Δύο βουνά, το καθένα με τη δική του ιστορία, τα οποία όμως επηρεάζουν με τον ίδιο τρόπο από αρχαιοτάτων χρόνων την περιοχή της ανατολικής Θεσσαλίας.

Transcript

1 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ για μαθητές Περπατώντας στο Δάσος Μονοπάτια

2 Ο Κίσσαβος (Όσσα) και το Μαυροβούνι Δύο βουνά, το καθένα με τη δική του ιστορία, τα οποία όμως επηρεάζουν με τον ίδιο τρόπο από αρχαιοτάτων χρόνων την περιοχή της ανατολικής Θεσσαλίας. Τα δάση που καλύπτουν τα βουνά αυτά μπορούν να χαρακτηρισθούν ως προστατευτικά διότι: α) Συντελούν στη μείωση των πλημμυρογόνων απορροών συγκρατώντας το νερό των βροχών και εμπλουτίζοντας μ αυτόν τον τρόπο τα υπόγεια νερά. β) Προστατεύουν τις πεδινές κατοικημένες περιοχές ρυθμίζοντας τις παροχές και απορροές των ρεμάτων που τις διασχίζουν. γ) Αποτρέπουν τη διάβρωση του εδάφους. δ) Κάνουν ηπιότερο το τοπικό κλίμα της περιοχής μετριάζοντας τις ακραίες θερμοκρασίες και αυξάνοντας τη σχετική υγρασία του αέρα. Στον Κίσσαβο και στο Μαυροβούνι συναντάμε μία ποικιλία δασικής βλάστησης που μεταβάλλεται ανάλογα με το υψόμετρο και την έκθεση και η οποία ανήκει στις παρακάτω φυτοκοινωνικές διαπλάσεις: Α. Διάπλαση των σκληρόφυλλων αείφυλλων πλατύφυλλων. Βρίσκεται στα χαμηλότερα υψόμετρα με κύρια αντιπροσωπευτικά είδη την κουμαριά, την αριά, το πουρνάρι, την κουτσουπιά, το κέδρο κλπ. Β. Διάπλαση των φυλλοβόλων πλατύφυλλων που αντιπροσωπεύεται κυρίως από τα είδη δρυός, καστανιάς, φράξου, σφενδάμου κλπ. Γ. Διάπλαση των παραποτάμιων ειδών που εμφανίζεται κατά μήκος των ρεμάτων και αντιπροσωπεύεται κυρίως από τον πλάτανο. Δ. Διάπλαση των ψυχροβίων κωνοφόρων που ανήκει στη ζώνη βλάστησης των φυλλοβόλων δασών & κωνοφόρων. Στο χώρο αυτό κυριαρχούν η οξυά και η ελάτη. Ε. Αλπική ζώνη βλάστησης. Τη συναντάμε μόνο στον Κίσσαβο και στα ανώτερα υψόμετρα (ορεινά λιβάδια). Εξίσου μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η πανίδα των δύο βουνών. Η ποικιλία της βλάστησης δημιουργεί σημαντικούς βιότοπους για τα ζώα και τα πουλιά. Αντιπροσωπευτικά είδη ζώων είναι ο αγριόχοιρος, το ζαρκάδι, ο λαγός, ο λύκος, η αλεπού και άλλα. Για το Μαυροβούνι έχει συνταχθεί ειδική μελέτη από ορνιθολόγους οι οποίοι αναφέρουν ότι στην περιοχή συναντάμε περισσότερα από 150 είδη πουλιών μερικά από τα οποία είναι σπάνια όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη. Πενήντα από αυτά χρειάζονται προστασία και κυρίως η αετογερακίνα, το χρυσογέρακο, ο κραυγαετός και ο μαυροπελαργός. Για όλα τα παραπάνω, το Μαυροβούνι έχει ενταχθεί στις περιοχές Ειδικής Προστασίας, που είναι επτά σε όλη την Ελλάδα με το τίτλο «Όρος Μαυροβούνι Θεσσαλίας. Περιοχή Ειδικής Προστασίας». Επίσης, μια μεγάλη περιοχή του Κισσάβου και σχεδόν όλο το Μαυροβούνι έχουν ενταχθεί στους τόπους Κοινοτικής Σημασίας του Ευρωπαϊκού οικολογικού δικτύου NATURA Τα δάση του Κισσάβου και του Μαυροβουνίου διαχειρίζονται από τη δασική Υπηρεσία βάσει διαχειριστικών σχεδίων που σκοπό έχουν την αειφόρο ανάπτυξη. Την τελευταία εικοσαετία τη Δασική Υπηρεσία απασχολεί το πρόβλημα των παράνομων εκχερσώσεων και καταπατήσεων κυρίως στις ανατολικές πλαγιές των δύο βουνών στα παράλια του Αιγαίου. Με την ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με την προσφορά και τη σημασία του δάσους, το φαινόμενο άρχισε να περιορίζεται. Κατσικάτσου Δήμητρα Δασολόγος στο Δασαρχείο Αγιάς

