Χωροταξικός Σχεδιασμός

Transcript

1 Χωροταξικός Σχεδιασμός Ολυμπιακά έργα και ποιότητα ζωής Οικισμός Μαραθώνα Αναγνωστάκης Γιώργος Κατσακιώρη Αλεξία Κουμάντου Χρύσα

2 Χωροταξικός Σχεδιασμός Οικισμός Μαραθώνα Ολυμπιακά έργα και ποιότητα ζωής Μεταολυμπιακές ιστορίες καθημερινότητας Διδακτική ομάδα Ε. Παναγιωτάτου Ι. Τσεβρένη Αναγνωστάκης Γιώργος Κατσακιώρη Αλεξία Κουμάντου Χρύσα

3 ΜΑΡΑΘΩΝΑΣ 1 Πόλη με έντονο ιστορικό παρελθόν στην ανατολική πεδιάδα της Αττικής. Από τους πιο γνωστούς δήμους της Ελλάδας παγκοσμίως λόγω της μάχης του Μαραθώνα το Σεπτέμβριο του 490 π.χ. μεταξύ Αθηναίων (Πλαταιών) και Περσών. Πήρε την ονομασία του από τον τοπικό ήρωα Μάραθο. Αργότερα ( στην αρχαιότητα ) ιδρύθηκαν στην περιοχή και οι πόλεις Προβάλινθος, Οινόη και Τρικόρυθος οι οποίες μαζί με τον Μαραθώνα αποτέλεσαν την Τετράπολη της Αττικής. Σήμερα περιλαμβάνει την κωμόπολη του Μαραθώνα (έδρα του ομώνυμου δήμου), την παραλιακή κωμόπολη του Αγίου Παντελεήμονα (Τύμβος Παραλία Μαραθώνα), τα χωριά Άνω και κάτω Σούλι και τους οικισμούς Καλέτζι, Παντείου Πολιτείας, Αύρας και Σχινιά. Πρόκειται για μια περιοχή με μεγάλο αρχαιολογικό πλούτο που, όμως, για την ώρα δεν χρίζει ιδιαίτερης ανάδειξης. Μία από τις λίγες κινήσεις ανάδειξης της σημασίας του τόπου αποτελεί το αρχαιολογικό μουσείο στον Τύμβο του Μαραθώνα. Το μουσείο βρίσκεται κοντά στον αρχαιολογικό χώρο του Τύμβου. Η συλλογή του περιλαμβάνει προϊστορικά ευρήματα από την εποχή του Χαλκού, ευρήματα Νεολιθικής κεραμικής, επιτύμβιες στήλες, επιγραφές και άλλα μικροαντικείμενα. Υπάρχουν επίσης ευρήματα από τον Τύμβο του Μαραθώνα, το τρόπαιο της ομώνυμης μάχης, κ.α. Πέρα από το ιστορικό στοιχείο, ο Μαραθώνας συγκέντρωνε ανέκαθεν σημαντικό αριθμό μόνιμων κατοίκων λόγω και της αγροτικής δραστηριότητας που είχε να επιδείξει. Αυτός ήταν άλλωστε και ένας λόγος που οδήγησε στην επιβίωση και ανεξάρτητη ανάπτυξη του οικισμού σε σχέση με άλλες περιοχές της Ανατολικής Αττικής. Βέβαια, η τουριστική ανάπτυξη αγγίζει και την περιοχή του Μαραθώνα καθώς παρουσιάζει ισχυρές προοπτικές στον τομέα αυτό και ειδικότερα στο παραλιακό κομμάτι (Τύμβος Μαραθώνα, Σχινιάς). Τέλος, ένα από τα στοιχεία που τα τελευταία χρόνια αποτελεί χαρακτηριστικό και αναπόσπαστο κομμάτι του τόπου είναι η γειτνίαση με ολυμπιακά έργα. Η αυθεντική μαραθώνια διαδρομή ήταν ένα από τα ατού της ελληνικής διεκδίκησης των Ολυμπιακών Αγώνων. Η διαμόρφωση της αφετηρίας ανατέθηκε στο υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ που επέλεξε να κατασκευάσει ένα πλέγμα υπαίθριων διαμορφώσεων και κτιρίων που θα μπορούν να φιλοξενήσουν π ο ι κ ί λ ε ς ε κ δ η λ ώ σ ε ι ς. Στο ίδιο πνεύμα αποφασίστηκε να γίνει διαπλάτυνση της Λεωφόρου Μαραθώνος που ενώνει την Αγία Παρασκευή με τον Μαραθώνα. Για όλους τους παραπάνω λόγους ο Μαραθώνας αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα περιοχής που συγκεντρώνει διογκωμένα τα ζητήματα που απασχολούν ολόκληρη την Α.Αττική, όπως τη μετατροπή παραθεριστικής κατοικίας σε μόνιμη, το ελλειπές ρυθμιστικό σχέδιο, την έντονη ανοικοδόμηση και τουριστική ανάπτυξη και όλα τα λοιπά καθημερινά προβλήματα. Το ατελιέ του Brancusi

