Κλινικό Φροντιστήριο Διαχείριση του εργασιακού στρες και της επαγγελματικής εξουθένωσης ΤΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ

Transcript

1 Κλινικό Φροντιστήριο Διαχείριση του εργασιακού στρες και της επαγγελματικής εξουθένωσης ΤΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ Κοϊνης Αριστοτέλης, M.A. MSc, PhD(cand.) Ψυχολόγος -Γνωσιακός Ψυχοθεραπευτής

2 αργός χορός.το γράμμα μιας έφηβης Cicognani είναι το όνομα του διευθυντή του Παιδιατρικού τμήματος του νοσοκομείου της Bologna

3 Τι είναι το άγχος; Πανανθρώπινη υποκειμενική εμπειρία. Προειδοποιητικό σήμα συναγερμός. Προετοιμασία για την εντόπιση και αντιμετώπιση επικίνδυνων καταστάσεων. ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ

4 Άγχος-συναισθηματική αντίδραση. Είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιδρά το μυαλό και το σώμα μας σε κάθε νέα απειλητική ή συγκινησιακή κατάσταση. Το άγχος είναι φυσιολογικό και δημιουργικό, μέχρι κάποιο βαθμό. Κινητοποιεί σε δύσκολες και προκλητικές φάσεις της ζωής, ώστε κανείς να καταβάλει το μέγιστο των προσπαθειών του, προκειμένου να επιτύχει τον στόχο του. Είναι όμως βλαπτικό και ζημιογόνο, όταν συνεχίζεται χωρίς διακοπή για μεγάλα χρονικά διαστήματα.

5 ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΑΓΧΟΣ ΠΑΛΗ FIGHT ΦΥΓΗ FLY

6 ΓΕΓΟΝΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΣΚΕΨΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ ΑΔΡΕΝΑΛΙΝΗ ΣΩΜΑΤΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΑΓΧΟΣ

7 Σωματικά συμπτώματα άγχους Αίσθημα παλμών, ταχυκαρδία. Γρήγορη αναπνοή, συσφιγκτικό αίσθημα στο στήθος, αίσθημα δύσπνοιας. Κόμπος στο λαιμό, σφίξιμο στο στομάχι. Ναυτία, διάρροια. Εφίδρωση. Αίσθημα τάσης σε όλο το σώμα (πρόσωπο, αυχένας, άκρα). Τρόμος (τρεμούλες) των άκρων ή αιμωδίες των άκρων. Αίσθημα ζάλης, πονοκέφαλος, εμβοές.

8 Πότε το άγχος γίνεται «κακό» Βιώνουμε άγχος ενώ: Δεν υπάρχει κίνδυνος Ο κίνδυνος έχει περάσει Ή το άγχος που βιώνουμε είναι υπερβολικό σε σχέση με τον κίνδυνο που αντιμετωπίζουμε.

9 Γεγονός Αναγνώριση του Γεγονότος ως επικίνδυνου Άγχος Αγωνία Σωματικά Συμπτώματα Γεγονός Σκέψεις Άγχος

10 Σημασία δεν έχει μόνο η κατάσταση, αλλά ο τρόπος με τον οποίο σκέφτομαι για την κατάσταση.

11 Συμπτώματα εργασιακού άγχους Σε ατομικό επίπεδο: συναισθηματικές αντιδράσεις (οξυθυμία, ανησυχία, διαταραχές ύπνου, κατάθλιψη, υποχονδρία, αποξένωση, επαγγελματική εξουθένωση, προβλήματα στις οικογενειακές σχέσεις) γνωστικές αντιδράσεις (δυσκολία στη συγκέντρωση, στην ανάκληση στη μνήμη, στην εκμάθηση νέων πραγμάτων, στη λήψη αποφάσεων) προβλήματα συμπεριφοράς (κατάχρηση ναρκωτικών ουσιών, οινοπνευματωδών και καπνού, καταστρεπτική συμπεριφορά) φυσιολογικές αντιδράσεις (προβλήματα στη σπονδυλική στήλη, μειωμένη ανοσία, πεπτικό έλκος, καρδιακά προβλήματα, υπέρταση).

12 ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΑΓΧΟΣ Όταν ένας άνθρωπος είναι αγχωμένος έχει την τάση να σκέφτεται με αρνητικό τρόπο για: Τον εαυτό του Τον κόσμο Το μέλλον

13 ΑΥΤΟΜΑΤΕΣ ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ Παρουσιάζονται αυτόματα. Μας οδηγούν σε υπεραξιολόγηση της περίπτωσης αρνητικής έκβασης των καταστάσεων. Αν τα πράγματα πάνε λάθος, τότε θα είναι δύσκολο να βρούμε διέξοδο, να βοηθήσουμε τον εαυτό μας ή να βρούμε βοήθεια από άλλη πηγή.

