ΔΥΣΛΕΞΙΑ. Ο Δυσλεξικός Έφηβος. Προετοιμασία για Επιτυχία

Transcript

1 ΔΥΣΛΕΞΙΑ Ο Δυσλεξικός Έφηβος Προετοιμασία για Επιτυχία Οδηγίες για δασκάλους και καθηγητές Προειδοποιητικά Σημάδια Η Δυσλεξία είναι μια μαθησιακή δυσκολία, πράγμα που σημαίνει ότι εξαιτίας της καθυστερεί ή εμποδίζεται η εκμάθηση γραφής και ανάγνωσης από παιδιά που έχουν όλες τις ικανότητες και δυνατότητες για τις εργασίες αυτές. Είναι δηλαδή παιδιά με κανονική ή και ανώτερη νοημοσύνη, χωρίς προβλήματα στην όραση ή ακοή, τα οποία ζούν σε όχι αρνητικά οικογενειακά - κοινωνικά περιβάλλοντα και φοιτούν σε οργανωμένα σχολεία. Τα παιδιά αυτά ξεκινούν το σχολείο με "προδιαγραφές" καλών ή αρίστων επιδόσεων και ωστόσο δέχονται την ψυχρολουσία της σχολικής αποτυχίας. Η αποτυχία τους οφείλεται αφενός στην πραγματική δυσκολία τους να καταλάβουν και να μάθουν τα σύμβολα (γράμματα) και το σύστημα ανάγνωσης - γραφής και αφετέρου στο γεγονός ότι οι δάσκαλοι (και αργότερα οι καθηγητές) εμφανίζουν απροθυμία στην εκπαίδευση "δύσκολων" παιδιών, στερούνται ειδικής εκπαιδεύσεως και το κυριότερο, παρερμηνεύουν την έννοια της "δίκαιης αξιολόγησης" των μαθητών τους. Ποιά όμως είναι τα "σημάδια" της δυσλεξίας, αυτά που εξακολουθούν να πανικοβάλλουν γονείς και εκπαιδευτικούς, ακόμα και όταν "έχουν κάτι ακούσει" για το θέμα αυτό; Συνοπτικά: αντιστροφές γραμμάτων - αριθμών (ε αντί για 3) αντιμεταθέσεις ή παραλείψεις ή προσθήκες γραμμάτων (ή συλλαβών) στην ίδια λέξη (πότι ή πι ή τοτόπι αντί για τόπι) καθρεφτική ανάγνωση ή γραφή (εμ αντί με) αντικαταστάσεις λέξεων με άλλες παρεμφερούς σημασίας (διαβάζουν ή γράφουν κοντός αντί για χαμηλός) γενικά: κάνουν "περίεργα" και αδικαιολόγητα λάθη, έχουν δυσανάγνωστα γραπτά. γενικά: δυσκολεύονται να μάθουν πίνακες, σειρές ονομάτων (π.χ. ημέρες της εβδομάδας, μήνες του χρόνου). γενικά: δυσκολεύονται να αντιγράψουν από τον πίνακα ή από σημειώσεις. γενικά: έχουν προβλήματα προσανατολισμού στο χώρο και στο χρόνο. Όμως: έχουν γρήγορη αντίληψη, συχνά ξαφνιάζουν με την οξυδέρκεια των παρατηρήσεων τους, έχουν ικανότητες συνδυαστικές κρίνουν και οδηγούνται σε λογικά συμπεράσματα μετά από επεξεργασία δεδομένων έχουν έφεση στην μηχανολογία, στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές έχουν γόνιμη φαντασία, χιούμορ και επινοητικότητα. Συνεπώς είναι σε θέση για σπουδές κάθε επιπέδου αρκεί: να κατανοούνται οι συγκεκριμένες τους δυσκολίες και να μην τους καταλογίζονται ως "θανάσιμα" σφάλματα τα ορθογραφικά, οι παρεφθορές λέξεων - ονομάτων, η αδυναμία να θυμηθούν χρονολογίες (ενώ κατανοούν πλήρως τα ιστορικά γεγονότα) και γενικά να

2 αξιολογούνται με γνώμονα την ιδιαιτερότητα τους και την αποδοχή των αντιφάσεων στις επιδόσεις τους. Ο Δυσλεξικός Έφηβος στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση της Σταυρούλας Πολυχρονοπούλου, σχολικής ψυχολόγου Τι είναι η Δυσλεξία; Είναι με απλά λόγια μια απροσδόκητη αποτυχία ή πολύ χαμηλή επίδοση στην ανάγνωση και τη γραφή, που δε δικαιολογεί η ηλικία, οι εκπαιδευτικές ευκαιρίες και το νοητικό επίπεδο του παιδιού. Είναι μια μαθησιακή δυσκολία που εξακολουθεί να προκαλεί διαφωνίες, αμφιβολίες και σύγχυση λόγω κυρίως της ελλιπούς γνώσης των αιτιών που τη δημιουργούν. Μια δυσκολία που συνεπάγεται προβλήματα εκπαιδευτικά, ψυχολογικά και κοινωνικά που επηρεάζουν κάθε πλευρά της προσωπικότητας και της εξέλιξης του παιδιού. Είναι ένα πρόβλημα που δυσκολεύονται πολύ να κατανοήσουν και συνεπώς να δεχτούν και σωστά να το αντιμετωπίσουν οι γονείς, οι δάσκαλοι και ιδιαίτερα οι εκπαιδευτικοί της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Γιατί Ιδιαίτερα οι Καθηγητές; Στην εφηβεία οι δυσλεξικοί μαθητές αποτελούν μια εξαιρετικά ανομοιογενή ομάδα. Σχεδόν κανένας τους δεν μοιάζει με τον άλλον. Το μόνο κοινό χαρακτηριστικό τους είναι το δυσλεξικό τους πρόβλημα. Κάθε δυσλεξικό παιδί μπαίνει στη θυελλώδη περίοδο της εφηβείας έχοντας ξεπεράσει άλλο λίγα, άλλο πολλά, άλλο τα πιο βασικά κι άλλο τα πιο ασυνήθιστα από τα πολυπληθή συμπτώματα της δυσλεξίας. Η εικόνα λοιπόν που σχηματίζει ο καθηγητής για τον δυσλεξικό μαθητή, του δημιουργεί σύγχυση όσο αφορά τη φύση και την έννοια της δυσλεξίας, στις δυνατότητες και στα προβλήματα του δυσλεξικού. "Αφού το παιδί δεν αντιστρέφει πλέον τα γράμματα ή συλλαβές, αφού η ομιλία του είναι σωστή και ώριμη, αφού διακρίνει το αριστερά από το δεξιά, αφού δεν είναι υπερκινητικό, δεν μπορεί παρά να έχει ξεπεράσει το δυσλεξικό του πρόβλημα". Τα περισσότερα δυσλεξικά παιδιά μπαίνουν στην εφηβεία έχοντας γεύση της σχολικής αποτυχίας και της απόρριψης, το συναίσθημα της ανασφάλειας, το φόβο για το αύριο και την επαγγελματική αποκατάσταση, το παράπονο πως η προσπάθειά τους σπάνια αμείβεται. Άλλα, αφήνουν πίσω τους την παιδική ηλικία έχοντας καταλάβει και δεχτεί το πρόβλημα τους. Έρχονται στο γυμνάσιο με ενθουσιασμό και αισιοδοξία, για να διαπιστώσουν σύντομα πως αδυνατούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις και τις προσδοκίες του καθηγητή, στις διδακτικές του μεθόδους, στην ακαμψία των εκπαιδευτικών τεχνικών και στρατηγικών του. Οι γονείς δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να στηρίξουν και να υποστηρίξουν το παιδί. Η συνεργασία τους με τον καθηγητή αυξάνει το άγχος και την ένταση που υπάρχει συχνά μεταξύ παιδιού και οικογένειας, με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται τα εκπαιδευτικά και ψυχολογικά προβλήματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο. Έχουμε έτσι μια μαθησιακή δυσκολία που οδηγεί: σε σχολική αποτυχία σε ανασφάλεια σε εγκατάλειψη της προσπάθειας για μάθηση

3 σε απογοήτευση του καθηγητή σε απόρριψη του μαθητή σε τροφοδότηση των εφηβικών προβλημάτων σε επαναστατικότητα και διαταρακτική συμπεριφορά σε περισσότερες μαθησιακές δυσκολίες. Έχουμε ένα νοήμονα μαθητή με σκέψη λογική, που πρώτος αυτός, αδυνατεί να καταλάβει το "γιατί" του προβλήματος του. Ο Δυσλεξικός Έφηβος στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση της Σταυρούλας Πολυχρονοπούλου, σχολικής ψυχολόγου (Ενότητα 2η) Ποιο είναι το πρόβλημα; Ποια είναι τα δυσλεξικά παιδιά; Δεν πρέπει να συγχέεται ο δυσλεξικός μαθητής με το ειδικό παιδί που παρουσιάζει στοιχεία δυσλεξικά. Το δεύτερο μπορεί να έχει νοητική καθυστέρηση, αισθητηριακές βλάβες (κωφό, βαρήκοο, τυφλό), πολιτισμική αποστέρηση, εγκεφαλική βλάβη, συναισθηματικές διαταραχές, αλλά δεν είναι δυσλεξικό. Ο δυσλεξικός μαθητής έχει νοημοσύνη φυσιολογική μέχρι πολύ υψηλή που χαρακτηρίζει όλες τις πλευρές της καθημερινής του ζωής. Η συμπεριφορά του στο σχολείο και στο σπίτι δείχνει πως είναι πολύ πιο έξυπνος από ότι φανερώνει η επίδοσή του στην ανάγνωση, στη γραφή και μερικές φορές στην αριθμητική. Είναι το "παρεξηγημένο" παιδί που συχνά χαρακτηρίζεται σαν οκνηρό, κουτό, τεμπέλικο, ανυπάκουο και αδιάφορο για σχολική μάθηση. Είναι ο μαθητής που απογοητεύει και προβληματίζει τον δάσκαλο, τον καθηγητή, τον γονέα, τον εαυτό του τον ίδιο. <<Γιατί άραγε οι συμμαθητές του κατανοούν με τόση ευκολία ορισμένα μαθήματα ενώ δεν φαίνονται πιο έξυπνοι ή πιο εργατικοί;>> Τα συνηθισμένα συμπτώματα δυσλεξίας που μπορεί να παρουσιάσει το δυσλεξικό άτομο στην παιδική του ηλικία είναι: Προφορικός Λόγος Δυσκολεύεται να χρησιμοποιήσει σύνθετες ή πολύπλοκες λέξεις. Έχει προβλήματα με τους χρόνους των ρημάτων ή τις αντωνυμίες. Παραλείπει συλλαβές ή καταλήξεις. Μιλάει κομπιαστά ψάχνοντας να βρεί τις κατάλληλες λέξεις. Χωροχρονικός Προσανατολισμός Έχει δυσκολίες στην εκτέλεση έργων που προϋποθέτουν προσανατολισμό στον χώρο ή στον χρόνο. Συγχέει το αριστερά - δεξιά, Βορρά - Νότο, χθές - αύριο. Δυσκολεύεται να διαβάσει σωστά τον χάρτη ή να μάθει την ώρα. Μνήμη - Μνήμη Ακολουθιών Δυσκολεύεται να θυμηθεί και συνεπώς να εκτελέσει μια σειρά προφορικών εντολών, να πεί τους μήνες με τη σειρά τους, να αριθμήσει ζυγούς αριθμούς, να μάθει την προπαίδεια κ.ά. Ανάγνωση - Γραφή

