Ναρκωτικά: «Αργήσαμε να δράσουμε και τώρα μετράμε νεκρούς»

Transcript

1 Ευθύνες σε όσους καλλιεργούσαν τον εφησυχασμό και παραπλανούσαν την κοινή γνώμη, επιρρίπτει ο Νευρολόγος-Ψυχίατρος Κυριάκος Βερεσιές, τονίζοντας, ωστόσο, ότι υπάρχει ακόμη ελπίδα να θέσουμε υπό έλεγχον τη μάστιγα των ναρκωτικών. Είναι ο άνθρωπος-στήριγμα για εκατοντάδες τοξικομανείς και απελπισμένους γονείς που βιώνουν τον εφιάλτη της εξάρτησης. Το όνομά του είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τον αγώνα κατά της μάστιγας των ναρκωτικών. Για δύο και πλέον δεκαετίες ο δρ Κυριάκος Βερεσιές από τη θέση του ψυχιάτρου στο δημόσιο τομέα, αλλά και του επιστημονικού διευθυντή του ΚΕΝΘΕΑ, πρόσφερε τα μέγιστα στον τομέα της πρόληψης και θεραπείας της τοξικοεξάρτησης. Με το γιατρό γνωριζόμαστε από χρόνια και θυμούμαι πολύ έντονα ότι υπήρξε ο πρώτος άνθρωπος που το 1995 μίλησε ανοιχτά για «επιδημία» ηρωίνης, προειδοποιώντας για τους κινδύνους που αντιμετώπιζε η κυπριακή νεολαία. Κάποιοι τότε έσπευσαν να αμφισβητήσουν τα λεγόμενά του και δεν δίστασαν, μάλιστα, να τον κοροϊδέψουν. Λίγα χρόνια αργότερα αποδείχτηκε πόσο σωστός ήταν. Σήμερα μετρούμε νεκρούς από την ενδοφλέβια χρήση ηρωίνης και σπεύδουμε να προλάβουμε τα χειρότερα. Αν γίνονταν βήματα εγκαίρως, η εικόνα θα ήταν διαφορετική. Αφορμή για τη συνέντευξη με τον δρα Βερεσιέ αποτέλεσε η απόφασή του να εγκαταλείψει τον δημόσιο τομέα και να μεταπηδήσει στον ιδιωτικό. Βρίσκεται ήδη σε προαφυπηρετική άδεια και τον ερχόμενο Νοέμβριο θα αποχαιρετήσει οριστικά τη δημόσια υπηρεσία. Η απόφαση αυτή λήφθηκε κατόπιν έντονου προβληματισμού και ο γιατρός εξηγεί τους λόγους, χωρίς να κρύβει την πικρία και την απογοήτευσή του για τον τρόπο με τον οποίον δουλεύει το σύστημα στον κρατικό ιατρικό τομέα. Στη συνέντευξή του στη «Σ», ο δρ Βερεσιές μιλά έξω από τα δόντια για την καθυστέρηση που υπήρξε στον καταρτισμό εθνικής στρατηγικής για καταπολέμηση της μάστιγας των ναρκωτικών και το κρυφτούλι που έπαιζαν οι αρμόδιες υπηρεσίες. Αναφέρεται, επίσης, στα σοβαρά κενά που εξακολουθούν να υπάρχουν στον τομέα της πρόληψης και της απεξάρτησης, εξηγεί την επικινδυνότητα των διαφόρων εξαρτησιογόνων ουσιών και δηλώνει ότι η Κύπρος δεν έχασε το παιγνίδι, αλλά μπορεί με τη λήψη κατάλληλων μέτρων ν' αναχαιτίσει την απειλή των ναρκωτικών και να σώσει τα παιδιά της. Ερ.- Γιατρέ, σίγουρα δεν είναι εύκολο μετά από 21 χρόνια να αλλάζετε επαγγελματική στέγη. Ποιοι λόγοι σάς οδήγησαν σε αυτήν την απόφαση; Τα τελευταία χρόνια άρχισα να προβληματίζομαι κατά πόσον έπρεπε να παραμείνω στη 1 / 7

