισχυρή και αποτελεσματική απάντηση τόσο στις 13 συστάσεις της Επιτροπής όσο και στην απόφαση Schrems. Περιέχει μια σειρά από σημαντικές βελτιώσεις, σε σύγκριση με το προηγούμενο πλαίσιο, σε σχέση με τις δεσμεύσεις που πρέπει να αναληφθούν από επιχειρήσεις των ΗΠΑ. Περιέχει επίσης σημαντικές νέες δεσμεύσεις και λεπτομερείς εξηγήσεις της σχετικής νομοθεσίας των ΗΠΑ και των πρακτικών των αρχών των ΗΠΑ. Σε αντίθεση με τον προκάτοχό της, η ασπίδα προστασίας ΕΕ-ΗΠΑ για την ιδιωτικότητα καλύπτει όχι μόνο τις δεσμεύσεις στον εμπορικό τομέα, αλλά επίσης, σημαντικά ζητήματα, τα οποία παρουσιάζονται για πρώτη φορά στις σχέσεις μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ, στον τομέα της πρόσβασης σε δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα από τις δημόσιες αρχές, μεταξύ άλλων και για λόγους εθνικής ασφάλειας. Αυτό είναι ένα κρίσιμο και απαραίτητο στοιχείο, λαμβανομένης υπόψη της νομολογίας του Δικαστηρίου για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στις διατλαντικές σχέσεις μετά τις αποκαλύψεις στον τομέα της παρακολούθησης. Τα σημαντικότερα επιτεύγματα αυτής της νέας ρύθμισης μπορούν να ομαδοποιηθούν σε τέσσερις κύριες κατηγορίες: 10

11 Πρώτον, ισχυρές υποχρεώσεις για τις εταιρείες και αυστηρή επιβολή: η νέα ρύθμιση θα είναι πιο διαφανής και περιέχει αποτελεσματικούς μηχανισμούς εποπτείας για να διασφαλιστεί ότι οι εταιρείες ακολουθούν τους κανόνες τους οποίους έχουν εκ του νόμου δεσμευτεί να τηρούν. Οι εταιρείες των ΗΠΑ που επιθυμούν να εισαγάγουν προσωπικά δεδομένα από την Ευρώπη στο πλαίσιο της ασπίδας προστασίας ΕΕ-ΗΠΑ για την ιδιωτικότητα θα πρέπει να αναλάβουν αυστηρές υποχρεώσεις ως προς τον τρόπο επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και τον τρόπο διασφάλισης των ατομικών δικαιωμάτων. Αυτό περιλαμβάνει αυστηρούς όρους και αυστηρότερες διατάξεις περί ευθύνης για τις εταιρείες που συμμετέχουν στην ασπίδα προστασίας για την ιδιωτικότητα και διαβιβάζουν δεδομένα από την ΕΕ, για παράδειγμα, για δραστηριότητες υπεργολαβίας επεξεργασίας, σε τρίτους εκτός του πλαισίου, είτε στις ΗΠΑ είτε σε άλλες τρίτες χώρες («περαιτέρω διαβιβάσεις»). Όσον αφορά την εποπτεία, το Υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ έχει δεσμευτεί να παρακολουθεί σε τακτική και αυστηρή βάση τον τρόπο με τον οποίο οι εταιρείες συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις τους και να εξαλείψει τους «καιροσκόπους», δηλαδή τις εταιρείες που ισχυρίζονται ψευδώς ότι συμμετέχουν στο καθεστώς. Οι δεσμεύσεις των εταιρειών είναι νομικά δεσμευτικές και εκτελεστές σύμφωνα με τη νομοθεσία των ΗΠΑ από την Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου και οι εταιρείες που δεν συμμορφώνονται θα βρίσκονται αντιμέτωπες με αυστηρές κυρώσεις. Δεύτερον, σαφή όρια και διασφαλίσεις όσον αφορά την πρόσβαση της κυβέρνησης των ΗΠΑ: για πρώτη φορά, η κυβέρνηση των ΗΠΑ, μέσω του Υπουργείου Δικαιοσύνης και του Γραφείου του Διευθυντή της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών ως του σώματος που επιβλέπει το σύνολο της κοινότητας των υπηρεσιών πληροφοριών, παρείχε στην ΕΕ γραπτές δηλώσεις και διαβεβαιώσεις