Στη Διαμεσολάβηση δεν υπάρχει νικητής και χαμένος αλλά δύο μέρη που ικανοποιούνται εξίσου

Transcript

1 Άγνωστες πτυχές γνωστών μας ανθρώπων Συνέντευξη με αφορμή την ίδρυση της ΕΛΠΙΔΙΑ στις κ.κ. Δήμητρα Γαβριήλ και Δανάη Καρκούλια, Δικηγόρους, Διαπιστευμένες Διαμεσολαβήτριες, Εκπαιδεύτριες Διαμεσολαβητών ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΑΚΡΙΔΟΥ Στη Διαμεσολάβηση δεν υπάρχει νικητής και χαμένος αλλά δύο μέρη που ικανοποιούνται εξίσου Τ ον Αύγουστο που μας πέρασε συστάθηκε η πρώτη επιστημονική εταιρεία για τη Διαμεσολάβηση, η ΕΛΠΙΔΙΑ, με στόχο τη συνένωση όλων των προσπαθειών για την ανάπτυξη και διάδοση του πνεύματος της Διαμεσολάβησης. Ο ΣΥΝήΓΟΡΟΣ φιλοξενεί σ αυτό το τεύχος τη συνέντευξη που παραχώρησε η Αντιπρόεδρος της ΕΛΠΙΔΙΑ κα Καλλιόπη Μακρίδου, καθηγήτρια του Αστικού Δικονομικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Διευθύντρια σπουδών του Ινστιτούτου Κατάρτισης Διαμεσολαβητών Θεσσαλονίκης στις κ.κ. Δήμητρα Γαβριήλ και Δανάη Καρκούλια, κατανοώντας απόλυτα ότι καμία προσπάθεια καθιέρωσης του θεσμού δεν πρόκειται να επιτύχει αν δεν γίνει αποδεκτή και από τους δικηγόρους. 50 Who is Who Kαθηγήτρια Αστικού Δικονομικού Δικαίου στη Νομική Σχολή Α.Π.Θ, δικηγόρος παρ Αρείω Πάγω του Δ.Σ.Θ, μέλος του Δ.Σ της Πανελλήνιας Ένωσης Ελλήνων Δικονομολόγων, μέλος της Επιτροπής του Υπουργείου Δικαιοσύνης για την αναθεώρηση του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας (Ν 3994/2011), συγγραφέας, εκδότρια (σε συνεργασία με τον αν. καθ. Γ. Διαμαντόπουλο) της σειράς Greek and foreign civil procedural systems. Επίσης, έχει διδάξει διεθνές δικονομικό δίκαιο στα θερινά τμήματα του Πανεπιστημίου Tulane - U.S.A, ενώ είναι επισκέπτρια καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Νομικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης (2013), με εντολή διδασκαλίας. Διευθύντρια σπουδών του Ινστιτούτου Κατάρτισης Διαμεσολαβητών Θεσσαλονίκης και Αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΛΠΙΔΙΑ.

2 Ερωτ.: Κυρία Μακρίδου είστε Αντιπρόεδρος της νεοσυσταθείσας ΕΛΠΙΔΙΑ. Πείτε μας, πώς προέκυψε η ιδέα για τη δημιουργία μίας επιστημονικής εταιρείας για τη διαμεσολάβηση; Λ. Μακρiδου: Η εταιρεία ΕΛΠΙΔΙΑ αποτελεί αστική εταιρεία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, με επιστημονικούς στόχους. Γεννήθηκε από την ανάγκη επιστημονικής μελέτης και διάδοσης του θεσμού της διαμεσολάβησης στην ελληνική κοινωνία. Στη χώρα μας έχει ξεκινήσει από το 2013 η εκπαίδευση διαμεσολαβητών από τους φορείς διαμεσολάβησης, οι οποίοι λειτουργούν σήμερα με μεγάλη επιτυχία. Το ενδιαφέρον νομικών και μη νομικών να εκπαιδευθούν ως διαμεσολαβητές είναι ζωηρό. Ωστόσο, η ευόδωση του θεσμού απαιτεί ταυτόχρονη εξοικείωση των πολιτών με το θεσμό, ώστε να γίνουν σ αυτούς κατανοητά τα μεγάλα πλεονεκτήματα των εναλλακτικών τρόπων επίλυσης των διαφορών. Η κατανόηση της ανάγκης να διαδοθεί ο θεσμός και να αναπτυχθεί το πνεύμα της διαμεσολάβησης στη χώρα μας οδήγησε στην ίδρυση της «ΕΛΠΙΔΙΑ». Ερώτ.: Ποιος είναι ο στόχος της ΕΛΠΙΔΙΑ; Λ. Μακρiδου: Πρωταρχικός στόχος της ΕΛΠΙΔΙΑ είναι να συμβάλλει ενεργά στην ανάπτυξη του θεσμού σε κοινωνικό, πολιτισμικό και οικονομικό επίπεδο, αλλά και στη συνένωση όλων εκείνων των δυνάμεων και φορέων που πιστεύουν στην κοινωνική, πολιτισμική και οικονομική αξία της διαμεσολάβησης και εν γένει των εναλλακτικών τρόπων επίλυσης των διαφορών σε κάθε επίπεδο και σε κάθε χώρο