Δ.Κ.ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων Αργολίδας. Τα νέα Προγράμματα Σπουδών του Λυκείου στα Αρχαία Ελληνικά, τη Γλώσσα και τη Λογοτεχνία

Transcript

1 Δ.Κ.ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων Αργολίδας Τα νέα Προγράμματα Σπουδών του Λυκείου στα Αρχαία Ελληνικά, τη Γλώσσα και τη Λογοτεχνία

2 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (AE ΓΛΩΣΣΑ & ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΑΕ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ & ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Γενικοί Στόχοι : Η προώθηση της Ενεργητικής / Κριτικής Μάθησης, μέσα από τη σύγκριση της ΑΕ με τη ΝΕ Γλώσσα Η εξάσκηση δεξιοτήτων για την αναζήτηση πληροφοριών στα αρχαία κείμενα η απόκτηση «γραμματισμών» (κριτικού, γλωσσικού, κοινωνικού) Ειδικοί στόχοι: Η επικοινωνία των μαθητών με σημαντικά έργα της ελληνικής αρχαιότητας Η κατανόηση της αξίας τους ως στοιχείου της ελληνικής πολιτισμικής ταυτότητας Η εκτίμηση της διαχρονικής σημασίας τους για τον ελληνικό και τον παγκόσμιο πολιτισμό Η εκτίμηση της ανθρωποκεντρικής και ανθρωπογνωστικής σημασίας τους

3 Βασικοί Άξονες Το αρχαίο κείμενο, προϊόν της κοινωνίας που το παρήγαγε Λειτουργεί ως αφετηρία ανασύνθεσης της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας και του πολιτισμού της Το περιεχόμενό του αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο του αξιακού της κώδικα Παρέχει διασυνδέσεις, με άλλα γνωστικά αντικείμενα, όπως η Ιστορία και η Γλώσσα Ανθρωποκεντρική η ερμηνευτική του προσέγγιση

4 Βασικά στοιχεία Μεθοδολογίας Ολιστική προσέγγιση (Κειμενοκεντρική και διακειμενική) Ενδιαφέρει ο εντοπισμός των κομβικών μορφοσυντακτικών σχημάτων, η κατανόηση της τυπολογικής τους ομοιομορφίας και της επικοινωνιακής τους σκοπιμότητας Πολυεπίπεδη ερμηνεία του κειμένου, με ταυτόχρονο συνδυασμό γραμματικής, συντακτικού και νοήματος Εξάσκηση των μαθητών, με συνδυασμό δραστηριοτήτων σε παραδειγματικό και συνταγματικό άξονα Συγκριτική προσέγγιση της ΑΕ, μέσω της ΝΕ Γλώσσας Κατανόηση του πρωτότυπου με αξιοποίηση παραλλαγών μεταφράσεων Η διδασκαλία του μαθήματος, αφορμή για διερευνητική μάθηση, μέσω της αξιοποίησης την ώρα του μαθήματος: Συντακτικών Λεξικών Mεταφράσεων Ψηφιακών εργαλείων

5 ΚΕΙΜΕΝΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ Σημαίνει: Πολυεπίπεδη προσέγγιση του αρχαίου κειμένου, δηλ.ταυτόχρονη αξιοποίηση στοιχείων αλληλένδετων και κομβικών, με στόχο τη συνολική φιλολογική του ερμηνεία Κατά τα εξής μέρη: Δομολειτουργικό μέρος (Τρόπο σύνθεσης των νοημάτων) Μορφολογικό μέρος (Γραμματική- Σύνταξη λεξιλόγιο) Ιδεολογικό μέρος (αξιακή διάσταση)

6 ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΕΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ Σημαίνει :Σχέση μεταξύ δύο αυτόνομων νοηματικά χωρίων αρχαίων συγγραφέων: Δομολειτουργική / Μορφολογική Σχέση (ομοιότητες και παραλλαγές στη σύνθεση των νοημάτων και στη χρήση γραμματικών και συντακτικών σχημάτων), αλλά και συσχέτιση Θεματική Ιστορική Ιδεολογική