14 Ο αρνητικός τρόπος σκέψης οδηγεί σε αύξηση του άγχους το οποίο με τη σειρά του οδηγεί σε νέες αρνητικές σκέψεις, περισσότερο άγχος και τελικά σε ένα φαύλο κύκλο. Γεγονός Άγχος Αρνητικές Σκέψεις για το γεγονός ή και για το άγχος και τα συμπτώματά του

15 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΓΧΟΥΣ Μέθοδος αυτοβοήθειας με σκοπό την ελάττωση ή διακοπή των ψυχολογικών αντιδράσεων. Βασίζεται στη θεωρία ότι δεν είναι οι καταστάσεις που προκαλούν μια αντίδραση, αλλά οι σκέψεις που κάνουμε για τις καταστάσεις αυτές. Σύνδεση του τρόπου που σκεφτόμαστε και των συναισθημάτων που βιώνουμε. Η αντίδραση ακολουθεί τις σκέψεις μας. Αν αλλάξουμε τις σκέψεις μας μπορούμε να αλλάξουμε την αντίδρασή μας. Πρακτικός έλεγχος των συμπτωμάτων του άγχους.

16 ΣΤΟΧΟΙ Τρόπος Σκέψης Σωματικά Συμπτώματα Άγχους Αναγνώριση λανθασμένων τρόπων σκέψης. Διόρθωσή τους. Αποκατάσταση ρεαλιστικής σκέψης. Ρύθμιση Αναπνοής. Μυϊκή Χαλάρωση.

17 Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ Η αδρεναλίνη προκαλεί υπέρπνοια με σκοπό την αυξημένη οξυγόνωση των μυών για την αντιμετώπιση του κινδύνου (πάλη ή φυγή). Η υπεροξυγόνωση αυτή μέσω χημικών μεταβολών στον οργανισμό μπορεί να δημιουργήσει συμπτώματα όπως : ζάλη, δυσκολία στην αναπνοή, κράμπες, τρεμούλα. Στη συνέχεια η αξιολόγηση αυτών των συμπτωμάτων ως ένδειξη επικείμενου κινδύνου οδηγεί σε νέα παραγωγή αδρεναλίνης, επίταση της συμπτωματολογίας κοκ.

18 ΡΥΘΜΙΣΗ ΑΝΑΠΝΟΗΣ (Ι) Επικεντρώστε την προσοχή σας στην αναπνοή σας. Διαφραγματική αναπνοή. Τοποθετείστε το ένα χέρι στο στήθος και το άλλο χέρι στο στομάχι. Εισπνέετε από τη μύτη, αφήνετε το στομάχι να φουσκώνει, διατηρείτε την κίνηση του στήθους στο ελάχιστο χωρίς να σφίγγεστε.

19 ΡΥΘΜΙΣΗ ΑΝΑΠΝΟΗΣ (ΙΙ) Εκπνεύστε από τη μύτη, ήρεμα και αργά. Επαναλάβετε με έναν σταθερό ρυθμό (8-12 αναπνοές το λεπτό) Εφαρμόζετε την άσκηση συστηματικά και συχνά 2-3 φορές τη μέρα.

20 ΜΥΙΚΗ ΧΑΛΑΡΩΣΗ Το άγχος οδηγεί σε αυξημένη μυϊκή ένταση και μυϊκούς πόνους. Η μυϊκή ένταση οδηγεί σε εύκολη κόπωση. Η μυϊκή ένταση επιτείνει την ανησυχία. Η μυϊκή χαλάρωση βοηθάει στον καλύτερο έλεγχο και περιορισμό του άγχους.

21 Με την μυϊκή χαλάρωση επιτυγχάνεται: Ελάττωση της μυϊκής έντασης και πόνων. Ελάττωση της ανησυχίας που απορρέει από την ένταση αυτή. Καλύτερη ξεκούραση και αναζωογόνηση μετά από μια δύσκολη μέρα. Βελτίωση του ύπνου. Καλύτερη αντιμετώπιση των αγχογόνων καταστάσεων. Βελτίωση ικανοτήτων μάθησης και προσοχής. Ελάττωση ανάγκης καπνίσματος, κατανάλωσης αλκοόλ και αυξημένων ποσοτήτων τροφής.