δραστηριότητας, ατομικής ή συλλογικής. Ερώτ.: Πώς θα επιτευχθεί ο στόχος αυτός πρακτικά; Λ. Μακρiδου: Με επιστημονικές εκδηλώσεις και ποικίλες δραστηριότητες η ΕΛ- ΠΙΔΙΑ θα επιδιώξει να φέρει σε επαφή με τη διαμεσολάβηση τους πολίτες, τις επιχειρήσεις, την ακαδημαϊκή κοινότητα, το δικαστικό σύστημα και τους πάσης φύσεως δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς, ώστε να γίνει σε όλους απόλυτα κατανοητή η μεγάλη σημασία του θεσμού. Η ΕΛΠΙΔΙΑ επιδιώκει ακόμη να δημιουργήσει έναν χώρο ανταλλαγής ιδεών και προτάσεων για τους ίδιους τους διαμεσολαβητές και γενικότερα για όσους ενδιαφέρονται να προωθήσουν τους εναλλακτικούς τρόπους επίλυσης των διαφορών. Σημαντική είναι η προώθηση της εθελοντικής διαμεσολάβησης σε συνεργασία με τα Υπουργεία, αλλά και με άλλους δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς. Ως επιστημονική εταιρεία, θα μελετά τις επιστημονικές, νομοθετικές και νομολογιακές εξελίξεις, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, με βάση δε τα συμπεράσματα που συνάγονται για την ελληνική πραγματικότητα, θα καταθέτει προτάσεις και ιδέες με σκοπό την προώθηση και την καλύτερη δυνατή λειτουργία του θεσμού στη χώρα μας. Προς αυτή την κατεύθυνση, η διαρκής επαφή της με αντίστοιχους φορείς και ενδιαφερόμενους για τη διαμεσολάβηση στο εξωτερικό είναι απαραίτητη και θα είναι διαρκής και συστηματική. Στο πλαίσιο αυτό, θα σχεδιάζονται κοινές επιστημονικές εκδηλώσεις και δράσεις, θα υλοποιούνται δε ελληνικά και ευρωπαϊκά προγράμματα. Ερώτ.: Εν ολίγοις, τι επιδιώκει η ΕΛΠΙΔΙΑ; Λ. Μακρiδου: Με λίγα λόγια, η «ΕΛΠΙ- ΔΙΑ» επιδιώκει να προωθήσει στην ελληνική κοινωνία την ιδέα ενός άλλου, εναλλακτικού δρόμου για επίλυση των διαφορών, ώστε οι πολίτες να γνωρίζουν ότι η προσφυγή στη δικαιοσύνη δεν αποτελεί πλέον μονόδρομο, ότι για την επίλυση των διαφορών τους έχουν την ευχέρεια να επιλέξουν τη διαμεσολάβηση, με όλα τα πλεονεκτήματα που αυτή συνεπάγεται. Κύριος στόχος της είναι να καλλιεργήσει στον κόσμο μία άλλη νοοτροπία, μία κουλτούρα φιλικής διευθέτησης των διαφορών, που ακόμη σήμερα παραμένει δυστυχώς αδύναμη και υποτονική. Ερώτ.: Πώς η ΕΛΠΙΔΙΑ διαφέρει από τις υπόλοιπες εταιρείες που επιθυμούν να προάγουν το θεσμό της διαμεσολάβησης; Λ. Μακρiδου: Η ΕΛΠΙΔΙΑ είναι αμιγώς επιστημονική εταιρεία: δεν έχει λίστες διαμεσολαβητών, ούτε διεξάγει δαμεσολαβήσεις. Σκοπός της είναι η διάδοση του θεσμού στην Ελλάδα και η εξοικείωση του κοινού μ αυτόν. Τα μέλη της έχουν όλα τη βαθιά πεποίθηση ότι οι εναλλακτικοί τρόποι επίλυσης των διαφορών αποτελούν σωτήρια λύση καταρχήν για όσους πολίτες ή επιχειρήσεις τους επιλέξουν, κατά δεύτερον δε για το ίδιο το δικαστηριακό σύστημα. Αυτός ο «άλλος δρόμος» για τη φιλική διευθέτηση των διαφορών πρέπει να γίνει γνωστός, να διαδοθεί, ώστε εντέλει να επιλεγεί από τον πολίτη. Αυτό θα επιδιώξει η ΕΛΠΙΔΙΑ, που φιλοδοξεί να συνενώσει όλες τις δυνάμεις της διαμεσολάβησης, ώστε, με συλλογική προσπάθεια, να την κάνει γνωστή στο ευρύ κοινό. Με διοργάνωση συνεδρίων, σεμιναρίων, Ιδρυτικά μέλη και Εταίροι της ΕΛΠΙΔΙΑ είναι οι κ.