ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Επιτροπή Ανάπτυξης και Συνεργασίας ΠΡΟΣΩΡΙΝΟ 2001/2158(COS) 14 εκεµβρίου 2001 ΣΧΕ ΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά µε την ανακοίνωση της Επιτροπής για την πρόταση απόφασης του Συµβουλίου σχετικά µε τη θέση που θα υιοθετήσει η Κοινότητα, στο πλαίσιο του Συµβουλίου των Υπουργών των χωρών ΑΚΕ/ΕΚ για τον διακανονισµό όλων των ειδικών δανείων των λιγότερο ανεπτυγµένων υπερχρεωµένων φτωχών χωρών (ΥΦΧ) ΑΚΕ τα οποία εναποµένουν µετά την πλήρη εφαρµογή των µηχανισµών ελάφρυνσης του χρέους των υπερχρεωµένων φτωχών χωρών (COM(2001) 210 C5-0394/ /2158(COS)) Επιτροπή Ανάπτυξης και Συνεργασίας Εισηγητής: Mario Mantovani PR\ doc PE

2 PE /15 PR\ doc

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ... 4 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ... 5 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ PR\ doc 3/15 PE

4 ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ Με την από 25ης Απριλίου 2001 επιστολή της, η Επιτροπή διεβίβασε στο Κοινοβούλιο την ανακοίνωσή της για την πρόταση απόφασης του Συµβουλίου σχετικά µε τη θέση που θα υιοθετήσει η Κοινότητα, στο πλαίσιο του Συµβουλίου των Υπουργών των χωρών ΑΚΕ/ΕΚ για τον διακανονισµό όλων των ειδικών δανείων των λιγότερο ανεπτυγµένων υπερχρεωµένων φτωχών χωρών (ΥΦΧ) ΑΚΕ τα οποία εναποµένουν µετά την πλήρη εφαρµογή των µηχανισµών ελάφρυνσης του χρέους των υπερχρεωµένων φτωχών χωρών (COM(2001) 210 C5-0394/ /2158(COS)). Κατά τη συνεδρίαση στις 3 Σεπτεµβρίου 2001, η Πρόεδρος του Κοινοβουλίου ανακοίνωσε ότι παρέπεµψε την πρόταση αυτή, για εξέταση επί της ουσίας, στην Επιτροπή Ανάπτυξης και Συνεργασίας και, για γνωµοδότηση, στην Επιτροπή Προϋπολογισµών (C5-0394/2001). Κατά τη συνεδρίασή της στις 3 Σεπτεµβρίου 2001, η Επιτροπή Ανάπτυξης και Συνεργασίας όρισε εισηγητή τον κ. Mario Mantovani. Κατά τη συνεδρίασή της/τις συνεδριάσεις της στις..., η επιτροπή εξέτασε την πρόταση του Συµβουλίου καθώς και το σχέδιο έκθεσης. Κατά την τελευταία ως άνω συνεδρίαση/από τις συνεδριάσεις αυτές, ενέκρινε την πρόταση ψηφίσµατος µε... ψήφους υπέρ.... ψήφους κατά και... αποχή/αποχές/οµόφωνα. Ήσαν παρόντες κατά την ψηφοφορία οι βουλευτές:... (πρόεδρος/ασκών/ασκούσα την προεδρία),... (αντιπρόεδρος),... (αντιπρόεδρος),... (εισηγητής/εισηγήτρια),...,... (αναπλ....),... (αναπλ...., σύµφωνα µε το άρθρο 153, παράγραφος 2 του Κανονισµού),... και.... (Η αιτιολογική έκθεση θα παρουσιαστεί προφορικά στην ολοµέλεια.) Η Επιτροπή Προϋπολογισµών αποφάσισε την 1η Οκτωβρίου 2001 να µην γνωµοδοτήσει. Η έκθεση κατατέθηκε στις... Η προθεσµία για την κατάθεση τροπολογιών θα αναγράφεται στο σχέδιο ηµερήσιας διάταξης της περιόδου συνόδου κατά την οποία θα εξετασθεί η έκθεση/ορίσθηεκε για τις... στις...). PE /15 PR\ doc

5 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ Πρόταση ψηφίσµατος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά µε την ανακοίνωση της Επιτροπής για την πρόταση απόφασης του Συµβουλίου σχετικά µε τη θέση που θα υιοθετήσει η Κοινότητα, στο πλαίσιο του Συµβουλίου των Υπουργών των χωρών ΑΚΕ/ΕΚ για τον διακανονισµό όλων των ειδικών δανείων των λιγότερο ανεπτυγµένων υπερχρεωµένων φτωχών χωρών (ΥΦΧ) ΑΚΕ τα οποία εναποµένουν µετά την πλήρη εφαρµογή των µηχανισµών ελάφρυνσης του χρέους των υπερχρεωµένων φτωχών χωρών (COM(2001) 210 C5-0394/ /2158(COS)) Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής για την πρόταση απόφασης του Συµβουλίου σχετικά µε τη θέση που θα υιοθετήσει η Κοινότητα, στο πλαίσιο του Συµβουλίου των Υπουργών των χωρών ΑΚΕ/ΕΚ για τον διακανονισµό όλων των ειδικών δανείων των λιγότερο ανεπτυγµένων υπερχρεωµένων φτωχών χωρών (ΥΦΧ) ΑΚΕ τα οποία εναποµένουν µετά την πλήρη εφαρµογή των µηχανισµών ελάφρυνσης του χρέους των υπερχρεωµένων φτωχών χωρών (COM(2001) 210 C5-0394/ ), έχοντας υπόψη το άρθρο... της Συνθήκης..., έχοντας υπόψη το άρθρο 47, παράγραφος 1, του Κανονισµού του, έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Ανάπτυξης