22 Με άλλα λόγια ΧΑΛΑΡΩΣΗ ΑΓΧΟΛΥΣΗ

23 Κάποιες βασικές αρχές για την Μυϊκή Χαλάρωση: Συνίσταται σε μια σειρά κύκλων έντασης (σφιξίματος) και χαλάρωσης διαφόρων μυϊκών ομάδων. Χρειάζεται σταθερή τακτική εξάσκηση (1-2 φορές τη μέρα). Αρχικά πραγματοποιείται στο σπίτι, αργότερα μπορεί να πραγματοποιηθεί οπουδήποτε (στο γραφείο, στο metro κλπ). Καλύτερη ώρα είναι αργά το απόγευμα, όχι όμως το βράδυ πριν τον ύπνο. Ένα ήσυχο μέρος με καλή θερμοκρασία άνετα ρούχα. Συνολική διάρκεια Παράλληλη ρύθμιση της αναπνοής. Τήρηση ημερολογίου χαλάρωσης.

24 Ένα τυπικό παράδειγμα Χαλάρωσης Κλείστε τα μάτια. Άκρο χέρι και πήχης Σφίξτε το χέρι σε γροθιά αφήνοντας τον βραχίονα χαλαρό. Κρατήστε την ένταση για 5-7 sec. Χαλαρώστε. Επαναλάβετε. Βραχίονας Τεντώστε τον αγκώνα αφήνοντας τον πήχη χαλαρό. Κρατήστε την ένταση για 5-7 sec.χαλαρώστε. Επαναλάβετε. Επαναλάβετε την ίδια διαδικασία για το άλλο άνω άκρο.

25 Πρόσωπο Σηκώστε τα φρύδια προς τα πάνω, ζαρώνοντας το μέτωπο. Κρατήστε την ένταση για 5-7 sec. Χαλαρώστε. Επαναλάβετε. Σφίξτε έντονα τα μάτια. Κρατήστε την ένταση για 5-7 sec. Χαλαρώστε. Επαναλάβετε. Σφίξτε τα δόντια και τραβήξτε προς τα πίσω τις άκρες του στόματος. Κρατήστε την ένταση για 5-7 sec. Χαλαρώστε. Επαναλάβετε.

26 Πλάτη, ώμοι στήθος Πάρτε βαθιά ανάσα, κρατήστε τον αέρα και τραβήξτε τους ώμους προς τα πάνω. Κρατήστε την ένταση για 5-7 sec. Χαλαρώστε. Επαναλάβετε. Κοιλιά Σφίξτε τους μύες της κοιλιάς. Κρατήστε την ένταση για 5-7 sec. Χαλαρώστε. Επαναλάβετε.

27 Μηρός Σφίξτε όλους τους μυς του μηρού. Κρατήστε την ένταση για 5-7 sec. Χαλαρώστε. Επαναλάβετε. Κνήμη Γυρίστε το πέλμα προς τα πάνω. Κρατήστε την ένταση για 5-7 sec. Χαλαρώστε. Επαναλάβετε. Πέλμα Κάμψτε το πέλμα προς τα κάτω. Κρατήστε την ένταση για 5-7 sec. Χαλαρώστε. Επαναλάβετε. Επαναλάβετε για το άλλο κάτω άκρο.

28 Τερματισμός: Ανοίξτε τα μάτια. Μετρήστε από το 5 προς το 1 κουνώντας διαδοχικά ελαφρά τις παραπάνω μυϊκές ομάδες (πόδια, χέρια, κεφάλι, λαιμό)

29 ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ Παρατήρηση άσχημων συναισθημάτων. Εντοπισμός αυτόματων αρνητικών σκέψεων που σχετίζονται με αυτά. Αναγνώριση σχέσης σκέψεων και συναισθημάτων. Έλεγχος της εγκυρότητας των σκέψεων. Τι ενδείξεις έχω ότι τα πράγματα είναι έτσι; Τι άλλο μπορεί να συμβαίνει;

30 ΑΛΛΑ ΘΕΜΑΤΑ Τεχνικές διαχείρισης χρόνου Στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων Βελτίωση επικοινωνίας στον εργασιακό χώρο Διεκδικητική συμπεριφορά

31 10 ο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΓΕΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ 24-27/ DIVANI CARAVEL, ΑΘΗΝΑ ΚΛΙΝΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ Διαχείριση του εργασιακού στρες και της επαγγελματικής εξουθένωσης Κοϊνης Αριστοτέλης- Ψυχολόγος BPsyc.MA,MSc,Ph.D Γενικό Νοσοκομείο Αργολίδας

32 Επαγγελματική Εξουθένωση Η ιδέα ότι αύριο πρωί θα πάτε στη δουλειά, σας τρομάζει; Δεν έχετε καθόλου ενθουσιασμό για τη δουλειά σας και κάνετε συνεχώς λάθη, ακόμα και στις πιο απλές εργασίες; Κάνετε μόνο τα απαραίτητα, επιστρέφετε όμως στο σπίτι νιώθοντας κουρασμένοι, στρεσαρισμένοι και δίχως ίχνος ενέργειας;