κ. Λία Αθανασίου, Βάσω Αρτινοπούλου, Δήμητρα Γαβριήλ, Ιωάννης Δρυλλεράκης, Αντώνης Καραμπατζός, Αντώνης Καρατζάς, Δανάη Καρκούλια, Χρόνης Κοκκινίδης, Καλλιόπη Μακρίδου, Στέλιος Μανουσάκης, Λίλα Μπακατσέλου, Μαίρη Ορφανού, Βένια Παπαθανασοπούλου, «Ποταμίτης - Βεκρής Δικηγορική Εταιρεία», Κατερίνα Σαββαΐδου, Βίλυ Σκορδάκη, Χαράλαμπος Ταγαρούλιας, Δήμητρα Τριανταφύλλου, Τατιάνα Τσιρακοπούλου και Ιωάννης Χαμηλοθώρης. εκδόσεις κάθε είδους εντύπων, επεξεργασία και προβολή των επιστημονικών της απόψεων, ανάπτυξη και υλοποίηση διακρατικών προγραμμάτων σε συνεργασία με οργανώσεις και φορείς του εξωτερικού, ενημέρωση της κοινής γνώμης στην Ελλάδα και των οργάνων της Πολιτείας για το ρόλο και την κοινωνική αποστολή των διαπιστευμένων διαμεσολαβητών, συνεργασία με Υπουργεία, ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς διαμεσολάβησης κ.λπ. επιχειρεί να δημιουργήσει ένα ευνοϊκό κλίμα για τη διαμεσολάβηση στην Ελλάδα μέσα από μία συλλογική προσπάθεια. Ερώτ.: Άρα είναι μια «κλειστή» ομάδα ανθρώπων; Λ. Μακρiδου: Θα έλεγα ότι είναι ακριβώς το αντίθετο. Είναι μία κίνηση εξωστρεφής, που απευθύνεται συγχρόνως στο ευρύ κοινό, στους διαμεσολαβητές, στην ακαδημαϊκή κοινότητα και στην Ελληνική Πολιτεία. Οι στόχοι της ΕΛΠΙΔΙΑ μπορούν να επιτευχθούν μόνον μέσα από μία στενή και διαρκή συνεργασία με τους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς διαμεσολάβησης, αλλά και με κάθε διαμεσολαβητή ξεχωριστά. Η συνεργασία της με την Πολιτεία και τα αρμόδια Υπουργεία είναι αναγκαία. Κοινές > 51

3 δράσεις με τα ακαδημαϊκά ιδρύματα της χώρας θα συμβάλλουν στην έγκαιρη και έγκυρη ενημέρωση των Ελλήνων φοιτητών για τα πλεονεκτήματα της διαμεσολάβησης. Κυρίως όμως, στο «άνοιγμά» της προς το ευρύ κοινό βρίσκεται το κλειδί για την ευόδωση του πρωταρχικού στόχου της, που δεν είναι άλλος από την εξοικείωση του κόσμου με τους εναλλακτικούς τρόπους επίλυσης των διαφορών. Ερώτ.: Πώς θα πραγματοποιηθεί αυτό το «άνοιγμα» λοιπόν; Λ. Μακρiδου: Προς αυτή την κατεύθυνση θα επιχειρηθούν όλες οι δράσεις που ήδη αναφέρθηκαν, επιστημονικές εκδηλώσεις, συνέδρια, εκδόσεις βιβλίων, περιοδικών, εφημερίδων κ.λπ., δημοσιεύσεις σε εφημερίδες και περιοδικά, συμμετοχή σε δημόσιες συζητήσεις, επεξεργασία επιστημονικών απόψεων και διατύπωση συγκεκριμένων προτάσεων. Είναι βέβαιο ότι μόνον αν αλλάξει η κουλτούρα, η αντίληψη του κόσμου για τη φιλική διευθέτηση των διαφορών, μόνον αν εμπεδωθεί σιγά-σιγά στην ελληνική κοινωνία μία εμπιστοσύνη στο νέο θεσμό, αυτός έχει προοπτικές επιτυχίας. Και αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνον σε συνεργασία και διαρκή επαφή της ΕΛΠΙΔΙΑ με το ευρύ κοινό. Ερώτ.: Η διαμεσολάβηση είναι μόνο μια νομική διαδικασία; Λ. Μακρiδου: Όχι. Η διαμεσολάβηση είναι τρόπος ζωής και μπορεί να μεταμορφώσει τις σχέσεις των ανθρώπων. Είναι μια διαδικασία που μπορεί να εφαρμοσθεί και εφαρμόζεται σε όλους τους τομείς της ζωής μας. Πόσοι από εμάς δεν προσπαθούμε καθημερινά να βοηθήσουμε συγγενικά μας πρόσωπα, φίλους ή συνεργάτες να λύσουν τις μεταξύ τους διαφορές; Αυτό είναι μια μορφή διαμεσολάβησης. Εκτός αυτού, η διαμεσολάβηση υπάρχει σε πολλαπλά επίπεδα της ζωής αλλά και της κοινωνίας. Αρκεί να αναφέρουμε ενδεικτικά, μεταξύ άλλων, τη διαμεσολάβηση μεταξύ ομοτίμων, τη διαμεσολάβηση στον εργασιακό χώρο, τη σχολική διαμεσολάβηση, την επανορθωτική δικαιοσύνη και τη διαμεσολάβηση μεταξύ θύματος και θύτη, τη μη βίαιη επικοινωνία, τη διαμεσολάβηση γηραιών (για τις συγκρούσεις που προκύπτουν μεταξύ παιδιών και γονέων τους, όταν οι γονείς είναι άνω των 65 ετών), τη θεραπευτική διαμεσολάβηση στα πλαίσια συμβουλευτικής ή ψυχοθεραπείας, την ειρηνευτική διαμεσολάβηση μεταξύ εθνών κ.ο.