Κυκλοφοριακή Αγωγή Μαθαίνω να συμπεριφέρομαι υπεύθυνα

Transcript

1 Κυκλοφοριακή Αγωγή Μαθαίνω να συμπεριφέρομαι υπεύθυνα Dr Αθανάσιος Φροσύνης Υπεύθυνος Αγωγής Υγείας Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Δυτικής Θεσσαλονίκης ΓΙΑΤΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΠΑΙΔΙΚΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ (1 η ) Τα Ατυχήματα είναι η πρώτη αιτία θανάτου και αναπηρίας των παιδιών στη χώρα μας. (2 η ) Τα δεδομένα της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά. Τα τροχαία ατυχήματα αποτελούσαν το 2001 το 36% των αιτιών θανάτου για άτομα ηλικίας 0-19 ετών. (3 η ) Είναι αποδεδειγμένο όμως, ότι η σωστή και συστηματική πρόληψη μπορεί να μειώσει τον αριθμό και τη σοβαρότητα των παιδικών ατυχημάτων, συμπεριλαμβανομένων και των τροχαίων μέχρι και 50%. (4 η ) Ένα μη σοβαρό ατύχημα μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα να κάνει το παιδί περισσότερο προσεκτικό. Δυστυχώς όμως, πολλά από τα ατυχήματα είναι σοβαρά και καταλήγουν σε μόνιμες αναπηρίες ακόμα και σε θάνατο. Για το λόγο αυτό είναι πολύ σημαντικό να μάθουμε στα παιδιά μας από μικρή ηλικία να αναγνωρίζουν τους κινδύνους και να προστατεύονται από αυτούς. (5 η ) Το κράτος και οι ενήλικες ευθύνονται για τη δημιουργία σωστής υποδομής, ώστε το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν τα παιδιά να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο ασφαλές. Παρά ταύτα, όλα τα παιδιά παθαίνουν ατυχήματα. 1

2 (6 η ) Γιατί να συμπεριληφθεί η Κυκλοφοριακή Αγωγή στη σχολική ύλη; (7 η ) Ο καλύτερος και πιο αποτελεσματικός τρόπος να ενημερωθούν και να ευαισθητοποιηθούν τα παιδιά σε όλη την Ελλάδα, είναι μέσω του Εκπαιδευτικού Συστήματος. Μετά τους γονείς, οι εκπαιδευτικοί είναι αυτοί που περνούν τον περισσότερο χρόνο με τα παιδιά και ως εκ τούτου τα γνωρίζουν καλά καθώς επίσης και τις ιδιαιτερότητες της περιοχής στην οποία μεγαλώνουν. Στην εφηβική ηλικία, συχνά τα παιδιά δέχονται πιο εύκολα συμβουλές από τους καθηγητές τους όταν βρίσκονται με τους συμμαθητές τους, παρά από τους γονείς τους σε προσωπική συζήτηση. Τα θέματα της Κυκλοφοριακής Αγωγής είναι κατά βάση γνωστά σε όλους, ακόμα και στα μικρά παιδιά. Το πρόβλημα όμως είναι η νοοτροπία όλων, μικρών και μεγάλων, απέναντι στα ατυχήματα. Είναι σημαντικό να μάθουμε όλοι να είμαστε περισσότερο νομοταγείς (οι νόμοι υπάρχουν για να μας προστατεύουν και από τον ίδιο τον εαυτό μας), να σεβόμαστε τους άλλους, να είμαστε λιγότερο βιαστικοί και πιο υπεύθυνοι και να χρησιμοποιούμε τη λογική μας. Είναι γνωστό ότι τα παιδιά μαθαίνουν μιμούμενα τους μεγάλους για αυτό, ακόμα και στο θέμα της Κυκλοφοριακής Αγωγής πρέπει να δίνουμε πάντα το καλό παράδειγμα (π.χ. να φοράμε πρώτοι εμείς τη ζώνη ασφαλείας στο αυτοκίνητο πριν το απαιτήσουμε από τα παιδιά μας). (8 η ) Η Κυκλοφοριακή Αγωγή στα σχολεία δεν πρέπει να πάρει τη μορφή «μαθήματος». Όπως αναφέραμε και προηγουμένως, τα θέματα της Πρόληψης των Ατυχημάτων είναι κατά βάση γνωστά, ακόμα και στα παιδιά του Νηπιαγωγείου. Άρα δεν τους μαθαίνουμε κάτι καινούργιο, όπως στα σχολικά μαθήματα. Τα παιδιά συχνά δεν αντιδρούν θετικά σε κανόνες και απαγορεύσεις. Τα «πρέπει» και τα «μη» έχουν συνήθως αρνητικό ή αντίθετο αποτέλεσμα. 2