και Συνεργασίας (A5-xxx), έχοντας υπόψη τη Συµφωνία Εταιρικής Σχέσης ΑΚΕ-ΕΕ, και συγκεκριµένα το άρθρο 66 αυτής, έχοντας υπόψη την εκστρατεία "Jubilee 2000", και κυρίως την αίτηση της Αγίας Έδρας, έχοντας υπόψη τη δήλωση του Καΐρου και το σχέδιο δράσης της ιάσκεψης Κορυφής Αφρικής-Ευρώπης (3-4 Απριλίου 2000), έχοντας υπόψη τη δήλωση της ιάσκεψης Κορυφής της χιλιετίας των Ηνωµένων Εθνών (6-8 Σεπτεµβρίου 2000), έχοντας υπόψη τη δήλωση των Βρυξελών και το σχέδιο δράσης που εγκρίθηκαν από την Τρίτη ιάσκεψη των Ηνωµένων Εθνών για τις λιγότερο ανεπτυγµένες χώρες (20 Μαΐου 2001), έχοντας υπόψη τις δηλώσεις της διάσκεψης της Οµάδας των 8 (G8), ιδίως τις δηλώσεις της Κολωνίας (Ιούνιος 1999) και της Γένοβας (Ιούλιος 2001), έχοντας υπόψη την απόφαση του Συµβουλίου της 6ης Ιουλίου 1998 για την παροχή 1 ΕΕ C... PR\ doc 5/15 PE

6 έκτακτης βοήθειας στις υπερχρεωµένες χώρες ΑΚΕ (98/453/ΕΚ), έχοντας υπόψη τα ψηφίσµατα της Συνέλευσης Ίσης Εκπροσώπησης ΑΚΕ-ΕΕ σχετικά µε το χρέος των χωρών ΑΚΕ (που εγκρίθηκαν στις 24 Σεπτεµβρίου 1998 στις Βρυξέλες), έχοντας υπόψη τα προγενέστερα ψηφίσµατά του σχετικά µε το εξωτερικό χρέος των φτωχών χωρών, και κυρίως τα ψηφίσµατα A4-0382/97 και B5-0417, 0420, 0428/2000, έχοντας υπόψη την ανακοίνωση και την πρόταση απόφασης της Επιτροπής COM (2001)210 τελικό- C5-0394/01, έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Ανάπτυξης και Συνεργασίας (A5-...), A. έχοντας υπόψη ότι, σε πολλές περιπτώσεις, ο όγκος της αναπτυξιακής βοήθειας που έχει λάβει µία από τις χώρες µε υπερβολικό χρέος είναι χαµηλότερος από τον όγκο που έχει εκταµιευθεί για την εξυπηρέτηση του χρέους, B. έχοντας υπόψη ότι η πλειοψηφία των κρατών που θεωρούνται από το ΝΤ και την Παγκόσµια Τράπεζα ως υπερχρεωµένες φτωχές χώρες (ΥΦΧ) είναι κράτη ΑΚΕ, και ότι το βάρος του χρέους σε αυτές τις χώρες αποτελεί σηµαντικό εµπόδιο για την οικονοµική και κοινωνική ανάπτυξη, Γ. λαµβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι η φτώχεια σε πολλές αναπτυσσόµενες χώρες ενδέχεται να επιδεινωθεί καθώς τα γεγονότα της 11ης Σεπτεµβρίου 2001 έχουν συµβάλει περαιτέρω στην υφιστάµενη παγκόσµια οικονοµική επιβράδυνση,. εκτιµώντας ότι, για να σπάσει η αλυσίδα της φτώχειας των ΥΦΧ, είναι απαραίτητο κατ' αρχάς να εξασφαλισθεί µια κατάσταση ειρήνης που να επιτρέπει την αποτελεσµατική χρήση όλων των πόρων που αποσκοπούν στην ελάφρυνση του χρέους ότι είναι πρόδηλο ότι σε κατάσταση πολέµου (π.χ. µεταξύ άλλων στις περιπτώσεις της Αγκόλας, της Κολοµβίας, της Σιέρρα Λεόνε και της Παλαιστίνης), τα σχέδια ανάπτυξης είναι καταδικασµένα να αποτύχουν, Ε. εκτιµώντας ότι οι προσπάθειες κινητοποίησης επιπλέον πόρων ελάφρυνσης του χρέους θα πρέπει να θεωρούνται ως µέρος της συνολικής προσπάθειας για την ενίσχυση των πόρων που στηρίζουν τους στόχους της κοινωνικής και ανθρώπινης ανάπτυξης ΣΤ.υπενθυµίζοντας ότι στη δήλωση του Γκέτεµποργκ και στα συµπεράσµατα του Λάικεν το Συµβούλιο επανέλαβε τη δέσµευση της ΕΕ ως προς την επίτευξη του επίσηµου στόχου των Ηνωµένων Εθνών για τη διάθεση 0,7% του ΑΕγχΠ στην αναπτυξιακή βοήθεια, και ότι ενόψει της διεξαγωγής της ιάσκεψης των Ηνωµένων Εθνών «Χρηµατοδότηση για την Ανάπτυξη» (FfD) τον Μάρτιο του 2002 και της ιάσκεψης Κορυφής για τη Γη (Σεπτέµβριος 2002, Γιοχάνεσµπουργκ), θα πρέπει να καθοριστεί ένα ακριβές χρονοδιάγραµµα συνοδευόµενο από τα απαραίτητα µέσα για την επίτευξη του εν λόγω στόχου, Ζ. Λαµβάνοντας υπόψη ότι η ανθρώπινη ανάπτυξη είναι ουσιαστικής σηµασίας για την επίτευξη των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και ότι τα θεµελιώδη και βασικά δικαιώµατα, PE /15 PR\ doc