κ. Ερώτ.: Και στη νομική της έκφανση; Λ. Μακρiδου: Στην Ελλάδα, ο Νόμος 3898/2010 θεσμοθέτησε τη διαμεσολάβηση ως νομική διαδικασία και αυτόνομο, εναλλακτικό τρόπο επίλυσης διαφορών που επιδέχονται δικαστικής κρίσεως και αναφέρεται αποκλειστικά στο νομικό κομμάτι της διαμεσολάβησης, ως διαρθρωμένη διαδικασία. Στη νομική της έκφανση λοιπόν, η διαμεσολάβηση, ως φιλικός διακανονισμός μίας διαφοράς τον οποίο εκούσια επιλέγουν και ρυθμίζουν τα μέρη, είναι σαφώς διακριτή από την αυστηρά δομημένη πολιτική δίκη. Η διαφορά επιλύεται ακολουθώντας έναν δρόμο διαφορετικό από τον παραδοσιακό δρόμο της προσφυγής στα δικαστήρια. Σε ένα ώριμο δικαιοδοτικό σύστημα υπάρχει πάντα χώρος τόσο για την τυπική, όσο και για τις άτυπες διαδικασίες, ώστε αυτές να λειτουργούν συμπληρωματικά. Αυτό συμβαίνει σήμερα στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες και στις Η.Π.Α, όπου υψηλότατο ποσοστό (άνω του 85%) των ιδιωτικών διαφορών επιλύεται φιλικά. Ερώτ.: Σε τι διαφέρει η διαμεσολάβηση από τη διαδικασία ενώπιον των δικαστηρίων; Λ. Μακρiδου: Η διαμεσολάβηση δεν αποτελεί μία ακόμη τυπική διαδικασία, ό- πως εκείνη που εκτυλίσσεται ενώπιον των δικαστηρίων. Είναι εύκαμπτη, γρήγορη και πιο οικονομική. Με τη βοήθεια ενός τρίτου, ουδέτερου προσώπου, τα μέρη εντοπίζουν τα σημεία της υπόθεσης στα οποία διαφωνούν και επιχειρείται μία βέλτιστη, συναινετική και αμοιβαία αποδεκτή λύση. Ο διαμεσολαβητής προσπαθεί να αφυπνίσει την τάση των μερών για εποικοδομητικό διάλογο και να τους ενθαρρύνει να επιδιώξουν μια ειρηνική επίλυση της διαφοράς, εφαρμόζοντας έναν συναινετικό διαδικαστικό τρόπο ο οποίος εντέλει ικανοποιεί όλες τις πλευρές. Δεν ενδιαφέρει εδώ, όπως συμβαίνει στην πολιτική δίκη, η διάγνωση δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, ούτε το νομικό πλαίσιο και η υπαγωγή των πραγματικών περιστατικών σ αυτό, αλλά κρίσιμα είναι τα συμφέροντα και οι ανάγκες των μερών. Ο διαμεσολαβητής ψάχνει τη «χρυσή τομή», διερευνώντας ποια είναι τα όρια, τα περιθώρια αμοιβαίας μετατόπισης κάθε μέρους, ώστε να υπάρξει οριστική συμφωνία. Ερώτ.: Η διαμεσολάβηση, λοιπόν, αντικατοπτρίζει μια νέα φιλοσοφία στην επίλυση των συγκρούσεων; Λ. Μακρiδου: Ακριβώς. Αυτή η απαγκίστρωση από την έννοια των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων, του δίκαιου και του άδικου, απηχεί μία νέα φιλοσοφία αντιμετώπισης των διαφορών, που απορρέει ευρύτερα από μία νέα αντίληψη ζωής πιο συναινετικής και συνεργατικής, που αποδοκιμάζει τις αθεράπευτες ρήξεις και προτιμά να κρατά ανοικτούς τους διαύλους επικοινωνίας με το αντίπαλο μέρος. Μία τέτοια φιλοσοφία, που δεν εκλαμβάνει τη μερική και αμοιβαία υποχώρηση σε επίπεδο συμφερόντων ως «αδυναμία», μακροπρόθεσμα συνήθως δικαιώνεται. Κι όταν λέμε «υποχώρηση» δεν εννοούμε, σε καμία περίπτωση, ότι κάνουμε «εκπτώσεις» στις ανάγκες μας. Εννοούμε ότι, κατανοώντας καλύτερα και πιο ουσιαστικά τον άλλο, τον «αντίπαλό» μας, είμαστε σε θέση να δουλέψουμε μαζί του, να συνεργαστούμε ώστε το αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσής μας να είναι όσο το δυνατόν καλύτερο και για τους δυο μας. Να μην υπάρχει, δηλαδή, ένας νικητής κι ένας χαμένος, αλλά δύο μέρη, που βλέπουν τις ανάγκες τους και τα συμφέροντά τους να καλύπτονται και να ικανοποιούνται. Το να σκεφτούμε πως ίσως όλοι μπορούμε να επιτύχουμε το βέλτιστο αποτέλεσμα στη μεταξύ μας διαφορά και μέσα από αυτό να «μεγαλώσουμε την πίτα» αποτελεί την αλλαγή στην κουλτούρα που ανέφερα πιο πάνω. Κι αυτό ακριβώς μας έχει διδάξει η εμπειρία της εφαρμογής της διαμεσολάβησης σε