Άλλα Ονόματα. Τόπος και Χρόνος Γέννησης 1410, Ίμβρος. Τόπος και Χρόνος Θανάτου 1470, Κωνσταντινούπολη. Κύρια Ιδιότητα IΔΡΥΜA ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Transcript

1 Περίληψη : Iστορικός και αξιωματούχος της Υστεροβυζαντινής περιόδου. Γεννήθηκε περί το 1410 και πέθανε πιθανότατα στην Κωνσταντινούπολη περί το Υπήρξε διοικητής της Ίμβρου. Συνέγραψε θεολογικά έργα, αλλά και ένα ιστορικό σύγγραμμα, που αποκαλείται από τους μετέπειτα μελετητές Βίος και διακυβέρνηση του Μεχμέτ Β Αλ Φατίχ (Μωάμεθ του Πορθητή). Το έργο αυτό καλύπτει την περίοδο και διαιρείται σε πέντε βιβλία. Παρακολουθεί τις κατακτητικές εκστρατείες του σουλτάνου Μωάμεθ Β ( ) στα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου και στα Βαλκάνια. Μεγάλη επίδραση στις απόψεις του Κριτόβουλου άσκησαν οι ιστορικοί της Αρχαιότητας Θουκυδίδης και Ιώσηπος Φλάβιος. Άλλα Ονόματα Κριτόπουλος, Μιχαήλ, Κριτόβουλος της Ίμβρου, Κριτόβουλος ο Νησιώτης, Κριτόβουλος, Ιμβριώτης, Ίμβριος Τόπος και Χρόνος Γέννησης 1410, Ίμβρος Τόπος και Χρόνος Θανάτου 1470, Κωνσταντινούπολη Κύρια Ιδιότητα ιστορικός, λόγιος, αξιωματούχος 1. Βιογραφικά στοιχεία Ο Μιχαήλ Κριτόβουλος διακρίθηκε ως ιστορικός, λόγιος και αξιωματούχος κατά την Υστεροβυζαντινή περίοδο. Ήταν γνωστός και ως Κριτόβουλος ο Ιμβριώτης ή Νησιώτης. Γεννήθηκε περί το 1410 και πέθανε πιθανότατα στην Κωνσταντινούπολη περί το Για τη ζωή του υπάρχουν ελάχιστες πληροφορίες. Καταγόταν από πλούσια και ευυπόληπτη οικογένεια της Ίμβρου. Έλαβε καλή μόρφωση πιθανόν στην Κωνσταντινούπολη, σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Γεννάδιου Σχολάριου, του πρώτου Οικουμενικού Πατριάρχη μετά την Άλωση της βυζαντινής πρωτεύουσας από τους Οθωμανούς. Αναφορές στο πρόσωπο του Κριτόβουλου βρίσκουμε και στο έργο του Ιταλού εμπόρου, λογίου και συλλέκτη αρχαιοτήτων Κυριακού της Αγκόνας, ο οποίος περιγράφει την επίσκεψή του στην Ίμβρο το 1444 και αναφέρει ότι συναντήθηκε μαζί του. 1 Από το έργο του Κριτόβουλου γνωρίζουμε ότι έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Ίμβρο. Μετά το 1453, ορισμένοι από τους επιφανείς κατοίκους του νησιού εγκατέλειψαν τον τόπο προς αναζήτηση σωτηρίας από την αυξανόμενη πίεση και τις βλέψεις των ιταλικών ναυτικών δημοκρατιών για τα νησιά του Αιγαίου. Ο Κριτόβουλος τέθηκε επικεφαλής όσων ήταν διατεθειμένοι να αναγνωρίσουν την εξουσία του