3 ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ Ο άνθρωπος καθώς προσπαθούσε να ξεπεράσει τα βουνά που ήταν εμπόδιο και του έκλειναν το δρόμο για να φτάσει στα διπλανά χωριά, να ταξιδέψει σε άλλους τόπους, να δουλέψει, να μορφωθεί, ν` αναπτύξει τις οικονομικές του δραστηριότητες, να ελευθερωθεί και να ξεφύγει από την απομόνωση και τον αποκλεισμό που του επέβαλλαν οι ορεινοί όγκοι, δημιούργησε, χαράζοντας και σμιλεύοντας τα βουνά, ένα οδικό δίκτυο από λιθόστρωτα μονοπάτια. Τα μονοπάτια αυτά δημιουργήθηκαν από ανθρώπους που διακατέχονταν από σεβασμό προς το περιβάλλον, καθώς αυτά δεν είναι ξεκομμένα δημιουργήματα, αλλά είναι απόλυτα ενταγμένα στο περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται και αποτελούν συμπλήρωμα και προέκταση του έργου της φύσης. Μοιάζουμε μ` εκείνο το διαβάτη, οπού ξεκινάει απ` την αυγήη ζωή μας είναι μονοπάτι και κανείς δεν ξέρει πού θα βγει «Πολέμης»

4 1. Επιλογή Προγράμματος Η ευρύτερη περιοχή της Αγιάς διαθέτει έντονο εδαφικό ανάγλυφο λόγω των ορεινών σχηματισμών του Κισσάβου και του Μαυροβουνίου, που κατά το μεγαλύτερο μέρος τους καλύπτονται από δάση. Στους παραπάνω ορεινούς σχηματισμούς υπάρχουν περιοχές «ιδιαίτερου φυσικού κάλλους», οι οποίες είναι ενταγμένες στο Πανευρωπαϊκό δίκτυο ΦΥΣΗ 2000 (Natura 2000). Το πρόγραμμα "Περπατώντας στο δάσος. Μονοπάτια" επιλέχτηκε με κριτήρια τη μεγάλη δασοκάλυψη και την πλούσια χλωρίδα και πανίδα, την ύπαρξη πολλών παλιών μονοπατιών στην περιοχή, την ανεκτίμητη αξία των δασών, αλλά και τα προβλήματα που προκύπτουν εξαιτίας της κακοδιαχείρισής τους από τις σύγχρονες κοινωνίες. Επιπλέον, στη σύγχρονη εποχή της εικόνας, της καθιστικής ζωής και της αποξένωσης απ` τη φύση θεωρείται εξαιρετικά σημαντικό: Να υιοθετήσουμε ένα πιο δραστήριο τρόπο ζωής Να επιστρέψουμε στη φύση και να έρθουμε σε επαφή με τα στοιχεία της Να αντιληφθούμε μέσω των αισθήσεων να νιώσουμε το δάσος Να αγαπήσουμε το δέντρο, το λουλούδι αυτό που λέμε «περιβάλλον» Να συνειδητοποιήσουμε τη θέση μας στο σύμπαν και να απαλλαχτούμε από τον υπέρμετρο εγωισμό και την αλαζονεία που θεωρεί τον άνθρωπο ως υπέρτατο ον στο σύμπαν και συνεπώς τα πάντα δημιουργήθηκαν γι` αυτόν Να υπάρξει εναρμόνιση της σχέσης ανθρώπου και φύσης