4 ΣΚΟΠΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2 Αποφασίσαμε ο βασικός κορμός της μελέτης να είναι η αλλαγή της ποιότητας ζωής και των συνθηκών διαβίωσης των κατοίκων, μόνιμων αλλά και μη, στην διάρκεια του χρόνου. Η χρονική περίοδος που θα εξεταστεί στο πρώτο αυτό κομμάτι της μελέτης είναι η κατάσταση του Μαραθώνα πριν και μετά τους Ολυμπιακούς αγώνες. Πρόθεση των μελετητών δεν είναι μόνο να γίνει αυτή η σύγκριση αλλά να επεκταθούμε και να ασκήσουμε κριτική (βασισμένη στα στοιχεία της δικής μας ερευνάς αλλά και στα στοιχεία άλλων ερευνών ) στις προθέσεις, στα αποτελέσματα αλλά και στην τελική επίπτωση που είχαν όλα αυτά τα έργα στους κατοίκους του Μαραθώνα. Επελέγη ως αρχικό και κρίσιμο σημείο της μελέτης ο οικισμός του Μαραθώνα στο βουνό. Αφορμή γι' αυτή την επιλογή ήταν η γειτνίαση του οικισμού με την έναρξη της Μαραθώνιας διαδρομής, ο μεγάλος αριθμός μόνιμων κατοίκων που συγκεντρώνει και το ότι γενικότερα θεωρείται το πιο παραμελημένο κομμάτι καθώς η παραλιακή ζώνη συγκεντρώνει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Το ατελιέ του Brancusi

5 3

6 ΥΠΟΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4 Λαμβάνοντας υπ' όψιν την συνεχή ανάπτυξη του δήμου και την συνύπαρξη με τις Ολυμπιακές εγκαταστάσεις, θα μας ενδιέφερε να μελετήσουμε τις όποιες επιπτώσεις έχει η δημιουργία των παραπάνω υποδομών στην ποιότητα της καθημερινής ζωής των κατοίκων. Στο πλαίσιο της μελέτης και κατασκευής αυτών των έργων υπήρχε η παράμετρος της περαιτέρω αξιοποίησης των περιοχών που τα φιλοξενούν και η βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων τους. Επιθυμία μας, λοιπόν, είναι να διαπιστώσουμε κατά πόσο η παραπάνω πρόθεση πραγματοποιήθηκε ή όχι. Το ατελιέ του Brancusi