33 Ορισμός Ε.Ε. «Η απώλεια ενδιαφέροντος για τους ανθρώπους με τους οποίους κάποιος εργάζεται, συμπεριλαμβανομένης της σωματικής εξάντλησης και χαρακτηρίζεται από συναισθηματική εξάντληση όπου ο επαγγελματίας δεν έχει πλέον καθόλου θετικά αισθήματα συμπάθειας ή σεβασμού για τους πελάτες ή ασθενείς» Maslach C. (1982)

34 Ορισμός Ε.Ε. Ερευνητές υποστήριξαν ότι είναι δυνατό να αξιολογήσουμε την επαγγελματική εξουθένωση των εργαζόμενων χρησιμοποιώντας τον Κατάλογο Επαγγελματικής Εξουθένωσης (Maslach Burnout Inventory (MBI), Maslach & Jackson, 1986). Το ΜΒΙ αποτελεί μια ευρέως χρησιμοποιούμενη κλίμακα και αξιολογεί τρία βασικά στοιχεία: α) το βαθμό συναισθηματικής εξάντλησης β) τα επίπεδα αποπροσωποποίησης γ) την αίσθηση μειωμένων προσωπικών επιτευγμάτων

35 Ορισμός Ε.Ε. Ο όρος «επαγγελματική εξουθένωση» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά για την περιγραφή των συμπτωμάτων σωματικής και ψυχικής εξουθένωσης σε επαγγελματίες υπηρεσιών ψυχικής υγείας και γενικότερα, σε χώρους που δημιουργούνται στενές σχέσεις μεταξύ επαγγελματιών και ατόμων που έχουν την ανάγκη τους. (Freudenberger, 1974)

36 Ορισμός Ε.Ε. Ένα αίσθημα συναισθηματικής εξάντλησης και αδιαφορίας για την καριέρα, που διαρκεί για εβδομάδες, μήνες και μερικές φορές χρόνια. Η εξάντληση αυτού του τύπου κλιμακώνεται σταδιακά και έχει ως αποτέλεσμα πολλά μακροχρόνια προβλήματα όπως αισθήματα απελπισίας και ανεπάρκειας, ενώ συχνά επεκτείνεται σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης ζωής.

37 Συναντάται κυρίως Από έρευνες που έχουν γίνει διαφάνηκε ότι η επαγγελματική εξουθένωση είναι συχνότερη σε κάποια επαγγέλματα, όπως η Ιατρική και η Νοσηλευτική. (Jimmieson, 2000) Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι από τις δημοσιευμένες μελέτες για την επαγγελματική εξουθένωση, οι περισσότερες αφορούν στους επαγγελματίες της υγείας σε ποσοστό 34%. (Firth-Cozens & Payne, 1999)

38

39 Οι επαγγελματίες υγείας είναι περισσότερο επιρρεπείς στην επαγγελματική εξουθένωση από άλλους εργαζόμενους Είναι υπεύθυνοι για ανθρώπινες ζωές και όχι για απρόσωπα αντικείμενα. (Caplan και συν., 1975 Sutherland & Cooper, 1999) Οι πράξεις ή οι παραλείψεις τους έχουν σημαντικό αντίκτυπο στους ανθρώπους αυτούς.(rees & Cooper, 1991 Cooper και συν., 2001) Σε αντίθεση με την πλειοψηφία των άλλων επαγγελμάτων, η επαγγελματική επάρκεια και ικανότητα των Ε.Υ. τελεί υπό τη συνεχή επίβλεψη και κριτική των ασθενών. Τα σφάλματά τους είναι εύκολα αντιληπτά, με σοβαρές συνέπειες τόσο για τους ασθενείς όσο και για τους ίδιους τους Ε.Υ. (Beechman, 2003).

40 Πηγές εκδήλωσης Ε.Ε. σε Ε.Υ. Άμεση, πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία με τους ασθενείς, τους συγγενείς, το υπόλοιπο προσωπικό και τη διοίκηση. Έκθεση στον αυξημένο κίνδυνο μετάδοσης κάποιας ασθένειας ή πρόκλησης ενός τραυματισμού. Οι στρεσογόνοι παράγοντες είναι δυνατόν να επιδεινωθούν από την έντονη προσπάθεια που καταβάλλουν οι νοσηλευτές προκειμένου να φαίνεται ότι είναι ήρεμοι και ελέγχουν την κατάσταση, αλλά την ίδια στιγμή να συμμετέχουν συναισθηματικά και να δείχνουν ενδιαφέρον για τα προβλήματα των ασθενών τους. (Sutherland & Cooper, 1999)