5 2. Φιλοσοφία - Σκοπός Με τον όρο «περιβάλλον» δεν εννοείται μόνο το φυσικό περιβάλλον, αλλά μια ευρύτερη έννοια που περιλαμβάνει το φυσικό και το δομημένο περιβάλλον, καθώς επίσης και ιστορικά, πολιτισμικά, κοινωνικά και οικονομικά στοιχεία. Τα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι εξαιρετικά σύνθετα και θα πρέπει να εξετάζονται από διάφορες οπτικές γωνίες. Δεν υπάρχουν σύνορα στα περιβαλλοντικά προβλήματα και ως εκ τούτου αφορούν και επηρεάζουν ολόκληρο τον πλανήτη. Στόχος των σύγχρονων κοινωνιών θα πρέπει να είναι η αειφορία, «η αειφόρος ανάπτυξη». Για την επίτευξη αυτού του στόχου απαραίτητη είναι η συνειδητοποίηση και της προσωπικής ευθύνης μας. Υιοθετείται η Διεπιστημονική και Διαθεματική προσέγγιση και μέθοδοι που προάγουν τη βιωματική μάθηση, την ενεργό συμμετοχή των μαθητών και μαθητριών, την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία. Στο μεγαλύτερο μέρος του το πρόγραμμα αποτελεί εργασία πεδίου. Οι μαθητές και οι μαθήτριες περπατούν στα μονοπάτια, παρατηρούν, ερευνούν, συνομιλούν με ανθρώπους της περιοχής, συγκεντρώνουν στοιχεία, συνεργάζονται, συνθέτουν ομαδικές εργασίες, διατυπώνουν προτάσεις για την επίλυση τυχόν προβλημάτων, αναλαμβάνουν δράση, αν το κρίνουν απαραίτητο. Σκοπός του προγράμματος η συμβολή του στη διαμόρφωση περιβαλλοντικά ευαίσθητων, σκεπτόμενων και ενεργών πολιτών που θα αντιμετωπίζουν κριτικά τα όσα συμβαίνουν γύρω τους, θα έχουν τη διάθεση και την ικανότητα να αναλάβουν δράση για τη σωτηρία του πλανήτη, τη διεκδίκηση μιας καλύτερης ζωής και γενικότερα, θα υιοθετήσουν αξίες, στάσεις, συμπεριφορές στην κατεύθυνση της αειφορίας.

6 4. Γενικοί Παιδαγωγικοί Στόχοι Να γνωρίσουν οι μαθητές και οι μαθήτριες το δασικό οικοσύστημα της περιοχής και να αποκτήσουν σχετικές γνώσεις. Να κατανοήσουν τη σχέση αλληλεξάρτησης των διαφόρων μορφών ζωής, την αδιάσπαστη σχέση ανθρώπου φύσης, την προσφορά και την αξία του δάσους τόσο για τον άνθρωπο όσο και για άλλους οργανισμούς. Να μάθουν τρόπους προσανατολισμού στη φύση. Να γνωρίσουν ιστορικά και μυθολογικά στοιχεία που συνδέονται με την ευρύτερη περιοχή. Να μάθουν για τον τρόπο κατασκευής των παλιών μονοπατιών, το ρόλο τους στο χθες και το σήμερα και τη σημασία της ανάδειξης τους στην αειφορική ανάπτυξη των περιοχών. Να προβληματιστούν για τις ανθρώπινες παρεμβάσεις στην περιοχή και να αντιληφθούν τους κινδύνους που απειλούν το δάσος. Να απολαύσουν την εμπειρία μιας διαδρομής μέσα στο δάσος, να έρθουν σε επαφή με τα στοιχεία της φύσης και να νιώσουν τη χαρά της ανακάλυψης, της δημιουργίας, της ομαδικότητας και της συνεργατικότητας. Να αντιληφθούν το δάσος μέσα απ` τις αισθήσεις και τα συναισθήματά τους. Να αναπτύξουν ερευνητική διάθεση και δεξιότητες για παρατήρηση, καταγραφή, σύγκριση, ταξινόμηση της ζωής στα δασικά οικοσυστήματα της περιοχής. Να νιώσουν την ανάγκη δραστηριοποίησης για την επίλυση προβλημάτων και, αν είναι δυνατόν, να δραστηριοποιηθούν σ` αυτή την κατεύθυνση.