2 δημόσια υπηρεσία. Ο φόρτος εργασίας ήταν τεράστιος και η κατάσταση δεν βελτιωνόταν. Χαρακτηριστικά σας αναφέρω ότι μια μέρα εξέτασα 112 ασθενείς. Προσέφερα υπηρεσίες σε τέσσερα διαφορετικά μέρη. Ήμουν υπεύθυνος στο θεραπευτικό σπίτι «Πυξίδα», όπου απασχολούμουν δύο φορές την εβδομάδα -κανονικά στη θέση αυτή θα έπρεπε να βρίσκεται κάποιος γιατρός επτά μέρες την εβδομάδα-, εργαζόμουν μια μέρα στο Νοσοκομείο Παραλιμνίου, μια στο Νοσοκομείο Λάρνακας και μέχρι τις 30 Ιουλίου είχα την ευθύνη ενός ευρωπαϊκού προγράμματος. Η απόφασή μου να αφυπηρετήσω πρόωρα λήφθηκε κατόπιν και άλλων σκέψεων. Τα δύο μου παιδιά σπουδάζουν ιατρική και, σκεπτόμενος σαν Κύπριος πατέρας, αποφάσισα πως φεύγοντας από τον δημόσιο τομέα μπορώ να δημιουργήσω μια καλή προοπτική γι' αυτά όταν θα τελειώσουν τις σπουδές τους. Έχω ήδη δύο προτάσεις για ακαδημαϊκή θέση, κάτι το οποίο με ενδιαφέρει πολύ, ενώ από τον ερχόμενο Νοέμβριο ως γιατρός του ιδιωτικού τομέα πλέον σκοπεύω ν' ασχοληθώ με το θέμα των ναρκωτικών που είναι το μεράκι μου, με τη νευρολογία και τη ψυχιατρική και παράλληλα θα έχω την ευκαιρία ν' αφιερώσω περισσότερο χρόνο στο ΚΕΝΘΕΑ. Εξουθένωση Ερ.- Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται κύμα φυγής γιατρών από τον κρατικό τομέα. Γιατί, πιστεύετε, συμβαίνει αυτό; Αυτό που έχω βιώσει όλα αυτά τα χρόνια στον δημόσιο ιατρικό τομέα είναι η παντελής έλλειψη προγραμματισμού και σχεδιασμού. Οι κυβερνητικοί ιατρικοί λειτουργοί δεν κάνουν επιστήμη αλλά μόνο διοίκηση. Όταν νιώσεις ότι η προσπάθεια που κάνεις να συμπληρώνεις συνεχώς τις επιστημονικές σου γνώσεις και να προσφέρεις όσα περισσότερα μπορείς, δεν αξίζει γρόσι γι' αυτόν που σε αξιολογεί, τότε απογοητεύεσαι. Αυτό έχει ως συνέπεια να κλονίζεται η εμπιστοσύνη των γιατρών απέναντι στο σύστημα. Ως επιστήμονας αναζητάς την ικανοποίηση και την ηθική ανταμοιβή γι' αυτό που προσφέρεις. Αυτήν την παίρνεις, δυστυχώς, μόνο από τους ασθενείς σου, με αποτέλεσμα όσο περνά ο χρόνος να εξουθενώνεσαι. Τα τελευταία πέντε χρόνια ένιωθα ότι είχα φθάσει στα όριά μου διότι έβλεπα πως τίποτα δεν μπορούσε ν' αλλάξει προς το καλύτερο. Γι' αυτό τελικά πήρα την απόφαση να φύγω. Φεύγω με ανάμεικτα αισθήματα. Ευχαριστώ όλους τους συναδέλφους μου και το παραϊατρικό προσωπικό για τη συνεργασία που είχαμε όλα αυτά τα χρόνια. Ερ.