41 Πηγές εκδήλωσης Ε.Ε. σε Ε.Υ. Η φύση του επαγγέλματος των Ε.Υ. απαιτεί στενή αλληλεπίδραση με δέκτες που πολύ συχνά εκδηλώνουν αρνητική συμπεριφορά επιθετικότητας, παθητικότητας και αδράνειας. (Muldary, 1983) Οι Ε.Υ. που βιώνουν συναισθηματική εξάντληση αισθάνονται συναισθηματικά «στεγνωμένοι» και απογοητευμένοι από τα περιστατικά της ημέρας(burke & Greenglass, 2001) Αισθάνονται κόπωση και δεν μπορούν να βοηθήσουν και να επικοινωνήσουν στοιχειωδώς με τους ασθενείς τους. Κάθε πρωί αντιμετωπίζουν το επάγγελμά τους ως αναπόφευκτο κακό από το οποίο δεν μπορούν να δραπετεύσουν. Πολλές φορές είναι αδύνατο να αναπτύξουν στενότερες ανθρώπινες σχέσεις με ανθρώπους που χρειάζονται την επιστημονική αλλά και τη συναισθηματική τους υποστήριξη. Προσπαθούν να κρατήσουν μια απόσταση ασφαλείας από άλλα άτομα που θεωρούνται ως πηγή της εξάντλησής τους.

42 Τα συμπτώματα της επαγγελματικής εξουθένωσης ομαδοποιούνται σε: Σωματικά Ψυχολογικά συμπεριφορικά

43 Σωματικά Συμπτώματα Περιλαμβάνονται όλα τα χαρακτηριστικά που αφορούν στις τυπικές εκδηλώσεις στρες και άγχους όπως: Πονοκέφαλοι Γαστρεντερικά προβλήματα Δυσκολίες ύπνου Υπερένταση Σεξουαλική δυσλειτουργία Διαταραχές διατροφής Μυοσκελετικοί πόνοι (Tyler & Cushway, 1998)

44 Ψυχολογικά συμπτώματα Η ευάλωτη σωματική υγεία του εργαζόμενου επηρεάζει και την ψυχολογική του υγεία και συμπεριφορά, με κυρίαρχα συμπτώματα: Το έντονο στρες Την ανία Το χαμηλό «ηθικό» Την χαμηλή εργασιακή ικανοποίηση Την παραίτηση Τις συγκρούσεις

45 Πάλι τα ίδια! Η προσωπική και κοινωνική ζωή του εργαζόμενου, επηρεάζεται, αφού μεταφέρει τα προβλήματα του εργασιακού του περιβάλλοντος στην οικογένεια και στον κοινωνικό του περίγυρο. Αποτέλεσμα να αυξάνονται οι εντάσεις στις σχέσεις με τα άλλα άτομα και να μειώνεται το ενδιαφέρον για κοινωνικές συναναστροφές. (Griffith και συν., 1999)

46 Αίτια εκδήλωσης Ε.Ε. Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι η επαγγελματική εξουθένωση οφείλεται κυρίως σε στρεσογόνες και δυσμενείς επαγγελματικές συνθήκες, όπως: Το ιδιαίτερα φορτωμένο πρόγραμμα Η έλλειψη αυτονομίας και εξουσίας Η ανεπαρκής ψυχολογική υποστήριξη Η αυταρχική διοίκηση του οργανισμού Άλλοι πάλι ερευνητές τονίζουν τη σημασία των ατομικών παραγόντων, υποστηρίζοντας, ότι η επαγγελματική εξουθένωση εξαρτάται από τις προσδοκίες που ο επαγγελματίας έχει από τον ίδιο του τον εαυτό αλλά και από το χώρο της υγείας στον οποίο εργάζεται. (Leiter & Maslach 1988, Dekker & Schaufeli 1995, Antoniou 1999, Firth-Cozens & Payne 1999)

47 Στάδια ανάπτυξης της επαγγελματικής εξουθένωσης, τα οποία ακολουθεί ο εργαζόμενος από την αρχή της καριέρας του. (Edelwich & Brodsky, 1980)

48 1. Ενθουσιασμός Ο εργαζόμενος ξεκινάει την καριέρα του με ενθουσιασμό. Μόλις έχει μπει στον επαγγελματικό στίβο και έχει υπερβολικά υψηλούς στόχους και συχνά μη ρεαλιστικές προσδοκίες. Στο στάδιο αυτό ο εργαζόμενος υπερεπενδύει στην εργασία του, αφιερώνοντας το χρόνο και την ψυχή του. Υπερεπενδύει στις σχέσεις που αναπτύσσει με τους ασθενείς.