άλλες χώρες. Ερώτ.: Πώς εφαρμόζεται η διαμεσολάβηση σε άλλες χώρες; Λ. Μακρiδου: Στις χώρες όπου εφαρμόζεται ήδη πολλές δεκαετίες, η διαμεσολάβηση έχει λειτουργήσει ευεργετικά σε πολλές κατηγορίες διαφορών. Δεν είναι μάλιστα καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι στις ΗΠΑ ο θεσμός της διαμεσολάβησης ξεκίνησε από τις διαφορές μεταξύ εργατικών συνδικάτων και εργοδοτών και εξαπλώθηκε αποτελεσματικά σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Παγκοσμίως καθιερώθηκε στις επιχειρηματικές διαφορές, για τις οποίες αποτελεί την πιο ενδεδειγμένη διαδικασία επίλυσης, εξ ου και το ΙΜΙ (International Mediation Centre), που εδρεύει στη Χάγη, συστήθηκε από πολυεθνικές εταιρίες που αναζητούσαν υψηλά κριτήρια υπηρεσιών στην επίλυση των εν λόγω διαφορών τους με διαμεσολάβηση. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες ο θεσμός της διαμεσολάβησης εξελίχθηκε στις οικογενειακές διαφορές, με ευεργετικά αποτελέσματα ιδίως σε διαφορές λ.χ. διαζυγίου, όπου έπρεπε να διαφυλαχθούν τα 52

4 συμφέροντα των παιδιών και, ως εκ τούτου, και η σχέση μεταξύ των δύο πρώην συζύγων. Ειδικοί διαμεσολαβητές, συνήθως ένας δικηγόρος και ένας ψυχολόγος σε συνεργασία, αναλαμβάνουν τη διαμεσολάβηση στις ευαίσθητες οικογενειακές διαφορές, Με διαμεσολάβηση επιλύονται κατ εξοχήν εμπορικές και επικχειρηματικές διαφορές, με αποτέλεσμα την επωφελή για αμφότερα τα μέρη διατήρηση της μεταξύ τους συνεργασίας ή τουλάχιστον τη μη οριστική ρήξη των επαγγελματικών τους σχέσεων. Διαφορές μεταξύ Δήμων και δημοτών, μισθωτικές διαφορές ή μεταξύ συνιδιοκτητών της ίδιας πολυκατοικίας, Τραπεζών και πελατών τους, ασφαλιστικές διαφορές, ρυθμίσεις χρεών, καθώς και διαφορές πνευματικής ιδιοκτησίας έχουν πολλές πιθανότητες να επιλυθούν με διαμεσολάβηση. Ερώτ.: Ποια άλλα οφέλη προκύπτουν από τη διαμεσολάβηση; Λ. Μακρiδου: Εκτός από την εξοικονόμηση χρόνου και κόστους, η συναινετική επίλυση λειτουργεί ευεργετικά τόσο για τα μέρη, όσο και για το σύνολο της κοινωνίας. Με δεδομένη τη διάδραση των μερών, τη διατύπωση θέσεων και την ανταλλαγή απόψεων, το βασικό πλεονέκτημα μιας τέτοιας διαδικασίας συνίσταται στην επίτευξη λύσης, η οποία απορρέει από τα ίδια τα μέρη, τα οποία έχουν την πραγματική «εξουσία» στην επίλυση της διαφοράς τους και όχι από την αυθεντία της κρατικής μηχανής. Γι αυτόν ακριβώς το λόγο, αυξάνονται σημαντικά οι πιθανότητες για εκούσια συμμόρφωση με το περιεχόμενο της τελικής συμφωνίας. Ακόμη, η έλλειψη μιας αυστηρά τυπικής διαδικασίας σε συνδυασμό με την ταχύτητα, απλότητα και εξοικονόμηση κόστους συμβάλλει αποφασιστικά ώστε η διαμεσολάβηση να καταστεί περισσότερο ελκυστική. Επειδή μάλιστα η διαδικασία δεν διεξάγεται υπό το φως της δημοσιότητας ευνοούνται τα μέρη ειδικά σε εκείνες τις περιπτώσεις όπου διακυβεύονται επαγγελματικά απόρρητα. Ερώτ.: Είναι όλες οι διαφορές δεκτικές διαμεσολάβησης: Λ. Μακρiδου: Όχι. Υπάρχουν διαφορές που δεν έχουν καμία προοπτική να επιλυθούν με διαμεσολάβηση, αλλά απαιτείται δικαστική διάγνωση του αμφισβητούμενου δικαιώματος. Για τέτοιες διαφορές, που συνήθως είναι πολύπλοκες σε νομικό επίπεδο, απομένει στα πολιτικά δικαστήρια επαρκής χρόνος για την επίλυσή τους, μετά την αποφόρτωση των πινακίων από όσες διαφορές ακολουθούν το δρόμο της διαμεσολάβησης. Έτσι, εξασφαλίζεται καλύτερα η επίτευξη του κύριου στόχου της πολιτικής δίκης, δηλαδή η έκδοση ορθής δικαστικής απόφασης. Αλλά και επιτάχυνση επέρχεται, αφού