Μωάμεθ Β ( ), λόγω του ότι ήταν αντίθετοι στην προσέγγιση με τη λατινική Δύση. Το 1456 ο Οθωμανός σουλτάνος όρισε τον Κριτόβουλο διοικητή στην Ίμβρο. Στη σύγχρονη ιστοριογραφία υποστηρίζεται επίσης η άποψη ότι ο Κριτόβουλος υπήρξε προσωπικός γραμματέας του Μωάμεθ Β, ωστόσο δεν υπάρχουν ασφαλείς αποδείξεις γι αυτό. 2 Ως έπαρχος του σουλτάνου ο Κριτόβουλος συνέβαλε στην παράδοση της Λήμνου στους Οθωμανούς. Δέκα χρόνια αργότερα, λόγω της βενετικής κατάληψης της Ίμβρου και των γειτονικών νησιών Θάσου και Σαμοθράκης, ο Κριτόβουλος αναγκάστηκε να μεταβεί στην Κωνσταντινούπολη. Στην πρωτεύουσα έγινε μάρτυρας μιας από τις πολλές επιδημίες πανούκλας το Ο λόγιος περιγράφει τα συμπτώματα και την εμφάνιση της ασθένειας με ιατρική ακρίβεια στην Ιστορία του. Λίγο αργότερα ο Κριτόβουλος πέθανε. 2. Το έργο του Κριτόβουλου Ο Κριτόβουλος συνέγραψε το έργο Ξυγγραφή Ιστοριών (ή Ιστορία), στο οποίο περιγράφει την κατάκτηση της χερσονήσου του Αίμου από τους Οθωμανούς. Το έργο αυτό πήρε από το Ρουμάνο μελετητή V. Grecu τον τίτλο Η ζωή του Μωάμεθ Β. Ο λόγιος έγραψε και κάποια θεολογικά έργα. 3 Δημιουργήθηκε στις 16/6/2017 Σελίδα 1/5

2 Το ιστοριογραφικό του έργο Ξυγγραφή Ιστοριών αποτελείται από πέντε βιβλία και καλύπτει την περίοδο από το 1451 έως το Για πολλά χρόνια η Ιστορία του Κριτόβουλου θεωρούνταν εγκώμιο της βασιλείας του Οθωμανού σουλτάνου και υποστηριζόταν ότι γράφτηκε με προσταγή του ίδιου του Μωάμεθ Β. Ο F. Babinger χαρακτηρίζει τον Κριτόβουλο «απολογητή του Μωάμεθ». 4 Ωστόσο η απολογητική ως είδος στη βυζαντινή λογοτεχνία προϋποθέτει την ύπαρξη εγκωμιαστικού ύφους προς το περιγραφόμενο πρόσωπο, ενώ κάτι τέτοιο δεν υπάρχει στο εν λόγω έργο. Το μοναδικό ιδιόχειρο χειρόγραφο της Ιστορίας του Κριτόβουλου αποκαλύφθηκε το 1859 στη Βιβλιοθήκη των Σουλτάνων στην Κωνσταντινούπολη (Topkapı saray). Το χαρτί που έχει χρησιμοποιηθεί για το χειρόγραφο είναι βενετικής προέλευσης και, όπως δείχνουν τα υδατόσημα που έχουν εντοπιστεί πάνω στο υλικό, το έργο κατά πάσα πιθανότητα ολοκληρώθηκε μεταξύ 1465 και Η αποκάλυψη της Ιστορίας οφείλεται στο Γερμανό ερευνητή C. Tischendorf. Η πρώτη έκδοση του κειμένου δημοσιεύτηκε στο Fragmenta Historicorum Graecorum V 1 στο Παρίσι το Κριτικές εκδόσεις του κειμένου δημοσίευσαν ο V. Grecu το 1963 και o D. Reinschτο Η Ιστορία του Μωάμεθ έχει μεταφραστεί στα αγγλικά, γερμανικά, ρουμανικά, τουρκικά, βουλγαρικά και σε άλλες γλώσσες. 