49 2. Αμφιβολία και Αδράνεια Η εργασιακή καθημερινότητα διαψεύδει τις προσδοκίες του, με αποτέλεσμα να μην καλύπτονται οι ανάγκες του μέσα από την εργασία του. Ο εργαζόμενος κατηγορεί τον εαυτό του για την αποτυχία και προσπαθεί ακόμη περισσότερο να επενδύσει στο επάγγελμά του, χωρίς όμως θετικό αποτέλεσμα. Σταδιακά αποϊδανικοποιεί την εργασία του, μη έχοντας όμως ακόμα αναθεωρήσει τις προσδοκίες του.

50 3. Απογοήτευση και Ματαίωση Ο εργαζόμενος βλέπει ότι οι προσπάθειές του να ολοκληρωθεί μέσα από την εργασία του ματαιώνονται και οδηγείται στην αποθάρρυνση και την απογοήτευση. Για να ξεφύγει από το αδιέξοδο πρέπει είτε να αναθεωρήσει τελικά τις προσδοκίες του είτε να απομακρυνθεί από τον εργασιακό του χώρο, από την πηγή δηλαδή του στρες.

51 4. Απάθεια Ο εργαζόμενος αποφεύγει κάθε υπευθυνότητα απέναντι στους άλλους, ενώ προσπαθεί να καταπολεμήσει την απογοήτευση και τη ματαίωση που του προκαλεί το επάγγελμά του. Ουσιαστικά συνεχίζει να εργάζεται για βιοποριστικούς λόγους, ενώ επενδύει ελάχιστη ενέργεια στα καθήκοντά του και αγνοεί τις ανάγκες των ασθενών/πελατών του, για να καλύψει την ανεπάρκεια που νιώθει απέναντί τους.

52 Συνάδελφοι, η επαγγελματική εξουθένωση δεν εμφανίζεται μέσα σε ένα βράδυ. Αντίθετα, τα προβλήματα επιδεινώνονται σταδιακά.

53 Έλλειψη κινήτρων Αν δεν σας ενδιαφέρει πια να κάνετε μία υποδειγματική δουλειά Αν η μόνη φιλοδοξία σας είναι να φύγετε από τη δουλειά σας όσο γρηγορότερα γίνεται Αν πιάνετε τον εαυτό σας να κάνει μόνο την ελάχιστη δουλειά που θα μπορούσε (μη έχοντας καμία φιλοδοξία για πρόοδο) Τότε ίσως έχετε ένα από τα συμπτώματα της επαγγελματικής εξουθένωσης!

54 Έντονη αποστροφή για την εργασία σας Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους η εργασία μπορεί να είναι αφόρητη: Ίσως αντιπαθείτε τον προϊστάμενο σας Ίσως σας έχει κουράσει ο φόρτος εργασίας Ίσως δεν εκτιμούν την προσφορά σας Ίσως νιώθετε ότι δεν μπορείτε να βοηθήσετε τους ασθενείς σας Ίσως αισθάνεστε ότι η δουλειά σας δεν σας προσφέρει πια καμία πρόκληση και ότι το έργο σας έχει γίνει μονότονο και επαναληπτικό Ίσως νιώθετε ότι έχετε κολλήσει για καιρό στην ίδια θέση και έχετε χάσει τον ενθουσιασμό για την εργασία σας Το αίσθημα αυτό της αδιαφορίας σχετίζεται επίσης με την επαγγελματική εξουθένωση!

55 Αίσθηση αποξένωσης Αρχίσατε πρόσφατα να αισθάνεστε απομονωμένοι από τους συναδέλφους σας; Αποφεύγετε τις κοινωνικές επαφές και τις συζητήσεις μαζί τους; Αρχίσατε να δυσφορείτε με το κακό τους χιούμορ ή τις φιλοδοξίες τους; Το να διαχωρίζετε τον εαυτό σας από τους συναδέλφους σας και το υπόλοιπο προσωπικό οδηγεί πάντα στην αποξένωση. Ο άνθρωπος που βρίσκεται σε αυτή την κατάσταση συχνά αισθάνεται ότι «μένει απ έξω» (Όλοι φαίνονται να διασκεδάζουν με τη δουλειά τους, γιατί όχι κι εγώ;). Τα συναισθήματα αυτά μόνο επιδεινώνουν περισσότερο τη ματαίωση και την απογοήτευση.

56 Κακή διάθεση Οι άνθρωποι που βιώνουν συμπτώματα της επαγγελματικής εξουθένωσης συχνά ανακαλύπτουν ότι δεν έχουν καθόλου υπομονή για τα λάθη και τα προβλήματα των άλλων. Συχνά ξεσπάνε ή θέλουν να ξεσπάσουν στους συναδέλφους τους. Όλα αυτά, φυσικά, οδηγούν σε μεγαλύτερη απομόνωση στον εργασιακό χώρο.