4 Παραλείπει ή προσθέτει γράμματα, συλλαβές ή λέξεις, πηδάει σειρές. Συγχέει λέξεις που μοιάζουν οπτικά ή ακουστικά (δένω - μένω). Παρουσιάζει καθρεφτική ανάγνωση ή γραφή (χα αντί αχ). Αντικαθιστά λέξεις με άλλες που έχουν παρόμοια ή ίδια σημασία (σκοτεινό αντί μαύρο). Συγχέει γράμματα κατά τον προσανατολισμό τους στο χώρο ή τη σειρά τους μέσα στη λέξη (δ, σ, ρ, κ.ά.). Κάνει αλλόκοτα λάθη δίχως καμία λογική εξήγηση. Δυσκολεύεται να τονίσει σωστά τις λέξεις. Διαβάζει στον ενεστώτα ενώ το κείμενο είναι γραμμένο στον αόριστο. Διαβάζει αγνοώντας τα σημεία της στίξης. Τα γραπτά του είναι ακατάστατα και δυσανάγνωστα. Ο δυσλεξικός έφηβος έχει συχνά ξεπεράσει - άλλα σε μικρότερο και άλλα σε μεγαλύτερο βαθμό - όσα από τα δυσλεξία συμπτώματα παρουσίαζε στην παιδική του ηλικία. Μπορεί να διαβάζει κομπιαστά, να διαβάζει αργά ή ακόμα με άνεση, αλλά δυσκολεύεται στην κατανόηση του αναγνωστικού κειμένου. Η ικανότητα συγκέντρωσης και προσοχής σε θέματα ανάγνωσης και γραφής κυμαίνεται συνήθως σε χαμηλά επίπεδα. Δυσκολεύεται ίσως να αντιγράψει σωστά όσα βλέπει στον πίνακα ή μπορεί να είναι πολύ αργός στην αντιγραφή, με αποτέλεσμα να μεταφέρει ελλειπείς ή λανθασμένες τις οδηγίες του καθηγητή στο σπίτι. Οι εργασίες του έτσι, δίνουν μια εικόνα αδιαφορίας ή τεμπελιάς και όχι μιας ήπιας δυσλεξίας που είναι στην πραγματικότητα η αιτία του παραπάνω προβλήματος. Η έλλειψη οργάνωσης που χαρακτήριζε την καθημερινή του ζωή στην παιδική ηλικία μπορείνα τον συνοδεύει μέχρι την εφηβεία. Μπερδεύει τα μαθήματα της εβδομάδας, παίρνει μαζί του τα βιβλία της Τρίτης αντί της Δευτέρας, γυρεύει απεγνωσμένα το σωστό τετράδιο μέσα σε μια ακατάστατη σάκα, σε μια τάξη ή σε ένα γραφείο που "καταπίνει" θαρρείς τα πράγματά του και εκμηδενίζει την υπομονή και την ηρεμία του. Η δυσκολία του να μεταφέρει τις σκέψεις και τις ιδέες του πάνω στο χαρτί υπερβαίνει συχνά τα όρια της πνευματικής του αντοχής. Είναι υπερευαίσθητος στην κριτική, έχει χαμηλή αυτοπεποίθηση και αποθαρρύνεται εύκολα. "Καμία μελέτη ή και συζήτηση πάνω στις μαθησιακές δυσκολίες του φυσιολογικού εφήβου δεν μπορεί να αγνοήσει την υπερβολική οδύνη του δυσλεξικού μαθητή... Ο δυσλεξικός είναι αυτός που έχει περάσει ατέλειωτες ημέρες απελπισίας, αποθάρρυνσης και απογοήτευσης. Για δέκα ή περισσότερα χρόνια, παλεύει με ένα πρόβλημα στο οποίο αδυνατεί να βρεί τη λύση που απαιτεί από αυτόν το οικογενειακό Ο Δυσλεξικός Έφηβος στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση της Σταυρούλας Πολυχρονοπούλου, σχολικής ψυχολόγου (Ενότητα 3η) Πως μπορεί ο καθηγητής να βοηθήσει τον Δυσλεξικό Μαθητή του;

5 Αν δεχτούμε ότι όλοι οι μαθητές δικαιούνται ίσες ευκαιρίες για εκπαίδευση και μάθηση, ο δυσλεξικός έφηβος δικαιούται συμπληρωματική βοήθεια μέσω προγραμμάτων ενισχυτικής διδασκαλίας (βλ. Νόμο 1824 περί Ενισχυτικής Διδασκαλίας ΦΕΚ ) και απαλλαγή από τις γραπτές εξετάσεις όπως ορίζει το Π.Δ. 420/ για τις "Περιπτώσεις υποκαταστάσεως γραπτών δοκιμασιών υπό προφορικών". Επί πλέον, ο καθηγητής, ο ευαισθητοποιημένος σε θέματα μαθησιακών δυσκολιών και δυσλεξίας, μπορεί να βοηθήσει σημαντικά τον δυσλεξικό μαθητή του μέσα στην τάξη διότι γνωρίζει ότι: Η σωστή συναισθηματική - εκπαιδευτική προσέγγιση του μαθητή από τον δάσκαλο ή τον καθηγητή του είναι δυνατόν να αλλάξει αποφασιστικά τη στάση που έχει απέναντι στο σχολείο, στην οικογένεια και στην κοινωνία. Να του δώσει την αισιοδοξία και τη δύναμη που χρειάζεται για να προγραμματίσει το μέλλον του, να επιτύχει τους στόχους του και να γίνει ένα υπεύθυνο, ανεξάρτητο και παραγωγικό μέλος της κοινωνίας. Σχολική Ενσωμάτωση Η απάντηση στο ερώτημα για το κατάλληλο πρόγραμμα εκπαίδευσης του δυσλεξικού δεν είναι η απομάκρυνσή του από τη σχολική τάξη όπου ανήκει. Δεν συνεισφέρει θετικά στη νευρο - φυσιολογική του ωρίμανση η πλήρης τοποθέτησή του σε ειδικό πρόγραμμα ή η επανάληψη της τάξης. Αντίθετα, τέτοιου είδους λύσεις οδηγούν στην ετικετοποίηση, στην εγκατάλειψη της προσπάθειας για μάθηση, και σε περισσότερα εκπαιδευτικά, ψυχολογικά και κοινωνικά προβλήματα. Σύμφωνα με τα πορίσματα διεθνών ερευνών, τα βασικότερα από τα "σημεία κλειδιά" για την επιτυχή ενσωμάτωση των δυσλεξικών στο πρόγραμμα του κανονικού γυμνασίου-λυκείου είναι τα εξής: Διακριτική Βοήθεια Τοποθέτησε τον δυσλεξικό μαθητή σε μια θέση όπου μπορείς να ελέγχεις διακριτικά την εργασία του και να τον βοηθάς με μεγαλύτερη ευκολία. Εξατομικευμένη Βοήθεια Όποτε και όπου είναι δυνατόν αφιέρωνε λίγο χρόνο στον δυσλεξικό μαθητή σου, προσφέροντας έτσι εξατομικευμένη βοήθεια και διδασκαλία. Όποιες και αν είναι οι απαιτήσεις του μαθήματος, υπάρχουν πάντα λίγα λεπτά της ώρας για εξατομικευμένη προσέγγιση των μαθησιακών δυσκολιών κάποιου μαθητή σου. Περισσότερο Χρόνο Δίνε στον δυσλεξικό περισσότερο χρόνο για την εκτέλεση γραπτής εργασίας και όταν αξιολογείς το έργο του δίνε μεγαλύτερη σημασία στο περιεχόμενο παρά στην παρουσίαση του κειμένου. Διόρθωση Γραπτού Έργου