ότι η πρόσβαση από τις δημόσιες αρχές για σκοπούς επιβολής του νόμου, εθνικής ασφάλειας και άλλους σκοπούς δημόσιου συμφέροντος θα υπόκειται σε σαφείς περιορισμούς, διασφαλίσεις και μηχανισμούς εποπτείας. Οι ΗΠΑ θα δημιουργήσουν επίσης έναν νέο μηχανισμό έννομης προστασίας για τα υποκείμενα των δεδομένων που προέρχονται από την ΕΕ, στον τομέα της εθνικής ασφάλειας, μέσω ενός διαμεσολαβητή που θα είναι ανεξάρτητος από τις εθνικές αρχές ασφαλείας. Ο διαμεσολαβητής θα είναι επιφορτισμένος με την παρακολούθηση των καταγγελιών και των αιτημάτων σε θέματα πρόσβασης από τα φυσικά πρόσωπα στην ΕΕ στον τομέα της εθνικής ασφάλειας και θα πρέπει να επιβεβαιώνει στα εν λόγω φυσικά πρόσωπα ότι οι σχετικοί νόμοι έχουν τηρηθεί ή ότι τυχόν περιπτώσεις μη συμμόρφωσης έχουν αποκατασταθεί. Πρόκειται για σημαντική εξέλιξη που θα αφορά όχι μόνο τις διαβιβάσεις στο πλαίσιο της ασπίδας προστασίας για την ιδιωτικότητα, αλλά όλα τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που διαβιβάζονται στις ΗΠΑ για εμπορικούς σκοπούς, ανεξάρτητα από τη βάση που χρησιμοποιείται για τη διαβίβασή τους. Τρίτον, αποτελεσματική προστασία των δικαιωμάτων ιδιωτικής ζωής των φυσικών προσώπων στην ΕΕ με διάφορες δυνατότητες προσφυγής: οποιοδήποτε πρόσωπο στην Ευρώπη το οποίο θεωρεί ότι έχει πραγματοποιηθεί κατάχρηση των δεδομένων του στο πλαίσιο της νέας ρύθμισης θα επωφελείται από διάφορες προσβάσιμες και οικονομικά προσιτές οδούς ατομικής έννομης προστασίας, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης δωρεάν οργάνων εναλλακτικής επίλυσης διαφορών. Οι εταιρείες δεσμεύονται να απαντούν στις 11

12 καταγγελίες εντός τακτής προθεσμίας. Επιπλέον, οποιαδήποτε εταιρεία η οποία χειρίζεται δεδομένα ανθρώπινου δυναμικού από την Ευρώπη πρέπει να δεσμευτεί ότι θα συμμορφώνεται με τις αποφάσεις της αρμόδιας ΑΠΔ της ΕΕ, ενώ άλλες εταιρείες μπορούν να αναλάβουν τη δέσμευση αυτή εθελοντικά. Τα φυσικά πρόσωπα μπορούν επίσης να παραπέμψουν την καταγγελία τους στην ΑΠΔ της χώρας καταγωγής τους, η οποία θα έχει στη διάθεσή της μια τυποποιημένη διαδικασία για την παραπομπή καταγγελιών στο Υπουργείο Εμπορίου και την Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου για τη διευκόλυνση της διερεύνησης και επίλυσης της αντίστοιχης απαίτησης εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος. Ωστόσο, αν μια υπόθεση δεν επιλυθεί με κάποια από αυτές τις οδούς, τα φυσικά πρόσωπα θα μπορούν να προσφεύγουν, ως έσχατη λύση, στην Επιτροπή της Ασπίδας Προστασίας για την Ιδιωτικότητα, έναν μηχανισμό επίλυσης διαφορών που μπορεί να λαμβάνει δεσμευτικές και εκτελεστές αποφάσεις κατά των εταιρειών που συμμετέχουν στην ασπίδα προστασίας για την ιδιωτικότητα. Επιπλέον, οι ΑΠΔ της ΕΕ θα μπορούν να βοηθούν τα φυσικά πρόσωπα στην προετοιμασία της υπόθεσής τους. Όπως προαναφέρθηκε, όσον αφορά τις καταγγελίες πιθανής πρόσβασης από τις εθνικές αρχές πληροφοριών ασφαλείας, θα δημιουργηθεί ένας νέος διαμεσολαβητής, ο οποίος θα παρέχει μια επιπλέον οδό έννομης προστασίας. Τέταρτον, τέλος, ένας ετήσιος μηχανισμός κοινής επανεξέτασης: μέσω αυτού η Επιτροπή θα έχει τη δυνατότητα να παρακολουθεί