6 Η Ιστορία του Μωάμεθ αρχίζει με επιστολή του Κριτόβουλου «προς τον μέγιστον Αυτοκράτορα, περιεχούσα τον σκοπόν του βιβλίου και τα εν αυτώ ιστορούμενα κατ επιτομήν και την αιτίαν δηλούσα της ξυγγραφής». Το κατά πόσο η επιστολή αποτελεί μαρτυρία για ανάθεση της συγγραφής του έργου στον Κριτόβουλο από το Μωάμεθ Β ή απλώς αποτελεί μόνο ένα περίτεχνο σχήμα λόγου είναι δύσκολο να διευκρινιστεί. Σε αυτό το εισαγωγικό μέρος ο Κριτόβουλος ζητά από τους ομοεθνείς του να μην τον κρίνουν επειδή περιγράφει τις δυστυχίες τους, καθώς ο ίδιος δε θα ήθελε αυτές να λησμονηθούν. Το περιεχόμενο διαιρείται σε πέντε μέρη, με τα πρώτα τέσσερα να παρουσιάζουν γεγονότα τριών ετών το καθένα και το τελευταίο τεσσάρων ετών. Στο έργο περιγράφεται η βασιλεία του σουλτάνου Μωάμεθ. Στο πρώτο μέρος ιστορείται η ανάρρησή του στο θρόνο, η μάχη για την Κωνσταντινούπολη και η Άλωση της βυζαντινής πρωτεύουσας. Το δεύτερο περιλαμβάνει τις εκστρατείες του σουλτάνου προς τον Αίμο, την κατάκτηση του σερβικού κράτους από τους Οθωμανούς, καθώς και τη μοίρα των νησιών Λήμνου, Θάσου και Σαμοθράκης. Στο τρίτο βιβλίο γίνεται λόγος για τις εκστρατείες των Οθωμανών στην Πελοπόννησο και τη χώρα των Ιλλυριών (Αλβανία). Το τέταρτο βιβλίο αφηγείται την κατάκτηση της Τραπεζούντας και της Λέσβου και τις πρώτες εκστρατείες προς τη Βοσνία και τη Βλαχία. Το τελευταίο μέρος της Ιστορίας περιγράφει τις νέες εκστρατείες στη Βοσνία και τη χώρα των Ιλλυριών, καθώς και τις μάχες με τους Βενετούς στην Πελοπόννησο. Στη συγγραφή του έργου του ο Κριτόβουλος χρησιμοποιεί διάφορες πηγές: οθωμανικά έγγραφα, αφηγήσεις αυτοπτών μαρτύρων, προσωπικές παρατηρήσεις, όπως και κάποια παλαιότερα έργα. Εντύπωση προκαλεί η προσπάθεια του Κριτόβουλου να αποστασιοποιηθεί όσο περισσότερο μπορεί από τα γεγονότα που περιγράφει, προκειμένου να διατηρήσει την αντικειμενικότητά του. Για τον εαυτό του μιλά σε τρίτο πρόσωπο, όταν χρειάζεται να εξιστορήσει γεγονότα στα οποία έχει λάβει μέρος ο ίδιος. Σχεδόν απουσιάζουν αναφορές όχι μόνο στη χριστιανική θρησκεία αλλά και στο Ισλάμ. Πολύ σπάνια εντοπίζονται άγνωστοι για τους Βυζαντινούς όροι. Ο ηγεμόνας των Οθωμανών συχνότερα ονομάζεται «βασιλεύς», «σατράπης», αλλά όχι σουλτάνος ή με άλλη ορολογία οθωμανικής προέλευσης. Κατά τον Κριτόβουλο, όπως περιγράφει στο κεφάλαιο 1.8 «απόκρισις του βασιλέως Μεχέμετι προς τους πρέσβεις» (του Κωνσταντίνου), ο νέος ηγεμόνας «ημών» (των Ρωμαίων) πρέπει να κυβερνά εν ειρήνη και δικαιοσύνη τη χώρα των Ρωμαίων. 