7 Παιδαγωγική και διδακτική σημασία του κειμενοκεντρισμού και της διακειμενικότητας στην επεξεργασία του αδίδακτου κειμένου Ο Μαθητής αντιλαμβάνεται το αρχαίο χωρίο ως ενιαίο σύνολο Ενεργοποιεί την κρίση του και αξιοποιεί τη γνώση του, προκειμένου να συνδέσει τα συντακτικά σχήματα και τα γραμματικά φαινόμενα με την αφηγηματική σκοπιμότητα και την επικοινωνιακή αποτελεσματικότητα του συγγραφέα Εντάσσει τα γλωσσικά προϊόντα του αρχαίου λόγου στο αντίστοιχο γραμματειακό και κοινωνικό τους περίγραμμα Εξοικειώνεται με τεχνικές απεικόνισης του αρχαίου κειμένου, ώστε από το λεκτικό και το ύφος του να εξαγάγει τις απαραίτητες ερμηνευτικές πληροφορίες. Συγκρίνει τις στάσεις των συγγραφέων ως προς τα ίδια γεγονότα Εξάγει συμπεράσματα για τον κώδικα λειτουργίας θεσμών και προσώπων της Αρχαίας Ελλάδας Εκτιμά την αξία των περικοπών από τα έργα διαφόρων συγγραφέων ως ιστορικών πηγών.

8 ὕστερον δὲ Πελοποννησίων διατειχιζόντων τὸν Ἰσθμόν, καὶ ἀγαπώντων μὲν τῇ σωτηρίᾳ, νομιζόντων δ' ἀπηλλάχθαι τοῦ κατὰ θάλατταν κινδύνου, καὶ διανοουμένων τοὺς ἄλλους Ἕλληνας περιιδεῖν ὑπὸ τοῖς βαρβάροις γενομένους, ὀργισθέντες Ἀθηναῖοι συνεβούλευον αὐτοῖς, εἰ ταύτην τὴν γνώμην ἕξουσι, περὶ ἅπασαν τὴν Πελοπόννησον τεῖχος περιβαλεῖν: εἰ γὰρ αὐτοὶ ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων προδιδόμενοι μετὰ τῶν βαρβάρων ἔσονται, οὔτ' ἐκείνοις δεήσειν χιλίων νεῶν οὔτε τούτους ὠφελήσειν τὸ ἐν Ἰσθμῷ τεῖχος: ἀκινδύνως γὰρ ἔσεσθαι τὴν τῆς θαλάττης ἀρχὴν βασιλέως. διδασκόμενοι δὲ καὶ νομίζοντες αὐτοὶ μὲν ἄδικά τε ποιεῖν καὶ κακῶς βουλεύεσθαι, Ἀθηναίους δὲ δίκαιά τε λέγειν καὶ τὰ βέλτιστα αὐτοῖς παραινεῖν, ἐβοήθησαν εἰς Πλαταιάς. {Επιτάφιος του Λυσία (παράγραφοι 44-46)}. Λακεδαιμόνιοι δὲ αἰσθόμενοι τὸ μέλλον ἦλθον πρεσβείᾳ, τὰ μὲν καὶ αὐτοὶ ἥδιον ἂν ὁρῶντες μήτ' ἐκείνους μήτ' ἄλλον μηδένα τεῖχος ἔχοντα, τὸ δὲ πλέον τῶν ξυμμάχων ἐξοτρυνόντων καὶ φοβουμένων τοῦ τε ναυτικοῦ αὐτῶν τὸ πλῆθος, ὃ πρὶν οὐχ ὑπῆρχε, καὶ τὴν ἐς τὸν Μηδικὸν πόλεμον τόλμαν γενομένην. ἠξίουν τε αὐτοὺς μὴ τειχίζειν, ἀλλὰ καὶ τῶν ἔξω Πελοποννήσου μᾶλλον ὅσοις εἱστήκει ξυγκαθελεῖν μετὰ σφῶν τοὺς περιβόλους, τὸ μὲν βουλόμενον καὶ ὕποπτον τῆς γνώμης οὐ δηλοῦντες ἐς τοὺς Ἀθηναίους, ὡς δὲ τοῦ βαρβάρου, εἰ αὖθις ἐπέλθοι, οὐκ ἂν ἔχοντος ἀπὸ ἐχυροῦ ποθέν, ὥσπερ νῦν ἐκ τῶν Θηβῶν, ὁρμᾶσθαι τήν τε Πελοπόννησον πᾶσιν ἔφασαν ἀναχώρησίν τε καὶ ἀφορμὴν ἱκανὴν εἶναι. οἱ δ' Ἀθηναῖοι Θεμιστοκλέους γνώμῃ τοὺς μὲν Λακεδαιμονίους ταῦτ' εἰπόντας ἀποκρινάμενοι ὅτι πέμψουσιν ὡς αὐτοὺς πρέσβεις περὶ ὧν λέγουσιν εὐθὺς ἀπήλλαξαν (Θουκυδίδη Ιστοριών A, 90)