7 5. Θεματικές ενότητες Δασικό οικοσύστημα - Ωφέλειες του δάσους Προσανατολισμός Ανθρώπινη παρέμβαση Περιβαλλοντικά προβλήματα Αειφορική διαχείρηση δασών Καλλιτεχνική δημιουργία με υλικά της φύσης Ιστορικά μυθολογικά στοιχεία - Το τοπίο ως στοιχείο αναπαράστασης Βιωματική προσέγγιση της φύσης με την ενεργοποίηση των αισθήσεων 6. Στάδια υλοποίησης του προγράμματος Το πρόγραμμα υλοποιείται σε δύο στάδια: Α Στάδιο: Στο χώρο του Κ.Π.Ε. Υποδοχή - Ξενάγηση στους χώρους του κέντρου Ενημέρωση για το ρόλο των Κ.Π.Ε. και παρουσίαση των δράσεων του Κ.Π.Ε. Κισσάβου - Μαυροβουνίου Ευαισθητοποίηση των μαθητών σε περιβαλλοντικές έννοιες με τη χρήση power point Εισαγωγή των μαθητών στο πρόγραμμα, παρουσίαση της περιοχής όπου θα πραγματοποιηθεί η εργασία πεδίου (εντοπισμός στο χάρτη, ιστορικά μυθολογικά στοιχεία κλπ.). Σχεδιασμός πορείας προγράμματος - Σχεδιασμός και προσδιορισμός στόχων Β Στάδιο: Στο πεδίο 1. Προετοιμασία Παιχνίδια ευαισθητοποίησης, γνωριμίας και ανάπτυξης σχέσης εμπιστοσύνης Χωρισμός σε ομάδες εργασίας, γνωριμία με το συντονιστή - εκπαιδευτικό, ενημέρωση για τον τρόπο εργασίας Συζήτηση, καθορισμός των θεματικών ενοτήτων Κατανομή αρμοδιοτήτων, εξοπλισμός με τα απαραίτητα υλικά 2. Εκτέλεση εργασίας Εργασία πεδίου με βάση τους στόχους που έχουν τεθεί και ένα γενικό πλαίσιο που θα προκύπτει απ` την επιλογή των θεματικών ενοτήτων που θα επεξεργαστούν Συγκέντρωση υλικού - Παρατήρηση, Ανάγνωση του χώρου, Μετρήσεις, Συνεντεύξεις, Φωτογραφίσεις κ.α. - Σύνδεση του θέματος με το αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου

8 - Επίσκεψη σε φορείς, Τοπική Αυτοδιοίκηση, ειδικούς επιστήμονες κ.α. - Άλλες δραστηριότητες 3. Σύνθεση Παρουσίαση Επεξεργασία υλικού Εξαγωγή συμπερασμάτων Καλλιτεχνική έκφραση (θέατρο, τραγούδι, εικαστική δημιουργία, περιβαλλοντικό παιχνίδι) Συνάντηση όλων των ομάδων Παρουσίαση μέρους ή ολόκληρης της εργασίας της κάθε ομάδας στις υπόλοιπες (επιλογή απ` τα μέλη της ομάδας του τρόπου παρουσίασης) Παρουσίαση συμπερασμάτων και υποβολή προτάσεων της κάθε ομάδας. Παρουσίαση του θέματος στην τοπική κοινωνία (όταν αυτό είναι δυνατόν) 4. Δράσεις Επειδή κυρίαρχος στόχος είναι η δραστηριοποίηση των μαθητών και η απόκτηση στάσεων και δεξιοτήτων που θα τους καταστήσουν ενεργούς και υπεύθυνους πολίτες, προβλέπεται η συνέχιση του προγράμματος ως εξής: Διατύπωση προτάσεων και ανάληψη δράσεων για τη βελτίωση και προστασία του πεδίου επίσκεψης σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση Δημοσιοποίηση των συμπερασμάτων στα ΜΜΕ Δημιουργία εντύπου Καταχώρηση υλικού στην ηλεκτρονική σελίδα του Κ.Π.Ε. 5. Αξιολόγηση του προγράμματος Επίτευξη των στόχων του προγράμματος Οργάνωση και συνεργασία ομάδας Συμβατότητα δραστηριοτήτων με τα ενδιαφέροντα των παιδιών Μετά την υλοποίηση 1. Συνεδρία της Π.Ο. του Κ.Π.Ε. Αξιολόγηση προγράμματος Συζήτηση και καταγραφή παρατηρήσεων Ανατροφοδότηση Επανασχεδιασμός 2. Επικοινωνία - Δικτύωση Διατήρηση επικοινωνίας και συνεργασίας με τις Περιβαλλοντικές Ομάδες των σχολείων επίσκεψης Αποστολή υλικού Δικτύωση Περιβαλλοντικών Ομάδων

