Υπερκείµενο, Υπερµέσα, Πολυµέσα

Transcript

1 Υπερκείµενο, Υπερµέσα, Πολυµέσα

2 υπερκείµενα (hypertext)! υπερµέσα (hypermedia), πολυµέσα (multimedia)! εφαρµογή των πολυµέσων και των υπερµέσων σε πολλούς και διαφορετικούς χώρους! θέσπιση µιας αντίστοιχης επιστηµονικής κοινότητας

3 Γενικά για τα υπερµέσα! Σήµερα, οι σχέσεις ανάµεσα στους ανθρώπους, την εργασία, τη νοηµοσύνη εξαρτώνται (σε πολύ µεγάλο βαθµό) από την συνεχή µεταµόρφωση των πληροφορικών µέσων

4 Σηµαντικές αλλαγές! η τεχνολογική πρόοδος συντελεί ουσιαστικά στην εν εξελίξει διαδικασία της τροποποίησης σε βάθος της σχέσης του σύγχρονου ανθρώπου µε! τη γραφή! την ανάγνωση! την όραση,! την αντίληψη,! τα ακούσµατα,! τη µάθηση! ο ρόλος των media (κάθε µέσο µαζικής µετάδοσης πληροφορίας) σε αυτή τη σχέση είναι πρωταρχικός

5 Yπερκείµενα, Yπερµέσα και Mάθηση! µια περιπλάνηση στους λαβύρινθους των ιδεών! Vannevar Bush (1945), η ιδέα του υπερκειµένου (hypertext):! σκοπός η βελτίωση των τρόπων πρόσβασης στην πληροφορία! σηµαντική καθυστέρηση εν σχέσει µε τους τρόπους παραγωγής της πληροφορίας

6 Κύρια ιδέα! αναγκαία η δηµιουργία ενός µέσου που θα επέτρεπε την αποθήκευση και τη χρησιµοποίηση των πληροφοριών ευνοώντας τη συνειρµική σκέψη! memex (Memory Extender): θα επέτρεπε τη δηµιουργία προσεταιριστικών δεικτών (index associative), οι οποίοι και θα αποµνηµόνευαν τους συνδέσµους (links) ανάµεσα στα σηµασιολογικώς συνδεµένα µέρη ενός συνόλου

7 Πρώτες εφαρµογές υπερκειµένων! εµπνευστής ο Theodor Holme Nelson (1965)! η πρώτη συγκεκριµένη παραγωγή εµφανίστηκε στα µέσα της δεκαετίας του 60! την ίδια εποχή κάνει και την εµφάνισή του ο όρος υπερκείµενο (hypertext)! σκοπός να περιγράψει µε αυτό τον τρόπο αρχεία κειµένου, οργανωµένα µε µη γραµµική, µη σειριακή µορφή

8 Ορολογία! υπερκείµενα, υπερµέσα, πολυµέσα, αλληλεπιδραστικά πολυµέσα! η έννοια του Yπερκειµένου: πλοήγηση στη «θάλασσα της γνώσης»

9 Κείµενα Υπερκείµενα! Οµοιότητες και διαφορές! " κείµενο: γραµµική δοµή, λίγο ή πολύ ισχυρώς ιεραρχηµένη! τα στοιχεία (περισσότερο ή λιγότερο αυτόνοµα) είναι συνδεµένα µε σχέσεις διάταξης! " υπερκείµενο: δοµή σε δίκτυο

10 Κόµβοι και σύνδεσµοι! τα στοιχεία κειµένου αποτελούν κόµβους (nodes) συνδεµένους µε µη γραµµικές και ασθενώς ιεραρχηµένες σχέσεις! κόµβος: ένα σύνολο δεδοµένων γύρω από ένα κοινό θέµα! οι κόµβοι συνδέονται µεταξύ τους µε συνδέσµους (links)

11 Νέα αντίληψη για τη γραφή! Το υπερκείµενο οδηγεί σε µια νέα οικονοµία της! γλωσσικής,! γραµµικής! και ηχητικής γραφής,! βασισµένης πάνω σε µια νέα σχέση ανάµεσα στη σκέψη και το χώρο,! πάνω σε ένα άλλο σύστηµα επικοινωνίας (R. Laufer & D. Scavetta, 1992)

12 τεχνικό επίπεδο:! ένα σύνολο κόµβων (nodes) συνδεµένων µε συνδέσµους (links)! οι κόµβοι είναι λέξεις, σελίδες, εικόνες, γραφικά, ήχοι ή άλλα υπερκείµενα! οι σύνδεσµοι είναι µέρος πληροφορίας που συνδέει δύο κόµβους ή δύο διαφορετικές πληροφορίες στον ίδιο κόµβο