7 Η δε οθωμανική εξουσία δεν είναι ολέθρια για τους Βυζαντινούς, αλλά εμφανίζεται από το συγγραφέα ως «λογική» ιστορική συνέχεια στην κυριαρχία των εθνών. 8 Από το κείμενο του έργου φαίνεται ότι ο συγγραφέας γνώριζε καλά την αρχαία ιστοριογραφία ο ίδιος περιγράφει τον εαυτό του ως συνεχιστή του Ιώσηπου Φλάβιου «ο οποίος αγαπούσε την αλήθεια και γνώριζε καλά την πορεία της ιστορίας». 9 ΣτηνΙστορία του Κριτόβουλου είναι φανερή η επίδραση που άσκησαν οι αρχαίοι ιστορικοί, ιδίως ο Θουκυδίδης, καθώς επίσης οι: Ηρόδοτος, Ξενοφώντας και Αρριανός. Ακολουθώντας την παράδοση της βυζαντινής ιστοριογραφίας, ο Κριτόβουλος αρχαΐζει ως προς το ύφος, και ιδίως όσον αφορά τα τοπωνύμια. Έτσι, στην αφήγησή του οι Αλβανοί είναι Ιλλυριοί, οι Σέρβοι Τριβαλλοί, οι Βλάχοι Γέτες, οι Ούγγροι Παίονες κ.λπ. Η αφήγηση διέπεται από λογική, τα πραγματολογικά στοιχεία είναι ακριβή, οι ημερομηνίες υπολογίζονται με βάση το βυζαντινό σύστημα, το ύφος είναι λιτό, Δημιουργήθηκε στις 16/6/2017 Σελίδα 2/5

3 χωρίς περιττή συναισθηματικότητα, με μόνη εξαίρεση τη δραματική περιγραφή της τύχης της βυζαντινής πρωτεύουσας και των κατοίκων της. 1. Bodnar, E. Mitchell, C., Cyriacus of Ancona s journeys in the Propontis and the Northern Aegean (Philadelphia 1976), σελ. 35, Ангелов, Д., Възход и залез на една империя (София 1991), σελ Μεταξύ αυτών και την Ομιλία για τα Πάθη του Χριστού κ.ά. Για πληροφορίες σχετικά με τα θεολογικά έργα του Κριτόβουλου βλ. Reinsch, D., Kritobulos of Imbros Learned Historian, Ottoman raya and Byzantine Patriot, ZRVI 40 (2003), σελ Babinger, F., Мahomet II le Conquérant et son temps (Paris 1954), σελ Critobul din Imbros, Din domnia lui Mahomed al II-lea anii , Grecu, V. (επιμ.), (Scriptores byzantini IV, Bucarest 1963) Critobuli Imbriotae Historiae, Reinsch, D.R. (επιμ.), (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 22, Series Berolinensis, Berolini 1983). 6. Kritovoulos, History of Mehmed the Conqueror, Riggs, C. (μτφρ.), (Princeton New Jersey 1954, επανέκδ. 