9 7. Υποπρογράμματα Στο πρόγραμμα έχουν ενταχθεί παλιά λιθόστρωτα μονοπάτια, τα οποία έχουν αναδειχθεί, καθαριστεί και σηματοδοτηθεί τα τελευταία χρόνια, αλλά και άλλες διαδρομές σε περιοχές ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς ή σε περιοχές που έχουν φυσικό, πολιτισμικό, ιστορικό ενδιαφέρον και βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή των συνεργαζόμενων Δήμων. Ως εκ τούτου εφαρμόζεται σε διαφορετικά πεδία με τη μορφή «υποπρογραμμάτων», τα οποία λειτουργούν ως αυτόνομα προγράμματα. Τίτλοι υποπρογραμμάτων Μονοπάτι Μελιβοίας Μονοπάτι Μεγαλοβρύσου Αγιάς Μονοπάτι Μεταξοχωρίου Διαδρομές στο δάσος Πολυδενδρίου Άγιοι Ανάργυροι - Αγωγή σώματος και ψυχής Πορεία στην Ανατολή της Αγιάς Υπεραιωνόβιο δάσος «Κουρί» στη Σπηλιά

10 1. Μονοπάτι Μελιβοίας Η Μελιβοία είναι γραφικό χωριό που οφείλει το όνομά της στην αρχαία πόλη Μελίβοια. Βρίσκεται στην ενδοχώρα του Κισσάβου σε υψόμετρο 420 μ. πίσω απ` την Αγιά και σε απόσταση 10 χιλ. απ` αυτή. Ανήκει στον ομώνυμο δήμο. Βρίσκεται μέσα στο πράσινο, ενώ έχει καταπληκτική θέα προς το Αιγαίο πέλαγος. Από τη Μελιβοία ξεκινάει μονοπάτι, το οποίο καταλήγει στην παραλία της Βελίκας και έχει μήκος 8 χιλ.. Παλαιότερα αποτελούσε τη μόνη διέξοδο των κατοίκων προς τη θάλασσα και τον κάμπο. Για τις ανάγκες του προγράμματος χρησιμοποιείται ένα τμήμα του μονοπατιού 3 χιλ. μέχρι το χωριό Άνω Σωτηρίτσα. Κατά τη φάση της εργασίας πεδίου γίνεται προσπάθεια ανάδειξης χαρακτηριστικών στοιχείων του μονοπατιού και του δασικού οικοσυστήματος που αποσκοπούν στη(ν): Παρατήρηση τοπίου-προσανατολισμό Καταγραφή χλωρίδας και πανίδας Αναβίωση μυθολογικών και ιστορικών στοιχείων (Φιλοκτήτης, βασιλιάς της αρχαίας Μελίβοιας) Επινόηση μύθων («βράχος του παπά», μονοπάτι Μελιβοίας ή μονοπάτι Σωτηρίτσας; «σκύλος ή γάτα;») Ανάδειξη της πολύπλευρης αξίας του νερού Ανθρώπινη παρέμβαση Το πρόγραμμα, μέσω των διαφορετικών φύλλων εργασίας και των κατάλληλων προσαρμογών στις δράσεις, απευθύνεται σε μαθητές/τριες των μεγάλων τάξεων του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου. Η αρχαία Μελίβοια Στην αρχαία πόλη Μελίβοια αναφέρονται ο Όμηρος, ο Ηρόδοτος, ο Πλούταρχος και ο Τίτος Λίβιος. Κατά τον Όμηρο η Μελίβοια με βασιλιά τον γενναίο τοξοβόλο Φιλοκτήτη ήταν μία απ` τις πόλεις που πήραν μέρος στον Τρωικό πόλεμο (Ιλ. Β, )