13 λειτουργικό επίπεδο:! ένα λογισµικό περιβάλλον που έχει σκοπό να οργανώσει γνώσεις ή δεδοµένα για την καλύτερη ανάκτηση πληροφοριών και την επικοινωνία

14 Λειτουργικές ιδιαιτερότητες! λειτουργικά το υπερκείµενο είναι ένα είδος λογισµικού! που επιτρέπει την πρόσκτηση πληροφοριών και την επικοινωνία µεταξύ ανθρώπου και! µηχανής απευθείας στο µικρο-γνωστικό επίπεδο της αντίληψης των ιδεών! και όχι πλέον στο µικρο-επίπεδο των λέξεων, της γλώσσας και της σύνταξης! ολοκληρώνει την ένταξη της οπτικοακουστικής διάστασης µέσα στην πληροφορική και την προσάρτηση του αναλογικού τρόπου µέσα στο λογικό τρόπο συλλογισµού

15 είδη συνδεσµολογιών! σηµείο σε σηµείο,! σηµείο σε κόµβο,! κόµβος σε σηµείο,! κόµβος σε κόµβο Τετ ρςρο οιςι σφσοφ ο π Φςφςφςεφ οςφ οφ πφοιπςφ ςπςπιο πςιοφςπφιοαπαιο παςιποισποπψ πψο πασφ παιοφ απφιο απφιοαπφιοα φπασ οφιξςφοπ π π φοπφ οςφιφξςιοφ ςπφοιαςφπα οιφα πιοφ απφ ιαςπφ απιοφ απφιοασ πασιοφ πασιοφ απφ απφ απφ παιοφ ασιοφξοπασιξφσιξφ σιφξιξπασξφσιοφξσοιφξασ πιφ σποιφξασοιπφξαιφ σιοφξασ πφιοα πιοφαποιπ Τετ ρςρο οιςι σφσοφ ο π Φςφςφςεφ οςφ οφ πφοιπςφ ςπςπιο πςι οφςπφιοαπαι ο παςιποισνγ γ ποπψ πψο πασφ παιοφ απφιο απφιοαπφιοα φπασ οφιξςφοπ π π φοπφ οςφιφξςιοφ ςπφοιαςφπα απφ ιαςπφ απιοφ απφιοασ πασιοφ πρ φ ασιοφ απφ απφ απφ παιοφ ασιοφξο ξ ξ Τετ ρςρο οιςι σφσοφ ο π Φςφςφςεφ οςφ οφ πφοιπςφ ςπςπιο πςιοφςπφιοαπαιο παςιποισποπψ πψο πασφ παιοφ απφιο απφιοαπφιοα φπασ οφιξςφοπ π π φοπφ οςφιφξςιοφεγε ςπφοιαςφπα οιφα πιοφ απφ ιαςπφ απιοφ απφιοασ πασιοφ πασιοφ απφ απφ απφ παιοφ δγ φβ ασιοφξοπασιξφσιξφ σιφξιξπασξφσιοφξσοιφξασ πιφ σποιφξασοιπφ ξαιφ σιοφξασ πφιοα πιοφαποιπ Τετ ρςρο οιςι σφσοφ ο π Φςφςφςεφ οςφ οφ πφοιπςφ ςπςπιο πςιοφςπφιοαπαιο παςιποισποπψ πψο πασφ παιοφ απφιο απφιοαπφιοα φπασ οφιξςφοπ π π φοπφ οςφιφξςιοφ ςπφοιαςφπα οιφα πιοφ απφ ιαςπφ απιοφ απφιοασ πασιοφ πασιοφ απφ απφ απφ παιοφ ασιοφξοπασιξφσιξφ σιφξιξπασξφσιοφξσοιφξασ πιφ σποιφξασοιπφξαιφ σιοφξασ πφιοα πιοφαποιπ Τετ ρςρο οιςι σφσοφ ο π Φςφςφςεφ οςφ οφ πφοιπςφ ςπςπιο πςιοφςπφιοαπαιο παςιποισποπψ πψο πασφ παιοφ απφιο απφιοαπφιοα φπασ οφιξςφοπ π π φοπφ οςφιφξςιοφ ςπφοιαςφπα οιφα πιοφ απφ ιαςπφ απιοφ απφιοασ πασιο ρεγ εργ φ πασιοφ απφ απφ απφ παιοφ ασιοφξοπασιξφσιξφ σιφξιξπασξφσιοφξσοιφξασ πιφ σποιφξασοιπφξαιφ σιοφξασ πφιοα πιοφαποιπ

16 ορισµός του υπερκειµένου και του υπερµέσου! υλικό από κείµενα και στην πιο σύγχρονη µορφή του (τότε µιλάµε για υπερµέσο) εικόνες, γραφικά, video, κινούµενες εικόνες (animation) κλπ., που βρίσκονται σε ψηφιακή µορφή και συνδέονται έτσι ώστε θα ήταν αδύνατο να παρουσιαστούν από ένα συµβατικό βιβλίο