οι υποθέσεις που απομένουν προσδιορίζονται σε συντομότερες δικασίμους. Σε ορισμένες ευρωπαϊκές έννομες τάξεις, πιλοτικά προγράμματα προβλέπουν μάλιστα την προτροπή, εκ μέρους του δικαστή, των μερών σε διαμεσολάβηση αμέσως μετά την κατάθεση της αγωγής, με τη βοήθεια ειδικών, οι οποίοι είναι σε θέση να διακρίνουν ποιες διαφορές έχουν σοβαρές πιθανότητες επιτυχούς φιλικής διευθέτησης και ποιες όχι. Σε αυτό το σημείο αξίζει, πιστεύω, να αναφέρουμε ότι οι έρευνες που έχουν γίνει στις ΗΠΑ και τον Καναδά δείχνουν ότι μεγάλο ποσοστό των διαδίκων που ενημερώνονται για τη διαδικασία της διαμεσολάβησης καταφεύγουν τελικά σε αυτή και, ως επί το πλείστον, η διαφορά τους επιλύεται μέσω αυτής, η δε συμφωνία στην οποία καταλήγουν τυγχάνει μακροχρόνιας εφαρμογής και από τις δύο πλευρές. Ερώτ.: Τι είναι η δικαστική μεσολάβηση; Λ. Μακρiδου: Το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο προβλέπει δύο μορφές διαμεσολάβησης. Την εξώδικη του Ν 3898/2010 και τη δικαστική μεσολάβηση, η οποία εισήχθη με το άρθρο 7 του Ν 4055/2012 και ενσωματώθηκε στο άρθρο 214Β ΚΠολΔ. Για το λόγο αυτόν σε κάθε πρωτοδικείο και εφετείο ορίζονται για δύο έτη, με δυνατότητα ανανέωσης για ένα επιπλέον έτος, ένας ή περισσότεροι από τους υπηρετούντες προέδρους πρωτοδικών και εφετών ή από τους αρχαιότερους πρωτοδίκες και εφέτες ως μεσολαβητές μερικής ή πλήρους απασχόλησης. Για τη σύμπτωση των ρόλων δικαστή και διαμεσολαβητή έχουν διεθνώς διατυπωθεί σοβαρές επιφυλάξεις κι αυτό επειδή η διαμεσολάβηση είναι μια συναινετική και εθελούσια διαδικασία όπου τα μέρη αποφασίζουν για την έκβασή της. Ο ρόλος του διαμεσολαβητή είναι αμιγώς επιβοηθητικός και σε καμία περίπτωση αξιολογητικός, δηλαδή ο διαμεσολαβητής δεν κρίνει, δεν αποφασίζει, ούτε επιβάλει λύσεις στα μέρη. Γι αυτό προτιμάται, στη θέση της δικαστικής μεσολάβησης, η συνδεδεμένη με το δικαστήριο ( court-annexed mediation ), που επιτρέπει στο δικαστήριο, συναινούντων των διαδίκων, να παραπέμψει τη διαφορά σε τρίτο - διαμεσολαβητή. Σε κάθε περίπτωση, η ανάληψη της διαμεσολαβητικής διαδικασίας από δικαστή μεσολαβητή προϋποθέτει, για την επιτυχή εφαρμογή της, την προηγούμενη ειδική εκπαίδευσή του. Ερώτ.: Η μέχρι τώρα πρακτική φανερώνει ότι η διαμεσολάβηση μάλλον δεν έτυχε ούτε τυγχάνει θερμής υποδοχής Κύριος στόχος της ΕΛΠΙΔΙΑ είναι να καλλιεργήσει στον κόσμο μία άλλη νοοτροπία, μία κουλτούρα φιλικής διευθέτησης των διαφορών από το νομικό κόσμο. Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό και πώς βλέπετε το μέλλον; Λ. Μακρiδου: Η επιτυχία του θεσμού της διαμεσολάβησης στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες δεν ήταν ούτε ξαφνική, ούτε απρόσμενη. Παντού ο θεσμός προωθήθηκε συστηματικά και μελετημένα στην κοινωνία. Πολλά πιλοτικά προγράμματα εφαρμόσθηκαν είτε με εξώδικη διαμεσολάβηση, είτε με επιλεγμένα αρχικά δικαστήρια, τα οποία παρέπεμπαν σε εκπαιδευμένους διαμεσολαβητές όσες διαφορές κρίνονταν κατάλληλες για φιλική επίλυση. Υπήρχε - και υπάρχει ακόμα - εθελοντική προσφορά υπηρεσιών στους πολίτες από εκπαιδευμένους διαμεσολαβητές, υπό την αιγίδα Δήμων και τοπικών οργανώσεων. Εξαιρετικά σημαντικά θεωρήθηκαν μάλιστα ειδικά προγράμματα της τελευταίας δεκαετίας, που είχαν ως αντικείμενο τη «σχολική διαμεσολάβηση», με σκοπό την αντιμετώπιση κρουσμάτων σχολικής βίας και την εμπέδωση στα παιδιά της νοοτροπίας μίας φιλικής διευθέτησης των μεταξύ τους διαφορών και τα οποία (προγράμματα) ήδη έχουν εφαρμοστεί πιλοτικά σε σχολεία της χώρας μας στο πλαίσιο πανευρωπαϊκών προγραμμάτων. Η αποδοχή του θεσμού από τον νομικό κόσμο ήταν παντού καθοριστική. > 53