11 2. Μονοπάτι Μεγαλοβρύσου Αγιάς Το Μεγαλόβρυσο, δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Αγιάς, είναι ένας παραδοσιακός οικισμός κτισμένος στις βορειοανατολικές πλαγιές του Κισσάβου. Βρίσκεται σε υψόμετρο 600 μ. περίπου και απέχει 5 χιλ. απ` την Αγιά. Το μονοπάτι που αποτελεί το αντικείμενο του προγράμματος αυτού είναι ένα πολύ παλιό λιθόστρωτο μονοπάτι μήκους 3 χιλ., το οποίο παλιότερα αποτελούσε τη μόνη συνδετήρια οδό με το κεφαλοχώρι της περιοχής, την Αγιά. Κατεβαίνοντας το μονοπάτι υπάρχουν καταπληκτικές θέσεις θέας από όπου ατενίζει κανείς την Αγιά, το Μαυροβούνι, το Δώτιο πεδίο μέχρι τους ταμιευτήρες της πρώην λίμνης Κάρλας. Στην πορεία του μονοπατιού είναι εμφανής η ανθρώπινη παρέμβαση αφενός στο ίδιο το μονοπάτι, αφετέρου στη γύρω περιοχή. Υπάρχουν κτήματα, κυρίως, με μηλιές, κερασιές και αμυγδαλιές, αλλά και πολλά μνημεία, εκκλησίες, ξωκλήσια, νερόμυλος κλπ.. Πλούσια είναι, επίσης, η δασική βλάστηση και γενικότερα η βιοποικιλότητα της περιοχής. Η εργασία πεδίου ξεκινά κατόπιν μιας σύντομης περιήγησης στον παραδοσιακό οικισμό του Μεγαλοβρύσου, ώστε οι περιβαλλοντικές ομάδες να νιώσουν την κοινωνικο-οικονομική άνθηση και ευημερία που παρουσίαζε ο τόπος παλαιότερα. Βασικά το πρόγραμμα αποσκοπεί στη(ν): Κατανόηση της ανάγκης ύπαρξης του μονοπατιού στο χθες Ανάγκη ανάδειξής του σήμερα Καταγραφή χλωρίδας και πανίδας Κατανόηση προσανατολισμού με όργανα και στοιχεία της φύσης Εναλλαγή τοπίου-εδάφους-θέας κατά τη διαδρομή Κατανόηση των προβλημάτων και των κινδύνων του δάσους (πυρκαγιές, πλημμύρες κλπ.) Ανθρώπινη παρέμβαση Κύριο χαρακτηριστικό του προγράμματος είναι η κατανόηση από μέρους των μαθητών της ανάγκης συνύπαρξης ανθρώπου και φύσης. Προσπάθειά μας είναι η βελτίωση και η προστασία του περιβάλλοντος χωρίς τον αποκλεισμό ήπιων επαγγελματικών δραστηριοτήτων των κατοίκων της περιοχής. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα, μέσω των διαφορετικών φύλλων εργασίας και των κατάλληλων προσαρμογών στις δράσεις, απευθύνεται σε μαθητές/τριες των μεγάλων τάξεων του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου.

12 2. Μονοπάτι Μεταξοχωρίου Το Μεταξοχώρι είναι ένα γραφικότατο χωριό, χαρακτηρισμένο ως παραδοσιακός οικισμός. Το όνομά του μαρτυρά τη σχέση του με το μετάξι, διότι σε παλαιότερες εποχές οι κάτοικοι ασχολούνταν με τη σηροτροφία που τους απέφερε οικονομική ευημερία. Βρίσκεται 1,5 χιλ. από την Αγιά και ανήκει στο Δήμο Αγιάς. Το πρόγραμμα υλοποιείται σ` ένα μικρό μονοπάτι, το οποίο ξεκινά απ` την πλατεία, διέρχεται μέσα απ` τον παραδοσιακό οικισμό, συνεχίζει σε δασώδη περιοχή στις παρυφές του χωριού και καταλήγει και πάλι στην πλατεία. Οι βασικοί στόχοι του προγράμματος είναι: Η ανάδειξη της αξίας της αρμονικής συνύπαρξης δομημένου και φυσικού περιβάλλοντος Η κατανόηση της αλληλεξάρτησης φυτικών ειδών (μουριές, πεύκα, μηλιές ) με τις παραγωγικές δραστηριότητες (σηροτροφία, μελισσοκομία, μηλοπαραγωγή) Κατανόηση των προβλημάτων και των κινδύνων του δάσους (πυρκαγιές, πλημμύρες κλπ.) Ενεργοποίηση των αισθήσεων Προσέγγιση του περιβάλλοντος μέσω του θεατρικού παιχνιδιού Κύρια επιδίωξη του συγκεκριμένου προγράμματος είναι η ενεργοποίηση των αισθήσεων μέσα στο φυσικό περιβάλλον, ώστε να αποκτήσουμε αίσθηση των αισθήσεών μας, (προσλαμβάνοντας χρώματα, αρώματα, ακούσματα, αγγίγματα και γεύσεις) και να συνειδητοποιήσουμε ότι είμαστε κομμάτι του συνόλου που λέγεται φύση. Το πρόγραμμα, μέσω των διαφορετικών φύλλων εργασίας και των κατάλληλων προσαρμογών στις δράσεις απευθύνεται, κυρίως, σε μαθητές/τριες του Νηπιαγωγείου και των πρώτων τάξεων του Δημοτικού.