9 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Ανοιχτή μεθοδολογία, με βάση τους επιδιωκόμενους διδακτικούς στόχους

10 Γενικοί Σκοποί: ΓΛΩΣΣΑ Η απόκτηση κριτικής εγγραμματοσύνης Ευελιξία στο χειρισμό με το λόγο διαφορετικών επικοινωνιακών καταστάσεων Απόκτηση δεξιοτήτων αποτελεσματικής γλωσσικής επικοινωνίας Γνωστικοί στόχοι: Κατανόηση της γλωσσικής ποικιλίας Κατανόηση της κειμενικής ποικιλίας και της πολυτροπικότητας Διάκριση των επικοινωνιακών σκοπιμοτήτων Διάκριση καθημερινού από ακαδημαϊκό λόγο Αξιακοί Στόχοι Εκτίμηση πολιτισμικής διαφορετικότητας μέσα από τη Γλώσσα Χειρισμός του λόγου με δημοκρατικό τρόπο Πειθώ και αντίκρουση επιχειρημάτων Έκφραση επίκαιρων Αξιών, όπως ο σεβασμός του περιβάλλοντος και η αειφορία

11 Άξονες Γνώσεις μέσω της Γλώσσας (κριτική και ευαίσθητη ματιά στον Κόσμο) Γνώσεις για τη λειτουργία της Γλώσσας (μεταγνωστική αξιοποίηση των μηχανισμών για την παραγωγή λόγου, αντίστοιχου με τις εκάστοτε συνθήκες) Κριτικός γραμματισμός και δεξιότητες (σύνδεση του γλωσσικού μαθήματος με την πραγματική ζωή) Διδακτικές πρακτικές για την υποστήριξη των προηγούμενων (π.χ. ερευνητική εργασία μαθητοκεντρικού και ομαδοσυνεργατικού χαρακτήρα)

12 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Αντιμετώπιση των κειμένων ως προϊόντων επικοινωνιακής αναγκαιότητας Σταδιακή μετάβαση από τον οικείο στον επίσημο λόγο Χρήση γλωσσικών σημειωτικών πόρων (π.χ. από διδακτικά εγχειρίδια, εξωδιδακτικά κείμενα, ηλεκτρονικό υλικό) Υλοποίηση σχεδίων διδασκαλίας τύπου Project Έμφαση στην πολιτισμική ιδιαιτερότητα της ελληνικής γλώσσας αλλά και στην κατανόηση της πολιτισμικής γλωσσικής ποικιλίας Κατανόηση των χαρακτηριστικών κάθε κειμενικού είδους και αναπαραγωγή τους από τους μαθητές σε αυθεντικά κείμενα Ενσωμάτωση των ΤΠΕ ως μέσων παιδαγωγικών, αλλά και πρακτικών γραμματισμού