- Η έλλειψη προγραμματισμού και σχεδιασμού στον κρατικό ιατρικό τομέα είχε αρνητικό αντίκτυπο και στο θέμα των ναρκωτικών; Σαφέστατα. Το πρόβλημα ξεκίνησε από μη σωστή εκτίμηση της πραγματικότητας. Όταν το άρχισαν να εμφανίζονται οι πρώτοι θάνατοι ηρωινομανών, από χείλη αρμοδίων, οι οποίοι θα έπρεπε να είχαν προβλέψει αυτήν την κατάσταση πριν από μια 15ετία ή τουλάχιστον 10ετία, ακούγαμε ότι δεν υπήρχε πρόβλημα. Πώς ήταν δυνατό, λοιπόν, να υπάρχει η ανάλογη προετοιμασία και προγραμματισμός για αναχαίτιση της μάστιγας των 2 / 7

3 ναρκωτικών και πώς θα μπορούσαν να δημιουργηθούν δομές και στελέχη για να καλύψουν τις ανάγκες; Δυστυχώς, κάποιοι άφησαν τα πράγματα να εξελιχθούν και στο τέλος έπρεπε να ληφθούν επειγόντως πολιτικές αποφάσεις, που καλώς πάρθηκαν, έστω και καθυστερημένα, για τη δημιουργία κέντρων θεραπείας. Όλα αυτά, όμως, έγιναν μέσα σε μια νύκτα, οπότε ήταν φυσικό να παρουσιαστούν πολλά κενά. Μετάθεση ευθυνών Ερ.- Τα κενά εξακολουθούν, όμως, να υφίστανται, παρόλο ότι έχουν περάσει κάποια χρόνια από τη δημιουργία των πρώτων προγραμμάτων πρόληψης και θεραπείας. Υπάρχουν κενά και θα συνεχίσουν να υπάρχουν για πολλά χρόνια, ακριβώς επειδή δεν λήφθηκαν οι αποφάσεις στο σωστό χρόνο και δεν έγινε η κατάλληλη προετοιμασία. Τα ναρκωτικά είναι ένα μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα με πολλές πτυχές, στο οποίο εμπλέκονται πολλές υπηρεσίες. Πρώτα θα έπρεπε να γίνει διάγνωση του προβλήματος, η οποία, όμως, δεν έγινε. Εξαιτίας αυτού ο καθένας, δηλαδή η κάθε εμπλεκόμενη υπηρεσία, άρχισε να παίρνει αμυντική στάση. Κάποιοι έβλεπαν τον εαυτό τους συνυπεύθυνο και προσπαθούσαν να ωραιοποιήσουν την κατάσταση. Προσπαθούσαν να καλύψουν τις δικές τους ευθύνες, χωρίς στην πραγματικότητα να γνωρίζουν ποιες ήταν αυτές. Προέβαιναν σε σπασμωδικές ενέργειες και καλλιεργούσαν τον εφησυχασμό σε αυτούς που έπαιρναν τις πολιτικές αποφάσεις, ενώ την ίδια στιγμή παραπλανούσαν την κοινή γνώμη ότι δήθεν γίνονταν αρκετά για την πρόληψη. Αυτό το φαινόμενο εξακολουθεί να υπάρχει ακόμη και σήμερα. Ήρθε η ώρα, όμως, να δούμε τις πραγματικότητες χωρίς να επιρρίπτουμε ευθύνες ο ένας στον άλλο. Ερ.