17 αρχιτεκτονική δοµή! µη γραµµική, µη σειριακή! ιάσπαρτο σύνολο πληροφοριών, χωρίς χωροταξική σύνδεση! Αλληλουχία που στηρίζεται στην σηµασία

18 υπερκείµενο κείµενο κείµενο κείµενο κείµενο κείµενο κείµενο κείµενο κείµενο κείµενο

19 υπερµέσο κείµενο κείµενο εικόνα κείµενο ήχος video εικόνα animation κείµενο κείµενο ήχος video

20 ορισµός του πολυµέσου! ηέννοια του πολυµέσου αφορά τη δυνατότητα της µηχανής (και της εφαρµογής) να διαχειρίζεται πολλά κανάλια αισθητικής επικοινωνίας µε το χρήστη, όπως ήχος, εικόνα, video, ενώ κάποιες φορές εµπλέκει απτές πληροφορίες (π.χ. οθόνες αφής) ή ακόµα όσφρηση, σωµατικές κινήσεις και επιστροφή προσπάθειας (virtual reality)

21 Χαρακτηρισρτικά πολυµέσων! " στις απλές εφαρµογές πολυµέσων ο χρήστης δεν έχει έλεγχο του συστήµατος! Η µία πληροφορία διαδέχεται την άλλη

22 δοµή αρχιτεκτονικής: γραµµική, σειριακή κείµενο video εικόνα ήχος animation κείµενο ήχος

23 ορισµός του αλληλεπιδραστικού πολυµέσου! ηέννοια του αλληλεπιδραστικού πολυµέσου αφορά τη δυνατότητα αυτών των συστηµάτων πολυµέσων που επιτρέπουν την αλληλεπίδραση µε το χρήστη, τη δυνατότητα δηλαδή να επεµβαίνει στην εξέλιξη της εφαρµογής καθορίζοντας το τι και πότε θα δει ή θα ακούσει

24 ιαφορές στις έννοιες! " η έννοια του πολυµέσου δεν συνεπάγεται τη έννοια του υπερµέσου! " ένα υπερµέσο δεν είναι ένα αλληλεπιδραστικό πολυµέσο

25 αρχιτεκτονική δοµή αλληλεπιδραστικού πολυµέσου! συνήθως δενδροειδής κείµ ενο κείµ ενο εικόνα εικόνα κείµ ενο ήχος video κείµ ενο ήχος ήχος video εικόνα κείµ ενο video κείµ ενο video

26 αρχιτεκτονική του υπερκειµένου! (τρία επίπεδα)! βάση δεδοµένων! επίπεδο αφηρηµένου µηχανισµού υπερκειµένου! επίπεδο παρουσίασης ΕΠΙΠΕ Ο ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ΕΠΙΠΕ Ο ΑΦΗΡΗΜΕΝΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΕΠΙΠΕ Ο ΒΑΣΗΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ

27 βάση δεδοµένων (data base level)! µε κείµενο, εικόνες, ήχο, video κλπ.:! αποθήκευση, διαχωρισµός και διαµοιρασµός των δεδοµένων και η πρόσβαση σε δίκτυα εργασίας! " κοινά χαρακτηριστικά µε όλα τα γνωστά πληροφοριακά συστήµατα (πρόσβαση σε remote servers, multi-user access, ζητήµατα ασφάλειας, back-up)

28 επίπεδο αφηρηµένου µηχανισµού υπερκειµένου! (hypertext abstract machine level):! ένα σηµασιολογικό δίκτυο που σχηµατίζεται από ιεραρχικές, προσεταιριστικές και αναλογικές σχέσεις που διέπουν τις διάφορες θεµατικές ενότητες, έννοιες των κόµβων (nodes) και των συνδέσµων (links)

29 επίπεδο παρουσίασης! (presentation level)! επικοινωνία µε το χρήστη και πληροφορικά εργαλεία που επιτρέπουν τη χρήση, την επεξεργασία και πιθανόν τον εµπλουτισµό της παραπάνω βάσης δεδοµένων µε τη βοήθεια του σηµασιολογικού δικτύου

30 Να γίνει σαφής διάκριση του χωρισµού σε! ακάθαρτο πληροφοριακό περιεχόµενο των υλικών που βρίσκονται στο υπερκείµενο! διασαφηνισµένες γνώσεις που είναι διαθέσιµες στη µηχανή και επιτρέπουν την εκµετάλλευση του υπερκειµένου (υπεύθυνες για τις δυναµικές πτυχές του υπερκειµένου)

31 Τύποι χρήσης! ηπλειοψηφία των συστηµάτων υπερµέσων εµπεριέχουν τουλάχιστον δύο διαφορετικούς τύπους χρήσης:! τον τύπο συγγραφέα (author)! τον τύπο τελικού χρήστη µέσα στον οποίο δεν υπάρχει παρά µόνο µια δυνατότητα, εκείνη της πλοήγησης