τακτικά τη λειτουργία όλων των πτυχών της ασπίδας προστασίας για την ιδιωτικότητα, συμπεριλαμβανομένων των περιορισμών και των διασφαλίσεων που αφορούν την πρόσβαση σε δεδομένα εθνικής ασφάλειας. Η Επιτροπή και το Υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ θα διενεργούν την επανεξέταση με τη συμμετοχή των αρχών προστασίας δεδομένων της ΕΕ και των εθνικών αρχών ασφαλείας των ΗΠΑ και του διαμεσολαβητή. Με τον τρόπο αυτόν, οι ΗΠΑ θα λογοδοτούν για τις δεσμεύσεις τους. Ωστόσο, η Επιτροπή δεν θα σταματήσει εκεί: θα αξιοποιήσει επίσης όλες τις άλλες πηγές πληροφοριών που διαθέτει, συμπεριλαμβανομένων των εθελοντικών εκθέσεων διαφάνειας από τις εταιρείες σχετικά με την έκταση των αιτημάτων πρόσβασης από την κυβέρνηση 22. Η ετήσια επανεξέταση υπερβαίνει τον νέο κανονισμό, ο οποίος απαιτεί τη διενέργεια τέτοιου είδους επανεξετάσεων τουλάχιστον κάθε τέσσερα έτη, αποδεικνύοντας έτσι την αποφασιστικότητα τόσο της ΕΕ όσο και των ΗΠΑ να διασφαλίσουν αυστηρά την πλήρη συμμόρφωση. Η επανεξέταση αυτή δεν θα είναι μια φορμαλιστική άσκηση χωρίς συνέπειες. Σε περιπτώσεις όπου οι εταιρείες ή οι δημόσιες αρχές των ΗΠΑ δεν τηρούν τις δεσμεύσεις τους, η Επιτροπή θα ενεργοποιεί τη διαδικασία αναστολής της ασπίδας προστασίας για την ιδιωτικότητα. Όπως επισήμανε το Δικαστήριο στην απόφαση Schrems, μια απόφαση περί επάρκειας δεν θα πρέπει να είναι κενό γράμμα αντίθετα, οι εταιρείες και οι αρχές των ΗΠΑ οφείλουν να δώσουν πνοή στο πλαίσιο και να το διατηρούν συνεχώς σεβόμενοι τις δεσμεύσεις τους. Σε περίπτωση που δεν το επιτύχουν αυτό, το συγκεκριμένο όφελος για τις διαβιβάσεις δεδομένων που προκύπτει από ένα πόρισμα ως προς την επάρκεια δεν είναι πλέον δικαιολογημένο και θα ανακαλείται. 22 Μεγάλες εταιρείες διαδικτύου των ΗΠΑ εκδίδουν ήδη τέτοιες εκθέσεις, προκειμένου να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη των πελατών τους. Ο νόμος των ΗΠΑ περί ελευθερίας, του 2015, επιτρέπει τη δημοσίευση εθελοντικών εκθέσεων σχετικά με τις αιτήσεις πρόσβασης, τουλάχιστον σε ορισμένες ζώνες για την προστασία των συμφερόντων εθνικής ασφάλειας. 12

13 3.3 Η μελλοντική πορεία Οι δεσμεύσεις που συμφωνήθηκαν από τις ΗΠΑ στο πλαίσιο της ασπίδας προστασίας για την ιδιωτικότητα θα αποτελέσουν τη βάση για μια νέα απόφαση της Επιτροπής όσον αφορά την επάρκεια και θα αντικατοπτρίζονται σ αυτήν. Οι εταιρείες ενθαρρύνονται να ξεκινήσουν ήδη τις προετοιμασίες τους, έτσι ώστε να είναι σε θέση να ενταχθούν στο νέο πλαίσιο, το συντομότερο δυνατό αφότου τεθεί σε εφαρμογή μετά την έκδοση της απόφασης της Επιτροπής. Από την πλευρά της, η κυβέρνηση των ΗΠΑ θα δημοσιεύσει τις διαβεβαιώσεις της στο Ομοσπονδιακό Μητρώο των ΗΠΑ, βεβαιώνοντας έτσι δημοσίως ότι τηρεί τις δεσμεύσεις της. Η ασπίδα προστασίας ΕΕ-ΗΠΑ για την ιδιωτικότητα απαιτεί την ανάληψη δράσης εκ μέρους πολλών παραγόντων: τις συμμετέχουσες εταιρείες των ΗΠΑ που πρέπει να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους οι οποίες απορρέουν από το πλαίσιο, έχοντας πλήρη επίγνωση ότι θα εφαρμοστεί αυστηρά και θα τιμωρούνται σε περίπτωση που δεν συμμορφωθούν. Για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών τους, οι εταιρείες ενθαρρύνονται επίσης να επιλέγουν τις ΑΠΔ της ΕΕ ως προτιμώμενη οδό επίλυσης καταγγελιών στο πλαίσιο της ασπίδας προστασίας για την ιδιωτικότητα, καθώς οι Ευρωπαίοι πολίτες είναι πιο πιθανό να στραφούν σ αυτές τις αρχές. Ομοίως, ο βαθμός στον οποίο οι εταιρείες είναι διατεθειμένες να χρησιμοποιήσουν τη δυνατότητα που προβλέπεται βάσει του δικαίου των ΗΠΑ να δημοσιεύουν εκθέσεις διαφάνειας σχετικά με τις αιτήσεις πρόσβασης σε θέματα εθνικής ασφάλειας και επιβολής του νόμου όσον αφορά δεδομένα από την ΕΕ που λαμβάνουν θα συμβάλει στη διατήρηση της εμπιστοσύνης ότι η πρόσβαση αυτή είναι αναλογική και περιορίζεται στα αναγκαία 23 τις διάφορες αρχές των ΗΠΑ που είναι επιφορτισμένες με την εποπτεία και την επιβολή του πλαισίου, τηρώντας τους περιορισμούς και τις διασφαλίσεις όσον αφορά την πρόσβαση σε δεδομένα για σκοπούς επιβολής του νόμου και εθνικής ασφάλειας, και τις αρχές που είναι επιφορτισμένες με την έγκαιρη και ουσιαστική αντιμετώπιση των καταγγελιών από φυσικά πρόσωπα στην ΕΕ σχετικά με την πιθανή κατάχρηση των προσωπικών τους δεδομένων τις ΑΠΔ της ΕΕ που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εξασφάλιση της δυνατότητας των φυσικών προσώπων να ασκούν αποτελεσματικά τα δικαιώματά τους στο πλαίσιο της ασπίδας προστασίας για την ιδιωτικότητα, μεταξύ άλλων με την προώθηση των καταγγελιών τους στις αρμόδιες αρχές των ΗΠΑ και τη συνεργασία μ αυτές, την ενεργοποίηση του μηχανισμού του διαμεσολαβητή, την παροχή βοήθειας στους καταγγέλλοντες να προσφύγουν στην Επιτροπή της Ασπίδας Προστασίας για την Ιδιωτικότητα, καθώς και την άσκηση εποπτείας επί των διαβιβάσεων δεδομένων από υπηρεσίες ανθρώπινων πόρων και 23 Η υποβολή των εν λόγω εκθέσεων γίνεται σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου των ΗΠΑ περί ελευθερίας, του Βλ. υποσημείωση

14 την Επιτροπή, η οποία είναι υπεύθυνη για τη διαπίστωση της επάρκειας και την επανεξέτασή της σε τακτική βάση: η τακτική αυτή επανεξέταση συνιστά σημαντική απόκλιση από την προηγούμενη στατική κατάσταση, με τη μετατροπή της διαπίστωσης της επάρκειας στο πλαίσιο της ασπίδας προστασίας για την ιδιωτικότητα σε ένα στενά παρακολουθούμενο, ζωντανό πλαίσιο. Η ετήσια κοινή επανεξέταση και η επακόλουθη έκθεση της Επιτροπής, καθώς και η προοπτική αναστολής της ρύθμισης σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, θα διαδραματίσουν έτσι κεντρικό ρόλο στη διασφάλιση ότι η ασπίδα προστασίας για την ιδιωτικότητα θα αντέξει στον χρόνο. Αμοιβαία διατλαντική φιλοδοξία μας θα πρέπει να είναι να αναπτύξουμε από κοινού μια ισχυρή νοοτροπία συμμόρφωσης σε θέματα ιδιωτικότητας και προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων, η οποία αποκαθιστά και διατηρεί την εμπιστοσύνη. 