6 Στην διόρθωση των γραπτών του μην χρησιμοποιείς έντονο χρώμα. Μια "κοκκινισμένη" σελίδα οδηγεί σε σύγχυση, σε συναισθήματα χαμηλής αυτοπεποίθησης και όχι σε αισιοδοξία και πρόοδο. Διόρθωνε μόνο τα βασικότερα σφάλματα. Κάθε μικρή βελτίωση είναι καλύτερη από τη μαθησιακή στασιμότητα ή την οπισθοδρόμηση. Περίληψη Μαθημάτων Απαίτησε από αυτόν την περίληψη του μαθήματος και όχι όλες τις λεπτομέρειες ενός πολυσέλιδου κειμένου. Ζήτησε από κάποιον ή κάποιους από τους συμμαθητές του να τον βοηθούν με τις περιλήψεις, την αντιγραφή και την τήρηση σημειώσεων μέσα στην τάξη. Eυκαιρίες για Αντιστάθμιση των Δυσκολιών του Φρόντισε να δίνεις ευκαιρίες που θα επιτρέψουν τη συμμετοχή του σε δραστηριότητες όπου είναι ιδιαίτερα ικανός. Κάτι τέτοιο θα αντισταθμίσει τις μαθησιακές δυσκολίες του, θα βελτιώσει την εικόνα που έχουν οι άλλοι για το άτομό του και θα αυξήσει σίγουρα την αυτοπεποίθησή του. Ευανάγνωστο Κείμενο Το ευανάγνωστο κείμενο στον πίνακα βοηθάει πάντα τον δυσλεξικό μαθητή στην αντιγραφή και στην κατανόηση του μαθήματος. Καθαρή και Ήρεμη Ομιλία Φρόντισε να μιλάς καθαρά και ήρεμα ώστε να αντιλαμβάνεται σωστά κάθε σου λέξη και οδηγία. Μην ξεχνάς πως είναι ευαίσθητος στον πολύ δυνατό και αυταρχικό τόνο ομιλίας. Αξιολόγηση της Προσπάθειας Έχε υπόψη σου ότι ο δυσλεξικός μαθητής χρειάζεται πολύ περισσότερο χρόνο και κόπο από ό,τι οι συμμαθητές του για κάθε εργασία που απαιτεί ανάγνωση ή γραφή. Αν χρησιμοποιείς τα ίδια κριτήρια αξιολόγησης για όλους τους μαθητές σου, οι δυσλεξικοί θα είναι πάντα οι "αδικημένοι" της τάξης. Σίγουρα, δεν υπάρχει τίποτα πιο αποθαρρυντικό για τον έξυπνο έφηβο από το να νιώθει πως οι προσπάθειές του μετρούν ελάχιστα στον καθηγητή του. Συνεχής Ενθάρρυνση Φρόντισε να επαινείς κάθε προσπάθεια ακόμα και όταν τα αποτελέσματα είναι φτωχά σε σύγκριση με εκείνα των μη δυσλεξικών μαθητών σου. Ενθάρρυνέ τον να βελτιώσει την επίδοσή του στα δύσκολα για αυτόν μαθήματα δίχως να βρίσκεται σε διαρκή ανταγωνισμό με τους συμμαθητές του. Μη Αγχογόνοι Τρόποι Εργασίας Μην τον υπερφορτώνεις με γραφική δουλειά για το σπίτι. Με αυτόν τον τρόπο δεν θα έχει ελεύθερο χρόνο για τίποτα άλλο. Όποτε είναι δυνατόν, ενθάρρυνε την παρουσίαση της εργασίας του με τρόπους μη αγχογόνους, αλλά δημιουργικούς. (π.χ. παρουσίαση μιας μελέτης ή ενός προγράμματος σε κασέτα). Μεγαλύτερη Κατανόηση Προσπάθησε να κατανοήσεις και να κρίνεις με επιείκεια την έλλειψη οργάνωσης που μπορεί να χαρακτηρίζει την εργασία του, τη συμπεριφορά ή ακόμα και την εμφάνισή του.

7 Η υλοποίηση των παραπάνω προτάσεων για τη σωστή εκπαίδευση των δυσλεξικών εφήβων, προϋποθέτει καθηγητές με εξυπνάδα, χιούμορ, ευκαμψία διδακτικών μεθόδων, ευαισθησία, υπομονή και πλήρη γνώση του τι θα διδαχτεί, πως και γιατί. Έχει διεθνώς υποστηριχτεί πως το μεγαλύτερο ποσοστό των δυσλεξικών μαθητών έχει τη νοημοσύνη, την ικανότητα και τον ενθουσιασμό να προοδεύσει σχολικά αν αντιμετωπιστεί με τον σωστό τρόπο. Και οπωσδήποτε, δεν υπάρχει μεγαλύτερη ικανοποίηση για τον εκπαιδευτικό, από το να δεί τους κόπους του να αμείβονται, παρακολουθώντας τη σχολική πρόοδο του δυσλεξικού μαθητή του, τη σχολική και κοινωνική του ενσωμάτωση και την επιτυχή ένταξή του στην παραγωγική διαδικασία και την ενεργό ζωή του ενήλικα. Βοηθώντας τους δυσλεξικούς μαθητές μέσα στην τάξη: οδηγίες για δασκάλους και καθηγητές (Dyslexia Institute, ελληνική απόδοση: Πολυξένη Κωνσταντοπούλου, Μαρία Παρδάλη: μέλη της Ελληνικής Εταιρείας Δυσλεξίας) Χρήσιμες συμβουλές για δασκάλους δημοτικού σχολείου Να χρησιμοποιείτε ξύλινα γράμματα για να διδάξετε τη σειρά και τους ήχους, πρώτα το κεφαλαίο και μετά το πεζό γράμμα, κλείνετε τα μάτια για να νοιώσετε το σχήμα και να μάθετε το όνομα και τους αντίστοιχους ήχους. Να χρησιμοποιείτε εικόνες και μνημονικούς κανόνες, για παράδειγμα τις εικόνες του συστήματος Letterland (από τον Werdon), για να δίνετε γραφικούς και μνημονικούς κανόνες για τους ήχους. Να χρησιμοποιείτε τους όρους 'σύμφωνα' και 'φωνήεντα' και να διδάσκετε το ρόλο που παίζουν. Να διδάσκετε από τα πρώτα στάδια τη συνεχή γραφή, να κάνετε εξάσκηση σε αυτό στον αέρα, στην άμμο, στον πίνακα και σε βιβλία. Αναπτύξτε ένα μοντέλο για την παρουσίαση σε επίπεδο γράμματος, λέξης, πρότασης και ενότητας για ολόκληρη την τάξη, για ομάδες μαθητών και για μεμονωμένα άτομα. Θα σας βοηθήσουν πολύ βιβλία όπως το Alpha and Omega (εκδόσεις Hornsby) και το Units of Sound (Dyslexia Institute). Αφήστε τα παιδιά να αναπτύξουν τη δική τους τράπεζα/λεξικό λέξεων ή κάρτες ή σημειωματάριο όπου θα μπορούν να εξασκηθούν σε δύσκολες, καινούργιες ή ανώμαλες λέξεις. Μιλάτε για γράμματα, λέξεις και για ιστορίες για να αναπτύξουν τα παιδιά ενδιαφέρον για τις λέξεις και τα βιβλία.

8 Χρησιμοποιείτε τεχνικά βοηθήματα για να εξατομικεύετε την εργασία, κασέτες και ακουστικά, ηλεκτρονικούς υπολογιστές κλπ. Παίζετε παιγνίδια για να ενισχύσετε τη μάθηση Να κάνετε πάρα πολύ πρακτική στην ανάγνωση, τη γραφή και την ορθογραφία για την ανάπτυξη αυτόματων δεξιοτήτων και μην ξεχνάτε ότι τα δυσλεξικά παιδιά χρειάζονται περισσότερη εξάσκηση από τα περισσότερα παιδιά. Χρήσιμες συμβουλές για καθηγητές Αφήνετε τις σημειώσεις στον πίνακα όσο γίνεται περισσότερο, τα δυσλεξικά παιδιά χρειάζονται περισσότερη ώρα για να αντιγράψουν. Να παρουσιάζετε τα θέματα στον πίνακα τακτικά, και να χρησιμοποιείτε διαφορετικά χρώματα κιμωλίας για τις επιμέρους ενότητες ώστε να διευκολύνετε τη σωστή αντιγραφή. Η διανομή φωτοτυπημένων περιληπτικών σημειώσεων βοηθάει πάρα πολύ. Δίνετε τις σημειώσεις στο τέλος του μαθήματος ώστε να σας παρακολουθούν κατά τη διάρκεια του μαθήματος και να μην προσπαθούν να τις διαβάσουν. (Ή ανατρέχετε σε αυτές και ενθαρρύνετε τους μαθητές να τονίζουν τα σημαντικά σημεία.) Παροτρύνετε τους μαθητές να χρησιμοποιούν επεξεργαστές κειμένου για τις εργασίες τους και δίνετε τους ευκαιρίες για να κάνουν εξάσκηση στην πληκτρολόγηση. Να βαθμολογείτε θετικά, περισσότερα σημάδια στα καλά σημεία. Εισάγετε τη διδασκαλία καλών τεχνικών μελέτης, αυτό θα βοηθήσει όλους τους μαθητές. Ενθαρρύνετε τους μαθητές να αναγνωρίζουν και να αξιολογούν τη στρατηγική που ακολουθούν για τη μελέτη. (Αυτό μπορεί να γίνει στα πλαίσια ενός προγράμματος δεξιοτήτων μελέτης.) Δώστε έναν κατάλογο λέξεων-κλειδιών σχετικών με το θέμα σας, εισάγετε την τεχνική της Ταυτόχρονης Προφορικής Διατύπωση των Γραμμάτων των Λέξεων και να επιμένετε να γίνεται εξάσκηση σε αυτές τις λέξεις. (Αν χρειάζεται απαλλάξτε τους από κάποια άλλη εργασία.) Πολύ πριν από τις εξετάσεις, να υποχρεώνετε την ομάδα των μαθητών να ελέγχει αν έχει πλήρεις σημειώσεις. Αν ζητήσουν τη βοήθειά σας για τυχόν παραλείψεις στις σημειώσεις ή για σημεία που δεν καταλαβαίνουν, ή ακόμα και γιατί δεν μπορούν να διαβάσουν αυτά που έχουν γράψει οι ίδιοι, μην αρνηθείτε. Να βρίσκετε πάντοτε ευκαιρίες επιδοκιμασίας. Συμπληρωματικές Οδηγίες για τον Τρόπο Εξετάσεως Δυσλεξικών Μαθητών. Μετά από πολλά ερωτήματα, που δεχόμεθα από γονείς μαθητών με διαγνωσμένες ειδικές μαθησιακές ανάγκες, δυσλεξία, δυσαριθμησία, δυσαναγνωσία (ν 2817/2000), ενόψει των προαγωγικών εξετάσεων σε πανελλαδικό επίπεδο του 2001 και προς αποφυγή παρατυπιών, οι οποίες σημειώθηκαν κατά τα προηγούμενα έτη, δίνονται συμπληρωματικές οδηγίες προς τους καθηγητές - μέλη των εξεταστικών επιτροπών για τον τρόπο εξέτασης των δυσλεξικών μαθητών / τριών. Οι διευκολύνσεις των δυσλεξικών μαθητών δεν αποτελούν προνομιακή μεταχείριση αλλά νόμιμο δικαίωμα που παρέχει η ίδια η Πολιτεία. Προς την κατεύθυνση αυτή θα θέλαμε να σας επισημάνουμε ότι η αμφισβήτηση της επίσημης διάγνωσης των ειδικών μαθησιακών αναγκών, με ειρωνικά σχόλια και υπονοούμενα, η άρνηση παροχής εξηγήσεων από τους εξεταστές δεν διευκολύνει παιδαγωγικά την εξεταστική διαδικασία των παιδιών αυτών Ειδικότερα επισημαίνονται τα ακόλουθα:

9 1 Ο δυσλεξικός μαθητής πρέπει να έχει ενημερωθεί από το Δ/ντή τσυ Λυκείου και να προσκομίζει το έγγραφο της ιατροπαιδαγωγικής γνωμάτευσης μαζί του σε κάθε μάθημα, που εξετάζεται το οποίο και επιδεικνύει στους καθηγητές - μέλη της εξεταστικής επιτροπής όταν αυτό του ζητηθεί. 2 Οι εξεταστές καθηγητές, μέλη της εξεταστικής επιτροπής, να φέρουν καρτελάκι με το ονοματεπώνυμό τους, ώστε η εξέταση να διεξάγεται σ' ένα κλίμα ασφάλειας. Αποδοχής και σεβασμού της ιδιαιτερότητάς τους. 3. Σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις, η αξιολόγηση των μαθητών / τριών αυτών με τις ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες γίνεται με προφορική εξέταση. Δεδομένου ότι δυσκολεύονται να διατυπώσουν γραπτά τη σκέψη τους και την όποια αποκτημένη γνώση 4. Στα Θεωρητικά μαθήματα ενδέχεται ο εξεταζόμενος δυσλεξικός να μην μπορεί να αποδώσει σε συνεχή λόγο ένα γνωστικό αντικείμενο. Οπότε κρίνεται σκόπιμο να απαντά σε ερωτήσεις που Θα του υποβάλλονται (τους διευκολύνουν σι ερωτήσεις με συγκεκριμένες ερωτηματικές λέξεις όπως ποιος.. Πότε. Πσύ. Πώς. Γιατί) 5 Ως προς την εξέταση στο μάθημα της έκθεσης. Η αξιολόγηση να επικεντρώνεται στην κατανόηση των βασικών εννοιών του Θέματος και στην παρουσίασή του με λογικά επιχειρήματα. Μπορούν να χρησιμοποιούν πρόχειρη σελίδα και να σχεδιάζουν να γράφουν λέξεις κλειδιά. Που τους διευκολύνουν στο να εκφράσουν προφορικά τις σκέψεις τους. 6 Στα πρακτικά μαθήματα, π χ μαθηματικά, Φυσική, Χημεία κ λ π που έχουν ασκήσεις, οι καθηγητές παίρνουν υπόψη τον συλλογισμό και τον τρόπο που κινήθηκε ο μαθητής / τρια για την επίλυση της άσκησης ή την απόδειξη μίας Θεωρίας. Τους βοηθά να δείχνουν στο χαρτί τους αυτά που έχουν γράψει, σχεδιάσει παρά να τα υπαγορεύουν στον πίνακα και να διακόπτεται η ροή της σκέψης τους Είναι πιθανόν ο μαθητής/ τρια να μην χρησιμοποιεί σωστά τα πρόσημα ή να κάνει λάθη στις πράξεις Τότε ο καθηγητής πρέπει να παρεμβαίνει, να επισημαίνει το λάθος και να τον / την βοηθά να προχωρήσει. Οι εξεταστές ας έχουν υπόψη τους πως ο δυσλεξικός μαθητής / τρια παρουσιάζει αισθητή αδυναμία στην απομνημόνευση τύπων και ορισμών. 7 Στη διάρκεια της εξέτασης αν κάποια στιγμή παρατηρηθεί διάσπαση της προσοχής του μαθητή / ι τριας - κάτι το αναμενόμενο - η επαναφορά του / της στην εξεταστική διαδικασία να επιχειρηθεί με διακριτικούς χειρισμούς. 8 Οι ερωτήσεις / εκφωνήσεις των διαφόρων μαθημάτων είναι απαραίτητο να διαβάζονται από τον εξεταστή και να παρέχονται εξηγήσεις ώστε να είναι απόλυτα κατανοητό το περιεχόμενό τους. Ο Γενικός Γραμματέας Αθαν. Τσουροπλής Πώς μπορώ να βοηθήσω τα δυσλεξικά παιδιά ενώ διδάσκω σε όλα τα παιδιά: Προετοιμασία για επιτυχία

10 (Dyslexia Institute, ελληνική απόδοση: Πολυξένη Κωνσταντοπούλου, Μαρία Παρδάλη: μέλη της Ελληνικής Εταιρείας Δυσλεξίας) Οι δάσκαλοι ρωτάνε συχνά πως μπορούν να βοηθήσουν στην τάξη ένα δυσλεξικό παιδί. Διαβάστε στη συνέχεια κάποιες προτάσεις, ορισμένες από αυτές μπορεί να φαίνονται προφανείς και άλλες δύσκολο να εφαρμοστούν. Τι ακριβώς θα γίνει τελικά, εξαρτάται από τις συνθήκες και από την εφευρετικότητα κάθε δασκάλου. Παρακαλώ να θυμάστε πάντοτε ότι το μαθησιακό περιβάλλον μπορεί να κάνει όλη τη διαφορά ανάμεσα στην επιτυχία και στην αποτυχία ενός δυσλεξικού μαθητή. Δυσκολεύεται να ακούει προσεκτικά, να μαθαίνει, να παρακολουθεί, να κάθεται ακίνητο, να συγκεντρώνεται και να βρίσκει πράγματα. Όσο πιο ήσυχο και οργανωμένο είναι το εργασιακό περιβάλλον, τόσο περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας υπάρχουν. ΠΡΕΠΕΙ να το επιδοκιμάζετε όποτε μπορείτε να το ενθαρρύνετε να βρίσκετε πράγματα στα οποία είναι καλό να του βάζετε λιγότερη δουλειά για το σπίτι (π.χ. μικρότερες εργασίες ή να επισημαίνετε τα πράγματα που πρέπει να μάθει) να βαθμολογείτε το περιεχόμενο των γραπτών του (όχι την ορθογραφία) - να σημειώνετε τα σωστά αντί να υπογραμμίζετε τα λάθη να το βαθμολογείτε με βάση τις προφορικές απαντήσεις, όποτε αυτό είναι δυνατό όταν διαβάζει μεγάλες λέξεις, να χωρίζετε τις συλλαβές με μια γραμμή να το βοηθάτε να προφέρει σωστά τις λέξεις να το βάζετε να καθήσει στο μπροστινό μέρος της τάξης για να το βοηθάτε να βεβαιώνεστε ότι κατάλαβε και απομνημόνευσε τις οδηγίες να το αφήνετε να έχει το βιβλίο ανοικτό να γράφετε καθαρά στον πίνακα τις σημαντικές λέξεις να του αφήνετε πολύ χρόνο για να αντιγράψει απο τον πίνακα - θα ήταν καλό αν χρησιμοποιούσατε διαφορετικό χρώμα κιμωλίας για κάθε γραμμή κειμένου στον πίνακα να ελέγχετε αν έχει μάθει την αλφάβητο, αν μπορεί να πει τις ημέρες της εβδομάδας και τους μήνες του χρόνου με τη σωστή σειρά και αν μπορεί να διαβάσει την ώρα να γράφετε στο τετράδιο που παίρνει στο σπίτι του τις εργασίες που πρέπει να κάνει και τα σημαντικά πράγματα που πρέπει να έχει μαζί του την επομένη, για παράδειγμα τα πράγματα που χρειάζεται για τη γυμναστική να ελπίζετε ότι θα έχετε επιτυχία ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ να υποχρεώνετε ένα δυσλεξικό παιδί να διαβάζει δυνατά μπροστά σε άλλους, αν δεν το θέλει να το γελιοποιείτε ή να το ειρωνεύεστε

11 να διορθώνετε στα γραπτά του όλα τα λάθη, είναι αποθαρρυντικό να του δίνετε καταλόγους με λέξεις για να μάθει την ορθογραφία τους, θα τα καταφέρει μόνο αν του δώσετε δύο - τρεις λέξεις και είναι καλύτερα να μοιάζουν, για παράδειγμα φύλο, ξύλο, σκύλος κλπ. να το υποχρεώνετε να ξαναγράφει τις εργασίες του να το συγκρίνετε με τους άλλους μαθητές να το υποχρεώνετε να αλλάξει το γραφικό του χαρακτήρα (π.χ. να βάζει ουρίτσες στα γράμματα) ΜΗΝ ΞΕΧΝΑΤΕ Ένα δυσλεξικό άτομο κουράζεται πιο γρήγορα από ένα "κανονικό" άτομο, πρέπει να καταβάλλει πολύ μεγαλύτερη προσπάθεια και συγκέντρωση μπορεί να διαβάζει σωστά ένα κείμενο και να μην το κατανοεί μπορεί να έχει μεγάλο πρόβλημα με τους αριθμούς (π.χ. την προπαίδεια), με την ανάγνωση της μουσικής ή με οτιδήποτε απαιτεί την ερμηνεία συμβόλων έχει συνήθως δυσκολία στην εκμάθηση ξένων γλωσσών δεν έχει σταθερή απόδοση μπορεί να παραλείψει μία ή περισσότερες λέξεις ή να γράψει μια λέξη δύο φορές πάσχει από συνεχή γκρίνια λόγω ανασφάλειας δεν μπορεί να κρατήσει καλές σημειώσεις γιατί δεν μπορεί να ακούει και να γράφει συγχρόνως αν απομακρύνει το βλέμμα του από το βιβλίο που διάβαζε ή τον πίνακα από τον οποίο αντέγραφε μπορεί να έχει μεγάλη δυσκολία να ξαναβρεί σε ποιο σημείο ήταν διαβάζει αργά λόγω των δυσκολιών που έχει, για αυτό και το πιέζει συνέχεια ο χρόνος θα είναι πιθανότατα ανοργάνωτο, μπορεί επίσης να είναι αδέξιο και να ξεχνάει, όσο και αν προσπαθεί μπορεί να δυσκολεύεται να εκτελέσει μια σειρά οδηγιών. Πρώιμα προειδοποιητικά σημάδια μαθησιακών δυσκολιών ( (Learning Disabilities on line. Απόδοση στα ελληνικά: Κωνσταντοπούλου Πολυξένη, Παρδάλη Μαρία) Η έγκαιρη αναγνώριση των προειδοποιητικών ενδείξεων ύπαρξης μαθησιακής δυσκολίας και η έγκαιρη παροχή στα παιδιά της απαραίτητης βοήθειας μπορεί να είναι το κλειδί για το μέλλον ενός παιδιού. Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας, ένα στα επτά άτομα έχει μαθησιακές δυσκολίες. Είναι λοιπόν σημαντικό για τους γονείς να γνωρίζουν τα πρώτα σημάδια της μαθησιακής δυσκολίας ώστε να ζητήσουν την απαιτούμενη βοήθεια το συντομότερο δυνατόν. Όσο νωρίτερα ανιχνεύεται μια μαθησιακή δυσκολία τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες μελλοντικής επιτυχίας του παιδιού στο σχολείο και στη ζωή. Οι γονείς ενθαρρύνονται να μπορούν να αναγνωρίσουν τις προειδοποιητικές ενδείξεις μαθησιακών δυσκολιών ακόμα και στην προσχολική ηλικία. Τα πρώτα χρόνια στο σχολείο είναι εξαιρετικά σημαντικά για ένα μικρό παιδί.