1970) Reinsch, D., Mehmet II. erobert Konstantinopel. Das Geschichtswerk des Kritobulos von Imbros, übersetzt, eingeleitet und erklärt (Graz Wien Köln 1986) Critobul din Imbros, Din domnia lui Mahomed al II-lea ( ), Grecu, V. (μτφρ.), (Bucureşti 1963) Kritovulos, İstanbul'un Fethi (İstanbul 2005) Критовул, Животът и управлението на Мехмед II Ал-Фатих (Завоевателят), Ирина Радевска (μτφρ.), (София 2004). 7. «εἴ γε βούλοισθε τὴ ν εἰ ρήνην ἄγειν, εἰ μή που καὶ αὐ τοὶ τῆ ς διαβάσεως ταύτης εἴ ργειν ἡ μᾶς βούλοισθε», βλ. Critobuli Imbriotae Historiae, Reinsch, D.R. (επιμ.), (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 22, Series Berolinensis, Berolini 1983), I, Βλ. σχόλια στο Ангелов, В., Българите и техните съседи на Балканите във византийската историопис от XV в. (София 2007), σελ Οι θέσεις για ιστορικό ρόλο των «δυνατών» εθνών αναπτύσσονται αναλυτικότερα στο κεφάλαιο «παραίτησις» και πριν από το κεφάλαιο «αρχή της ιστορίας», βλ. Critobuli Imbriotae Historiae, Reinsch, D.R. (επιμ.), (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 22, Series Berolinensis, Berolini 1983), I, 4, σελ «τοῦ το τοίνυν καὶ Ἰ ώσηπος ὁ Ἑβραῖ ος εἰ δὼς φιλαλήθης ὢν καὶ τοῖ ς πράγμασι καλῶς ἐ φιστῶν ἐ παινεῖ μὲ ν ἐ ν τῷ τῆ ς ἁλώσεως βιβλίῳ τὴ ν Ῥωμαίων τύχην καὶ ἀ ρετὴ ν», βλ. Critobuli Imbriotae Historiae, Reinsch, D.R. (επιμ.), (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 22, Series Berolinensis, Berolini 1983), I, 4, σελ Βιβλιογραφία : Ангелов В., Българите и техните съседи на Балканите във византийската историопис от XV в., София 2007 Вачкова В., " История -та на Критовул от Имброс или: Загадката на ромейския религиознополитически патриотизъм", История, 1-2, 2003, Radić R., "Bosnia in the Work of Critoboulos of Imbros", Zbornik radova Vizantološkog instituta, 43, 2006, Reinsch D., "Kritobulos of Imbros Learned Historian, Ottoman raya and Byzantine Patriot", Zbornik radova Vizantološkog instituta, 40, 2003, Talbot A.M., "Kritoboulos, Michael", Kazhdan A. (ed.), The Oxford Dictionary of Byzantium, vol. 2, New Δημιουργήθηκε στις 16/6/2017 Σελίδα 3/5

4 York Oxford 1991, 1159 "Κριτόπουλος Μιχαήλ, αρ ", Trapp E. (ed.), Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit, vol. 6, Wien 1983 Δικτυογραφία : The Siege of Constantinople Παραθέματα Η αρχή της Ιστορίας του Κριτόβουλου Ιμβρίου ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΥ ΞΥΓΓΡΑΦΗ ΙΣΤΟΡΙΩΝ ΠΡΩΤΗ περιέχει ἥδε ἀρχὴν τῆς βασιλείας Μεχέμετι μεγίστου αὐτοκράτορος καὶ πάροδον ἐς αὐτήν, ἔργα καὶ πράξεις αὐτοῦ τειχισμόν τε τοῦ ἐν Βοσπόρῳ νέου φρουρίου πόλεμόν τε τῆς Κωνσταντινουπόλεως καὶ ἅλωσιν ταύτης, χρόνου πλῆθος ἔτη τρία. ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΥ σημείωσαι τὰς αἰτίας τῆς συγγραφῆς Κριτόβουλος ὁ νησιώτης, τὰ πρῶτα τῶν Ἰμβριωτῶν, τὴν ξυγγραφὴν τήνδε ξυνέγραψε δικαιώσας μὴ πράγματα οὕτω μεγάλα καὶ θαυμαστὰ ἐφ ἡμῶν γεγονότα μεῖναι ἀνήκουστα, ἀλλὰ ξυγγραψάμενος παραδοῦναι ταῖς μεθ ἡμᾶς γενεαῖς, ὡς μήτε ἔργα γενναῖά τε καὶ ἀξιαφήγητα καὶ τῶν παλαιῶν λειπόμενα μηδενὸς τῷ χρόνῳ καλυφθέντα ἐξ ἀνθρώπων ἀφανισθείη μήτε οἱ γεγονότες ἐς ὕστερον τὰ μέγιστα ζημιωθεῖεν τοιαύτης ἀμοιρήσαντες ἱστορίας τε καὶ μαθήσεως, καὶ οἱ ταῦτα δὲ πράξαντες ἔχωσί τι μνημεῖον κάλλιστον εἰς τὸν ἔπειτα χρόνον τῆς σφῶν αὐτῶν ἀνδρίας καὶ ἀρετῆς ἐκ τῆσδε τῆς ξυγγραφῆς καὶ τῆς τῶν ἔργων ἀποδείξεως. ἐδόκει δέ μοι καὶ διὰ τόδε οὐχ ἥκιστα ἀναγκαία εἶναι ἥδε ἡ νῦν ξυγγραφή τὰ μὲν γὰρ παλαιὰ τῶν ἔργων πρεσβύτατα ὄντα καὶ μέγιστα δυσπαράδεκτά πώς εἰσι καὶ εἰς ἀκοὴν ἔρχεται μόγις τῷ χρόνῳ ὥσπερ γηράσκοντα καὶ διαπιστούμενα ἢ τῷ γε πολλῷ τῆς μνήμης συνεθισμῷ καὶ καταφρονεῖται πᾶν γὰρ τὸ πλεονάζον ἐς κόρον ἥκει, κόρος δὲ ἀηδίαν φέρει. τὰ δὲ δὴ νῦν καινά τε ὄντα καὶ προσεχῆ καὶ ὡς γνώριμα εὐπαράδεκτά τέ ἐστι καὶ κατέχεται καὶ ὡς προσεχῆ μᾶλλον θαυμάζεται, καὶ τοσούτῳ μᾶλλον ὅσῳ καὶ μᾶλλον διαφέροντα ᾖ καὶ τὴν πίστιν ἔχοντα τῷ σαφεῖ καὶ γνωρίμῳ χαιρόντων τε τῶν ἀνθρώπων ὡς τὰ πολλὰ τοῖς καινοτέροις τῶν ἔργων καὶ τούτοις μᾶλλον ἐθελόντων ἕπεσθαι. διὰ ταῦτα δὴ καὶ ἕτερα τοιαῦτα ἀναγκαία μοι κατεφάνη εἶναι ἥδε ἡ ξυγγραφή ἔργα τε γὰρ δὴ μεγάλα καὶ θαυμαστὰ ἐν τοῖς νῦν καιροῖς καὶ τάδε ἐπράχθη οἷα τὸ παλαιὸν ἐν Ἕλλησι καὶ βαρβάροις, προσέτι δὲ καὶ Ῥωμαίοις, μεγίστην ἀπόδειξιν παρεχόμενα ἀρετῆς καὶ ἀνδρίας τῶν ἐπιφανεστάτων ἀνδρῶν ἀρχή τε κατελύθη μεγίστη δὴ καὶ πρεσβυτάτη ὧν ἴσμεν ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ καταπολεμηθεῖσα ἡ τῶν Ῥωμαίων κίνησίς τε μεγίστη δὴ πάντων γέγονεν αὕτη καὶ μεταβολὴ πραγμάτων οὐ τῶν τυχόντων. γράψω δὴ καθέκαστα ὡς ἐγένετο ἀκριβῶς τούς τε λόγους ξυναρμόζων τοῖς ἔργοις τά τε ἔργα μηδαμοῦ τῶν καιρῶν ἀποδιιστὰς ἔν τε τοῖς προσώποις καὶ τοῖς καιροῖς τὴν γιγνομένην τάξιν μετὰ τοῦ προσήκοντος σῴζων καὶ διὰ πάντων τἀληθοῦς πλεῖστον λόγον ποιούμενος. Critobuli Imbriotae Historiae, Reinsch, D.R. (επιμ.), (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 