3 Τα περισσότερα παιδιά αν όχι όλα, έχουν κάποια εμπειρία από ατύχημα. Είναι σημαντικό να τους δοθεί η ευκαιρία να μοιραστούν αυτή την εμπειρία με άλλα παιδιά, έτσι ώστε να καταλήξουν μόνα τους σε κάποιο συμπέρασμα. Είναι επίσης γνωστό ότι τα παιδιά δέχονται υποδείξεις και επηρεάζονται πολύ πιο εύκολα από τους συνομηλίκους τους, παρά από τους ενήλικες. (9 η ) Κατά συνέπεια η Παρουσίαση της Πρόληψης Τροχαίων Ατυχημάτων στο Σχολείο για να είναι αποτελεσματική, πρέπει: Να γίνεται κάθε χρόνο, για να είναι συνεχής και συστηματική. Να είναι προσαρμοσμένη στην ηλικία των παιδιών στα οποία απευθύνεται, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες των παιδιών και της περιοχής που κατοικούν. Να μην είναι απλώς θεωρητική αλλά να συμπεριλαμβάνει εικόνες και παραδείγματα. Όσο πιο άμεσα είναι τα παραδείγματα, όπως προσωπικές εμπειρίες του εκπαιδευτικού και των παιδιών, τόσο πιο αποτελεσματικά είναι. Το ίδιο συμβαίνει και με τις εικόνες που μπορεί να είναι απλές φωτογραφίες παρμένες από τα ίδια τα παιδιά, με πρωταγωνιστές τους εαυτούς τους. Να ενθαρρύνει την συμμετοχή όλων των παιδιών. Πολύ συχνά τα παιδιά που δεν είναι ομιλητικά, έχουν σημαντικά πράγματα να πουν. Με την καθοδήγηση του υπεύθυνου εκπαιδευτικού να βοηθηθούν τα παιδιά να καταλήξουν σε δικά τους συμπεράσματα. Να είναι ο εκπαιδευτικός πάντα έτοιμος να απαντήσει ειλικρινά και ρεαλιστικά σε όλες τις ερωτήσεις των παιδιών. Εφόσον δεν υπάρχει έτοιμη απάντηση, ο εκπαιδευτικός μπορεί να 3