5 Η Ελλάδα δεν μπορεί να αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα, ούτε μοναδική περίπτωση. Δεν μπορεί βεβαίως να συγκριθεί σε επίπεδο συναινετικής νοοτροπίας με χώρες όπως η Ελβετία και η Ολλανδία, όπου επί χρόνια υπάρχει κουλτούρα φιλικής, συναινετικής επίλυσης των διαφορών. Η αλλαγή νοοτροπίας πρέπει όμως από κάπου να ξεκινήσει. Στην Ελλάδα θα μπορούσε να ξεκινήσει από το Κράτος και τους Δήμους, με τη δημόσια δέσμευσή τους (όπως λ.χ. έχει συμβεί στην Αγγλία) ότι σε όσες διαφορές εμπλέκονται θα επιχειρείται καταρχήν η επίλυσή τους με διαμεσολάβηση και μόνον αν η προσπάθεια αποτύχει θα προσφεύγουν στη δικαιοσύνη. Το ίδιο μάλιστα θα μπορούσε να γίνει και από μεγάλες επιχειρήσεις στον ιδιωτικό τομέα. Αλλά και η δικαστική μεσολάβηση του άρθρου 214Β ΚΠολΔ θα μπορούσε, σε ένα πρώτο στάδιο, να βοηθήσει, με τη συστηματική παρότρυνση των διαδίκων εκ μέρους του δικαστή, σε όσες υποθέσεις διαφαίνονται να έχουν προοπτικές φιλικής επίλυσης. Ερώτ.: Οι δικηγόροι πώς συμβάλλουν στην καθιέρωση της διαμεσολάβησης της χώρας μας; Λ. Μακρiδου: Είναι σαφές ότι καμία προσπάθεια καθιέρωσης του θεσμού δεν πρόκειται να επιτύχει, αν δεν γίνει αποδεκτή και από τους δικηγόρους. Ο πελάτης συνήθως επηρεάζεται καθοριστικά από τον δικηγόρο του, ο οποίος έχει τη δυνατότητα να τον επηρεάσει θετικά ως προς την επιλογή της διαμεσολάβησης. Ο φόβος των δικηγόρων ότι η προσφυγή σε διαμεσολάβηση είναι πιθανό να περιορίσει τη δικηγορική ύλη είναι, νομίζω, υπερβολικός, με δεδομένο μάλιστα ότι, σύμφωνα με το άρθρο 8 Ι Ν 3898/2010, τα μέρη εκπροσωπούνται υποχρεωτικά από δικηγόρο στη διαδικασία. Αλλά και σε επίπεδο δικηγορικής αμοιβής, η σημερινή κατάσταση δεν είναι καθόλου αισιόδοξη στο πεδίο των δικηγορικών αμοιβών για τις υποθέσεις ενώπιον της δικαιοσύνης. Αντιθέτως, η γρήγορη επίλυση μίας διαφοράς με διαμεσολάβηση θα σημαίνει ταυτοχρόνως γρήγορη καταβολή αμοιβής στους δικηγόρους που παρέστησαν. Εξάλλου, οι δικηγόροι μπορούν με επιτυχία να λειτουργήσουν και ως διαμεσολαβητές. Μολονότι πλέον ο ρόλος του διαμεσολαβητή δεν απονέμεται αποκλειστικά σε δικηγόρους ούτε στις εθνικές, ούτε στις διεθνείς διαμεσολαβήσεις, εντούτοις αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι η συντριπτική πλειοψηφία όσων έχουν εκπαιδευθεί στους φορείς διαμεσολάβησης της χώρας ως διαμεσολαβητές προέρχεται από το δικηγορικό επάγγελμα. Αυτό είναι απόλυτα φυσικό, διότι η εμπειρία τους στην επίλυση διαφορών με την εκπροσώπηση των εντολέων τους ενώπιον της δικαιοσύνης, τους καθιστά οπωσδήποτε πιο ικανούς στο ρόλο του μεσολαβητή. Ερώτ.: Ποια είναι η γνώμη σας για την εισαγωγή της έννοιας αυτής στον ΚΠολΔ και πώς πιστεύετε ότι πρέπει να αντιμετωπίζεται η διαμεσολάβηση από το νομοθέτη; Λ. Μακρiδου: Ο Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας περιέχει ήδη μία ειδική διάταξη για τη δικαστική μεσολάβηση, εκείνη του άρθρου 214Β ΚΠολΔ. Όπως είπαμε, η εξώδικη διαμεσολάβηση ρυθμίζεται στο Ν 3898/2010. Ο Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας θα μπορούσε να περιλάβει μία ακόμη ρύθμιση, η οποία θα καθιερώσει τη συνδεδεμένη με το δικαστήριο διαμεσολάβηση, προβλέποντας ευχέρεια του δικαστηρίου να παραπέμψει τη διαφορά σε τρίτο- διαμεσολαβητή. Μαζί με τις υπόλοιπες διατάξεις του Ν 3898/2010, που