12 Η πιο συνηθισμένη μαθησιακή δυσκολία είναι η δυσκολία στη γλώσσα και στη γραφή. Μια πρόσφατη έρευνα του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας έδειξε ότι από τους μαθητές που παρουσίαζαν συμπτώματα δυσκολίας ανάγνωσης και τους παρασχέθηκε έγκαιρη βοήθεια, το 67% είχε μέση ή και ανώτερη της μέσης επίδοση. Πρόσφατα ο Πρόεδρος Κλίντον έθεσε στην Αμερική την πρόκληση να μάθουν όλα τα παιδιά ανάγνωση και μάλιστα καλή ανάγνωση μέχρι την τέταρτη τάξη. Η ενημέρωση σχετικά με τις προειδοποιητικές ενδείξεις και η παροχή βοήθειας στα παιδιά, το συντομότερο δυνατόν, θα βοηθήσει στην επίτευξη αυτού του στόχου και θα βελτιώσει αισθητά τις πιθανότητες αυτών που έχουν κάποια μορφή μαθησιακής δυσκολίας να έχουν μεγαλύτερες ακαδημαϊκές επιτυχίες και περισσότερο αυτοσεβασμό. Πολλά παιδιά και ενήλικες με μαθησιακές δυσκολίες εξακολουθούν να μην έχουν διαγνωστεί και συνεχίζουν τη ζωή τους με αυτό το 'κρυμμένο μειονέκτημα'. Τα προβλήματα που προκύπτουν οδηγούν σε περιορισμένη αυτοεκτίμηση, αδυναμία επιτυχίας στο σχολείο και δυσκολίες στον εργασιακό χώρο. Με την έγκαιρη αναγνώριση και παρέμβαση οι γονείς μπορούν να δώσουν στα παιδιά τους τις απαιτούμενες δεξιότητες για την αντιμετώπιση και την αντιστάθμιση της μαθησιακής δυσκολίας, μια ευκαιρία που δεν δόθηκε σε πολλούς από τους σημερινούς ενήλικες. Όλα τα παιδιά μαθαίνουν με ιδιαίτερα προσωπικούς τρόπους. Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες απλά επεξεργάζονται διαφορετικά τις πληροφορίες αλλά είναι γενικά κανονικής και ανώτερης του μέσου εξυπνάδας. Η μαθησιακή δυσκολία επηρεάζει την ικανότητα του παιδιού να διαβάζει, να γράφει, να μιλάει, να κάνει υπολογισμούς και να αναπτύσσει κοινωνικές σχέσεις. Στη συνέχεια παρουσιάζονται ορισμένες πρώιμες ενδείξεις που συνδέονται συχνά με μαθησιακές δυσκολίες και εμφανίζονται από την προσχολική ηλικία μέχρι την τέταρτη τάξη. Πολλά παιδιά μπορεί να παρουσιάζουν μία ή δύο από αυτές, όμως τα συνεχή προβλήματα με πολλά από αυτά τα φαινόμενα είναι μια καλή ένδειξη ότι το παιδί μπορεί να έχει κάποια μαθησιακή δυσκολία. Πρώιμες προειδοποιητικές ενδείξεις - Προσχολική ηλικία - Τέταρτη τάξη Στις συχνά εμφανιζόμενες μαθησιακές δυσκολίες περιλαμβάνονται οι παρακάτω: Δυσλεξία: Δυσκολία στη γλώσσα. Το άτομο έχει προβλήματα στην κατανόηση λέξεων, προτάσεων ή παραγράφων. Δυσαριθμησία: Δυσκολία στα μαθηματικά. Το άτομο δυσκολεύεται πολύ στην επίλυση αριθμητικών προβλημάτων και στην κατανόηση μαθηματικών εννοιών. Δυσγραφία: Δυσκολία στη γραφή. Το άτομο αντιμετωπίζει μεγάλη δυσκολία στο σωστό σχηματισμό των γραμμάτων και στη γραφή μέσα σε συγκεκριμένο χώρο. Δυσκολία Ακουστικής ή Ηχητικής Επεξεργασίας: Αισθητήρια δυσκολία. Το άτομο δυσκολεύεται να κατανοήσει τη γλώσσα χωρίς να έχει προβλήματα ακοής ή όρασης. Προσχολική ηλικία

13 1η - 4η Τάξη Καθυστερημένη ομιλία σε σχέση με τα άλλα παιδιά Δυσκολία στην εκμάθηση των σχέσεων γραμμάτων και φθόγγων. Προβλήματα προφοράς Μπερδεύει απλές λέξεις (τρέχω, τρώγω, θέλω). Αργή ανάπτυξη του λεξιλογίου, συχνή αδυναμία εύρεσης της σωστής λέξης Κάνει συστηματικά λάθη ανάγνωσης και ορθογραφίας συμπεριλαμβανόμενης της αντιστροφής (β/θ), του αναποδογυρίσματος (η/ω) και της αντιμετάθεσης γραμμάτων (ποτό-τόπο) και των αντικαταστάσεων (βόδι-πόδι). Δυσκολία να κάνει ομοιοκαταληξίες Κάνει λάθη στη σειρά των αριθμών και μπερδεύει τα αριθμητικά σύμβολα (+, -, *, /, =). Δυσκολία στην εκμάθηση των αριθμών, των γραμμάτων της αλφαβήτου και των ημερών της εβδομάδας Αργή ανάκληση γεγονότων. Εξαιρετικά αεικίνητο, αποσπάται συχνά η προσοχή του Αργή εκμάθηση νέων δεξιοτήτων, βασίζεται κυρίως στην απομνημόνευση. Δυσκολία στη επικοινωνία με τα άλλα παιδιά Ενστικτώδης, με πλήρη έλλειψη προγραμματισμού. Μικρή ικανότητα στην εφαρμογή κατευθύνσεων και διαδικασιών Ασταθές κράτημα μολυβιού. Δυσκολία εκμάθησης της ώρας. Κακός συντονισμός, δεν αντιλαμβάνεται το φυσικό περιβάλλον, παθαίνει συχνά ατυχήματα. Στις συχνά εμφανιζόμενες μαθησιακές δυσκολίες περιλαμβάνονται οι παρακάτω: Δυσλεξία: Δυσκολία στη γλώσσα. Το άτομο έχει προβλήματα στην κατανόηση λέξεων, προτάσεων ή παραγράφων. Δυσαριθμησία: Δυσκολία στα μαθηματικά. Το άτομο δυσκολεύεται πολύ στην επίλυση αριθμητικών προβλημάτων και στην κατανόηση μαθηματικών εννοιών. Δυσγραφία: Δυσκολία στη γραφή. Το άτομο αντιμετωπίζει μεγάλη δυσκολία στο σωστό σχηματισμό των γραμμάτων και στη γραφή μέσα σε συγκεκριμένο χώρο. Δυσκολία Ακουστικής ή Ηχητικής Επεξεργασίας: Αισθητήρια δυσκολία. Το άτομο δυσκολεύεται να κατανοήσει τη γλώσσα χωρίς να έχει προβλήματα ακοής ή όρασης. Η αλήθεια είναι ότι μέχρι αυτή τη στιγμή, κανένας δεν ξέρει τι πραγματικά είναι δυσλεξία ή τι την προκαλεί. Ξέρουμε όμως πολλά για το δυσλεκτικό όρο και κατά συνέπεια η δυσλεξία τείνει να περιγραφεί από την άποψη των συμπτωμάτων της ή