7 όπως είναι το δικαίωµα στη ζωή, στην εργασία και την ευηµερία, αποτελούν µε τη σειρά τους τη βάση της ανθρώπινης ανάπτυξης, Η. έχοντας υπόψη ότι, παρά το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν διαθέτει αρµοδιότητες για το ΕΤΑ, λαµβάνει ετησίως οικονοµικές πληροφορίες σχετικά µε αυτό και είναι αρµόδιο για την ετήσια έγκριση της διαχείρισης της Επιτροπής όσον αφορά την εκτέλεση του ΕΤΑ, 1. επισηµαίνει ότι τα τελευταία χρόνια έχουν χορηγηθεί πολλά δάνεια στις χώρες ΑΚΕ µε στόχο την εξασφάλιση της χρηµατοδότησης του χρέους ή των τόκων των υφιστάµενων δανείων και όχι για νέες επενδύσεις και ότι είναι σηµαντικό να διακοπεί αυτός ο φαύλος κύκλος που προκαλεί αύξηση της φτώχειας 2. δέχεται µε ικανοποίηση την πρόταση της Επιτροπής που συµπληρώνει τις υπόλοιπες δράσεις που έχουν αναληφθεί υπέρ των λιγότερο ανεπτυγµένων χωρών βάσει της κατευθυντήριας γραµµής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και η οποία θα δώσει στις φτωχότερες χώρες ΑΚΕ τη δυνατότητα να σηµειώσουν προόδους ως προς την καταπολέµηση της φτώχειας 3. εκφράζει ωστόσο τη λύπη του για το γεγονός ότι δεν πραγµατοποιήθηκαν επίσηµες διαβουλεύσεις επί της ανωτέρω πρότασης µε τη συµµετοχή του 4. εκτιµά ότι, παρά το γεγονός ότι η ενισχυµένη πρωτοβουλία υπέρ των υπερχρεωµένων φτωχών χωρών αναγνωρίζει την αποτυχία των προηγούµενων προγραµµάτων που βασίζονταν σε αµιγώς µακροοικονοµικές στρατηγικές και αποσκοπεί στη δηµιουργία ενός δεσµού µεταξύ της ελάφρυνσης του χρέους και της µείωσης της φτώχειας (όρος που βασίζεται στα έγγραφα στρατηγικής για τη µείωση της φτώχειας) καθιστώντας περισσότερο ευέλικτα τα κριτήρια επιλεξιµότητας, συνεχίζει ωστόσο να είναι ανεπαρκής στο τρέχον πλαίσιο παγκοσµιοποίησης της οικονοµίας 5. στηρίζει την προώθηση εναλλακτικών προσπαθειών για την επανεξέταση των οριακών τιµών βιωσιµότητας του χρέους από την πλευρά της ανθρώπινης ανάπτυξης 6. εκτιµά ότι η διαδικασία ελάφρυνσης του δηµόσιου χρέους θα πρέπει να επιταχυνθεί και να εµβαθυνθεί στις χώρες που εφαρµόζουν τις αρχές της χρηστής διακυβέρνησης και δίνουν προτεραιότητα στην εξάλειψη της φτώχειας 7. τονίζει ότι η µακροπρόθεσµη βιωσιµότητα του χρέους θα εξαρτηθεί από τη διατήρηση υγιών οικονοµικών πολιτικών, την ενισχυµένη διαχείριση του χρέους και τη χορήγηση κατάλληλης χρηµατοδότησης από αυτήν την άποψη, και στο πλαίσιο των διαφόρων µεσοπρόθεσµων και µακροπρόθεσµων πρωτοβουλιών στήριξης, οι προνοµιακοί δεσµοί ορισµένων κρατών µελών, και εν γένει των περισσότερο βιοµηχανοποιηµένων εξ αυτών, µε ορισµένες ΥΦΧ θα µπορούσαν να διαδραµατίσουν καθοριστικό ρόλο στην παρακολούθηση της φάσης οικονοµικής προσαρµογής και µετάβασης έπειτα από την παραγραφή του χρέους, εν όψει της σταδιακής ένταξης των χωρών στη διεθνή οικονοµία PR\ doc 7/15 PE

8 8. είναι της άποψης ότι η βελτίωση της αποτελεσµατικότητας των δηµοσίων δαπανών αποτελεί τον καταλληλότερο τρόπο προκειµένου να εξασφαλιστεί ότι οι πόροι που λαµβάνονται για την ελάφρυνση του χρέους σε συνδυασµό µε τους υπόλοιπους πόρους και την εξωτερική ενίσχυση, επιδρούν αποτελεσµατικά στη µείωση της φτώχειας 9. εκτιµά ότι οι επιπρόσθετοι πόροι που λαµβάνουν οι κυβερνήσεις για την ελάφρυνση του χρέους θα πρέπει να διατίθενται για κοινωνικά έργα σε συντονισµό µε τους χορηγούς και την κοινωνία των πολιτών συµβάλλοντας στην αύξηση των κοινωνικών δαπανών σε τοµείς όπως η πρωτοβάθµια εκπαίδευση και η υγειονοµική περίθαλψη, το πρόβληµα του AIDS και άλλα µέτρα για τη µείωση της φτώχειας 10. συνιστά ότι η κατάρτιση εγγράφων στρατηγικής για τη µείωση της φτώχειας θα πρέπει να αποτελεί µία συµµετοχική και διαφανή διαδικασία, στην οποία η κοινωνία των πολιτών να συµµετέχει για τον καθορισµό των αναπτυξιακών προτεραιοτήτων 11. επισηµαίνει ότι τα έγγραφα στρατηγικής για τη µείωση της φτώχειας παρέχουν ένα µέσο για τον σχηµατισµό εταιρικών σχέσεων µε χορηγούς βοήθειας και ένα πλαίσιο για τις παρεµβάσεις των χορηγών και άλλων εταίρων προκειµένου να εξασφαλιστεί η πλήρης ένταξη της εξωτερικής ενίσχυσης στα εθνικά προγράµµατα 12. ζητεί από την Επιτροπή και τα κράτη µέλη να παράσχουν τεχνική βοήθεια στις χώρες ΑΚΕ προκειµένου να τεθούν σε εφαρµογή συστήµατα διαχείρισης χρέους, περιλαµβανοµένου του εσωτερικού χρέους επίσης, ζητεί την καθιέρωση µηχανισµών που θα διασφαλίζουν