- Τι δεν έγινε στον σωστό χρόνο; Δεν υπήρξε ολοκληρωμένη προσέγγιση του προβλήματος ούτε και εφαρμόστηκε εθνική στρατηγική. Αυτή ήρθε πολύ καθυστερημένα. Ακόμη κι έτσι, όμως, εγώ λέω ότι για τις γενιές που έχουν περάσει και τώρα υπάρχει ανάγκη για θεραπεία και αποκατάσταση να εφαρμοστούν άλλα προγράμματα και για τις νέες γενιές να σταματήσουμε να συμπεριφερόμαστε με τον παλιό τρόπο και να προσπαθήσουμε να τις βοηθήσουμε ν' αναπτύξουν αντιστάσεις. Το 2004 υπήρξε για πρώτη φορά γραπτή εθνική στρατηγική. Παρόλο ότι τα δύο τελευταία χρόνια στο Αντιναρκωτικό Συμβούλιο δεν ασχοληθήκαμε καθόλου με τη στρατηγική, τώρα τελευταία άρχισε να γίνεται δουλειά. Ο νέος Υπουργός Χάρης Χαραλάμπους έδειξε ότι θα προβεί σε βήματα με αποφασιστικότητα. Πλέον ο καθένας άρχισε ν' αντιλαμβάνεται ποια 3 / 7

4 είναι η δική του η ευθύνη και ρόλος και σε τι ενέργειες πρέπει να προβεί ούτως ώστε να βοηθήσει στη συμπλήρωση του παζλ που λέγεται πρόληψη και θεραπεία. «Με κορόιδευαν όταν μιλούσα για "επιδημία" ηρωίνης ΜΕΙΩΝΕΤΑΙ ΣΥΝΕΧΩΣ ΤΟ ΟΡΙΟ ΗΛΙΚΙΑΣ ΤΩΝ ΧΡΗΣΤΩΝ Ερ.- Δρ Βερεσιέ, θυμούμαι είχατε προειδοποιήσει προ δεκαετίας ότι θ' αντιμετωπίζαμε σοβαρό πρόβλημα με τη χρήση ηρωίνης. Πώς έφθασαν κοντά σας αυτά τα μηνύματα; Με την καθημερινή επαφή που είχα με τους χρήστες αντιλήφθηκα ότι το πρόβλημα άρχισε να γίνεται εντονότερο από το 1995 και έπειτα. Όταν μιλούσα για «επιδημία» ηρωίνης κάποιοι, ακόμη και συνάδελφοί μου, με κορόιδευαν. Δυστυχώς, με την πάροδο των χρόνων επιβεβαιώθηκα. Ερ.- Ποιο είναι το πιο διαδεδομένο ναρκωτικό σήμερα στην Κύπρο και ποιο θεωρείται το πιο επικίνδυνο; Το καθένα έχει τη δική του επικινδυνότητα. Για παράδειγμα η κάνναβη, που είναι το πιο διαδεδομένο ναρκωτικό, προκαλεί ψύχωση στο 1% των χρηστών, ενώ 3%-5% υποφέρουν από σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα. Οι χρήστες κάνναβης μπαίνουν σε έναν φαύλο κύκλο, από τον οποίον δύσκολα μπορούν να βγουν. Βλέποντας ότι η ουσία δεν τους βοηθά να λύσουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν -κατάθλιψη, σεξουαλικό πρόβλημα, κρίσεις πανικού- παίρνουν συνεχώς μεγαλύτερη δόση και στη συνέχεια μπορεί να περάσουν στη χρήση κάποιας άλλης ναρκωτικής ουσίας. Η κοκαΐνη προκαλεί σχιζοφρένεια, ενώ μπορεί να σκοτώσει το χρήστη εάν χορηγηθεί ενδοφλέβια. Ο χρήστης ενδοφλέβιας κοκαΐνης έχει ζωή μόνο 3 χρόνια, λόγω της τοξικότητας που έχει η ουσία στο συκώτι και σε άλλα ζωτικά όργανα. Η ηρωίνη είναι η ουσία που σκοτώνει, γι' αυτό υπάρχει και το σύνθημα που λέει «όλα τα ναρκωτικά προκαλούν εξάρτηση, η ηρωίνη σκοτώνει». Μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο λόγω υπερβολικής δόσης ή νοθείας. Επίσης από τη χρήση κοινής σύριγγας αυξάνεται ο κίνδυνος μετάδοσης μολυσματικών ασθενειών όπως η ηπατίτιδα Β και Γ, το έιτς, η σύφιλη κ.