13 «Βαβυλωνία» του Δημ. Βυζάντιου (Ναύπλιο, 1836) Λογ. Καὶ δὴ εὐθυμητέον τήμερον, καὶ πανηγυριστέον τὴν τῆς Ἑλλάδος παλιγγενεσίαν - κἀγὼ μεθ' ὑμῶν. Ἀνατ. Κάτεσαι κι' ἐσὺ μαζῆ μας σουφρὰ, λογιώτατε; Λογ. Ἔγωγε. Ἀνατ. Τζάνουμ, λογιώτατε, μπαμπᾶ σου γλῶσσα γιὰ τὶ ντὲ μιλᾷς; Λογ. Τὴν τῶν προγόνων διαλέγεσθαι χρή. Ἀνατ. Ἐγὼ χρὴ, μὴ, γόνω, μόνω, ντὲ ξέρω γιατὶ ντὲ μιλᾶς ῥωμαῖκα, ἔριφ; Λογ. Ταύτην γὰρ καὶ μεμάθηκα. Ἀνατ. Ὥρσε κι' ἄλλο!!! ἐγὼ λέω, γιατὶ ντὲ μιλᾷς ῥωμαῖκα, ἐκεῖνο μὲ λέει, μεμανάτηκα, πανάτηκα - ἄν μπορῇς κατάλαβε πγιὰ. Χῖος. Καλὲ, ἴντα θὰ κάμουμεν τώρη; ἔν καθούμεστεν πλιά; Ἀλβ. Πῶ, νὰ τὸ κάνῃς ἀδαλέτι] μαζῆ, ὀρέ. Ἀνατ. Ναὶ, οὕλοι σ' ἕνα σουφρᾶ νὰ κάτζουμε τζάνουμ. Ἀλβ. Χὰ, χὰ καλὸ εἶναι ἔτζι, ὀρέ. Κύπρ. Σὰ θὰ κάτζουσιν ὅλοι τοῦτοι νὰ φᾶσιν, τρώω κι' ἐώ. (Απόσπασμα από την Γ σκηνή)

14 Συνδυασμός Σκοπών Αξόνων Μεθοδολογίας στο προηγούμενο κείμενο Ψηφιακό Υλικό Γλωσσική ποικιλότητα (τοπικές διάλεκτοι) Επικοινωνιακή χρήση της γλώσσας Διαθεματική σύνδεση (π.χ. με Ιστορία,ΑΕΓ) Έκφραση πολιτισμικής ταυτότητας/ διαφορετικότητας μέσα από τη γλώσσα Βιωματικότητα (με «παιχνίδι ρόλων») Μετάβαση από τον ακαδημαϊκό στον καθημερινό λόγο

15 ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ Αξιολόγηση από τον εκπαιδευτικό Παρακολούθηση της γλωσσικής εξέλιξης των μαθητών Αυτοαξιολόγηση του Μαθητή Με βάση το portfolio Ετεροαξιολόγηση, μεταξύ μαθητών, και κατά ομάδες (που διορθώνουν η μία τα κείμενα της άλλης)

16 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γενικός σκοπός Κριτική αγωγή στον σύγχρονο πολιτισμό (η Λογοτεχνία κώδικας κατανόησης της καθημερινής πραγματικότητας) Επιμέρους Στόχοι: Σύνδεση της Λογοτεχνίας ως τρόπου έκφρασης με την κατανόηση της κοινωνίας Δημιουργία «έθνους αναγνωστών». Διάδοση της φιλαναγνωσίας Καλλιέργεια ποικιλίας αναγνωστικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων σε όλα τα είδη της τέχνης του λόγου Κατανόηση της λειτουργίας της Λογοτεχνίας ως διαπολιτισμικού χρόνου και τόπου συνάντησης των πολιτισμών

17 Θεματικός Τα δύο φύλα Παράδοση και Μοντερνισμός Θέατρο Μαθητοκεντρικός Αξονες Οι ανάγκες των σημερινών μαθητών ως «αναγνωστών» Δομικός Διάταξη της ύλης όχι με ιστορικά χρονολογικά κριτήρια, αλλά θεματικά ειδολογικά

18 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Ανασύσταση της σχολικής τάξης ως «κοινότητας αναγνωστών» Παρακολούθηση της ιστορικής συνέχειας μέσω της εναλλαγής της παράδοσης με τη μεταβολή, σε επίπεδο ατόμων, έργων, θεμάτων, ρευμάτων και ειδών Από την ιστορικότητα του κειμένου, στην ιστορικότητα του αναγνώστη «Ιστορικότητα του αναγνώστη»: Διακριτική ευχέρεια του μαθητή, να προσλαμβάνει ένα κείμενο ως προϊόν του καιρού του μόνο ή και ως σύνολο αξιών, με διαχρονικό και επίκαιρο μήνυμα

19 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Ανοιχτή μεθοδολογία, με βάση τους επιδιωκόμενους διδακτικούς στόχους