13 3. Διαδρομές στο δάσος Πολυδενδρίου Το εξαιρετικής ομορφιάς δάσος του Πολυδενδρίου (πρώην βασιλικό κτήμα) εκτείνεται στις βορειοανατολικές πλαγιές της οροσειράς του Μαυροβουνίου από υψόμετρο 1054 μ. μέχρι τα παράλια του Αιγαίου πελάγους. Υπάγεται στο Δημοτικό διαμέρισμα Σκήτης του Δήμου Μελιβοίας και στο Δασαρχείο Αγιάς. Έχει εμβαδόν στρ.. Απέχει από τη Λάρισα 65 χιλ. και 30 χιλ. από την Αγιά. Έχει συμπεριληφθεί στην οριοθετημένη περιοχή Natura 2000 του Μαυροβουνίου, στις περιοχές Ειδικής Προστασίας (SPAs β ζώνη) και χαρακτηρίστηκε καταφύγιο άγριας ζωής. Παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον όσον αφορά τη χλωρίδα και την πανίδα, αλλά και τις υπέροχες διαδρομές και τα μονοπάτια που υπάρχουν εκεί. Στο πρόγραμμα περιλαμβάνονται μονοπάτια μέσα στο δάσος που ξεκινούν από το πλάτωμα στην εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Κύρια επιδίωξη του προγράμματος είναι: Η κατανόηση των ωφελειών για το πλατύ κοινό από την αλλαγή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος Η σημασία της αειφορικής διαχείρισης του δάσους (ευθύνη πολιτείας και πολιτών) Η ανάδειξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού (εξερευνήσεις, ποικίλες δραστηριότητες Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και γενικά δραστηριότητες στη φύση, όπως πεζοπορία, ποδηλασία, τοξοβολία κ.α.) Το πρόγραμμα, μέσω των διαφορετικών φύλλων εργασίας και των κατάλληλων προσαρμογών στις δράσεις, απευθύνεται σε μαθητές μεγάλων τάξεων του Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου.

14 5. Άγιοι Ανάργυροι Αγωγή σώματος και ψυχής Το πρόγραμμα εφαρμόζεται σε μια γραφική κοιλάδα κατάφυτη από πλατάνια, στο ναό των Αγίων Αναργύρων που βρίσκεται στη διαδρομή Αγιάς Αγιοκάμπου και σε απόσταση 3 χιλ. από την Αγιά. Η κοιλάδα διαρρέεται από μεγάλο χείμαρρο (Ντιρές). Στη διαδρομή και στη γύρω δασώδη περιοχή υπάρχει μεγάλη ποικιλία βλάστησης. Στη θέση που βρίσκεται ο ναός, παλαιότερα υπήρχε μοναστήρι. Κατά την περίοδο του Μοναχισμού στη Θεσσαλία αποτελούσε το «Κυριακόν» των ελεύθερων ασκητών του «Όρους των Κελλίων». Απέναντι απ` τη μονή σε βραχώδη περιοχή σώζονται δύο ασκηταριά βυζαντινής εποχής με τοιχογραφίες του 12 ου και 16 ου αιώνα. Βασικά το πρόγραμμα αποσκοπεί στη(ν): Μελέτη της χλωρίδας και της πανίδας Ενεργοποίηση των αισθήσεων Προσέγγιση του περιβάλλοντος μέσω του θεατρικού παιχνιδιού Το συγκεκριμένο πρόγραμμα συνιστάται για ομάδες παιδιών Νηπιαγωγείου, πρώτων τάξεων του Δημοτικού και ομάδων ΑΜΕΑ λόγω εύκολης προσβασιμότητας. Στη χελιδονοφωλιά