14 εναλλακτικά από αυτά που δεν είναι. Παραδείγματος χάριν "η δυσλεξία δεν οφείλεται σε χαμηλή νοημοσύνη" ή "η δυσλεξία δεν είναι ασθένεια, δεν έχει θεραπεία". Στην αναζήτησή σας των πληροφοριών, θα ανακαλύψετε πολλούς ορισμούς και προτεινόμενες αιτίες της δυσλεξίας. Οι συγγραφείς θα υποβάλουν τις απόψεις και τις θεωρίες τους, οι οποίες θα διαφέρουν γενικά από τις απόψεις και τις θεωρίες άλλων. Δικαιολογημένα, αυτό συχνά οδηγεί σε σύγχυση. Εντούτοις, εάν βρίσκεστε σε αυτήν την θέση και αναρωτιέστε πώς μπορείτε να αρχίσετε να καταλαβαίνετε έναν όρο που δεν έχει έναν καθορισμό, μην απελπίζεστε. Εκείνοι που συνεργάζονται με τα δυσλεκτικά παιδιά και τους ενηλίκους σε καθημερινή βάση, μαθαίνουν γρήγορα να αναγνωρίζουν τα σημάδια της δυσλεξίας. Αν και τα συμπτώματα που παρουσιάζουν δύο δυσλεκτικοί δεν είναι ακριβώς τα ίδια, όλοι οι δυσλεκτικοί μοιράζονται αρκετά κοινά συμπτώματα ώστε να κάνουν την αναγνώριση του όρου πιθανού. Αντίθετα από άλλους, δεν επιθυμούμε να προσπαθήσουμε να σας επιβάλουμε έναν ενιαίο καθορισμό. Αντ' αυτού έχουμε απαριθμήσει μερικούς από τους κοινούς ορισμούς που κυκλοφορούν αυτήν την περίοδο. Εάν υποψιάζεστε ότι είστε δυσλεκτικοί, οι ίδιοι ή το παιδί σας, μπορείτε να το προσδιορίσετε με οποιοδήποτε από τους παρακάτω καθορισμούς. Να είστε τίμιοι με τον εαυτό σας, επειδή βαθιά μέσα σας γνωρίζετε ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα και αυτό είναι το πρώτο βήμα για την επίλυση του.. ο απλός ορισμός της δυσλεξίας είναι "ευφυή, έξυπνα ή ακόμα και ταλαντούχα άτομα τα οποία, για κανέναν προφανή λόγο, αγωνίζονται να μάθουν μέσο της γραπτής ή προφορικής γλώσσας".. η παγκόσμια ομοσπονδία της νευρολογίας καθορίζει τη δυσλεξία ως "αναταραχή που φανερώνεται από τις δυσκολίες στην εκμάθηση του διαβάσματος, παρά την επαρκή νοημοσύνη και τις κοινωνικές και πολιτιστικές ευκαιρίες του ατόμου".. η δυσλεξία δεν είναι αυστηρά μόνο μια διαταραχή ανάγνωσης που χαρακτηρίζεται από τις αντιστροφές. Είναι ένα σύνδρομο των πολλών και ποικίλων συμπτωμάτων που έχει επιπτώσεις στα εκατομμύρια των παιδιών και των ενηλίκων.. η δυσλεξία είναι η δυνατότητα που έχει κάποιος να δει πολυδιάστατα, την συνολική εικόνα, ή από οποιαδήποτε θέση κάθε φορά. Η δυνατότητα να σκέφτεται με εικόνες και να καταχωρούνται αυτές οι εικόνες ως πραγματικές. Κατά συνέπεια, αναμιγνύεται η δημιουργική σκέψη με την πραγματικότητα αλλάζοντας πολλές φορές αυτό που βλέπει ή ακούει.. α) Για να διαβάσει και να συλλαβίσει απαιτεί το συντονισμό πολλών λειτουργιών εγκεφάλου. Τα προβλήματα προκύπτουν σε ένα ή περισσότερα λειτουργικά επίπεδα. β) Η αναπτυξιακή δυσλεξία είναι μια, νεuροβιολογικά βασισμένη, έλλειψη στην απόκτηση των δεξιοτήτων ανάγνωσης και ορθογραφίας, σε σχέση πάντα με τις γενικές διανοητικές δυνατότητες του ατόμου. γ) Η δυσλεξία είναι μια απόκλιση μεταξύ ενός υψηλού αποτελέσματος στα τέστ νοημοσύνης και των χαμηλών αποτελεσμάτων στα τέστ ανάγνωσης/ορθογραφίας.. η δυσλεξία είναι μια ανικανότητα η οποία αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο εγκέφαλος επεξεργάζεται το γραπτό υλικό. Έχει επιπτώσεις που ποικίλλουν από άτομο σε άτομο. Εντούτοις, όλοι οι δυσλεκτικοί διαβάζουν σε επίπεδα σημαντικά χαμηλότερα από αυτά που χαρακτηρίζουν την ηλικία ή τη νοημοσύνη τους.. η δυσλεξία είναι μια μαθησιακή δυσκολία που χαρακτηρίζεται από τα προβλήματα με τη γραπτή ή προφορική γλώσσα όπως η ανάγνωση, η γραφή, ο συλλαβισμός, η ομιλία ή η ακοή. Η λέξη δυσλεξία περιγράφει ένα διαφορετικό είδος μυαλού, συχνά ταλαντούχο, υπερ-παραγωγικό, και το οποίο μαθαίνει με έναν διαφορετικό τρόπο.

15 . η δυσλεξία είναι μια σύμφυτη διαταραχή της λειτουργίας του εγκεφάλου που προκαλεί ποικίλες μαθησιακές δυσκολίες, ειδικά σε σχέση με την ανάγνωση, το γράψιμο και το συλλαβισμό. * * * Οι περισσότεροι δυσλεκτικοί συνήθως εκφράζουν, τουλάχιστον, 10 από τα ακόλουθα γνωρίσματα και συμπεριφορές. Αυτά τα χαρακτηριστικά μπορούν να ποικίλουν από μέρα σε μέρα ή ακόμη και από λεπτό σε λεπτό... Το συνεπέστερο πράγμα με τους δυσλεκτικούς είναι η ασυνέπειά τους.. Γενικά Εμφανίζεται λαμπρός, ιδιαίτερα ευφυής, και ευκρινής αλλά ανίκανος να διαβάσει, να γράψει, ή να συλλαβίσει σε ικανοποιητικό επίπεδο. Χαρακτηρίζεται συχνά ως τεμπέλης, κουτός, απρόσεκτος, ανώριμος, "δεν προσπαθεί αρκετά" ή "έχει πρόβλημα συμπεριφοράς." Δεν είναι "αρκετά πίσω" ή "αρκετά κακός στα μαθήματα" ώστε να αντεπεξέλθει στο σχολικό πρόγραμμα. Με υψηλό δείκτη νοημοσύνης χωρίς όμως να τα πηγαίνει καλά στα ακαδημαϊκά τεστ. Τα καταφέρνει στα προφορικά, αλλά όχι και στα γραπτά. Αισθάνεται χαζός έχει πολύ λίγο αυτοσεβασμό, αυτοεκτίμηση, κρύβει ή καλύπτει τις αδυναμίες του με έξυπνες, αντισταθμιστικές, στρατηγικές. Αποθαρρύνεται εύκολα και γίνεται συναισθηματικά ευαίσθητος για τη σχολική ανάγνωση ή τα τέστ του. Ταλαντούχος στην τέχνη, το δράμα, τη μουσική, τον αθλητισμό, τη μηχανική, την ιστορία-αφήγηση, τις πωλήσεις, τις επιχειρήσεις, τη σχεδίαση, την οικοδόμηση, ή την εφαρμοσμένη μηχανική. Άριστος στους Η/Υ. Συχνά ονειροπολεί, χάνεται εύκολα ή χάνει την ακολουθία του χρόνου. Δυσκολία στην συγκέντρωση της προσοχής, εμφανίζεται ως "υπερβολικός" ή "ονειροπόλος." Μαθαίνει καλύτερα μέσο της εμπράγματης εμπειρίας, των επιδείξεων, του πειραματισμού, της παρατήρησης, και των οπτικών βοηθημάτων. Όραση, ανάγνωση και ορθογραφία Παραπονιέται συχνά για ιλίγγους, πονοκέφαλους ή πόνους στο στομάχι κατά τη διάρκεια του διαβάσματος(και ιδίως όταν απαιτείται ιδιαίτερη συγκέντρωση για την κατανόησή του κειμένου). Συγχέει τα γράμματα, τους αριθμούς, τις λέξεις, τις ακολουθίες, ή τις λεκτικές εξηγήσεις. Διαβάζοντας ή γράφοντας παρουσιάζει επαναλήψεις, προσθήκες, μεταθέσεις, παραλείψεις, αντικαταστάσεις και αντιστροφές στα γράμματα, τους αριθμούς ή/και τις λέξεις. Παραπονιέται με την αίσθηση ή την θέα, ανύπαρκτης, μετακίνησης διαβάζοντας, γράφοντας, ή αντιγράφοντας. Φαίνεται να έχει δυσκολία με την όραση, όμως οι οφθαλμολογικές εξετάσεις δεν αποκαλύπτουν κανένα πρόβλημα. Εξαιρετικά έντονη όραση και παρατηρητικότητα, ή έλλειψη στην αντίληψη βάθους και την περιφερειακή όραση. Διαβάζει και ξαναδιαβάζει με λίγη όμως κατανόηση.

16 Συλλαβίζει φωνητικά και αντιφατικά (ασυνεπώς).. Ακρόαση και ομιλία Έχει επεκτείνει την ακοή του, ακούει πράγματα που δεν λέγονται ή δεν είναι προφανή σε άλλους, αποσπάται εύκολα από ήχους. Δυσκολία να εκφράσει τις σκέψεις του, μιλά με αναποτελεσματικές (στην αποτύπωση των ιδεών) φράσεις, αφήνει ελλιπείς τις προτάσεις του, υπό πίεση μπορεί να εκδηλώσει τραυλισμό, προφέρει λανθασμένα τις μεγάλες λέξεις ή μεταθέτει τις φράσεις, τις λέξεις, και τις συλλαβές κατά την ομιλία.. Δεξιότητες Πρόβλημα με το γράψιμο ή την αντιγραφή, το πιάσιμο μολυβιών γίνεται με ασυνήθιστο τρόπο, ο τρόπος γραφής ποικίλλει ή/και είναι δυσανάγνωστη. Αδέξιος, ασυντόνιστος, δεν είναι καλός στο ποδόσφαιρο ή τον ομαδικό αθλητισμό δυσκολία με τους λεπτούς χειρισμούς και τις μηχανικές κινήσεις σε προκαθορισμένους στόχους ή αποστολές, επιρρεπής σε κίνηση-ασθένεια(motionsickness). Μπορεί να είναι αμφιδέξιος, και συγχέει συχνά αριστερά/δεξιά.. Διαχείριση Math και χρόνου Έχει μεγάλη δυσκολία να λέει την ώρα, να διαχειρίζεται τον χρόνο, στην εκμάθηση των τοποθετημένων διαδοχικά πληροφοριών (αλληλουχία, μαθηματικές ή χρονικές ακολουθίες) ή στόχων ή να είναι στην ώρα του εκεί κι όταν πρέπει. Υπολογίζει μετρώντας τα δάχτυλα και χρησιμοποιώντας άλλα τεχνάσματα, ξέρει τις απαντήσεις αλλά δεν μπορεί να τις αποτυπώσει σε χαρτί. Μπορεί να μετρήσει, αλλά έχει δυσκολία στο να μετρά αντικείμενα και στις οικονομικές του δοσοληψίες (καταμέτρηση και διαχείριση χρημάτων). Μπορεί να κάνει αριθμητική, αλλά αποτυγχάνει με τα προβλήματα(αφηγηματικά), δεν μπορεί να πιάσει εύκολα την άλγεβρα ή τα υψηλότερα μαθηματικά.. Μνήμη και γνώση Άριστη μακροπρόθεσμη μνήμη όσον αφορά τις εμπειρίες, τις τοποθεσίες και τα πρόσωπα. Φτωχή μνήμη για τις ακολουθίες, τα γεγονότα και τις πληροφορίες που δεν έχουν βιωθεί. Σκέφτεται πρώτιστα με τις εικόνες και το συναίσθημα(ή αισθήσεις κιναισθητικός), όχι με ήχους ή λέξεις (λίγος εσωτερικός διάλογος).. Συμπεριφορά, υγεία, ανάπτυξη και προσωπικότητα Εξαιρετικά ατίθασος ή καταναγκαστικά τακτικός Μπορεί να είναι ο κλόουν (της τάξης), ταραχοποιός, ή πάρα πολύ ήρεμος. Είχε, κατ' ασυνήθιστο τρόπο, περάσει πολύ γρήγορα ή πολύ αργά τα αναπτυξιακά στάδια (ομιλία, μπουσούλημα, περπάτημα, δέσιμο παπουτσιών). Επιρρεπείς σε μολύνσεις αυτιών, ευαίσθητος στα τρόφιμα, τις πρόσθετες ουσίες, και τα χημικά προϊόντα.