4. Η ΣΥΜΦΩΝΙΑ-ΠΛΑΙΣΙΟ: ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΕΠΙΒΟΛΗΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ 4.1 Το πλαίσιο Σημαντική διάσταση της διατλαντικής σχέσης μας είναι η ικανότητα της ΕΕ, των κρατών μελών και των ΗΠΑ να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στις κοινές απειλές και προκλήσεις με πνεύμα συνεργασίας και με συντονισμένο τρόπο. Αυτή η συλλογική απάντηση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητά μας να ανταλλάσσουμε δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα στο πλαίσιο της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις. Για την επίτευξη του στόχου αυτού έχουν συναφθεί κατά καιρούς διάφορες διμερείς συμφωνίες μεταξύ των κρατών μελών και των ΗΠΑ, καθώς και μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ 24. Ταυτόχρονα, είναι εξίσου σημαντικό οι εν λόγω συμφωνίες επιβολής του νόμου να παρέχουν αποτελεσματικές διασφαλίσεις για την προστασία των δεδομένων. Ο διττός στόχος να υπάρχει επιτυχής συνεργασία με τους αμερικανούς εταίρους μας για την καταπολέμηση του σοβαρού εγκλήματος και της τρομοκρατίας, προωθώντας παράλληλα το επίπεδο προστασίας των Ευρωπαίων, σύμφωνα με τα θεμελιώδη δικαιώματά τους και τους κανόνες προστασίας των δεδομένων της ΕΕ στο πλαίσιο διαβιβάσεων που γίνονται για τους σκοπούς αυτούς, πυροδότησε τις διαπραγματεύσεις, οι οποίες ξεκίνησαν τον Μάρτιο του 2011, για μια διεθνή συμφωνία για την προστασία των δεδομένων στον τομέα της επιβολής του νόμου, τη «συμφωνία-πλαίσιο» μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ για την προστασία των δεδομένων Συγκεκριμένα, η συμφωνία για την επεξεργασία και τη διαβίβαση δεδομένων από τις καταστάσεις με τα ονόματα των επιβατών (PNR) από τους αερομεταφορείς μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ και το πρόγραμμα παρακολούθησης της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ (TFTP). 25 Συμφωνία μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ σχετικά με την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα κατά τη διαβίβαση και επεξεργασία τους με σκοπό την πρόληψη, τη διερεύνηση, τη διαπίστωση ή τη δίωξη ποινικών αδικημάτων, συμπεριλαμβανομένης της τρομοκρατίας, στο πλαίσιο της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις. 14

15 Η ΕΕ και οι ΗΠΑ ολοκλήρωσαν τις διαπραγματεύσεις τους το καλοκαίρι του Τα δύο μέρη μονογράφησαν τη συμφωνία-πλαίσιο στις 8 Σεπτεμβρίου 2015 στο Λουξεμβούργο 26, και εκκρεμεί τώρα η επικύρωσή της από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Η υπογραφή της συμφωνίας-πλαισίου υπόκεινταν, ωστόσο, στην ψήφιση του νόμου περί δικαστικής προσφυγής από το Κογκρέσο των ΗΠΑ, ο οποίος προέβλεπε, για πρώτη φορά, ίση μεταχείριση των πολιτών της ΕΕ με τους πολίτες των ΗΠΑ στο πλαίσιο του νόμου των ΗΠΑ του 1974 περί ιδιωτικής ζωής 27. Το νομοσχέδιο εγκρίθηκε από το Κογκρέσο στις 10 Φεβρουαρίου 2016 και έγινε νόμος στις 24 Φεβρουαρίου Τι έχει αλλάξει; Η συμφωνία-πλαίσιο θα κατοχυρώσει, για πρώτη φορά, ένα εναρμονισμένο και περιεκτικό σύνολο διασφαλίσεων προστασίας των δεδομένων που θα ισχύει για όλες τις διατλαντικές ανταλλαγές μεταξύ των αρμόδιων αρχών στον τομέα της επιβολής του ποινικού δικαίου. Πρόκειται στην πραγματικότητα για συμφωνία που αφορά θεμελιώδη δικαιώματα, η οποία κατοχυρώνει υψηλό επίπεδο προστασίας με βάση το οποίο θα πρέπει να μετρούνται όλες οι ανταλλαγές δεδομένων στις υφιστάμενες και μελλοντικές συμφωνίες. Πρώτον, τα μέσα προστασίας και οι διασφαλίσεις που παρέχει η συμφωνία-πλαίσιο θα εφαρμόζονται οριζόντια σε όλες τις ανταλλαγές δεδομένων που λαμβάνουν χώρα στο πλαίσιο της διατλαντικής συνεργασίας για την επιβολή του νόμου σε ποινικές υποθέσεις. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται οι διαβιβάσεις με βάση τις εθνικές νομοθεσίες, τις συμφωνίες ΕΕ-ΗΠΑ, τις συμφωνίες κρατών μελών-ηπα (π.χ. συνθήκες για αμοιβαία δικαστική συνδρομή), καθώς και ειδικές συμφωνίες που προβλέπουν τη διαβίβαση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από ιδιωτικούς φορείς για σκοπούς επιβολής του νόμου. Συνεπώς, οι διατάξεις που εγκρίθηκαν θα αυξήσουν άμεσα το επίπεδο προστασίας που παρέχεται στα υποκείμενα δεδομένων στην ΕΕ, όταν τα δεδομένα διαβιβάζονται στις ΗΠΑ. Επίσης, θα αυξήσει την ασφάλεια δικαίου για τη διατλαντική συνεργασία στον τομέα της επιβολής του νόμου, εξασφαλίζοντας ότι οι υφιστάμενες συμφωνίες περιέχουν όλα τα απαραίτητα μέσα προστασίας και μπορούν έτσι να αντεπεξέλθουν στις ενδεχόμενες νομικές προκλήσεις. Δεύτερον, οι διατάξεις καλύπτουν όλους τους βασικούς κανόνες της ΕΕ για την προστασία των δεδομένων όσον αφορά τα πρότυπα επεξεργασίας (π.χ. ποιότητα και ακεραιότητα των δεδομένων, ασφάλεια των δεδομένων, λογοδοσία και εποπτεία), τις διασφαλίσεις και τους περιορισμούς (π.χ. σκοπός και περιορισμοί χρήσης, διατήρηση των δεδομένων, περαιτέρω διαβιβάσεις, επεξεργασία ευαίσθητων δεδομένων), καθώς και τα ατομικά δικαιώματα (πρόσβαση, διόρθωση, διοικητικές και δικαστικές προσφυγές) Ο νόμος περί δικαστικής προσφυγής παρέχει δικαιώματα στους πολίτες των «καλυπτόμενων χωρών», που καθορίζονται από την κυβέρνηση των ΗΠΑ. Αυτό, με τη σειρά του, εξαρτάται από τα ακόλουθα κριτήρια: α) η χώρα [ή περιφερειακή οργάνωση] έχει συνάψει συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες για την προστασία της ιδιωτικής ζωής όσον αφορά πληροφορίες που ανταλλάσσονται με σκοπό την πρόληψη, τη διερεύνηση, τη διαπίστωση ή τη δίωξη ποινικών αδικημάτων β) η χώρα [ή περιφερειακή οργάνωση] επιτρέπει τη διαβίβαση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα για εμπορικούς σκοπούς μεταξύ της ίδιας και των Ηνωμένων Πολιτειών και γ) οι πολιτικές που αφορούν τη διαβίβαση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα για εμπορικούς σκοπούς και οι σχετικές δράσεις της χώρας ή της περιφερειακής οργάνωσης δεν παρεμποδίζουν ουσιωδώς τα συμφέροντα εθνικής ασφαλείας των Ηνωμένων Πολιτειών. 15

16 Τρίτον, η συμφωνία θα εξασφαλίσει τη διαθεσιμότητα δικαιωμάτων δικαστικής προσφυγής για άρνηση πρόσβασης, άρνηση διόρθωσης και παράνομη αποκάλυψη. Αυτό αποτελεί σημαντική βελτίωση και θα συμβάλει σημαντικά στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στις διατλαντικές ανταλλαγές. Το βασικό και πολυαναμενόμενο αυτό αίτημα σε επίπεδο ΕΕ, το οποίο είχε παραμείνει αναπάντητο εδώ και πολλά χρόνια, έχει ήδη αποτυπωθεί στον νόμο περί δικαστικής προσφυγής που υποβλήθηκε στο Κογκρέσο των ΗΠΑ τον Μάρτιο του 2015 και ψηφίστηκε στις 10 Φεβρουαρίου Ο νόμος αυτός θα επεκτείνει στους πολίτες της ΕΕ 28 τις τρεις βασικές οδούς δικαστικής προσφυγής στο πλαίσιο του νόμου περί ιδιωτικότητας του 1974, οι