ότι τα µερίσµατα που προέρχονται από τους πόρους για την ελάφρυνση της φτώχειας θα επενδύονται σε προγράµµατα για την ανθρώπινη ανάπτυξη βάσει του προτύπου που δηµιούργησε το Πρόγραµµα Ανάπτυξης των Ηνωµένων Εθνών, τις «ιευκολύνσεις Εθνικής Εταιρικής Σχέσης», συστήµατα που θα µπορούν να αποτελέσουν τη βάση για τον συντονισµό µεταξύ των χορηγών και των ΠΧΟ (Πολυµερών Χρηµατοδοτικών Οργανισµών) στοχεύοντας στον έλεγχο της χρήσης των αποδεσµευόµενων πόρων 13. επισηµαίνει ότι η επιτυχία της πρωτοβουλίας υπέρ των ΥΦΧ απαιτεί συντονισµό µεταξύ των διαφόρων χορηγών και πιστωτών και ότι κατά τη θέση σε εφαρµογή των σχεδίων για την ελάφρυνση του χρέους απαιτείται ίση κατανοµή του βάρους αυτής της λειτουργίας 14. παροτρύνει τις τράπεζες και τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα των βιοµηχανικών χωρών να είναι περισσότερο αποτελεσµατικοί ως προς τη χορήγηση της ενίσχυσης, να αποµακρύνουν τα εµπόδια γραφειοκρατίας και να εναρµονίζουν τις διαδικασίες τους µε σκοπό τη µείωση των καθυστερήσεων και του κόστους των συναλλαγών στο ελάχιστο 15. εκτιµά ότι, εφόσον δεν εκπροσωπούνται όλα τα κράτη µέλη της ΕΕ στην Οµάδα των 8, η ΕΕ θα πρέπει να συντονίσει τις κοινοτικές προτάσεις στους κόλπους αυτής της οµάδας, της Παγκόσµιας Τράπεζας και του ΝΤ προκειµένου να χορηγηθεί σηµαντική χρηµατοδοτική ενίσχυση για την ελάφρυνση του χρέους, σε συνοχή µε τον ρόλο της ως σηµαντικού χορηγού παγκοσµίως PE /15 PR\ doc

9 16. λαµβάνοντας υπόψη τα πρόσφατα γεγονότα, η πρωτοβουλία υπέρ των ΥΦΧ θα πρέπει να προβλέπει επιπρόσθετη ενίσχυση κατά το σηµείο ολοκλήρωσης αν έχει επέλθει σηµαντική αλλαγή στις οικονοµικές συνθήκες κάποιας χώρας λόγω εξαιρετικών εξωτερικών περιστάσεων 17. εκτιµά ότι το εµπόριο αποτελεί σηµαντική πηγή ανάπτυξης και µείωσης της φτώχειας και η µεγαλύτερη πρόσβαση σε αγορές θα παρέχει σηµαντική ώθηση στην ανάπτυξη 18. απευθύνει έκκληση στους ΠΧΟ, στον ΠΟΕ και σε άλλες πολυµερείς οργανώσεις που συµµετέχουν στην «Πρωτοβουλία Ολοκληρωµένου ικτύου» να εντείνουν την τεχνική βοήθεια που συνδέεται µε τις εµπορικές συναλλαγές µε λιγότερο ανεπτυγµένες χώρες προκειµένου να τους συνδράµουν ώστε να υπερπηδήσουν τα εσωτερικά εµπόδια που τίθενται για την εµπορική ολοκλήρωση 19. αναγνωρίζει ότι για τις περισσότερες χώρες µε χαµηλό εισόδηµα η διαθεσιµότητα επίσης αναπτυξιακής βοήθειας παραµένει ουσιαστικό συµπλήρωµα προς την κινητοποίηση εγχώριων πόρων και ξένων επενδύσεων προκειµένου να επιτευχθούν οι στόχοι ανάπτυξης και µείωσης της φτώχειας (στόχοι του 2015). Συνεπώς, τονίζει την ανάγκη για την επίτευξη του στόχου του 0,7% ΕΑΑ/ΑΕΠ µια συγκεκριµένη πρόταση και ένα ακριβές χρονοδιάγραµµα εκ µέρους των πλέον βιοµηχανοποιηµένων χωρών (G8) προς αυτήν την κατεύθυνση θα αποτελούσε ένα αδιαµφισβήτητο µήνυµα µε στόχο τη συµµετοχή της διεθνούς κοινότητας στην επιτυχία της ιάσκεψης του Monterrey για το µέλλον της ίδιας της αναπτυξιακής συνεργασίας 20. υποστηρίζει για µία ακόµη φορά την ένταξη του ΕΤΑ στον γενικό προϋπολογισµό για την ανάπτυξη της ΕΕ εφόσον κατ' αυτόν τον τρόπο θα αυξηθεί σηµαντικά η διαφάνεια, η προβολή και η συνοχή της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ 21. αναθέτει στην Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισµα στην Επιτροπή, στο Συµβούλιο ΑΚΕ-ΕΕ, στα ΗΕ, στο ΝΤ και στην Παγκόσµια Τράπεζα. PR\ doc 9/15 PE

10 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Εισαγωγή Το πρόβληµα του εξωτερικού χρέους και της ικανότητας αποπληρωµής των τόκων του εξακολουθεί να αποτελεί µία από τις θεµελιώδεις παραµέτρους για την οικονοµική ανάπτυξη των κρατών ΑΚΕ. Οι υπερχρεωµένες φτωχές χώρες, η πλειοψηφία των οποίων βρίσκεται στην Αφρική, διαθέτουν µεσοπρόθεσµα 40% των ετήσιων προϋπολογισµών τους για την εξυπηρέτηση του χρέους, γεγονός που οδηγεί στη µείωση της ικανότητάς τους να παρέχουν στους λαούς τους βασικές κοινωνικές υπηρεσίες, όπως η υγειονοµική περίθαλψη και η εκπαίδευση. Παραδόξως, η αναπτυξιακή βοήθεια που χορηγούν η ΕΕ και τα κράτη µέλη της στις φτωχότερες χώρες του κόσµου, κάποιες φορές µετά βίας επαρκεί για τη χρηµατοδότηση της αποπληρωµής του εξωτερικού τους χρέους. Τόσο στους κόλπους της Συνέλευσης Ίσης Εκπροσώπησης όσο και στους κόλπους του Κοινοβουλίου, ο παράγοντας αυτός οδήγησε στο έντονο αίτηµα να επανεξεταστούν οι διάφορες πολιτικές επιλογές για την εξέταση και επίλυση του προβλήµατος, µε παράλληλη προώθηση της οικονοµικής ανάπτυξης και βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης των συγκεκριµένων πληθυσµών. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επιµένει να ζητά την ανάληψη πρωτοβουλίας και την προώθηση µιας περισσότερο φιλόδοξης στρατηγικής εκ µέρους της ΕΕ και των κρατών µελών της στα διεθνή χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα προκειµένου να εξασφαλιστεί ταχύτερη, εντονότερη και ευρύτερη µείωση ή διαγραφή του χρέους για τις φτωχότερες αναπτυσσόµενες χώρες (βλ. κυρίως τα ψηφίσµατα A4-0382/97, B5-0417, 0420 και 0428/2000) ιάφορες πρωτοβουλίες Οι κύριες κατηγορίες εξωτερικού χρέους είναι τα χρέη του δηµόσιου ή ιδιωτικού τοµέα, τα διµερή ή πολυµερή χρέη και τα βραχυπρόθεσµα και µακροπρόθεσµα χρέη. Μπορούν να χαρακτηριστούν ως δάνεια µε προτιµησιακούς όρους (π.χ. 0,7 %) µε αναπτυξιακούς στόχους ή χορηγούµενα υπό τη µορφή µη τραπεζικών πιστώσεων για εξαγωγές, π.χ. για τις εγγυηµένες εξαγωγές. Κατά παράδοση, οι αρµόδιοι φορείς για τις διαγραφές ή τις επαναδιαπραγµατεύσεις χρέους ήταν η Λέσχη των Παρισίων (διµερή δηµόσια χρέη) και η Λέσχη του Λονδίνου (ιδιωτικά χρέη). Η Λέσχη των Παρισίων µπορεί να παρέχει µείωση έως 67%. Το 1996 διαπιστώθηκε ότι οι συγκεκριµένες πρωτοβουλίες δεν επαρκούσαν για την επίλυση της κρίσης του χρέους και ότι σε ορισµένες περιπτώσεις συνέχιζε να υφίσταται µη βιώσιµο χρέος. Τότε ξεκίνησε η πρωτοβουλία υπέρ των ΥΦΧ για τη διεύρυνση του πεδίου εφαρµογής των προηγούµενων πρωτοβουλιών, φτάνοντας έως ποσοστό 80% για πρώτη φορά περιλαµβάνει την ελάφρυνση χρεών που είχαν δηµιουργηθεί έναντι της Παγκόσµιας Τράπεζας, του ΝΤ και άλλων πολυµερών χρεών. Η καινοτοµία αυτής της πρωτοβουλίας συνίσταται στη βούληση για συντονισµένη σε διεθνές PE /15 PR\ doc

11 επίπεδο διαγραφή του χρέους, περιλαµβανοµένου του πολυµερούς χρέους, τη στιγµή που οι προηγούµενες πρωτοβουλίες στην ουσία εξέταζαν το πρόβληµα των δηµόσιων διµερών χρεών (στο πλαίσιο της Λέσχης των Παρισίων) επίσης, καινοτοµία αποτελεί η ενσωµάτωση του κριτηρίου του «βιώσιµου» χρέους, που ορίζεται επί της βάσης της σχέσης µεταξύ του σωρευµένου χρέους και των εξαγωγών. Κατά τη διάσκεψη κορυφής της Οµάδας των 7 που διεξήχθη στην Κολωνία τον Ιούνιο του 1999 αποφασίστηκε ότι έπρεπε να ενισχυθεί η πρωτοβουλία του 1996 προκειµένου να επιτευχθεί η επιτάχυνση, εµβάθυνση και διεύρυνση της έκτασης της πρωτοβουλίας. Σε αυτό το πλαίσιο, τον εκέµβριο του 1999 η Κοινότητα και τα κράτη ΑΚΕ αποφάσισαν να συνεισφέρουν εκατοµµύρια ευρώ από τους πόρους του ΕΤΑ υπέρ της ενισχυµένης πρωτοβουλίας για τις ΥΦΧ. Χρέος, φτώχεια και ανάπτυξη Η αύξηση της εξυπηρέτησης του χρέους που συνδέεται µε τη συνεχή πτώση των τιµών των βασικών προϊόντων εγκλώβισε πολλές από τις αναπτυσσόµενες χώρας στην αποκαλούµενη «παγίδα του χρέους» µε πολυάριθµες συνέπειες: πέραν της δυσλειτουργίας των χρηµατοοικονοµικών αγορών και της απειλής για την οικονοµική σταθερότητα των συµµετεχόντων, επηρεάζει σαφώς τις χρεώστριες χώρες και τους πληθυσµούς τους που φέρουν το βάρος του χρέους εφόσον στερούνται των µέσων για την κάλυψη των βασικών τους αναγκών διατροφής, υγείας και εκπαίδευσης. Η εξαγωγή συναλλάγµατος για την εξυπηρέτηση του χρέους µειώνει το περιθώριο χρηµατοοικονοµικής αυτονοµίας που απαιτείται για την ανάπτυξη. Το υψηλό χρέος αποτρέπει τους επενδυτές και ευνοεί τη διαφυγή κεφαλαίων. Η πίεση του χρέους σε πολλές περιπτώσεις επιβάλλει εξαγωγικές µονοκαλλιέργειες εις βάρος των παραδοσιακών προϊόντων για τον ανεφοδιασµό της χώρας, µε συνεπακόλουθη επιδείνωση