4 προτείνει στην τάξη να συζητηθεί το θέμα ώστε να βρεθεί η πιο ρεαλιστική λύση. Κατά την διάρκεια της παρουσίασης να τονίζεται, ότι σκοπός της Κυκλοφοριακής Αγωγής δεν είναι να μας κάνει να φοβόμαστε και να αποφεύγουμε τα πάντα, για να μην τραυματιστούμε. Αντίθετα, πρέπει να χαιρόμαστε τη ζωή και να χρησιμοποιούμε τη λογική μας για να αποφεύγουμε τα ατυχήματα. Στα μεγαλύτερα παιδιά όμως, για να είμαστε αποτελεσματικοί, πρέπει να περνάμε το μήνυμα ότι ένα ατύχημα μπορεί να τους καταστρέψει τη ζωή. Είναι σημαντικό να πεισθούν τα παιδιά ότι δεν είναι ντροπή να αρνηθούν να κάνουν κάτι που θεωρούν επικίνδυνο. Πολλά ατυχήματα συμβαίνουν όταν τα παιδιά αισθάνονται υποχρεωμένα να ακολουθήσουν τους άλλους. Είναι καλή ιδέα η παρουσίαση να καταλήγει παροτρύνοντας τα παιδιά να προσέχουν τα μικρότερα και να υπενθυμίζουν στους γονείς τους να είναι και αυτοί προσεκτικοί. Όταν καθιστάς τα παιδιά υπεύθυνα για τρίτους, έχουν την τάση να είναι και αυτά πιο προσεκτικά. Να μη γίνεται υπό πίεση χρόνου, αλλά να δίνεται η ευκαιρία στον εκπαιδευτικό και στα παιδιά, να αναπτύξουν τα επιμέρους θέματα χωριστά. Με έναυσμα ένα ατύχημα που συνέβη σε μαθητή του σχολείου, μπορεί να γίνει πολύ σοβαρή συζήτηση. Έναυσμα μπορεί να αποτελέσουν και ειδήσεις που απασχολούν τον Τύπο και την καθημερινότητα του κόσμου. Τέλος, το έναυσμα πρέπει να συνοδεύεται από μία σειρά ενεργειών και εκδηλώσεων οργανωμένων από τα ίδια τα παιδιά, με την υποστήριξη του Σχολείου και άλλων συνεργαζόμενων φορέων (Σύλλογοι Γονέων, Τοπική Αυτοδιοίκηση κ.ά.), κατά την διάρκεια της σχολικής χρονιάς, με στόχο να βοηθήσουν τα παιδιά να εμπεδώσουν όσα συζήτησαν. 4

5 (10 η ) Τα ατυχήματα μέσα από αριθμούς Πρώτες αιτίες θανάτου σε ηλικίες 0-19 ετών (Πηγή: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία) Ο παρακάτω πίνακας δείχνει μόνο τις πρώτες κατηγορίες παιδικών θανάτων με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας. Αιτία θανάτου Ατυχήματα Καταστάσεις περιγεννετικής προέλευσης Συγγενείς ανωμαλίες Κακοήθη νεοπλάσματα * Άλλα μικροβιακά νοσήματα Νοσήματα νευρικού συστήματος Σύνολο θανάτων * μη καθορισμένων εντοπίσεων Ποσοστό των ατυχημάτων (επί του συνόλου των θανάτων) 32,19% 35,88% 5

6 (11 η ) Παθόντα πρόσωπα σε οδικά τροχαία ατυχήματα κατά γεωγραφικό διαμέρισμα. Ιανουάριος-Μάρτιος 2003* Γεωγραφικό διαμέρισμα Πληθυσμός Έτους 2001 Σύνολο παθόντων (1) Παθόντες ανά κατοίκους Νεκροί Νεκροί ανά κατοίκους Βαριά τραυματίες Βαριά τραυματίες ανά κατοίκους Σύνολο Ελλάδος Αττική Λοιπή Στερεά Ελλάς και Εύβοια Πελοπόννησος Ιόνιοι Νήσοι Ήπειρος Θεσσαλία Μακεδονία Θράκη Νήσοι Αιγαίου Κρήτη *Προσωρινά στοιχεία (1)Στο σύνολο παθόντων περιλαμβάνονται οι νεκροί, οι βαριά τραυματίες και οι ελαφρά. Οι ελαφρά τραυματίες δεν εμφανίζονται στον πίνακα 6

7 (12 η ) Παθόντα πρόσωπα σε οδικά τροχαία ατυχήματα κατά γεωγραφικό διαμέρισμα. Έτος: 2004* Γεωγραφικό διαμέρισμα Πληθυσμός Έτους 2001 Σύνολο παθόντων (1) Παθόντες ανά κατοίκους Νεκροί Νεκροί ανά κατοίκους Βαριά τραυματίες Βαριά τραυματίες ανά κατοίκους Σύνολο Ελλάδος Αττική Λοιπή Στερεά Ελλάς και Εύβοια Πελοπόννησος Ιόνιοι Νήσοι Ήπειρος Θεσσαλία Μακεδονία Θράκη Νήσοι Αιγαίου Κρήτη *Προσωρινά στοιχεία (1)Στο σύνολο παθόντων περιλαμβάνονται οι νεκροί, οι βαριά τραυματίες και οι ελαφρά. Οι ελαφρά τραυματίες δεν εμφανίζονται στον πίνακα 7