οποίες διατίθενται επί του παρόντος μόνο στους πολίτες και τους μόνιμους κατοίκους των ΗΠΑ. Έτσι, για πρώτη φορά, οι πολίτες της ΕΕ θα είναι σε θέση να κάνουν χρήση δικαιωμάτων γενικής εφαρμογής για κάθε διατλαντική διαβίβαση δεδομένων στον τομέα της επιβολής του ποινικού δικαίου. Το γεγονός αυτό καταργεί μια κρίσιμη διαφορά στη μεταχείριση μεταξύ των πολιτών της ΕΕ και των πολιτών των ΗΠΑ. Τέταρτον, η συμφωνία-πλαίσιο γενικεύει και επεκτείνει σε ολόκληρο τον τομέα της επιβολής του νόμου την αρχή της ανεξάρτητης εποπτείας ως βασικής απαίτησης για την προστασία των δεδομένων, η οποία λείπει σε πολλές από τις υφιστάμενες διμερείς συμφωνίες. Περιλαμβάνει πραγματικές εξουσίες για τη διερεύνηση και την επίλυση μεμονωμένων καταγγελιών όσον αφορά την τήρηση της συμφωνίας. Πέμπτον, η αποτελεσματική εφαρμογή της συμφωνίας-πλαισίου θα υπόκειται σε περιοδικές από κοινού επανεξετάσεις. Οι εν λόγω επανεξετάσεις θα δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στις διατάξεις που αφορούν τα δικαιώματα των φυσικών προσώπων (πρόσβαση, διόρθωση, διοικητικές και δικαστικές προσφυγές). Η συμφωνία-πλαίσιο δεν επιτρέπει από μόνη της τις διαβιβάσεις δεδομένων, ούτε συνιστά απόφαση περί επάρκειας. 4.3 Η μελλοντική πορεία Η έναρξη ισχύος του νόμου περί δικαστικής προσφυγής 29 θα ανοίξει τον δρόμο για την υπογραφή της συμφωνίας-πλαισίου. Η Επιτροπή θα υποβάλει σύντομα στο Συμβούλιο πρόταση απόφασης που θα επιτρέπει την υπογραφή της συμφωνίας-πλαισίου. Μετά την υπογραφή, η απόφαση για τη σύναψη της συμφωνίας θα πρέπει να εγκριθεί από το Συμβούλιο, αφού ληφθεί η έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η συμφωνία-πλαίσιο θα βελτιώσει σημαντικά τη σημερινή κατάσταση, που χαρακτηρίζεται από αποσπασματικούς, μη εναρμονισμένους και συχνά ανίσχυρους κανόνες προστασίας των δεδομένων, σε ένα συνονθύλευμα πολυμερών, διμερών, εθνικών και τομεακών νομικών πράξεων. Η συμφωνίαπλαίσιο έχει αναδρομική λειτουργία ως προς το ότι θα συμπληρώσει τις διασφαλίσεις προστασίας των δεδομένων στις υφιστάμενες συμφωνίες, όταν και στον βαθμό που αυτές στερούνται του απαιτούμενου επιπέδου εγγυήσεων. Από την άποψη αυτή, θα προσδώσει 28 Σύμφωνα με τον νόμο περί δικαστικής προσφυγής, και άλλες χώρες ή «περιφερειακοί οργανισμοί οικονομικής ολοκλήρωσης» εκτός της ΕΕ μπορούν επίσης να χαρακτηριστούν «καλυπτόμενες χώρες», με συνέπεια τη δυνατότητα άσκησης των δικαιωμάτων δικαστικής προσφυγής από τους πολίτες τους. 29 Ο νόμος περί δικαστικής προσφυγής τίθεται σε ισχύ 90 ημέρες μετά την ψήφισή του. 16

17 σημαντική προστιθέμενη αξία, ουσιαστικά «συμπληρώνοντας τα κενά» των υφιστάμενων συμφωνιών που περιέχουν υποδεέστερα πρότυπα προστασίας των δεδομένων από αυτά που προβλέπει η συμφωνία-πλαίσιο. Αυτό θα επιτρέψει την αδιάλειπτη συνεργασία για την επιβολή του νόμου, εξασφαλίζοντας παράλληλα μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου κατά τις διαβιβάσεις. Όσον αφορά τις μελλοντικές συμφωνίες, η συμφωνία-πλαίσιο θα αποτελέσει ένα δίχτυ ασφαλείας κάτω από το οποίο δεν θα μπορεί να πέσει το επίπεδο προστασίας. Αυτή είναι μια πολύ σημαντική διασφάλιση για το μέλλον και μια