της φτώχειας. Αυτό σηµαίνει ότι το χρέος δηµιουργεί µια αλυσίδα φτώχειας και θέτει τροχοπέδη στην ανάπτυξη των χωρών αυτών. Ωστόσο, έως σήµερα το πρόβληµα του χρέους του Τρίτου Κόσµου δεν έχει εξεταστεί επαρκώς υπό την οπτική των επιπτώσεων στην ανάπτυξη και τη φτώχεια. Η πρωτοβουλία της Κολωνίας (G7, 1999) θα έπρεπε να ενταχθεί σε ένα ενισχυµένο πλαίσιο υπέρ της µείωσης της φτώχειας. Γενικότερα, γίνεται λόγος για ένα «βιώσιµο» επίπεδο χρέους µε σηµείο αναφοράς ένα ποσοστό των εξαγωγών χωρίς να λαµβάνονται υπόψη οι πραγµατικές ανάγκες κάθε χώρας για την υλοποίηση των στρατηγικών της για τη µείωση της φτώχειας (υγεία, εκπαίδευση), προωθώντας έτσι µακροοικονοµικά κίνητρα που δεν ωφελούν απαραιτήτως τους φτωχότερους. Για αυτόν τον λόγο η βιωσιµότητα του χρέους θα πρέπει να οριστεί σε σχέση µε την κατάσταση φτώχειας της κάθε χώρας. Συνεπώς, θα πρέπει να αποτελέσει αφετηρία το γεγονός ότι οι πόροι που διαθέτει ο προϋπολογισµός του εκάστοτε κράτους για την αντιµετώπιση της κρίσης του χρέους θα πρέπει να διατεθούν κυρίως για τη µείωση της φτώχειας και την ανθρώπινη ανάπτυξη. Ο ελάχιστος προϋπολογισµός που απαιτείται για την επίτευξη του βασικού στόχου (βασική υγεία και εκπαίδευση, καταπολέµηση του AIDS κλπ..) θα πρέπει να δεσµεύεται για αυτόν τον σκοπό και µόνο ένα µέρος των υπόλοιπων πόρων θα PR\ doc 11/15 PE

12 πρέπει να θεωρείται διαθέσιµο για την εξόφληση του εξωτερικού χρέους. Αυτό σηµαίνει ότι το κριτήριο της βιωσιµότητας του χρέους θα πρέπει να οριστεί σε σχέση µε την ανθρώπινη ανάπτυξη και όχι µε παράγοντες µακροοικονοµικής βιωσιµότητας. Κοινοτική συµµετοχή και η θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Η ΕΕ υποστήριξε εξ αρχής την πρωτοβουλία υπέρ των ΥΦΧ και συµµετείχε πλήρως σε αυτήν µέσω των πιστώσεών της υπέρ των δικαιούχων κρατών ΑΚΕ. Τότε είχε δεσµευτεί να επιτύχει µείωση του χρέους για όλες τις χώρες ΑΚΕ που επρόκειτο να συµπεριληφθούν στην πρωτοβουλία υπέρ των ΥΦΧ σύµφωνα µε την απόφαση της 6 ης Ιουλίου 1998 (σχετικά µε την οποία το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχε αποφανθεί µε το ψήφισµα A4-382/97) Έπειτα από την υιοθέτηση της ενισχυµένης πρωτοβουλίας υπέρ ΥΦΧ το 1999, τη συνεπακόλουθη µείωση του κριτηρίου επιλεξιµότητας και την εκ των υστέρων εφαρµογή νέων κριτηρίων, και µε βάση τον µεγαλύτερο αριθµό χωρών και την επιτάχυνση της λήψης αποφάσεων, το κόστος της πρωτοβουλίας αυξήθηκε µε αποτέλεσµα οι εκταµιεύσεις που είναι δυνατές σύµφωνα µε την προαναφερθείσα απόφαση του Συµβουλίου να καταστούν ανεπαρκείς. Για αυτόν τον λόγο καθίσταται απαραίτητη η χορήγηση συµπληρωµατικών πόρων υπέρ των λιγότερο ανεπτυγµένων χωρών της ζώνης ΑΚΕ. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει επιµείνει επανειληµµένα στην ανάγκη δηµιουργίας δεσµού µεταξύ της διεξαγωγής πραγµατικών οικονοµικών µεταρρυθµίσεων και της ελάφρυνσης του χρέους, θέτοντάς τον εντός του πλαισίου της καταπολέµησης της φτώχειας. Από αυτήν την άποψη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο φρονεί ότι οι δείκτες ανθρώπινης και κοινωνικής ανάπτυξης θα πρέπει να αποτελέσουν κριτήρια ούτως ώστε τα συγκεκριµένα κράτη να µπορέσουν να επωφεληθούν από δράσεις ελάφρυνσης ή διαγραφής του χρέους. Επίσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θεωρεί σηµαντικό να χορηγηθεί ενίσχυση προς τις πληγείσες χώρες για τη διαχείριση του χρέους, ούτως ώστε να τηρούν τις δηµοκρατικές αρχές και τις αρχές της χρηστής διαχείρισης κατά τη χρήση των πόρων που λαµβάνονται για την ελάφρυνση του χρέους. Η παρούσα πρόταση Προκειµένου να δοθεί νέα ώθηση στη διεθνή συναίνεση σχετικά µε τη µείωση του χρέους και να υπάρξει ανταπόκριση στην αυξανόµενη ανησυχία της διεθνούς κοινότητας απέναντι στην αύξηση της περιθωριοποίησης των λιγότερο ανεπτυγµένων χωρών εντός της παγκόσµιας οικονοµίας, η Κοινότητα προτίθεται τώρα να προτείνει την πλήρη διαγραφή των πιστώσεων που συνδέονται µε τα ειδικά δάνεια που έχουν χορηγηθεί και που ορίζονται στο