57 Παράγοντες εργασιακής υπερφόρτωσης Η πίεση του χρόνου Οι υπερβολικές ευθύνες και υποχρεώσεις Η έλλειψη υποστήριξης Οι υπερβολικές απαιτήσεις από τον εαυτό σας και από τους άλλους γύρω σας. Οποιοσδήποτε από αυτούς τους παράγοντες, ή οποιοσδήποτε συνδυασμός μεταξύ τους, μπορεί να οδηγήσει σε επαγγελματική εξουθένωση.

58 Η πίεση του χρόνου Ερευνητές έχουν συνδέσει τα αντίξοα ωράρια των επαγγελματιών υγείας (π.χ., βάρδιες) με την ευάλωτη σωματική και ψυχική τους υγεία. (Sparks και συν., 2001) Η σωστή διαχείριση του χρόνου είναι ιδιαίτερα σημαντική για την ψυχική υγεία των επαγγελματιών υγείας, γιατί ενισχύει την αίσθηση του ελέγχου που έχουν στην εργασία τους (Macan, 1994). Η Lang (1992) ανακάλυψε ότι η σωστή διαχείριση του χρόνου σχετίζεται με χαμηλά επίπεδα κατάθλιψης, στρες και σωματικών συμπτωμάτων σε επαγγελματίες με ιδιαίτερα αυστηρά και σκληρά προγράμματα εργασίας.

59 Ο έλεγχος και η διαχείριση του χρόνου μπορούν να επιτευχθούν Θέσπιση στόχων Σχεδιασμό της εργασίας Καθορισμό προτεραιοτήτων Σχεδιασμό του χρόνου Ανάθεση εργασιών (Sutherland & Cooper, 2003)

60 Διαχείριση Ε.Ε. Ρωτήστε τον εαυτό σας και απαντήστε με ειλικρίνεια Είστε επιρρεπείς στις αρνητικές σκέψεις για την εργασία σας; Εκνευρίζεστε εύκολα από μικρά προβλήματα ή από τους συναδέλφους και τους συνεργάτες σας; Νομίζετε ότι οι συνάδελφοι και οι συνεργάτες σας δεν σας κατανοούν και δεν σας εκτιμούν; Νομίζετε ότι προσπαθείτε λιγότερο από όσο θα έπρεπε; Νιώθετε πιεσμένοι από την ανάγκη να επιτύχετε; Αισθάνεστε ότι η εργασία σας δεν σας προσφέρει αυτό που θέλετε;

61 Αισθάνεστε ότι βρίσκεστε σε λάθος μέρος ή κάνετε λάθος επάγγελμα; Αισθάνεστε ότι προβλήματα στην οργάνωση της εργασίας σας ή η γραφειοκρατία σας εμποδίζουν να εργαστείτε σωστά; Αισθάνεστε ότι η εργασία σας έχει περισσότερες απαιτήσεις από όσες μπορείτε να αντέξετε; Αισθάνεστε ότι δεν έχετε το χρόνο να κάνετε πράγματα που θα ήταν σημαντικά για την ποιότητα της εργασίας σας; Νομίζετε ότι δεν έχετε αρκετό χρόνο για προγραμματισμό της εργασίας σας όσο θα επιθυμούσατε;

62 Αξίζει να θυμόμαστε Κάθε άνθρωπος έχει διαφορετικό τρόπο να αντιμετωπίζει την επαγγελματική εξουθένωση που του προκαλεί η εργασία του. Για να αντιμετωπίσουμε με επιτυχία την επαγγελματική εξουθένωση, είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε την ύπαρξή της και να κατανοούμε από πού προέρχεται. Είναι σημαντικό να καθορίσουμε τους τομείς της εργασίας μας που μπορούμε οι ίδιοι να ελέγξουμε και για τους οποίους είμαστε εμείς υπεύθυνοι. Επιλέγουμε κάποια στρατηγική αντιμετώπισης που ταιριάζει περισσότερο με την κατάσταση.

63 Δραστηριότητες που αποσπούν την προσοχή μας από τα καθημερινά προβλήματα της εργασίας Τεχνικές χαλάρωσης Οι τεχνικές χαλάρωσης μπορούν να μας ανακουφίσουν από τα σωματικά προβλήματα που δημιουργεί η επαγγελματική εξουθένωση, ανεξάρτητα από τα αίτια που την προκαλούν.

64 Αλλαγές στη συμπεριφορά Η βελτίωση των ικανοτήτων: Στην επικοινωνία Τη διαπραγμάτευση Την έκφραση των συναισθημάτων Την ανάπτυξη της διεκδικητικότητας (όπως το να λέμε «όχι» όταν χρειάζεται)

65 Συμπεράσματα Το πρώτο και σημαντικότερο βήμα για την αντιμετώπιση της επαγγελματικής εξουθένωσης είναι η αναγνώριση της ύπαρξής της. Πολλοί νοσηλευτές δεν καταφέρνουν να αναγνωρίσουν ότι έχουν πρόβλημα, παρά μόνο όταν είναι ήδη αργά και έχουν ήδη εκδηλώσει σημαντικά συμπτώματα και διαταραχές στην ψυχοσωματική τους υγεία. Τα άτομα οφείλουν να είναι σε θέση να αντιλαμβάνονται τα όριά τους και να αναζητούν βοήθεια όταν δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στις πιεστικές συνθήκες της εργασίας τους.