32 Yπερκείµενα, υπερµέσα και πολυµέσα! εναλλακτικοί ορισµοί! δύο κατευθύνσεις:! λειτουργικά στοιχεία! σηµασιολογικός, εννοιολογικός προσανατολισµός του συστήµατος

33 λειτουργικά στοιχεία! µε όρους λειτουργικών στοιχείων και κατασκευής των προϊόντων: έµφαση στη δηµιουργία συστηµάτων και την αποτελεσµατικότητα της αλληλεπίδρασής τους µε το χρήστη (user interface)

34 Χαρακτηριστικά τέσσερα κύρια συστατικά:! πληροφορίες,! αφαίρεση (για τη συσχέτιση στοιχείων),! κόµβοι (την πηγή ή τον προορισµό ενός συνδέσµου),! σύνδεσµοι (συνδέσεις µεταξύ των κόµβων).

35 Χαρακτηριστικά! σπουδαιότητα των συνδέσµων: συλλογή πληροφοριών µε µορφή κειµένου σχετικά µε ένα συγκεκριµένο θέµα, που περιλαµβάνει υπογραµµισµένες λέξεις που µπορεί να επιλέξει ο χρήστης κατά βούληση. Mε την ενεργοποίησή τους διακλαδίζουν το χρήστη σε πρόσθετες πληροφορίες (ορισµοί, διευκρινίσεις, σχετικό υλικό)

36 σηµασιολογικός, εννοιολογικός προσανατολισµός του συστήµατος! κείµενο µε µη γραµµική οργάνωση, που επιτρέπει στο χρήστη να ακολουθεί δρόµους ανάγνωσης που βασίζονται στους δικούς του συσχετιζόµενους συνδέσµους

37 τα υπερµέσα:! µια οργάνωση συστηµάτων για την αναπαράσταση και διαχείριση πληροφοριών σε ένα δίκτυο κόµβων συνδεδεµένων µεταξύ τους

38 πλοήγηση (navigation)! ηκατεξοχήν πρακτική χρήσης ενός υπερκειµένου - ανάµεσα στις κορυφές (ή κόµβους) ενός γράφου καταστάσεων! o χρήστης καλείται να εξερευνήσει, να ξεφυλλίσει (browsing), να πλοηγηθεί µέσα στις προτεινόµενες από το µέσο πληροφορίες από διάφορα σηµεία πρόσβασης µε ελεύθερη επιλογή του

39 Αρχές πλοήγησης! οι σύνδεσµοι ενώνουν τις κορυφές επιτρέπουν στο χρήστη να µεταβεί σε κάποιο άλλο σηµείο του συστήµατος ανάλογα µε τα ενδιαφέροντά του! κάθε αλληλεπίδραση του χρήστη µε το σύστηµα στηρίζεται πάνω στο περιεχόµενο των κόµβων (κείµενο, ήχος, εικόνα κλπ.)! ο χρήστης συµβουλεύεται αυτό το περιεχόµενο και έχει τη δυνατότητα να πλοηγηθεί ώστε να µεταβεί κάπου αλλού! η πλοήγηση έγκειται στον ίδιο το χρήστη αλλά δεν πραγµατοποιείται παρά µόνο σε συνάρτηση µε τις προτάσεις προορισµού που του παρέχει το υπερκείµενο

40 πλεονεκτήµατα αυτής της προσέγγισης! α) ευκολία χρησιµοποίησης και σύλληψης: " ο χρήστης δεν χρειάζεται να µάθει µια γλώσσα αλληλεπίδρασης µε το σύστηµα, για να το χρησιµοποιήσει! β) ελευθερία επιλογής: " σε κάθε στάδιο πλοήγησης ο χρήστης πραγµατοποιεί την επιλογή του επόµενου κόµβου για εξερεύνηση

41 Πως γίνεται η επιλογή! ηεπιλογή µπορεί να είναι! σηµαντική, συναρτήσει της σηµασίας του κόµβου! συντακτική, συναρτήσει της λειτουργίας του κόµβου (επόµενος ή προηγούµενος, τέλος ή αρχή κλπ.) " ο τρόπος της παρουσίασης των γνώσεων δεν επηρεάζεται από λογικές, ιεραρχικές ή συνολοθεωρητικές δυσχέρειες, λόγω της δοµής του συστήµατος

42 γ) αβέβαιοι σκοποί:! η µεγαλύτερη ίσως καινοτοµία των υπερµέσων ως γνωστικά µέσα! " επιτρέπουν να µην έχει καλώς προσδιορισµένους σκοπούς, αλλά συναρτήσει των απαντήσεων του συστήµατος να προσεγγίζει προοδευτικά το πρόβληµά του