7 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 5 Προκειμένου να διαπιστωθεί κατά πόσο τα Ολυμπιακά έργα έχουν συνεισφέρει στη βελτιώσει της ποιότητας ζωής των κατοίκων κρίναμε απαραίτητη την άμεση επαφή με τους κατοίκους της περιοχής κατ' αρχήν με τη μέθοδο του ερωτηματολογίου. Καθώς όμως το θέμα είναι λεπτό γιατί αφορά την καθημερινή ζωή τους, πολλά από τα στοιχεία της έρευνας προέρχονται από συνεντεύξεις- συζητήσεις τόσο με τοπικούς φορείς όσο και με απλούς κατοίκου, αλλά και από δική μας επιτόπια παρατήρηση. Άλλη σημαντική πηγή άντλησης στοιχείων κυρίως οικονομοτεχνικών, ήταν προηγούμενες μελέτες για τον Μαραθώνα καθώς και συνέντευξη με ερευνητή της περιοχής. Κύριος στόχος ήταν, με τη βοήθεια του ερωτηματολογίου, να συλλέξουμε πληροφορίες και να ενημερωθούμε απ' ευθείας από μερίδα των κατοίκων σχετικά με : 1. Καθημερινές ασχολίες των κατοίκων 2. Τοπική αυτοδιοίκηση βαθμός ανάμειξης και επιρροής αυτής στα αναπτυξιακά έργα του οικισμού 3. Ακόμη ειδικότερα : η στάση των τοπικών αρχών στα πρόσφατα έργα, με κυρίαρχη την κατασκευή του χώρου έναρξης της Μαραθώνιας διαδρομής στο εσωτερικό του οικισμού 4. Το ποσοστό συμμετοχής των κατοίκων στις τοπικές δραστηριότητες και κατά πόσο οι ίδιοι στηρίζουν και ενισχύουν τα τοπικά ιδρύματα, καταστήματα κλπ 5. Πληροφορίες σχετικά με το τι υπήρχε αρχικά στο χώρο κατασκευής της έναρξης της Μαραθώνιας διαδρομής 6. Συμμετοχή των κατοίκων της περιοχής στις εκδηλώσεις κατά την έναρξη της Μαραθώνιας διαδρομής κάθε χρόνο 7. Διαφορετικές χρήσεις του έργου μετά τη λήξη των ολυμπιακών αγώνων 8. Αν οι κάτοικοι πιστεύουν ότι τα ολυμπιακά έργα έχουν βοηθήσει στην ανάπτυξη της περιοχής 9. Ειδικότερα, αν θεωρούν ότι τα έργα έχουν ενισχύσει ή αποδυναμώσει τη συνοχή του οικισμού και την επικοινωνία του παλιότερου, εσωτερικού τμήματος με το παραλιακό Το ατελιέ του Brancusi

8 ΜΟΝΤΕΛΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ 6 Ερωτηματολόγιο Μαραθώνας Ολυμπιακά έργα και ποιότητα ζωής. Απαντήστε σε όλες τις ερωτήσεις είτε μαυρίζοντας το κατάλληλο τετράγωνο είτε γράφοντας σύντομα την απάντηση σας στον καθορισμένο χώρο. 1. Φύλλο Άνδρας Γυναίκα 2. Ηλικία κάτω των 18 ετών Οικογενειακή κατάσταση Άγαμος Έγγαμος - Αριθμός μελών 4. Είστε μόνιμος κάτοικος Μαραθώνα; Ναι Όχι 5. Εργάζεστε στον Μαραθώνα; Ναι Όχι 6. Ετήσιο εισόδημα ; έως θεωρείτε ότι τα Ολυμπιακά έργα στην περιοχή σας έχουν επηρεάσει την καθημερινή σας ζωή; Ναι Όχι Αν Ναι με ποιο τρόπο; θεωρείτε σωστή την επιλογή του τόπου κατασκευής της έναρξης της Μαραθώνιας διαδρομής; Ναι Όχι Δικαιολογείστε : Το ατελιέ του Brancusi

9 7 1. Χρησιμοποιείτε τις Ολ. Εγκαταστάσεις σήμερα; - Λεωφόρος Μαραθώνος - Έναρξη Μαράθ. Διαδρομής - Κωπηλατοδρόμιο Σχοινιά Πολύ Λίγο Καθόλου 2. Ποια η γνώμη σας για την διαμόρφωση των Αρχαιολογικών χώρων; Επαρκής Ανεπαρκής Αιτιολογείστε :. 3. θεωρείται ικανοποιητική την ανάμειξη των τοπικών αρχών στα αναπτυξιακά έργα του οικισμού; Ναι Όχι 4. Συμμετέχετε σε κινήσεις τοπικών φορέων με στόχο την εκμετάλευση των έργων; Ναι Όχι 5. πιστεύετε ότι τα Ο.Ε. έχουν ενισχύσει τη συνοχή του οικισμού και την επικοινωνία του οικισμού με την παραλία; Ναι Όχι 6. Πιστεύετε ότι τα Ο.Ε. έργα έχουν βελτιώσει την ποιότητα ζωής σας; Ναι Όχι Με ποιο τρόπο :