17 Μπορεί να κοιμάται πολύ βαριά ή πολύ ελαφριά, να βρέχει το κρεβάτι του ακόμη και σε μεγαλύτερη ηλικία. Κατ' ασυνήθιστο τρόπο υψηλή ή χαμηλή αντοχή στον πόνο. Ισχυρή αίσθηση της δικαιοσύνης, συναισθηματικά ευαίσθητος, αγωνίζεται για την τελειότητα. Τα λάθη και τα συμπτώματα αυξάνονται εντυπωσιακά με τη σύγχυση, τη χρονική πίεση, τη συναισθηματική πίεση, ή τη κακή υγεία. Davis Dyslexia Association International Reprinted with Permission Κατά την πρώτη επαφή του παιδιού με το σχολικό χώρο, η βασικότερη προσδοκία για τους γονείς και δασκάλους του είναι η ομαλή ανάπτυξή του ως προς όλες εκείνες τις δεξιότητες και ικανότητες μάθησης που θα του εξασφαλίσουν μία ικανοποιητική σχολική πορεία και τα απαραίτητα εφόδια για τη μετέπειτα ζωή του. Παρόλο που το χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο αναπτύσσονται αυτές οι δεξιότητες και ικανότητες μάθησης διαφέρει από παιδί σε παιδί, πολλές φορές γονείς και δάσκαλοι έρχονται αντιμέτωποι με περιπτώσεις παιδιών τα οποία μαθαίνουν με πολύ αργούς ρυθμούς σε σχέση με τους συνομίληκούς τους. Ειδικά όταν πρόκειται για ένα παιδί το οποίο καταβάλλει μεγάλες προσπάθειες ώστε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του σχολείου και το οποίο μπορεί να είναι ιδιαίτερα ικανό σε κάποιους τομείς, αυτή η κατάσταση δημιουργεί στους γονείς, τους δασκάλους και κυρίως στο ίδιο το παιδί πολλά αναπάντητα ερωτήματα. Διάφοροι λόγοι μπορεί να οδηγήσουν ένα παιδί σε δυσκολίες μάθησης, ένας από τους οποίους είναι και η δυσλεξία. Ο όρος δυσλεξία αρχικά χρησιμοποιήθηκε για να χαρακτηρίσει δυσκολία συγκεκριμένα στην ανάγνωση. Σήμερα, ο όρος έχει διευρυνθεί από αρκετούς και αφορά σε μια ειδική αδυναμία εκμάθησης της ανάγνωσης αλλά και της γραφής, ενώ κατά άλλους, δεν αποκλείονται να επηρεάζονται και τομείς όπως των Μαθηματικών κ.α., ή και-σε πιο σπάνιες περιπτώσεις-του προφορικού λόγου. Η δυσλεξία, σύμφωνα με ένα μεγάλο αριθμό ερευνών, οφείλεται κυρίως σε οργανικά αίτια στα οποία πολύ συχνά υπεισέρχεται και ο γενετικός παράγοντας. Η δυσλεξία χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα όχι από την αιτιολογία αλλά από τις ενδείξεις της οι οποίες δεν περιορίζονται μόνο στην αντιστροφή γραμμάτων ή την παράλειψη λέξεων κατά την ανάγνωση. Υπάρχει μια πληθώρα ενδείξεων δυσλεξίας, οι οποίες αναμένονται από ένα δυσλεκτικό άτομο-ακόμα και σε προσχολικό επίπεδο-και από τις οποίες το άτομο θα παρουσιάσει μόνο κάποιες. Οι ενδείξεις αυτές διαφέρουν από άτομο σε άτομο, ενώ εμφανίζονται κατά κανόνα και σε μη δυσλεκτικά άτομα άλλα σε μικρότερο βαθμό και για μικρότερο χρονικό διάστημα. Συνήθως, οι πρώτες ενδείξεις γίνονται αντιληπτές μετά τους πρώτους μήνες της Α τάξης του δημοτικού σχολείου με τη μορφή λαθών τα οποία κάνει το παιδί στην ανάγνωση και τη γραφή, παρόλο που προσπαθεί και εξασκείται τόσο στο σχολείο όσο και στο σπίτι. Μια προσεκτική όμως παρακολούθηση και εξέταση όλων των

18 δυνατοτήτων και δεξιοτήτων του παιδιού αλλά και του γλωσσικού, αρθρωτικού και αντιληπτικού επιπέδου στην προσχολική ηλικία μπορεί να μας οδηγήσει στην επιτυχή και έγκαιρη διάγνωση και πρόληψη. Εάν τα παραπάνω συνδυαστούν με πρόγραμμα αντιμετώπισης που θα αφορά τη βελτίωση, ανάπτυξη και εξάσκηση των δυνατοτήτων και ικανοτήτων του παιδιού, τότε θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι το παιδί κατά την ένταξή του στο σχολείο, δε θα αντιμετωπίσει σημαντικά μαθησιακά προβλήματα. Επιπρόσθετα λάθη και επιμέρους δυσκολίες παρουσιάζονται σταδιακά με αποτέλεσμα πολλές φορές το παιδί, κυρίως κατά την είσοδό του στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, να βρίσκεται αντιμέτωπο με ανυπέρβλητα εμπόδια στη μάθησή του, να βιώνει χρόνιες αποτυχίες και να φτάνει συχνά στην παραίτηση. Η πρώιμη και σωστή διάγνωση θα οδηγήσει στον εντοπισμό των αδυναμιών αλλά και των δυνατοτήτων του παιδιού. Μέσα από ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα αποκατάστασης, το οποίο θα είναι προσαρμοσμένο στις ανάγκες του παιδιού, και μέσα σε ένα κλίμα ενθάρρυνσης και ενδυνάμωσης των δυνατοτήτων του, μπορεί το παιδί να ξεπεράσει πολλές από τις δυσκολίες του και εξελιχθεί ομαλά τόσο κοινωνικά όσο και συναισθηματικά. ************************************************** Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ & Ο ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΣ Α. Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ α. Τι είναι η δυσλεξία και πως εντοπίζεται Δυσλεξία (dyslexia) λέγεται η ειδική δυσκολία που παρουσιάζουν πολλά παιδιά κατά τη μετατροπή του προφορικού λόγου σε γραπτό (όταν πάνε να γράψουν τις λέξεις του προφορικού λόγου, τις γράφουν λάθος) ή αντίθετα του γραπτού λόγου σε προφορικό (όταν πάνε να διαβάσουν τις γραπτές λέξεις, τις διαβάζουν λάθος). Η αδυναμία εκμάθησης ανάγνωσης και γραφής με το αλφαβητικό σύστημα γραφής παρά την ύπαρξη φυσιολογικής νοημοσύνης και αρτιότητας των αισθητήριων οργάνων. Δυσλεξικά παιδιά είναι αυτά που μεταφέρουν με δυσκολία το γνωστικό τους αντικείμενο σε γραπτό κείμενο. Η δυσλεξία εντοπίζεται - εκφράζεται σε δυο επίπεδα, τα εξής: 1) Στο πέρασμα από το γραπτό λόγο στον προφορικό, δηλαδή όταν διαβάζει το παιδί, όπου εμφανίζονται πολλά λάθη και πολλές δυσκολίες, όπως: Σύγχυση γραμμάτων που μοιάζουν οπτικά ή ακουστικά, όπως τα: β-φ, δ-θ, γ-χ, τ-κ, φ-θ. Μπερδεύουν γράμματα και αριθμούς ή αντιστρέφουν τα γράμματα και τους αριθμούς, γράφοντας π.χ. 3 αντί ε, 6 αντί 9, 6 αντί φ, 6 αντί 0... Κάνουν επαναλήψεις γραμμάτων και συλλαβών. Έχουν δυσκολία στο χρωματισμό και τη στίξη των προτάσεων. Δε διαβάζουν με τη σωστή σειρά τους φθόγγους - γράμματα μιας λέξη, αλλά κάνοντας αναστροφές γραμμάτων, π.χ. προφέρει «άργιο» αντί «άγριο». Ενίοτε τα δυσλεξικά παιδιά αδυνατούν να κατανοήσουν (να καταλάβουν το τι λέει) το κείμενο ή δυσκολεύονται πολύ να διαβάσουν τις λέξεις «ολικώς» και για να μάθουν τι γράφει ένα κείμενο βάζουν άλλον να τους το διαβάσει.