πλαίσιο των πρώτων τριών Συµβάσεων Λοµέ υπέρ των λιγότερο ανεπτυγµένων κρατών ΑΚΕ, τα οποία παραµένουν έπειτα από την εφαρµογή των µέτρων ελάφρυνσης του χρέους στο πλαίσιο της ενισχυµένης πρωτοβουλίας υπέρ των ΥΦΧ. Τα ειδικά δάνεια, τα οποία είναι µακροπρόθεσµα δάνεια µε ευνοϊκούς όρους που ορίζονται και χορηγούνται στις χώρες ΑΚΕ στο πλαίσιο των Συµβάσεων Λοµέ Ι έως ΙΙΙ δεν χρησιµοποιούνται µετά τη Σύµβαση Λοµέ IV. Για αυτόν τον λόγο, η Επιτροπή προτείνει στο Συµβούλιο τη λήψη απόφασης (της οποίας η πρόταση περιέχεται στο έγγραφο που αποτελεί αντικείµενο της έκθεσης του Ευρωπαϊκού PE /15 PR\ doc

13 Κοινοβουλίου) την οποία θα πρέπει να υιοθετήσει το Συµβούλιο ΑΚΕ-ΕΕ. Στην τρέχουσα συµµετοχή της Κοινότητας στην ενισχυµένη πρωτοβουλία υπέρ των ΥΦΧ λαµβάνεται υπόψη το χρέος που αφορά ειδικά δάνεια και κεφάλαια επιχειρηµατικού κινδύνου, ωστόσο, απαιτείται από τις ΥΦΧ να χρησιµοποιήσουν αρχικά τους πόρους που η Κοινότητα έχει διαθέσει στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας για την αποπληρωµή του χρέους που σχετίζεται µε όλα τα ειδικά δάνεια που εκκρεµούν πριν αρχίσει η αποπληρωµή των επιχειρηµατικών κεφαλαίων. Σε πολλά λιγότερο ανεπτυγµένα κράτη ΑΚΕ ο συνήθης αυτός µηχανισµός ελάφρυνσης του χρέους στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας υπέρ των ΥΦΧ επαρκεί για τη διαγραφή όλων των ειδικών δανείων, αλλά αυτό δεν συµβαίνει µε όλες τις χώρες. Η απόφαση που η Επιτροπή υποβάλλει στο Συµβούλιο θα δώσει τη δυνατότητα σε όλα τα λιγότερα ανεπτυγµένα κράτη ΑΚΕ που είχαν επιτύχει το «σηµείο απόφασης» 1 τους στο πλαίσιο της εφαρµογής του συνήθους µηχανισµού της πρωτοβουλίας υπέρ ΥΦΧ, να επωφεληθούν άµεσα από την πλήρη εξυπηρέτηση του συνόλου του χρέους που αφορά ειδικά δάνεια. Φυσικά, ο εισηγητής αποδέχεται µε ικανοποίηση την πρωτοβουλία που συµπληρώνει τις υπόλοιπες δράσεις που έχουν αναληφθεί υπέρ των λιγότερο ανεπτυγµένων χωρών και που θα επιτρέψει την αποτελεσµατική αντιµετώπιση του προβλήµατος του χρέους των φτωχότερων χωρών. Όµως, δεν µπορεί να µην προβεί σε κάποια σχόλια σχετικά µε τη διαδικασία. εδοµένου ότι η πρόταση απόφασης δεν αφορά πιστώσεις του κοινοτικού προϋπολογισµού αλλά πόρους που διατίθενται από τα κράτη µέλη στο πλαίσιο της Σύµβασης Λοµέ, καθώς επίσης ίδιους πόρους της ΕΤΕ, δεν πραγµατοποιήθηκε επίσηµη διαβούλευση µε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο έχει λάβει το έγγραφο προς ενηµέρωση. Όντως, το Συµβούλιο υιοθέτησε ήδη τη θέση του κατά τη συνεδρίασή του στις 14/5/01 (το έγγραφο διαβιβάστηκε στο ΕΚ στις 25/4/01) ενόψει της διεξαγωγής της Τρίτης ιάσκεψης των ΗΕ για τις λιγότερο ανεπτυγµένες χώρες (14-20/5/01). Παρότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν διαθέτει αρµοδιότητες για το ΕΤΑ, λαµβάνει ωστόσο ετησίως, σε επίπεδο προϋπολογισµού, χρηµατοοικονοµικές πληροφορίες σχετικά µε το ταµείο αυτό και είναι αρµόδιο για την ετήσια έγκριση της διαχείρισης της Επιτροπής όσον αφορά την εκτέλεση του ΕΤΑ. Λαµβάνοντας υπόψη την επιθυµούµενη ένταξη του ΕΤΑ στον κοινοτικό προϋπολογισµό και µε βάση το προηγούµενο ότι το Συµβούλιο προέβη σε προαιρετική διαβούλευση µε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά µε τον οικονοµικό κανονισµό που ισχύει για τη χρηµατοδότηση αναπτυξιακών δράσεων στο πλαίσιο της Σύµβασης Λοµέ, ο εισηγητής φρονεί ότι το Συµβούλιο θα µπορούσε να έχει προβεί σε διαβούλευση µε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατά την διαδικασία της παρούσας πρότασης. Σε κάθε περίπτωση, η λήψη του προτεινόµενου µέτρου, απαιτεί έγκριση εκ µέρους των κρατών ΑΚΕ εφόσον εµπλέκονται πόροι του ΕΤΑ (60 εκατοµµύρια) και λόγω των 1 Η χώρα θα πρέπει να εφαρµόσει για µια τριετία προγράµµατα προσαρµογής και µεταρρύθµισης µε τη χορηγία του ΝΤ και της Παγκόσµιας Τράπεζας. Στο τέλος της πρώτης αυτής φάσης αξιολογείται η επιλεξιµότητα της χώρας για πόρους για την ελάφρυνση του χρέους µέσω Ανάλυσης Βιωσιµότητας Χρέους (DSA) προκειµένου να καθοριστεί η τρέχουσα κατάσταση εξωτερικού χρέους. Αν η χώρα έχει τηρήσει ικανοποιητικό αρχείο παρακολούθησης των µεταρρυθµιστικών και υγιών πολιτικών, έχει φτάσει στο σηµείο όπου το ΝΤ/ηΠαγκόσµια Τράπεζα θα αποφανθούν επίσηµα σχετικά µε την επιλεξιµότητα της χώρας, το ποσό και τους όρους της ενίσχυσης βάσει των τρεχόντων στοιχείων. PR\ doc 13/15 PE