10 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 8 Όλες οι παραπάνω μέθοδοι βοηθούν στη δημιουργία μιας πιο σφαιρικής εικόνας του οικισμού κυρίως σε ό,τι αφορά τις καθημερινές ασχολίες των κατοίκων και τη στάση τους απέναντι στην όποια αναπτυξιακή απόπειρα. Όπως έχουμε προαναφέρει, η περιοχή μελέτης στήριξε και συνεχίζει να στηρίζει την ανάπτυξή της στην αγροτική οικονομία., γεγονός που αποδεικνύεται και από την ενασχόληση ισχυρής μερίδας των κατοίκων με αγροτικές εργασίες. Άλλωστε, ο Μαραθώνας έχει τις μεγαλύτερες εκτάσεις φυτωρίων στην περιοχή της Αττικής. Παρ' όλα αυτά, το γεγονός ότι ο οικισμός φιλοξενεί σημαντικό αριθμό μόνιμων κατοίκων (περίπου το 78% είναι μόνιμοι κάτοικοι) δημιουργεί και την ανάγκη ύπαρξης και άλλων μορφών εργασίας μέσα στον οικισμό ούτως ώστε να ικανοποιούνται οι καθημερινές ανάγκες ( εμπορικές δραστηριότητες και επενδύσεις). Παραθεριστές Μόνιμοι κάτοικοι Εργάζονται σε άλλους Δήμους Εργάζονται στον Μαραθωνα Οι οικονομικοί μετανάστες αποτελούν ένα ακόμη παρακλάδι της τοπικής παραγωγής με τη συμμετοχή τους τόσο στις αγροτικές εργασίες όσο και στις οικοδομές. Όσον αφορά τη δομή του οικισμού, ξεκίνησε και αναπτύχθηκε χωρίς ένα βασικό ρυμοτομικό σχέδιο. Η πρώτη απόπειρα σχεδιασμού έγινε το 1923 που όμως σταδιακά δεν επαρκούσε λόγω της αύξησης των κατοίκων και της μεγάλης ανοικοδόμησης. Έτσι παρατηρήθηκε μια άναρχη και αυθαίρετη δόμηση στην περιοχή που επεκτάθηκε κυρίως κοντά στους παλιούς οδικούς άξονες που συνέδεαν τον οικισμό με τις γύρω περιοχές. Οι οδικοί αυτοί άξονες ήταν μικρές, ανεπαρκείς κατασκευές που δεν κατάφερναν πάντα να ανταποκριθούν στις ανάγκες των περιοχών που συνέδεαν. Κάτι τέτοιο επιτεύχθηκε με την κατασκευή της που πραγματοποιήθηκαν στα πλαίσια της προετοιμασίας των Ολυμπιακών Αγώνων το Το έργο θεωρήθηκε ιδιαίτερα πολύτιμο από τους κατοίκους καθώς διευκόλυνε σε μεγάλο βαθμό τις μετακινήσεις τους και χρησιμοποιείται σχεδόν σε καθημερινή βάση από τους περισσότερους. Στα όρια του οικισμού και σε άμεση σχέση με τη λεωφόρο Μαραθώνος έγινε επίσης η κατασκευή για την έναρξη της Μαραθώνιας διαδρομής.ο αρχικός σχεδιασμός είχε ως στόχο την ταχεία μεταφορά των θεατών του περίφημου κωπηλατοδρομίου και την δημιουργία της Μαραθώνιας διαδρομής. Είχε μάλιστα προταθεί η διαδρομή αυτή να είναι χωρισμένη από τον κεντρικό δρόμο με ηχομονωτικό τοίχο, να είναι φυτεμένη με ελιές και πλακοστρωμένη ώστε να χρησιμοποιηθεί κατόπιν ως ένας καταπληκτικός ποδηλατόδρομος. Το έργο αυτό όμως συνάντησε εξαρχής μεγάλες αντιδράσεις τοπικών παραγόντων και κατοίκων και οι προσφυγές στο Συμβούλιο Επικρατείας οδήγησαν στην τροποποίηση της μελέτης, περιορίζοντας το εύρος της απαλλοτρίωσης και εγκρίνοντας τους περιβαλλοντικούς όρους Το ατελιέ του Brancusi