σημαντική μεταστροφή από την παρούσα κατάσταση, όπου για κάθε νέα συμφωνία θα πρέπει να υπάρξουν εκ νέου διαπραγματεύσεις των διασφαλίσεων, των μέσων προστασίας και των δικαιωμάτων. Επομένως, η συμφωνία-πλαίσιο αποτελεί ένα πρότυπο που περιέχει τις τυπικές διασφαλίσεις οι οποίες δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης προς τα κάτω. Αυτό συνιστά πολύ σημαντικό προηγούμενο, όχι μόνο για τις σχέσεις ΕΕ-ΗΠΑ, αλλά, γενικότερα, για κάθε μελλοντική ρύθμιση για την προστασία δεδομένων ή την ανταλλαγή δεδομένων σε διεθνές επίπεδο. Η συμφωνία-πλαίσιο, η διαπραγμάτευση της οποίας έγινε παράλληλα με τη μεταρρύθμιση, είναι ευθυγραμμισμένη με το κεκτημένο της ΕΕ περί προστασίας των δεδομένων. Η αλληλεπίδραση μεταξύ της συμφωνίας-πλαισίου και της οδηγίας για την αστυνομία είναι ιδιαίτερα σημαντική, δεδομένης της σημασίας που έχει η ύπαρξη υψηλού και κοινού επιπέδου προστασίας των δεδομένων, ανεξάρτητα από το αν τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα υφίστανται επεξεργασία σε εθνικό επίπεδο ή ανταλλάσσονται διασυνοριακά εντός της ΕΕ ή με τρίτες χώρες. Από την άποψη αυτή, η συμφωνία-πλαίσιο θα συμβάλει στην εδραίωση των γενικών απαιτήσεων της μεταρρύθμισης στο διατλαντικό πλαίσιο. Η ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων για τη συμφωνία-πλαίσιο, η οποία καθορίζει κοινούς κανόνες σε έναν πολύπλοκο τομέα δικαίου και πολιτικής, αποτελεί σημαντικό επίτευγμα. Η μελλοντική συμφωνία-πλαίσιο θα αποκαταστήσει και θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη, θα παράσχει διασφαλίσεις ως προς τη νομιμότητα των διαβιβάσεων δεδομένων και θα διευκολύνει τη συνεργασία μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ στον τομέα αυτόν. Στα επόμενα στάδια, είναι αναγκαία η από κοινού αντιμετώπιση των κοινών προκλήσεων στον τομέα της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας. Ένα σημαντικό ανοικτό ζήτημα είναι αυτό της άμεσης πρόσβασης των αρχών επιβολής του νόμου στα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που διατηρούνται από ιδιωτικές εταιρείες του εξωτερικού. Η εν λόγω πρόσβαση θα πρέπει, καταρχήν, να πραγματοποιείται στο πλαίσιο επίσημων οδών συνεργασίας, όπως οι συμφωνίες αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής ή άλλες τομεακές συμφωνίες. Οι ιδιωτικές εταιρείες κινδυνεύουν σήμερα να βρεθούν αντιμέτωπες με ανασφάλεια δικαίου που θα μπορούσε να επηρεάσει την ικανότητά τους να δραστηριοποιηθούν σε διαφορετικές δικαιοδοσίες, όταν τους ζητείται να παράσχουν πρόσβαση σε ηλεκτρονικά αποδεικτικά στοιχεία, σύμφωνα με τους νόμους μιας χώρας, για δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που υπόκεινται στους νόμους άλλης χώρας. Παράλληλα με την επικείμενη αναθεώρηση της συμφωνίας για την αμοιβαία δικαστική συνδρομή μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ 30, η ΕΕ επιθυμεί την 30 Απόφαση 2009/820/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, της 23ης Οκτωβρίου 2009, σχετικά με τη σύναψη, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της συμφωνίας σχετικά με την έκδοση μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των 17