ά. Συνεπώς επιβάλλεται να συνεχιστεί η χορήγηση καθαρών συριγγών στους ηρωινομανείς από τα φαρμακεία. Ερ.- Ποιες θεωρούνται σήμερα οι ομάδες υψηλού κινδύνου; Όλοι οι νέοι ηλικίας χρονών ανεξαίρετα. Ο καθένας έχει τα δικά του προβλήματα. Μια οικογένεια μπορεί να εμφανίζει μιαν εξωτερική ακέραια δομή, αλλά εσωτερικά να μην υπάρχει ανθρώπινη επικοινωνία, ούτε ενθάρρυνση. Πολλοί νέοι δεν νιώθουν καλά με τον εαυτό τους και κανένας 4 / 7

5 δεν μπορεί να τους καταλάβει. Όλα αυτά τους καθιστούν ευάλωτους. Ερ.- Έχει μειωθεί το όριο ηλικίας για την έναρξη της χρήσης; Μειώνεται συνέχεια το όριο ηλικίας των χρηστών, γι' αυτό τα προγράμματα που ξεκινούμε αυτή, τη στιγμή καλύπτουν και τη νηπιακή ηλικία. Πρώτη και τελευταία δόση Ερ.- Μπορεί κάποιος ν' αρχίσει ενδοφλέβια χρήση ηρωίνης χωρίς να έχει ιστορικό χρήσης άλλων ναρκωτικών; Τα στοιχεία που έχουμε από το ΕΚΤΕΠΝ δείχνουν ότι αρκετές κοπέλες που ζήτησαν βοήθεια για απεξάρτηση έτσι ξεκίνησαν τη χρήση ηρωίνης. Λόγω αλληλεγγύης και συμπαράστασης προς τους χρήστες φίλους τους άρχισαν να παίρνουν ηρωίνη. Η πρώτη ενδοφλέβια δόση μπορεί, όμως, να είναι και η τελευταία και είχαμε ένα τέτοιο θλιβερό περιστατικό πριν από μερικά χρόνια στη Λεμεσό, με θύμα κοπέλα η οποία είχε έρθει από το εξωτερικό. Ανύπαρκτη πρόληψη Ερ.- Σε ποιο σημείο βρισκόμαστε σήμερα όσον αφορά την πρωτογενή πρόληψη; Ακόμη είναι στα σπάργανα. Παρόλο που το ΚΕΝΘΕΑ κάνει αρκετά πράγματα σε αυτόν τον τομέα, αναγνωρίζουμε ότι καλύπτει ένα πολύ μικρό μέρος της δουλειάς που πρέπει να γίνει. Από κυβερνητικής πλευράς ελάχιστα γίνονται για την πρωτογενή πρόληψη. Αντιλαμβάνεστε ότι είναι δύσκολο να γίνει πρόληψη από τις 7.30π.μ.-2.30μ.μ., μη έχοντας, μάλιστα, στελέχη και κονδύλια. Ερ.- Στον τομέα της θεραπείας-απεξάρτησης οι δομές που έχουν δημιουργηθεί επαρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες; Έγιναν αρκετά βήματα και αποκτήθηκαν κάποιες εμπειρίες που μπορεί να μας καθοδηγήσουν για το μέλλον. Αυτήν τη στιγμή λειτουργεί η Μονάδα Αποτοξίνωσης «Άνωση», το θεραπευτικό σπίτι «Πυξίδα», η κλειστή θεραπευτική κοινότητα «Αγία Σκέπη» και η «Τόλμη», που ανήκει στο ΚΕΝΘΕΑ που εφαρμόζει ανοικτά προγράμματα σε 4 πόλεις. 5 / 7