11 9 με βάση πράξη νομοθετικού περιεχομένου. Έτσι έγινε δυνατή η έναρξη κατασκευής του έργου τον Αύγουστο του 2002.Λόγω οικονομικών προβλημάτων ενός εκ των αναδοχών εταιρειών οι εργασίες διακόπηκαν τον Δεκέμβρη του 2003 και έγινε εκ νέου ανάθεση του τμήματος του έργου σε νέα κατασκευαστική εταιρεία, κάτι που ολοκληρώθηκε στις Έτσι η Μαραθώνια διαδρομή που επρόκειτο να ολοκληρωθεί στο τέλος Απριλίου 2004, παραδόθηκε με καθυστέρηση δύο μηνών αλλά εμπρόθεσμα προκειμένου να φιλοξενήσει τον αγώνα του Μαραθωνίου. Το έργο της Αφετηρίας, υλοποιήθηκε σε δύο φάσεις με βάση μελέτη βραβευμένη σε Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό. Η πρώτη Φάση ολοκληρώθηκε από το 1999.Ενώ η δεύτερη Φάση που εντάχθηκε στις Ολυμπιακές Αναπλάσεις, αντιμετώπισε καθυστερήσεις λόγω απαλλοτριώσεων και εμπλοκών της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Παρά τις όποιες αντιδράσεις και καθυστερήσεις πάντως οι κάτοικοι του οικισμού εγκρίνουν τη χωροθέτηση της έναρξης της Μαραθώνιας διαδρομής μέσα στον οικισμό τους από την άποψη της τουριστικής προβολής της περιοχής. Στο πλαίσιο της τουριστικής προβολής επίσης, οι κάτοικοι θεωρούν σημαντικό έργο και την ίδρυση Μουσείου Μαραθώνιας διαδρομής στο εσωτερικό του οικισμού καθώς σε συνάρτηση και με τα υπόλοιπα έργα ανάδειξης των αρχαιολογικών χώρων της περιοχής αύξησε την προσέλευση επισκεπτών. Κωπηλάτοδρόμιο Σχοινιά Έναρξη Μαράθ. Διαδρομής Λεωφόρος Μαραθώνος Καθόλου Λίγο Πολύ Συχνότητα χρήσης ολυμπιακών έργων

12 Έναρξη Μαραθώνιας διαδρομής 10

13 ΜΕΤΑΟΛΥΜΠΙΑΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ 11 Για όλα τα έργα υπήρχε ένα αρκετά φιλόδοξο σχέδιο όσον αφορά τις μετέπειτα χρήσεις τους. Έτσι κάθε Ολυμπιακή εγκατάσταση εξετάστηκε ξεχωριστά, προκειμένου να γίνουν συγκεκριμένες προτάσεις σχετικά με τη μεταολυμπιακή α ξ ι ο π ο ί η σ ή τ η ς. Στη διαδικασία αυτή έπρεπε να ληφθούν υπόψη πολλές αντικειμενικές παράμετροι, όπως η τοποθεσία της εγκατάστασης, η υπάρχουσα νομοθεσία (χρήσεις γης), τα δεδομένα της κατασκευής (τετραγωνικά μέτρα, διαρρύθμιση) και το μέγεθος των ελεύθερων χώρων. Επιπλέον σχετικά με την αθλητική μεταολυμπιακή αξιοποίηση των εγκαταστάσεων, λήφθηκαν υπόψη οι ανάγκες και οι προοπτικές των αθλημάτων μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες και γι' αυτό ζητήθηκαν οι γνώμες των Αθλητικών Ομοσπονδιών, πολλές από τις οποίες προβλέπεται να συνεργασθούν στη διαχείριση συγκεκριμένων εγκαταστάσεων. Όσον αφορά στις μη αθλητικές χρήσεις που προτείνονται να αναπτυχθούν στις εγκαταστάσεις, οι προτάσεις κινούνται μέσα στα νομοθετικά πλαίσια που αφορούν σ τ ι ς χ ρ ή σ ε ι ς γ η ς. Μη ικανοποιητική Ικανοποιητική Δράση τοπικών φορέων Απώτερος σκοπός στα περισσότερα από τα ολυμπιακά έργα ήταν η πρόταση ενός «μείγματος» χρήσεων με αθλητικό, πολιτιστικό, εμπορικό και ψυχαγωγικό περιεχόμενο λαμβάνοντας υπ' όψιν τη διεθνή εμπειρία, αφού οι μικτές χρήσεις θεωρούνται ως οι πιο ενδεδειγμένες σε προγράμματα αστικής ανάπλασης και κατασκευής μεγάλων αθλητικών και άλλων εγκαταστάσεων. Διεξήχθηκαν ακόμα και διάφορες μελέτες όσον αφορά τις δαπάνες συντήρησης των εγκαταστάσεων και για το αν τα έργα θα μπορούσαν να αποφέρουν κάποια οικονομικά οφέλη. Οι αναλύσεις (βάσει της οικονομικής έκθεσης της οργανωτικής επιτροπής για την μεταολυμπιακή αξιοποίηση των υποδομών) έδειξαν ότι τα περιθώρια αύξησης των ιδίων εσόδων των Ολυμπιακών αθλητικών εγκαταστάσεων στη μεταολυμπιακή περίοδο είναι σημαντικά αν τούτο επιχειρηθεί και με τη συνεργασία με την ιδιωτική οικονομία αλλά και με τη διεύρυνση του φάσματος των π η γ ώ ν ε σ ό δ ω ν. Τέτοια διεύρυνση μπορεί να γίνει με διαφόρους τρόπους όπως η παροχή ειδικών υπηρεσιών συναφών με τον αθλητισμό και με τη συνεργασία με συλλογικά όργανα που εξειδικεύονται στον τουρισμό. Ενδεικτικά αναφέρονται «οι συνεργασίες της Εταιρείας ΟΛΥΜΠΙΑΚΑ ΑΚΙΝΗΤΑ με την Ένωση Ξενοδόχων Αθηνών, το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, το Σύνδεσμο Τουριστικών Επιχειρήσεων, το Αθηναικό Γραφείο Συνεδρίων, τον H. A. T. T. A., Κ. α. Άποψη της πόλης από την έναρξη της Μαραθώνιας διαδρομής