8 'Αριθμός οδικών τροχαίων ατυχημάτων και παθόντων προσώπων. Έτη: Α τ υ χ ή μ α τ α Π α θ ό ν τ α π ρ ό σ ω π α E T O Σ Σύνολο Θανατηφόρα Μη θανατηφόρα Σύνολο Νεκροί Βαριά Τραυματίες Ελαφρά

9 Εξέλιξη αριθμού οδικών τροχαίων ατυχημάτων

10 (13 η ) Εξέλιξη αριθμού θανατηφόρων ατυχημάτων

11 Πρόσωπα παθόντα σε οδικά τροχαία ατυχήματα, κατά ομάδες ηλικιών: Greece, total Greater Athens Rest of Greece Age groups Σύνολο παθόντων προσώπων Νεκροί Βαρέως τραυμα - τίες Ελαφρώς τραυμα - τίες Σύνολο παθόντων προσώπων Νεκροί Βαρέως τραυμα - τίες Ελαφρώς τραυμα - τίες Σύνολο παθόντων προσώπων Νεκροί Βαρέως τραυμα - τίες Ελαφρώς τραυμα - τίες 2002 Σύνολο ετών '6-14 " " " " ετών και άνω Δε δηλώθηκε Σύνολο ετών '6-14 " " " " ετών και άνω Δε δηλώθηκε

12 Οδικά τροχαία ατυχήματα στα οποία συμμετείχαν πεζοί ως παθόντες κατά θέση και κίνηση πεζών και κατηγορία όλων των παθόντων σε αυτά Παθόντα εξ αυτών πρόσωπα Θέση και κίνηση πεζών Ατυχήματα με συμμετοχή πεζών ως παθόντων ΣΥΝΟΛΟ Νεκροί Βαριά Τραυματίες Ελαφρά Μη Σύνολο Θανατηφόρα θανατηφόρα Πεζοί Οδηγοί Μεταφερόμενοι Πεζοί Οδηγοί Μεταφερόμενοι Πεζοί Οδηγοί Μεταφερόμενοι Πεζοί Οδηγοί Μεταφερόμενοι ΣΥΝΟΛΟ ΕΛΛΑΔΑΣ Σύνολο Κανονική Περνούσε σε διάβαση με κόκκινο για πεζούς Δε βάζιζε στο πεζοδρόμιο ή αν δεν υπήρχε στο άκρο της οδού Δε βάδιζε στις διαβάσεις Διέσχιζε χωρίς έλεγχο οδό χωρίς διαβάσεις Άλλη περίπτωση

13 (14 η ) Γνωριμία με το εκπαιδευτικό υλικό «Ο δρόμος κι εγώ» Το εκπαιδευτικό πακέτο «Ο δρόμος κι εγώ» έχει εγκριθεί από ειδικούς στην οδική ασφάλεια και δημιουργήθηκε με στόχο να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις των εκπαιδευτικών. Έχει στόχο να προσφέρει στο παιδί ευρεία γνώση των κανόνων οδικής ασφάλειας και του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο κινείται και να το προβληματίσει για τη συμπεριφορά που πρέπει να επιδεικνύει. Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες που προτείνονται στα φύλλα εργασίας είναι σαφείς και λεπτομερείς. Είναι ψυχαγωγικές, άπτονται διάφορων τομέων και σχεδιάστηκαν έτσι ώστε να εντάσσονται ομαλά στα εκπαιδευτικά προγράμματα. Τα ενημερωτικά φύλλα είναι ανεξάρτητα το ένα από το άλλο. Έτσι, ανάλογα με το χρόνο που διαθέτετε, μπορείτε να επιλέξετε αυτά που θέλετε να εξετάσετε στην τάξη. Στο τετράδιο του μαθητή προτείνονται ασκήσεις που τοποθετούν το παιδί σε πραγματικές συνθήκες και σας επιτρέπουν να ελέγξετε όσα έχει αφομοιώσει. Δεν πρόκειται για απλές εφαρμογές, αλλά απαιτείται σκέψη, εξαγωγή συμπερασμάτων και επιχειρηματολογία. (15 η ) Θεματολογία που διαπραγματεύεται Η δομή του εκπαιδευτικού οδηγού περιέχει το εισαγωγικό τμήμα και τέσσερις (4) κύριες θεματικές ενότητες στις οποίες αναπτύσσονται 21 θέματα σε ενημερωτικά φύλλα τόσο για τον εκπαιδευτικό όσο και για το μαθητή. Οι τίτλοι που διαπραγματεύονται είναι οι εξής: Η συμπεριφορά και το σώμα μου Οι μετακινήσεις Το περιβάλλον Οι κίνδυνοι 13