43 προβλήµατα! αποπροσανατολισµός (desorientation) (γνωστικό αποτέλεσµα)! γνωστική υπερφόρτωση (cognitive overload) σε µη γραµµική ανάγνωση, η γνωστική υπερφόρτωση πολλαπλασιάζεται (ταυτόχρονη επεξεργασία περιεχοµένου και σχέσεων ανάµεσα στα διάφορα περιεχόµενα)

44 ηυπερκειµενική µεταφορά! πολυδιάστατος χώρος πληροφοριών! το υπερκείµενο, ως νοητική τεχνολογία, παίρνει εκ νέου και µετασχηµατίζει τις προηγούµενες διεπιφάνειες (interfaces) γραφής! ένα βιβλίο είναι προσβάσιµο τυχαία, παραµένει ωστόσο πάντα κλεισµένο στις τρεις φυσικές του διαστάσεις

45 αντίθετα στον ψηφιακό κόσµο! " η απόδοση µιας ιδέας ή η διαδροµή της σκέψης µπορεί να περιλαµβάνει ένα πολυδιάστατο δίκτυο από σηµεία που οδηγούν σε περαιτέρω επεξεργασία ή και σε διαφωνία που µπορούν να ληφθούν υπόψη ή να απορριφθούν από το χρήστη

46 Το νόηµα! η έννοια του υπερκειµένου συνδέεται µε εκείνη του νοήµατος ή της σηµασίας! η πράξη απόδοσης σηµασίας σε ένα κείµενο συσχετίζεται άµεσα µε τη σύνδεσή του µε άλλα κείµενα και συνακόλουθα µε τη δηµιουργία ενός υπερκειµένου

47 το υπερκείµενο σαν µεταφορά Χαρακτηρίζεται από έξι αφηρηµένες και γενικές αρχές (P. Lévy, 1990):! αρχή της µεταµόρφωσης: ένα υπερκειµενικό δίκτυο βρίσκεται διαρκώς σε εξέλιξη! αρχή της ετερογένειας: οι κόµβοι και οι δεσµοί είναι ετερογενείς! αρχή της πολλαπλότητας και του εγκιβωτισµού των κλιµάκων, εξαιτίας του µορφοκλασµατικού (fractal) τρόπου οργάνωσής του! αρχή της εξωτερικότητας: δεν εµπεριέχει οργανική µονάδα, ούτε εσωτερικό κινητήρα (moteur), όπως για παράδειγµα συµβαίνει στα έµπειρα συστήµατα! αρχή της τοπολογίας: όλα µέσα σε ένα υπερκείµενο λειτουργούν µε την αρχή της εγγύτητας (proximité) και της γειτνίασης (voisinage)! αρχή της κινητικότητας των κέντρων: το δίκτυο διαθέτει διαρκώς πολλά κέντρα

48 υπερκείµενα, υπερµέσα, πολυµέσα και εκπαίδευση Τρεις διαστάσεις! α) ποικιλία δυνατών δροµολογίων: δυνατότητα να εµβαθύνει σε σηµεία που επιθυµεί, να προχωρήσει γρηγορότερα στα επόµενα, να αποκτήσει πληροφορίες απαραίτητες για τη συνέχιση της πλοήγησης! β) ελευθερία διαδροµής: δεν υποχρεώνεται από το σύστηµα να εξερευνήσει όλες τις διαδροµές αλλά µόνο αυτές που ο ίδιος κρίνει απαραίτητες! γ) έλεγχος από το χρήστη: η διαδροµή ελέγχεται απόλυτα από το χρήστη του συστήµατος αποφασίζει ο ίδιος να προχωρήσει ή να γυρίσει πίσω ώστε να εξερευνήσει και άλλες διαδροµές που προηγουµένως είχε προσπεράσει, κατασκευάζει το δικό του παιδαγωγικό σενάριο, εξατοµικεύοντας τις µαθησιακές του διαδροµές

49 Παιδαγωγικές χρήσεις! το υπερµέσο συνιστά ισχυρό εργαλείο για τις παιδαγωγικές καταστάσεις! ο µαθητής - χρήστης ενός υπερµέσου µπορεί πολύ εύκολα και µε ιδιαίτερα φιλικό τρόπο να έχει πρόσβαση στην πληροφορία! δυνατότητα να προσεγγίσει στοιχεία πληροφορίας για να τα συγκρίνει και να τα αναλύσει! χρήση πολλαπλών τρόπων αναπαράστασης σε αντίθεση µε την παραδοσιακή εκπαίδευση που χαρακτηρίζεται από το λογοκεντρισµό και την έµφαση που προσδίδει στο γραπτό και τον προφορικό λόγο