14 12 Στην ουσία δημιουργείται ένα δίκτυο αθλητικών υποδομών υψηλής ποιότητας που υποστηρίζει και μη αθλητικές χρήσεις και που προσφέρεται για αξιοποίηση από τον αθλητικό κόσμο, τις τοπικές κοινωνίες και την ιδιωτική αγορά. Το δίκτυο αυτό επεκτείνεται σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς και προβάλλεται με συστηματικό τρόπο στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Μέσα από το δίκτυο δρομολογούνται νέοι στόχοι όπως αθλητικές εκδηλώσεις μετά το 2004 και υποδοχή προπονητικού τουρισμού. Γενικότερα όλο το πρόγραμμα της μεταολυμπιακής χρήσης των έργων βασίστηκε περισσότερο στον μηδενισμό του δημοσιονομικού κόστους διαχείρισης των εγκαταστάσεων παρά στην ουσιαστική διαχείριση και αυτό φαίνεται στην απαξίωση που γνωρίζουν για παράδειγμα τα έργα στον Μαραθώνα. Έχοντας υπ' όψιν τα παραπάνω δεδομένα, τόσο οι κάτοικοι όσο και οι τοπικοί φορείς θεωρούν ανεπαρκή την όποια απόπειρα αποτελεσματικής διαχείρισης και εκμετάλλευσης των Ολυμπιακών εγκαταστάσεων που εντάσσονται στα όρια του οικισμού τους. Παρ' όλες όμως τις προσπάθειες από πλευράς της τοπικής αυτοδιοίκησης για επικερδή εκμετάλλευση των εγκαταστάσεων υπάρχουν ισχυρά κωλύματα σχετικά με την γραφειοκρατική πλευρά των προτάσεων. Συγκεκριμένα, δεν έχει γίνει ακόμη παραχώρηση από πλευράς του κράτους στο Δήμο των δικαιωμάτων διαχείρισής τους. Κάτι τέτοιο έχει σαν συνέπεια εικόνες εγκατάλειψης σε χώρους που προσφέρονται για ποικίλες χρήσεις ( αθλητικές, πολιτιστικές κ.α. ) με παράδειγμα την έναρξη της Μαραθώνιας διαδρομής που αυτή τη στιγμή χρησιμοποιείται σπάνια.