66 Συμπεράσματα Οι Ε.Υ. επιβάλλεται να αναζητούν τρόπους αντιμετώπισης των συμπτωμάτων της επαγγελματικής εξουθένωσης, όταν οι ίδιοι αισθάνονται εξαντλημένοι και αδυνατούν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. (Grassi & Magnani, 2000) Η ικανότητα αντιμετώπισης της επαγγελματικής εξουθένωσης διαφέρει σε μεγάλο βαθμό στα άτομα και δεν υπάρχουν προς το παρόν επαρκείς επιστημονικές εξηγήσεις για τους λόγους για τους οποίους μερικά άτομα καταφέρνουν να αναρρώσουν και να ωφεληθούν περισσότερο από κάποια άλλα.

67 Θετικό εναλλακτικό σενάριο Χαρακτηριστικά στόχων ζωής Να διατυπώνονται γραπτά. Να έχουν χρονικό όριο. Να είναι απαιτητικοί. Να είναι ρεαλιστικοί επιτεύξιμοι. Να είναι καθορισμένοι με σαφήνεια.

68 Στρατηγικές αντιμετώπισης τους 1) Το πρόγραμμα των 3 βημάτων 2) Η στρατηγική της θετική σκέψης 3) Η προοδευτική χαλάρωση των μυών Το πρόγραμμα των 3 βημάτων: 1) Ποιο είναι το χειρότερο που μπορεί να σου συμβεί κατά περίπτωση; 2) Δέξου το. 3) Κάνε ότι είναι δυνατόν για να μην ξανασυμβεί.

69 Η στρατηγική της εναλλακτικής σκέψης Θα πάει στραβά Ας δοκιμάσω πρώτα Ωχ τι μου συνέβη Θα μάθω από αυτό Απέτυχα Θα ξαναπροσπαθήσω Δεν θα τα καταφέρω είναι πιθανόν Δεν πάει καλά Θέλει βελτιώσεις Είναι μισοάδειο είναι μισογεμάτο

70 5 βήματα για αποτελεσματικό προγραμματισμό χρόνου 1) Καταγράψτε τις δραστηριότητες που είναι να γίνουν. 2) Καθορίστε την χρονική διάρκεια της κάθε δραστηριότητας. 3) Θέστε προτεραιότητες. 4) Αναθέστε τις δράσεις. 5) Συμπληρώστε τον προγραμματισμό με μακροπρόθεσμη οπτική.

71 10 πρακτικές υποδείξεις για αυτοπαρακίνηση 1) Μην επαναπαύεστε στις δάφνες του χθες. Επιδιώξτε την διεύρυνση. 2) Να περιβάλλεστε από ανθρώπους κινητοποιημένους, οι παρακινούν τους άλλους. 3) Γιορτάστε τις επιτυχίες σας. 4) Δεχτείτε την αναγνώριση και τον έπαινο από τους άλλους. 5) Επαινείτε τον εαυτό σας για τα επιτεύγματα σας. 6) Επιδιώξτε στόχους πραγματικά σημαντικούς και σε συστοιχία με τις αξίες σας. 7) Ενθουσιαστείτε εμπνεόμενοι από τον εαυτό σας. 8) Επικεντρωθείτε στα ειδικά ταλέντα σας. 9) Μην σας αποθαρρύνουν οι αποτυχίες. 10) Συντάξτε ένα ισοζύγιο θετικών και αρνητικών γεγονότων ζωής.

72 Πρακτικές συμβουλές 1) Διατηρήστε μια θετική στάση. 2) Βρείτε νόημα για την βίωση πιεστικών καταστάσεων. 3) Αυξήστε τις γνώσεις σας 4) Μην ακολουθείτε άκριτα κάθε νέα τάση 5) Να έχετε υπομονή 6) Βρείτε σημαντικούς στόχους ζωής 7) Αποφύγετε την μόλυνση από τους απαισιόδοξους 8) Σκεφτείτε καλά τις επιλογές σας 9) Μην βιάζεστε 10) Ακούστε την διαίσθηση σας 11) Βιώστε θετικά συναισθήματα

73 Chinese Saying If you want to be happy for an evening, buy a bottle of wine if you want to be happy throughout your life, enjoy your work. Ευχαριστώ πολύ!!!!