50 Tέτοια συστήµατα επιτρέπουν στο µαθητή! να συνδέει και να συσχετίζει πληροφορίες,! να δηµιουργεί τις δικές του διαδροµές για την ανακάλυψη πληροφοριών,! να εξάγει συµπεράσµατα και να παράγει γνώση

51 µορφές πλοήγησης σε µια εκπαιδευτική εφαρµογή! α) ελεύθερη πλοήγηση σε µια βάση δεδοµένων που ισοδυναµεί µε το ξεφύλλισµα µιας εγκυκλοπαίδειας ή των αρχείων µιας βιβλιοθήκης! β) δυνατότητες εµβάθυνσης που εξαρτώνται από τον τρόπο δηµιουργίας της βάσης δεδοµένων (διαφορετικά επίπεδα πρόσβασης στις πληροφορίες ξεκινώντας από το ίδιο σηµείο) και επιτρέπουν έτσι να προστεθεί µια παιδαγωγική διάσταση στο σύστηµα! γ) προσθήκη ελέγχου των γνώσεων µέσω ενός συστήµατος τεστ που επιτρέπει στο µαθητευόµενο να ελέγχει τις δυνατότητές του και να καθορίζει ανάλογα µε τις επιδόσεις του τη διαδροµή που θα ακολουθήσει! δ) βοήθεια στην πλοήγηση µέσω υποδείξεων τις οποίες ο χρήστης µπορεί να λάβει αν θέλει υπόψη του! ε) πλοήγηση µε προσοµοίωση µέσω ενσωµατωµένων στο σύστηµα παιδαγωγικών σεναρίων ανάλογα µε την ακολουθούµενη διαδροµή

52 Το ψυχολογικό υπόβαθρο των υπερµέσων! η αρχιτεκτονική των υπερµέσων έχει παρόµοια δοµή µε την ανθρώπινη µνήµη (κατά τη γνωστική ψυχολογία)! η αναπαράσταση της γνώσης σε συστήµατα υπερµέσων βασίζεται σε σύγχρονες θεωρίες µάθησης και αναπαράστασης της γνώσης

53 Πλεονεκτήµατα! ησυνδυασµένη οπτική και ακουστική παρουσίαση κάποιου θέµατος, παραµένει κατά ποσοστό 50% στην ανθρώπινη µνήµη! σε αντίθεση µε τα ακούσµατα που κατακρατούνται σε ποσοστό 20%! και τα αναγνώσµατα σε ποσοστό 10% περίπου [Πολίτης, 1994].

54 Εργαλεία σύνθεσης και παραγωγής! τα υπερµέσα µπορούν να γίνουν αποτελεσµατικά εργαλεία για την ενίσχυση δραστηριοτήτων σύνθεσης και παραγωγής του µαθητευόµενου! η δηµιουργία υπερµέσων αποτελεί µια δραστηριότητα η οποία επιτρέπει στο µαθητευόµενο να αποκτήσει περισσότερο σύνθετες και περίπλοκες δεξιότητες

55 Νέοι τρόποι µάθησης! η µη γραµµική δοµή ενός συστήµατος υπερµέσων επιτρέπει να ευνοούνται τρόποι µάθησης λιγότερο παραδοσιακοί όπως:! η µάθηση µέσω ανακάλυψης (discovery learning)! η συσχέτιση εννοιών! η συλλογική ανάπτυξη εφαρµογών και εργασιών (συνεργατική µάθηση, cooperative learning)

56 προώθηση της συνειρµικής σκέψης! στο πλαίσιο της µη γραµµικής πλοήγησης, ο κόσµος των γνώσεων, καταυτό τον τρόπο διαµεσολαβηµένος, γίνεται πιο εύπλαστος και συνεπώς πολύ πιο εύκολος σε πρόσβαση! δυνατότητα ανανέωσης της προσέγγισης των βιβλίων και γενικότερα των εποπτικών µέσων, καθώς και του περιεχοµένου τους, πρακτικά µέσα σε όλα τα µαθήµατα! είναι δυνατόν να ανανεώσουν την αντίληψη για το σχολικό εγχειρίδιο του µέλλοντος

57 Το Μέλλον N. Negroponte (1995) διευθυντής του MediaLab (MIT): όταν όλα τα µέσα αποθήκευσης πληροφοριών (κείµενα, ήχοι, εικόνες, δεδοµένα, κλπ) ψηφιοποιηθούν και όλα τα µέσα µετάδοσης πληροφοριών (δίκτυα, τηλεπικοινωνίες, τηλεόραση και άλλες ο/α συσκευές) ολοκληρωθούν, το αποτέλεσµα θα είναι κάτι περισσότερο από το άθροισµά τους, θα συνιστά πλέον ένα Mεταµέσο

58 Υπερκείµενα και Εκπαίδευση

59 στόχοι µάθησης - παιδαγωγικές στρατηγικές! στόχοι που αφορούν την πρόσκτηση! απλών πληροφοριακών γνώσεων! εννοιών! κανόνων! διαδικασιών! δοµικών µοντέλων ή µεθόδων ή µεταγνώσεων