15 6. Πορεία στην Ανατολή της Αγιάς Η Ανατολή είναι γραφικό χωριουδάκι (Σελίτσιανη το παλαιότερο όνομά της) χτισμένο στις πλαγιές του Κισσάβου σε υψόμετρο 950 μ. που έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός. Ανήκει στο Δήμο Λακέρειας και απέχει 41 χιλ. από τη Λάρισα. Τα δάση της περιοχής είναι κατάφυτα με βελανιδιές, οξιές, έλατα. Εκεί βρίσκουν καταφύγιο αγριογούρουνα, ζαρκάδια, λαγοί, πέρδικες, φασιανοί, μπεκάτσες, λύκοι, αλεπούδες κ.α. Από διάφορα σημεία στην Ανατολή μπορεί να έχει κανείς υπέροχη θέα στο Μαυροβούνι, το Δώτιο πεδίο και την Αγιά, τα παράλια του νομού, το θεσσαλικό κάμπο, τους υδροταμιευτήρες της πρώην λίμνης Κάρλας. Έξω απ` το χωριό συναντούμε το μοναστήρι του Ιωάννου του Προδρόμου όπου οι μοναχές ασχολούνται με βιολογικές καλλιέργειες. Βασικά το πρόγραμμα αποσκοπεί στη(ν): Καταγραφή χλωρίδας και πανίδας Κατανόηση προσανατολισμού με όργανα και στοιχεία της φύσης Εναλλαγή τοπίου-εδάφους-θέας κατά τη διαδρομή Ανάδειξη της σημασίας της βιολογικής καλλιέργειας (γεωργίακτηνοτροφία) Το πρόγραμμα συνιστάται για ομάδες μαθητών/τριών των μεγάλων τάξεων του Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου.

16 7. Υπεραιωνόβιο δάσος «Κουρί» στη Σπηλιά Το χωριό Σπηλιά βρίσκεται στις βοριοδυτικές πλαγιές του Κισσάβου και σε υψόμετρο 850 μ.. Ανήκει στο Δήμο Νέσσωνος και απέχει 13 χιλ. απ` το χωριό Συκούριο, όπου είναι και η έδρα του Δήμου. Πήρε το όνομά του απ` τις σπηλιές των βράχων που βρίσκονται, κυρίως, στο βόρειο τμήμα του χωριού. Σε απόσταση μιας ώρας απ` το χωριό έχει ανακαλυφθεί σπήλαιο σταλαγμιτών αφιερωμένο στις νύμφες Ορειάδες και, καθώς λέγεται, έγινε προσπάθεια εξερεύνησής του. Η βλάστηση στην περιοχή και γενικότερα στη δυτική πλευρά του Κισσάβου δεν είναι η πλούσια βλάστηση της ανατολικής πλευράς όπου το πράσινο του βουνού φτάνει και αγκαλιάζει το μπλε της θάλασσας. Εδώ κυριαρχεί η «γυμνή» από δέντρα κορυφή του Κισσάβου με το χαρακτηριστικό κωνοειδές σχήμα της που δεσπόζει πάνω απ` τη Σπηλιά. Για να φτάσει κανείς μέχρι εκεί και να απολαύσει την καταπληκτική θέα, θα πρέπει να ανηφορίσει το μονοπάτι που ξεκινάει έξω απ` το χωριό και το οποίο διαβαίνει μέσα απ` το καταπληκτικής ομορφιάς αιωνόβιο δάσος με πουρνάρια και βελανιδιές. Στο πρόγραμμα έχει ενταχθεί ένα μέρος του μονοπατιού (μέχρι το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία) και, εκτός των άλλων, αποσκοπεί: Στην αποκάλυψη της «άλλης» πλευράς του Κισσάβου (διαφορετικότητα ως προς τη βλάστηση) Σύνδεση με τις κλιματικές συνθήκες Στην ανάδειξη των πλούσιων ιστορικών και πολιτιστικών στοιχείων της περιοχής Η ανάδειξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού (ορειβατικό καταφύγιο) Το πρόγραμμα απευθύνεται σε μαθητές Γυμνασίου Λυκείου (κυρίως σε πολυήμερο πρόγραμμα)