6 Τον τελευταίο καιρό προέκυψαν, όμως, νέες ανάγκες, που δεν μπορούν να καλυφθούν από τις υφιστάμενες δομές. Υπάρχουν κάνουν χρήση χαπιών «έκσταση» και κάνναβης, οι άνθρωποι με διπλή διάγνωση, δηλαδή που κάνουν χρήση και αντιμετωπίζουν παράλληλα ψυχικό πρόβλημα, οι νεαρές γυναίκες και πιθανόν μητέρες τοξικομανείς, οι χρήστες κοκαΐνης και άλλων διεγερτικών που δεν χρειάζονται σωματική αποτοξίνωση αλλά ψυχολογική απεξάρτηση, το πρόβλημα της πολυχρήσης και οι φυλακισμένοι χρήστες. Για όλους αυτούς δεν προσφέρονται θεραπευτικά προγράμματα. Παράλληλα, υπάρχει ανάγκη για εφαρμογή προγράμματος μείωσης της βλάβης με τη χορήγηση υποκατάστατων ηρωίνης καθώς και αναγκαστικής θεραπείας -ως εναλλακτική ποινή- για τους χρήστες που καταδικάζονται σε φυλάκιση. Τα κράτος πρέπει ν' αναλάβει τις ευθύνες του και να καλύψει τα πιο πάνω κενά. Οι επιλογές που έχει είναι οι εξής: Είτε θα οργανωθεί και θα προχωρήσει στη δημιουργία των κατάλληλων δομών είτε θα ενισχύσει τον μη κυβερνητικό τομέα ή θα αγοράσει υπηρεσίες. Επιβάλλεται να υπάρξει πλουραλισμός θεραπευτικών προτάσεων. Δεν υπάρχει ίαση, μόνο θεραπεία Ερ.- Ποια είναι τα ποσοστά επιτυχίας της αποτοξίνωσης; Οτιδήποτε μπορεί να σώσει έστω και έναν άνθρωπο, θεωρείται επιτυχία. Ακόμη και η αναγνώριση και παραδοχή από μέρους του ατόμου ότι αντιμετωπίζει πρόβλημα, θεωρείται επιτυχία. Η τοξικοεξάρτηση δεν έχει ίαση, αλλά θεραπεία. Ο διαχωρισμός έγκειται στο εξής: Αν με ρωτήσετε αν ο διαβήτης έχει θεραπεία θα σας πω ναι, αν παίρνεις ινσουλίνη καθημερινά. Δεν έχει, όμως, ίαση. Τα ναρκωτικά έχουν θεραπεία εάν προσφέρουμε προγράμματα αποτοξίνωσης, απεξάρτησης, κοινωνικής επανένταξης και στήριξης για το υπόλοιπο της ζωής του χρήστη. Ίαση δεν υπάρχει. Το άτομο που έκανε χρήση ανά πάσα στιγμή, όταν βρεθεί σε δύσκολη θέση, μπορεί να υποκύψει ξανά στον πειρασμό, αφού η ψυχολογική εξάρτηση δεν χάνεται ποτέ. Ερ.- Γιατρέ, γνωρίζετε πολύ καλά το θέμα των ναρκωτικών. Πιστεύετε η Κύπρος έχει χάσει το παιχνίδι ή μπορεί να θέσει υπό έλεγχον το πρόβλημα; Πιστεύω ότι το παιχνίδι δεν είναι χαμένο και πάντα θα υπάρχει ελπίδα. Πρέπει, όμως, να κάνουμε έναν βασικό διαχωρισμό. Γι' αυτήν τη γενιά που βρίσκεται μέσα στο πρόβλημα των ναρκωτικών συμπεριφερόμαστε διαφορετικά και δίνουμε έμφαση στη θεραπεία, ενώ για τα νέα παιδιά ξεκινούμε από την αρχή. Ένα σύνθημα το οποίο χρησιμοποιούμε στην «Πυξίδα» είναι ότι «η σημερινή μέρα είναι η πρώτη μέρα της υπόλοιπής μου ζωής». Αυτό πρέπει να 6 / 7

7 ισχύσει και στην πρόληψη. 7 / 7