60 επιλογή παιδαγωγικής στρατηγικής! α. παρουσίαση, όπου ο µαθητευόµενος περιπλανιέται µέσα σε ένα δίκτυο σχεδόν γραµµικό, διότι οι στόχοι περιορίζονται στην απλή πρόσκτηση πληροφοριών! β. προσοµοίωση για την πραγµατοποίηση ενός επαγωγικού τρόπου σκέψης όπου πρόκειται να ανακαλυφθεί η λειτουργία ενός σχεσιακού (relational) µοντέλου που αποτελεί τη βάση της προσοµοίωσης! γ. χρήση υπερµέσων για την κατασκευή βάσεων δεδοµένων! δ. χρήση υπερµέσων για την κατασκευή και εκσφαλµάτωση (debugging) γνώσεων πάνω σε ένα δοσµένο θέµα, ενσωµατώνοντάς τες σε µια εφαρµογή που δηµιουργεί ο µαθητευόµενος

61 γνωστικός χάρτης (cognitive map)! η πλοήγηση αποτελεί την επιλογή, περισσότερο ή λιγότερο ελεύθερα, ενός ορισµένου δροµολόγιου µέσα σε ένα περίπλοκο δίκτυο συνδέσµων και κόµβων! ο µαθητής µπορεί να θεσπίσει τον ίδιο του το γνωστικό χάρτη (carte cognitive)! η ελεύθερη επιλογή της διαδροµής και η αλληλεπιδραστικότητα (interactivity) του λογισµικού ευνοούν την προσωπική εµπλοκή στη διαδικασία της µάθησης! καθορισµός της µαθησιακής διαδροµής στα πλαίσια του υλικού που διατίθεται από το λογισµικό

62 Προσωπική οργάνωση της µάθησης! δυνατότητα προσωπικής οργάνωσης της µάθησης µε ρυθµούς που καθορίζονται από τον εκπαιδευόµενο και όχι τον εκπαιδευτή! οι δυνατότητες που προσφέρει η οργάνωση εκπαιδευτικού λογισµικού υπερµέσου είναι ανεξάρτητες του περιεχοµένου γιατί παρέχουν στον εκπαιδευτικό ιδιαίτερα ευέλικτους τρόπους οργάνωσης του µαθήµατος

63 Λειτουργίες µνήµης:! αποθήκευση και ανάκληση µεµονωµένων µονάδων πληροφοριών και γνώσης,! µεγάλα οργανωτικά σχήµατα όπου συνδυάζονται οι αποθηκευµένες πληροφορίες και κατασκευάζεται η γνώση! η σκέψη ως κέντρο επεξεργασίας της πληροφορίας, αναπαράστασης της πραγµατικότητας και σηµείο λήψης αποφάσεων

64 Σχήµατα και νοητικά µοντέλα! υψηλής τάξης δοµές γνώσης (σχήµατα, νοητικά µοντέλα) διευκολύνουν ψυχολογικές διαδικασίες που επιτρέπουν στον άνθρωπο να αντιληφθεί σχέσεις, να συνδυάσει ιδέες, να εξαγάγει συµπεράσµατα! σε τέτοιου είδους διαδικασίες συµµετέχουν όλες οι αισθήσεις και τα συστήµατα συµβόλων που αναγνωρίζει ο άνθρωπος

65 Μάθηση µε υπερµέσα! η µάθηση µπορεί να περιγραφεί ως η αναδιοργάνωση της γνώσης µέσα σε ένα δοµηµένο συσχετιστικό δίκτυο από µνήµες! κατά τη διαδικασία της µάθησης δηµιουργούνται νέοι κόµβοι γνώσης που συνδέονται µεταξύ τους αλλά και µε ήδη υπάρχοντες! η αποδοτικότητα της µάθησης καθορίζεται από την κατανόηση τω νέων κόµβων γνώσης και των κατάλληλων συνδέσεων µεταξύ των κόµβων

66 Εκπαιδευτικά χαρακτηριστικά των υπερµέσων! εναλλακτικός τρόπος διδασκαλίας! θα αλλάξουν τον τρόπο που διαβάζουµε, γράφουµε και σκεπτόµαστε! έξυπνα ηλεκτρονικά βιβλία αντικαθιστούν τις παραδοσιακές βιβλιοθήκες

67 Εκπαιδευτικές προεκτάσεις! οι πολλοί τύποι µέσων (πολλαπλές εναλλακτικές αναπαραστάσεις ίδιας πληροφορίας),! το µη γραµµικό περιβάλλον πλοήγησης (ατοµική γνωστική πορεία),! η θέση του χρήστη ως παραγωγού (οργάνωση δικτύου σχέσεων ανάµεσα σε πληροφορίες)