22, Series Berolinensis, Berolini 1983), Ι, και Ι, Επισκευή των τειχών και κατασκευή του φρουρίου της Χρυσέας ἔπειτα κελεύει τὰ κατερριφθέντα τοῦ τείχους παρὰ τῶν μηχανῶν τειχίζειν τε ἀσφαλῶς πάντα καί, ὅπῃ ἄλλῃ πεπονηκὸς ἦν τῷ χρόνῳ κατά τε γῆν καὶ θάλασσαν, ἀνορθοῦν. καταβάλλει δὲ καὶ θεμελίους τῶν βασιλείων ἀπολεξάμενος, ὅπερ ἔφην, τὸν πλεῖστον καὶ κάλλιστον χῶρον τῆς πόλεως. ἔτι δὲ κελεύει τειχίζειν καὶ φρούριον ἐρυμνὸν περίπου τὴν Χρυσέαν, ᾗ ποτε τῶν βασιλέων τὸ φρούριον ἦν, καὶ γίνεσθαι ταῦτα πάντα κατὰ σπουδήν, ἐργάζεσθαι δὲ τοὺς αἰχμαλώτους Ῥωμαίους λαμβάνοντας Δημιουργήθηκε στις 16/6/2017 Σελίδα 4/5

5 τῆς ἡμέρας μισθὸν ἀνὰ νομισμάτων ἓξ ἢ καὶ πλείω. ἦν δὲ τοῦτο τρόπον τινὰ πρόνοια παρὰ τοῦ βασιλέως τοῖς αἰχμαλώτοις τοῦ τε διατρέφεσθαι καὶ τοῦ τὴν ἰδίαν ὠνὴν εὐποροῦντας ἐκ τούτου ἔχειν κατατίθεσθαι τοῖς σφῶν κυρίοις καὶ ἐλευθέρους γινομένους κατοικεῖν ἐν τῇ Πόλει οὐ μόνον δὲ ἀλλὰ καὶ φιλανθρωπίᾳ πολλῇ καὶ εὐποιίᾳ, προσέτι γε μὴν καὶ μεγαλοψυχίᾳ βασιλικῇ καὶ περὶ πάντας μὲν τοὺς ἄλλους ἁπλῶς, οὐχ ἥκιστα δὲ περὶ τοὺς αἰχμαλώτους τούτους ἐχρῆτο, ἐλεῶν τε αὐτοὺς καὶ καθημέραν φιλοτίμως εὐεργετῶν. ἐξερχόμενος γὰρ τῶν βασιλείων πολλάκις καὶ κατὰ θέαν τὴν πόλιν περιιὼν ἢ ἄλλως γέ πως, εἴ πού τισιν ἐνετύγχανε τούτων, εὐθὺς ἀνέχων τὸν ἵππον διεδίδου πᾶσι δαψιλῶς αὐτοχειρὶ καὶ ἀργυρίου νομίσματα καὶ χρυσίου πολλάκις τοσοῦτος ἔλεος εἶχεν αὐτὸν τῶν ἀνδρῶν. Critobuli Imbriotae Historiae, Reinsch, D.R. (επιμ.), (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 22, Series Berolinensis, Berolini 1983), II, σελ. 90 Βοηθ. Κατάλογοι Εκδόσεις Fragmenta Historicorum Graecorum V 1, Muller, C. (επιμ.) (Paris 1870). Critobul din Imbros, Din domnia lui Mahomed al II lea anii , Grecu, V. (επιμ.), (Scriptores byzantini IV, Bucarest 1963). Critobuli Imbriotae Historiae, Reinsch, D.R. (επιμ.), (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 22, Series Berolinensis, Berolini 1983). Μεταφράσεις Kritovoulos, History of Mehmed the Conqueror, Riggs, C.T. (μτφρ.), (Princeton New Jersey 1954, επανέκδ. 1970). Reinsch, D., Mehmet II. erobert Konstantinopel. Das Geschichtswerk des Kritobulos von Imbros, übersetzt, eingeleitet und erklärt (Graz Wien Köln 1986). Критовул, Животът и управлението на Мехмед II Ал Фатих (Завоевателят), превод Ирина Радевска (София 2004). Δημιουργήθηκε στις 16/6/2017 Σελίδα 5/5