14 14

15 (16 η ) Εισαγωγή: Μαθαίνω τους κανόνες καλής συμπεριφοράς κυκλοφορώντας στους δρόμους ως πεζός, με αυτοκίνητο, με ποδήλατο, με πατίνι ή με τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Κεφάλαιο 1 ο : Η συμπεριφορά και το σώμα μου Επιτρέπει στα παιδιά να συνειδητοποιήσουν τις ικανότητες και τους περιορισμούς που σχετίζονται με το σωματότυπο (ύψος, όραση, ακοή) και τη συμπεριφορά στο δρόμο (από την έλλειψη προσοχής μέχρι το σεβασμό προς τους άλλους). Κεφάλαιο 2 ο : Οι μετακινήσεις Αφορούν στους διάφορους τρόπους μετακίνησης, είτε όταν τα παιδιά μετακινούνται μόνα τους στο δρόμο (με τα πόδια, με ποδήλατο, με πατίνια) είτε όταν μετακινούνται μαζί με άλλους (με αυτοκίνητο, με μέσα μαζικής κυκλοφορίας), χωρίς να ξεχνάμε τους βασικούς κανόνες του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας. (17 η ) Κεφάλαιο 3 ο : Το περιβάλλον Ασχολείται με τις παγίδες και τους κινδύνους που σχετίζονται με το περιβάλλον (στην πόλη, στην εξοχή) και τις συνθήκες κυκλοφορίας (νύχτα ή μέρα, με βροχή κλπ). Κεφάλαιο 4 ο : Οι κίνδυνοι Ευαισθητοποιούν τα παιδιά στους απρόβλεπτους κινδύνους και στις πιθανότητες ατυχήματος. CD-ROM Περιέχει οπτικοακουστικό υλικό με θέμα την εμπέδωση αλλά και ταυτόχρονα την αξιολόγηση αυτών που διδάχτηκαν τα παιδιά μέσα από τα φύλλα εργασίας και τη συζήτηση. Το περιεχόμενο της ταινίας χωρίζεται σε θεματικές ενότητες ανάλογες με τις αντίστοιχες των φύλλων εργασίας. 15