68 Χαρακτηριστικά! δυναµική σύνδεση και διαχείριση κόµβων πληροφοριών µε πολλαπλά συστήµατα συµβόλων! παρέχουν µη γραµµικές µεθόδους για την πρόσβαση και την οργάνωση πληροφοριών που κατευθύνονται από το χρήστη! παρέχουν πρόσβαση στη γνώση σύµφωνα µε τις απαιτήσεις του κάθε χρήστη! µαθητοκεντρικά αλληλεπιδραστικά περιβάλλοντα

69 Τρεις κατηγορίες! εκπαιδευτικού λογισµικού υπερµέσων (Μικρόπουλος, 1997)! συστήµατα υπερµέσων βασισµένων σε µελέτες περίπτωσης (case-based hypermedia systems). Μια περίπτωση είναι ένα παράδειγµα εφαρµογής από κάποιο γνωστικό αντικείµενο! εξερευνητικά περιβάλλοντα υπερµέσων (exploratory hypermedia environments). Σ αυτά η οικοδόµηση της γνώσης βασίζεται στην προσωπική εµπειρία και δράση: η γνώση εµπεριέχεται στο πλαίσιο της κατάστασης που παρουσιάζεται στο µαθητή και η µάθηση περιλαµβάνει την κατασκευή προσωπικής γνώσης µε αλληλεπίδραση και εξερεύνηση, αλλά και συνεργασία! συνεργατικά περιβάλλοντα υπερµέσων (cooperative hypermedia environments). Ο υπολογιστής είναι ένα µέσο για τη συνεργασία µεταξύ των µαθητών

70 ανοικτά ζητήµατα! µορφές αλληλεπιδραστικότητας, (συνδέονται µε την κατασκευή υπερµέσων)! παιδαγωγικές πρακτικές (συνδέονται µε τον τρόπο χρήσης στα πλαίσια µάθησης)! ρόλος στην πρόσκτηση και τη δόµηση των γνώσεων και ιδιαίτερα τη σχέση που υπάρχει ανάµεσα στην επιλεγµένη από το µαθητή διαδροµή µέσα σε ένα σύστηµα υπερµέσων και το βαθµό των προσκτηθέντων γνώσεων στο τέλος αυτής της διαδροµής

71 τα αλληλεπιδραστικά πολυµέσα επαγγελµατικά εργαλεία εξεζητηµένα και πανάκριβα στην αρχή, τα πολυµέσα είναι σήµερα προσιτά και στο κοινό των θνητών! N. Negroponte (1995) διευθυντής του MediaLab (MIT): όταν όλα τα µέσα αποθήκευσης πληροφοριών (κείµενα, ήχοι, εικόνες, δεδοµένα, κλπ) ψηφιοποιηθούν και όλα τα µέσα µετάδοσης πληροφοριών (δίκτυα, τηλεπικοινωνίες, τηλεόραση και άλλες ο/α συσκευές) ολοκληρωθούν, το αποτέλεσµα θα είναι κάτι περισσότερο από το άθροισµά τους, θα συνιστά πλέον ένα Mεταµέσο

72 διεύρυνση της επικοινωνίας ανθρώπου -µηχανής! ηβασική αρχή που διέπει τη λειτουργία των συστηµάτων πολυµέσων είναι η µετατροπή του χρήστη (user) ενός συστήµατος επεξεργασίας πληροφοριών σε χειριστή του (operator)

73 Χαρακτηριστικά εφαρµογών πολυµέσων! " µια εφαρµογή πολυµέσων πρέπει να θεωρηθεί κάτι περισσότερο από το ήχος και φως της πληροφορίας, όπου αναµιγνύονται κοµµάτια video, ήχος και δεδοµένα! " η ελεύθερη µεταφορά bits από το ένα µέσο στο άλλο είναι ο χώρος στον οποίο ανήκει το πεδίο των πολυµέσων! " το µέσο δεν είναι πια το µήνυµα στον ψηφιακό κόσµο αλλά µια ενσάρκωση του µηνύµατος! " ένα µήνυµα είναι δυνατόν να αποδίδεται µε πολλαπλούς τρόπους, που όλοι ωστόσο προέρχονται από τα ίδια δεδοµένα (N. Nεγροπόντης, 1995)

74 τα πολυµέσα! συνιστούν ταυτόχρονα µια νέα έννοια και µια διαφορετική µατιά σε παλαιότερες! σχετίζονται µε την έµφυτη ιδιότητα αλληλεπίδρασης των µέσων, λόγω της ψηφιακής υφής των bits,! ο υπολογιστής ανακαλύπτει και τις παιδαγωγικές του δεξιότητες που δεν είχε όταν επεξεργαζόταν δεδοµένα µόνο σε µορφή κειµένου