καταλαμβάνουν κάθε είδος διαμεσολάβησης, θα ήταν κατά τη γνώμη μου σκόπιμο να περιληφθούν όλες σε ενιαίο κεφάλαιο του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Μία τέτοια ενσωμάτωση είναι συστηματικά ορθή, ενώ επιτρέπει γρηγορότερη εξοικείωση των νομικών με το θεσμό. Εξάλλου ο Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας περιλαμβάνει ήδη τον συμβιβασμό και τη διαιτησία, δηλαδή τις άλλες δύο μορφές εναλλακτικής επίλυσης των ιδιωτικών διαφορών. Βεβαίως, πρέπει να τονισθεί ότι δεν είναι σκόπιμη η πρόβλεψη κανόνων που να διέπουν τη διαδικασία της διαμεσολάβησης. Κάτι τέτοιο θα αποδυνάμωνε τον ευέλικτο χαρακτήρα της, που δεν πρέπει να υπονομευθεί μέσω τυπικών, λεπτομερών διαδικαστικών κανόνων. Ερώτ.: Τι χρειάζεται ώστε η διαμεσολάβηση να έχει μια θετική και δυναμική πορεία στη χώρα μας; Λ. Μακρiδου: Χρειάζονται νέες προτάσεις και ιδέες, συστηματική δουλειά, συλλογική προσπάθεια όλων των αρμοδίων και ενδιαφερόμενων και διαρκείς παρεμβάσεις στους χώρους στους οποίους μπορεί η διαμεσολάβηση να αναπτυχθεί, ώ- στε να ανοίξει ο νέος, διαφορετικός αυτός δρόμος για τη διευθέτηση των διαφορών. Τίποτα καινούργιο δεν γίνεται εύκολα αποδεκτό και δεν πρέπει να ξεχνά κανείς ότι η ελληνική κοινωνία ήταν και παραμένει επιφυλακτική. Διότι οι πολίτες αυτής της χώρας έχουν υποστεί χρόνια ταλαιπωρία από τις ατέλειωτες καθυστερήσεις κατά την απονομή της δικαιοσύνης. Θα πεισθούν λοιπόν ότι αυτός ο καινούργιος τρόπος επίλυσης των διαφορών θα υπηρετήσει καλύτερα τα συμφέροντά τους, όταν δουν απτά παραδείγματα και όταν αποφασίσουν ότι αξίζει τον κόπο να τον επιλέξουν. Για να συμβεί αυτό, έστω με αργά βήματα, θα πρέπει να ενημερωθούν για τον ίδιο το θεσμό και για τα πλεονεκτήματά του. Σ αυτό ακριβώς αποσκοπεί η «ΕΛΠΙΔΙΑ» και πιστεύει ότι θα το πετύχει. Ερώτ.: Στην πράξη, ποια είναι τα άμεσα σχέδιά σας για το μέλλον και την προώθηση του θεσμού; Λ. Μακρiδου: Ήδη λειτουργεί η ιστοσελίδα της ΕΛΠΙΔΙΑ ( στην οποία υπάρχει πληροφόρηση τόσο για την εταιρεία και το σκοπό της, όσο και για τη διαμεσολάβηση αλλά και τις εκπαιδεύσεις και τις εκδηλώσεις που γίνονται στη χώρα μας για το θέμα αυτό. Στόχος μας είναι η ιστοσελίδα μας να φιλοξενεί επιστημονικά άρθρα, μελέτες, ιδέες και προτάσεις προς συζήτηση από όλους όσοι ασχολούνται με τη διαμεσολάβηση, είτε σε αμιγώς νομικό είτε σε κοινωνικό επίπεδο. Επιπλέον, είμαστε πρόθυμοι και έτοιμοι να στηρίξουμε και να υποστηρίξουμε κάθε προσπάθεια διάδοσης του θεσμού, από κάθε μέλος ή φορέα της διαμεσολαβητικής κοινότητας, σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Τέλος, η οργάνωση εκδηλώσεων και συνεδρίων αποτελεί σημαντικό κομμάτι της δραστηριότητάς μας στην προσπάθεια διάδοσης του θεσμού, ενίσχυσης των δεσμών μεταξύ των μελών της διαμεσολαβητικής κοινότητας αλλά και διάχυσης της γνώσης και εμπειρίας ανθρώπων που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους σε αυτό τον κλάδο. Έτσι λοιπόν, με ιδιαίτερη χαρά σας ενημερώνω ότι το πρώτο συνέδριό μας θα λάβει χώρα περί τον Μάιο του 2015, ενώ δεν αποκλείεται να οργανωθούν κι άλλες εκδηλώσεις. Φυσικά θα υπάρξει έγκαιρη ενημέρωση και ανακοινώσεις σχετικά με τις εκδηλώσεις αυτές στην ιστοσελίδα μας και σε άλλα μέσα. Ερώτ.: Πώς μπορεί κανείς να γίνει μέλος στην ΕΛΠΙΔΙΑ; Λ. Μακρiδου: Συμπληρώνοντας την ειδική φόρμα εγγραφής μέλους στην ιστοσελίδα της ΕΛΠΙΔΙΑ. Ερώτ.: Κα Μακρίδου, σας ευχαριστούμε. Λ. Μακρiδου: Κι εγώ σας ευχαριστώ. 54