16 (18 η ) 16

17 (19 η ) 17

18 (20 η ) 18

19 (21 η ) 19

20 (22 η ) 20

21 (23 η ) 21

22 (24 η ) Από τη σύντομη αυτή ξενάγηση με το υλικό διαπιστώνουμε κάποια βασικά πράγματα που σχετίζονται με την εφαρμογή του υλικού. Καταρχήν και στο πλαίσιο εφαρμογής ενός σχεδίου προγράμματος (project) υπάρχει συνολική παρουσίαση του τρόπου εργασίας του εκπαιδευτικού με τους μαθητές του. Στο πλαίσιο της διαθεματικότητας διευκολύνεται ο εκπαιδευτικός με την παρουσίαση του τρόπου εμπλοκής κάθε μαθήματος του ωρολογίου προγράμματος στη μαθησιακή διαδικασία. Για την κατανόηση του σκοπού της κάθε εκπαιδευτικής κάρτας δίνονται όλες εκείνες οι χρήσιμες πληροφορίες που θα ενισχύσουν τον εκπαιδευτικό στην ανάπτυξη του θέματος αλλά και ταυτόχρονα θα καλύψουν όποια κενά στο γνωστικό θέμα πιθανόν αντιμετωπίζει και ο ίδιος. Οι χρήσιμες πληροφορίες στο ένθετο κάθε εκπαιδευτικής κάρτας δίνουν στατιστικά δεδομένα τα οποία διευκολύνουν τον εκπαιδευτικό στην εξεύρεση στοιχείων για παρότρυνση των μαθητών χωρίς να είναι αναγκασμένος να ανατρέχει συνεχώς στο διαδίκτυο ή σε άλλες αξιόπιστες πηγές παροχής αντίστοιχων πληροφοριών (π.χ. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία). Στο τμήμα των παιδαγωγικών προτάσεων παρουσιάζονται με αναλυτικό τρόπο δράσεις τις οποίες μπορεί ο εκπαιδευτικός να εφαρμόσει με τους μαθητές τόσο μέσα όσο και έξω από την τάξη του. Είναι ευνόητο ότι δεν είναι απαραίτητη η εφαρμογή όλων αυτών των δραστηριοτήτων. Είναι στην ευχέρεια κάθε εκπαιδευτικού να επιλέγει ποιες από τις δράσεις αυτές ανταποκρίνονται καλύτερα στα ενδιαφέροντα των μαθητών του. Με βάση τα προηγούμενα διαπιστώνουμε ότι οι δραστηριότητες στον οδηγό εφαρμογής των μαθητών λειτουργούν συμπληρωματικά στη διαδικασία, αφού οι ασκήσεις που προσφέρουν μπορούν να πραγματοποιηθούν στο σπίτι με τη συνεργασία και των γονέων. Το οπτικοακουστικό υλικό που συνοδεύει τα εγχειρίδια του εκπαιδευτικού και του μαθητή αποσκοπεί στην ύπαρξη ενός τρόπου αξιολόγησης των θεμάτων που διδάχθηκε το παιδί σε επίπεδο θεματικής ενότητας. Μέσα από την εικόνα, το λόγο και τον παιγνιώδη τρόπο ερωτήσεων καλούνται τα παιδιά να απαντήσουν σωστά στις ερωτήσεις που τους θέτει ο πρωταγωνιστής της ταινίας. Ταυτόχρονα λειτουργεί και ως ένας έμμεσος τρόπος αξιολόγησης των όσων διδάχθηκαν τα παιδιά και μπορεί να υποκαταστήσει ένα ερωτηματολόγιο το οποίο θα δίναμε για να διαπιστώσουμε το επίπεδο γνώσης τους στα θέματα που διαπραγματεύεται η ταινία. 22

23 (25 η ) Κλείνοντας θα ήθελα να τονίσω ότι στόχος εφαρμογής του εκπαιδευτικού υλικού που έχετε στα χέρια σας και γενικότερα της Κυκλοφοριακής Αγωγής δεν είναι η εφαρμογή ενός σχεδίου προγράμματος στο πλαίσιο εφαρμογής ή όχι του θεσμού της Ευέλικτης Ζώνης. Όταν μιλάμε για πρόληψη δεν μπορούμε να έχουμε στο μυαλό μας την υποχρεωτική εφαρμογή ή όχι, το θέλω να ασχοληθώ ή δε βρίσκω το χρόνο. Τα παιδιά μας καλούνται τα επόμενα χρόνια να βγουν σε μια κοινωνία της οποίας οι ρυθμοί είναι τόσο εξοντωτικά γρήγοροι και η συγχώρεση κάποιων σφαλμάτων είναι δυστυχώς μοιραία. (26 η ) Πρέπει λοιπόν από τώρα ο εκπαιδευτικός να επωμιστεί ένα νέο ρόλο, αυτόν του συντονιστή σε θέματα πρόληψης έτσι ώστε να μπορέσει να οδηγήσει με επιτυχία τους μαθητές του στην αντιμετώπιση των κινδύνων της καθημερινότητας και να τον θωρακίσει απέναντι στις προκλήσεις και τις αμφιβολίες δημιουργώντας αυριανούς πολίτες οι οποίοι αφενός δε θα φοβούνται τον κόσμο γύρω τους και αφετέρου θα σκέφτονται ασταμάτητα για αυτά που συμβαίνουν και τους απειλούν. 23