14 συζητήσεων που διεξήχθησαν κατά τη διάρκεια του Συµβουλίου Υπουργών των χωρών ΑΚΕ στις 6 εκεµβρίου, γίνεται αντιληπτό ότι η Επιτροπή έχει ήδη προβεί στην εκτέλεση της απόφασης χωρίς να αναµένει την κοινή απόφαση επιπλέον το Συµβούλιο Υπουργών των χωρών ΑΚΕ έχει εκφράσει την ανησυχία του διότι αυτό αρχίζει να γίνεται συνήθεια της Επιτροπής, ήτοι η διάθεση πόρων του ΕΤΑ που δεν έχουν διατεθεί χωρίς διαβούλευση µε την Οµάδα ΑΚΕ και χωρίς να λαµβάνονται υπόψη οι κανόνες λήψης αποφάσεων. Σε τέτοιες διαδικασίες, είναι σηµαντικό να τηρούνται οι κανόνες που ισχύουν ως προς τη λήψη αποφάσεων. Η µελλοντική διαχείριση του χρέους εδοµένων των σηµαντικών επιπτώσεων του υψηλού χρέους στην ανάπτυξη των συγκεκριµένων χωρών, η ενίσχυση για τη διαχείριση του χρέους θα πρέπει να αποτελεί µέρος των προγραµµάτων ελάφρυνσης του χρέους, προς συµφέρον των ίδιων των πιστωτών και των χρηµατοοικονοµικών αγορών. Είναι σηµαντικό για το µέλλον να αποφευχθεί η επανάληψη του προβλήµατος του χρέους, µέσω επαρκούς χρηµατοδότησης των µελλοντικών προγραµµάτων και σχεδίων. Η συνέχιση της εκχώρησης πιστώσεων όταν οι πιθανότητες επιστροφής είναι αβέβαιες δεν έχει ιδιαίτερο νόηµα. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στις χώρες που έχουν πληγεί από καταστροφές ή βρίσκονται σε µεταπολεµική κατάσταση. Η πρωτοβουλία υπέρ των ΥΦΧ περιορίζεται στις πλέον σοβαρές περιπτώσεις, ωστόσο, δεν επιλύει το πρόβληµα του χρέους υπάρχουν χώρες που θεωρούνται ότι έχουν µεσαίο εισόδηµα και που θα µπορούσαν στο µέλλον να βρεθούν σε µια αντίστοιχη κατάσταση και να χρειάζονται ενίσχυση. Συνεπώς, συνιστάται χορήγηση ενίσχυσης προκειµένου να µπορούν οι χώρες να διαχειρίζονται αποτελεσµατικά τόσο το εσωτερικό όσο και το εξωτερικό τους χρέος. Θα πρέπει να υπενθυµιστεί ότι τόσο η Σύµβαση Λοµέ (άρθρο 241) όσο και η Συµφωνία του Κοτονού (άρθρο 66) προβλέπουν τη χορήγηση τεχνικής βοήθειας στα κράτη ΑΚΕ για τη διαχείριση του χρέους, συµπεριλαµβανοµένου του εσωτερικού χρέους, των προβληµάτων που σχετίζονται µε την εξόφληση του χρέους και το ισοζύγιο πληρωµών, ούτως ώστε να µπορούν να ασκούν αποτελεσµατικότερο έλεγχο των εξωτερικών δανείων του δηµόσιου τοµέα και να ελέγχουν τα δάνεια του ιδιωτικού τοµέα. Από αυτήν την άποψη, η Επιτροπή και τα κράτη µέλη θα πρέπει να θεσµοθετήσουν ένα σύστηµα στο οποίο θα είναι δυνατή η αξιοποίηση, επί παραδείγµατι, των προνοµιακών σχέσεων ορισµένων κρατών µελών µε κάποια από τα φτωχότερα κράτη ΑΚΕ ώστε να πραγµατοποιείται άµεση διµερής παρακολούθηση της διαχείρισης του χρέους και να εξασφαλίζεται η εφαρµογή των αρχών χρηστής διαχείρισης και η χρήση των οφελών που απορρέουν από τη µείωση της εξόφλησης του χρέους σε επενδύσεις που αποσκοπούν στη µείωση της φτώχειας το σύστηµα θα πρέπει να περιλαµβάνει έλεγχο της περιοχής. Είναι σηµαντικός ο έλεγχος των προσπαθειών για τη µείωση της φτώχειας προκειµένου να εξασφαλιστεί ότι οι επιδοτήσεις από τον προϋπολογισµό, η ελάφρυνση του χρέους, οι ενισχύσεις και οι νέες πιστώσεις θα έχουν τις προβλεπόµενες επιπτώσεις ο µηχανισµός των «διευκολύνσεων εθνικής εταιρικής σχέσης» του Προγράµµατος Ανάπτυξης των Ηνωµένων PE /15 PR\ doc

15 Εθνών αποτελεί µία καλή πρωτοβουλία προς αυτήν την κατεύθυνση. Τα κοινοβούλια και η οργανωµένη κοινωνία των πολιτών των συγκεκριµένων χωρών µπορούν να διαδραµατίσουν σηµαντικό ρόλο στον έλεγχο των νέων πιστώσεων. Επιπλέον, είναι σηµαντικό η επίλυση του προβλήµατος του χρέους να µην αποτελέσει πρόφαση για τη µείωση της αναπτυξιακής βοήθειας. Πράγµατι, η αποτελεσµατική αναπτυξιακή βοήθεια αποτελεί την καλύτερη λύση για το πρόβληµα του χρέους. PR\ doc 15/15 PE