19 2) Στο πέρασμα από τον προφορικό λόγο στο γραπτό, δηλαδή όταν γράφει, όπου εμφανίζονται πολλά λάθη και πολλές δυσκολίες, όπως: Στο κείμενό τους κάνουν αρκετά ορθογραφικά λάθη, γράφουν π.χ. «στιχίο» αντί «στοιχείο», «γενικός» αντί «γενικώς». Τα γράμματά τους είναι άσχημα, δυσανάλογα και δυσανάγνωστα. Τo γραπτό τους είναι ακατάστατο, γεμάτο μουτζούρες ή σβησίματα. Δεν ξεκινούν με κεφαλαίο γράμμα την πρόταση, δε χρησιμοποιούν σημεία στίξης ή κολλάνε τις λέξεις μεταξύ τους ή με τα άρθρα ή αντίθετα μπορεί να διαχωρίζουν τις λέξη ή σε συλλαβές ή άναρχα. Συνήθως δε βάζουν τονικά σημάδια ή τα βάζουν λάθος. Επίσης τα δυσλεξικά παιδιά έχουν και άλλα προβλήματα, που σ' άλλα είναι σε μεγαλύτερο και σ άλλα σε μικρότερο βαθμό, που πρέπει να γνωρίζουμε για να μας βοηθήσουν και αυτά στον εντοπισμό ενός δυσλεξικού παιδιού, όπως: Παρουσιάζουν μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην προφορική και στη γραπτή επίδοση. Παρουσιάζουν υπερκινητικότητα, υπερευαισθησία στην κριτική και προβλήματα γενικότερα συμπεριφοράς. Μπερδεύουν τις λέξεις-έννοιες, όπως π.χ. θέλοντας να πουν π.χ. "νερό" λένε "ποτάμι", επειδή νερό είναι το ένα και νερό το άλλο ή λένε «νελό». Ομοίως θέλοντας να πουν "διαρροή", λέει "επιρροή", επειδή οι λέξεις μοιάζουν ηχητικά και εννοιολογικά. Δείχνουν να μην αντιλαμβάνονται απλές μαθηματικές πράξεις ή αδυνατούν να εμπεδώσουν αυτά που διδάσκονται. Ξεχνούν εύκολα και ρωτούν και ξαναρωτούν το ίδιο πράγμα. Κινούνται συνεχώς και δυσκολεύονται να στηριχθούν εναλλάξ στο κάθε πόδι. Χρησιμοποιούν πότε το δεξί και πότε το αριστερό χέρι. Δεν μπορούν να γράψουν το όνομα τους από μνήμης ή δεν μπορούν να θυμηθούν ποιήματα ή στίχους ή να μετρήσουν από το Να τα πιάνει πανικός με τα βιβλία ή το δάσκαλο και να βάζουν εύκολα τα κλάματα κ.τ.λ. Κάνουν το χαζό ή το μπέμπη, για να δικαιολογήσουν την κατάσταση ή ως αδιέξοδο, μιλώντας "μωρουδιακά": "δώνω" αντί "δίνω", "αφκίντο" αντί "αυτοκίνητο" ή τραυλίζουν Είναι αργοί και αδέξιοι, όταν φορούν τα παπούτσια ή τα ρούχα. Δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν άνετα το ψαλιδάκι. Δυσκολεύονται να κουμπωθούν ή φορούν ανάποδα παπούτσι ή ρούχο. Παραπατούν, σκοντάφτουν, ρίχνουν πράγματα από αδεξιότητα κ.α. β. Τι πίστευαν και τι έκαναν για θεραπεία της δυσλεξίας μέχρι σήμερα Σύμφωνα με τον ερευνητή Γ. Παυλίδη, η δυσλεξία οφείλεται στο ακανόνιστων των οφθαλμικών κινήσεων, δηλαδή στο ότι το οπτικό σύστημα των δυσλεξικών παιδιών είναι διαφορετικό από των μη δυσλεξικών. Στα μη δυσλεξικά παιδιά πρώτα φθάνει από τα μάτια στον εγκέφαλο η πληροφορία της περιφερειακής όρασης και κατόπιν της κεντρικής με αποτέλεσμα να τους δίνει το χρόνο να προ επεξεργάζονται την πληροφορία της επόμενης λέξης. Στα δυσλεξικά παιδιά αντίθετα, λέει ο κ. Παυλίδης, φθάνει ταυτόχρονα με αποτέλεσμα να πλημμυρίζει ο εγκέφαλος από πληροφορίες και να οδηγείται στη σύγχυση. Σύμφωνα με την Αμερικανίδα δρ Σαλι Σέργουιτς, η δυσλεξία μπορεί να συνδέεται με τη δομή του εγκεφάλου που είναι διαφορετική στους φυσιολογικούς ανθρώπους και σ εκείνους που πάσχουν από δυσλεξία. Όταν οι δυσλεξικοί διαβάζουν, έχουν μειωμένη δραστηριότητα, σε σχέση με τους άλλους, στο πίσω τμήμα του εγκεφάλου τους μια περιοχή που συνδέει την ικανότητα ομιλίας με την ικανότητα γραφής ενώ εμφανίζουν υπερδραστηριότητα στο μπροστινό μέρος του εγκεφάλου. Πιο απλά, η δυσλεξία οφείλεται στην απορύθμιση των τμημάτων του εγκεφάλου που συνδέονται με την ανάγνωση. Σύμφωνα, επίσης, με την ίδια το τμήμα του εγκεφάλου

20 που παρουσιάζει ανωμαλίες στις περιπτώσεις των δυσλεξικών, είναι το ίδιο με αυτό που ευθύνεται για την αλέξια, μόνο που στην περίπτωση της αλέξιας το πρόβλημα δημιουργείται εξαιτίας όγκου στον εγκέφαλο ή προβλημάτων αιμάτωσης του εγκέφαλου. Σύμφωνα με κάποιους ψυχολόγους, η δυσλεξία είναι μια παράξενη ασθένεια, μια παραξενιά της φύσης, ένα μαθησιακό πρόβλημα που οφείλεται, στη διαταραχή ή στην έλλειψη συντονισμού του ψυχοκινητικού. Τα δυσλεκτικά παιδιά ενεργοποιούν το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου, ενώ οι δάσκαλοί τους διδάσκουν με τρόπο που εννοεί το αριστερό ημισφαίριο, κάτι που φαίνεται από το χέρι που χρησιμοποιεί ο μαθητής. Τα δυσλεξικά παιδιά αργούν να συνδυάσουν πληροφορίες που προέρχονται από δυο ή περισσότερες αισθήσεις ή χρειάζονται πολύ χρόνο, για να κατανοήσουν ερεθίσματα μέσω της όρασης, της αφής, της ακοής και της κίνησης. Σύμφωνα με κάποιους άλλους τα δυσλεξικά παιδιά είναι αυτά με ψυχικά προβλήματα και επομένως, λένε, δεν μπορεί να γίνει τίποτε για τη θεραπεία τους. Ωστόσο όλα τα πιο πάνω είναι εντελώς λάθος διαγνώσεις, γιατί αυτό θα ίσχυε, αν τα παιδιά με δυσλεξία παρουσίαζαν και άλλες πνευματικού επιπέδου διαφορές σε σχέση προς τα άλλα παιδιά ή οι ίδιοι μαθητές δεν ήταν πανέξυπνοι σε άλλα θέματα (παιγνίδι, εργασίες κ.τ.λ.) και βέβαια στον προφορικό λόγο που είναι απείρως δυσκολότερος από το γραφτό. Άλλο να μάθεις την αντιστοιχία ή σωστή χρήση των φθόγγων - γραμμάτων του αλφάβητου συν μερικούς κανόνες και άλλο την αντιστοιχία ή σωστή χρήση των δεκάδων χιλιάδων λέξεων-εννοιών. Σύμφωνα, επίσης, με το Υπουργείο Παιδείας, η έγκαιρη διάγνωση της δυσλεξίας είναι και η καλύτερη λύση του προβλήματος, εφαρμόζοντας ανάλογη μέθοδο και προλαβαίνοντας άλλα προβλήματα. Ωστόσο το ποια επακριβώς είναι αυτή η μέθοδος ή ποια είναι επακριβώς τα μαθήματα διδασκαλίας που πρέπει να κάνει ένα δυσλεξικό παιδί, για να λύσει το πρόβλημά του, δε μας λέει κανείς ούτε την είδαμε πουθενά γραμμένη! Η μόνη επίσημη κρατική οδηγία που υπάρχει σήμερα στα σχολεία για τα δυσλεξικά παιδιά είναι η εξής (Βλέπε Π.Δ. 465/81, άρθρο 4, Π.Δ. 238/88, άρθρο 13): Τα δυσλεξικά παιδιά να πηγαίνουν στο ίδιο σχολείο με τα μη δυσλεξικά, για να μην αισθάνονται μειωτικά, και τα δυσλεξικά να μην εξετάζονται γραπτώς στις εξετάσεις παρά μόνο προφορικά! Συνεπώς το Υπουργείο Παιδείας όχι μόνο δεν έχει εντοπίσει το που επακριβώς οφείλεται η δυσλεξία, αλλά και αφήνει στην τύχη και στους ανειδίκευτους (γονείς και δασκάλους) να λύσουν πρόβλημά! γ. Τα πραγματικά αίτια και η θεραπεία της δυσλεξίας 1. Η δυσλεξία, σύμφωνα με την έρευνά μας, οφείλεται στη ημιμάθεια και ψυχική διαταραχή (άγχος, φόβο κ.τ.λ.) που απόκτησαν κάποια παιδιά στη γραφή για τους εξής λόγους: α) Την είδαν αρχικά ως κάτι πάρα πολύ δύσκολο στην κατανόηση ή απομνημόνευση ή στη χρήση του (στη δεξιοτεχνία σχεδιασμού των γραμμάτων, στην ορθογραφία κ.α.). Όταν βλέπεις κάτι ως πάρα πολύ δύσκολο (εδώ, όταν νομίζεις ότι το μυαλό σου δεν χωρά τα σύμβολα, κανόνες κ.τ.λ. ή όταν νομίζεις ότι δεν μπορεί η δεξιοτεχνία σου να σχεδιάσει τα γράμματα κ.τ.λ.) όχι μόνο δεν το μαθαίνεις σωστά, αλλά επέρχεται και φοβία - ψυχική διαταραχή άγχος, που, αν είσαι και ευερέθιστος, σε συνοδεύει και όποτε ασχοληθείς μ αυτό.