15 Η περιοχή μελέτης 13

16 Ερμηνεία των στοιχείων 14 Ερμηνεία των στοιχείων που προέκυψαν από τις διάφορες πηγές της εργασίας ( ερωτηματολόγια, συνεντεύξεις, παρατήρηση, προγενέστερες μελέτες). α. Η σχέ ση των Ολ. έργων και συγκεκριμένα της έναρξης της μαραθώνιας διαδρομής με την καθημερινή ζωή των κατοίκων του οικισμού του Μαραθώνα. Τα ολυμπιακά έργα στον δήμο Μαραθώνα συμπεριλαμβανομένου της λεωφόρου Μαραθώνος αποτέλεσαν εγκαταστάσεις που χρησιμοποιήθηκαν ιδιαίτερα όπως ήταν φυσικό κατά την περίοδο των Ολυμπιακών αγώνων. Η χρήση τους ακριβώς αυτή τα καθιστά έργα μεγάλου κόστους αλλά και μεγέθους που επηρεάζουν την γειτονική περιοχή αλλά έχουν και πολλές φορές υπερτοπικό χαρακτήρα. Τα Ολυμπιακά έργα άλλαξαν αρχικά τον συγκοινωνιακό χάρτη της περιοχής αλλά και αξιοποίησαν περιοχές υποβαθμισμένες όπως το έλος του Σχινιά όπου η κατασκευή του κωπηλατοδρομίου άλλαξε άρδην την εικόνα της περιοχής προς το καλύτερο. Η έναρξη της Μαραθώνιας διαδρομής είναι από τα λίγα έργα που έγιναν για τους Ολ. αγώνες και βρίσκονται ιδιαίτερα κοντά σε κάποιον οικισμό κάτι που αναπόφευκτα καθιστά την μελέτη και την κατασκευή του ένα δύσκολό έργο αφού οι επιπτώσεις του στους κατοίκους είναι πολυεπίπεδες. Πρόκειται για ένα κτήριο με ιδιαίτερα περιορισμένη χρήση αφού αυτή είναι η εκκίνηση του μαραθώνιου δρόμου μία φορά τον χρόνο ενώ τον υπόλοιπο καιρό οι χρήσεις περιορίζονται στο γήπεδο και σε κάποιους από τους περιορισμένους βοηθητικούς χώρους του. Ένα τόσο μεγάλο έργο αρχικά επηρεάζει το τοπίο του οικισμού αλλά και αποτελεί έναν ελεύθερο χώρο στον οικισμό, κατάλληλο ή όχι είναι κάτι που αποτελεί θέμα της παρακάτω μελέτης μας, αλλά και ένα κτήριο με αθλητικές εγκαταστάσεις. β. Τα χαρακτηριστικά που καθορίζουν την χρήση των ολυμπιακών εγκαταστάσεων εφικτή η όχι. Όλα τα Ολυμπιακά έργα περιέχουν κατά τον σχεδιασμό τους δύο βασικές κατευθύνσεις. Η μία αναφέρεται στον ορθό σχεδιασμό τους ώστε να εξυπηρετήσουν άρτια τις ανάγκες των αγώνων ή τις άλλες εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα σε αυτά. Η άλλη έχει να κάνει με την υπόλοιπη ζωή των κτηρίων που σε μεγάλη πλειοψηφία έχουν συναφείς αθλητικές χρήσεις. Είναι σαφές ότι επιτέλεσαν επαρκώς τον πρώτο τους ρόλο αλλά προς το παρόν φαίνεται ότι δεν ανταποκρίθηκαν στις προσδοκίες της πολιτείας για την μεταολυμπιακή τους χρήση. Οι χώροι της έναρξης της μαραθώνιας διαδρομής μοιάζει σαν τόπος που δεν ανήκει σε κανέναν (no man's Land) κάτι που ισχύει και στην πραγματικότητα αφού το έργο δεν έχει παραδοθεί στους χρήστες του, ότι και αν ευθαρσώς δηλώνει η πινακίδα του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε ( Το έργο είναι δικό σας, προστατέψτε το ).

17 15 Πρόκειται για έναν κενό αστικό χώρο που δυστυχώς, μέχρι στιγμής, δεν τροφοδοτείται με επαρκείς λειτουργίες ώστε να δικαιολογεί την τεράστια έκταση που καλύπτει αλλά και τα κεφάλαια που δαπανήθηκαν για την εκπόνησή του. Αντίθετα, δίνει περισσότερο την αίσθηση του ξένου που συμπιέζει το χώρο χωρίς να γίνεται περαιτέρω προσπάθεια ένταξής του. Κι αν αρχική πρόθεση ήταν να αποτελέσει κάποια στιγμή πόλο έλξης για τους κατοίκους, για την ώρα το μέτωπο της γειτονιάς φαίνεται παγερά αδιάφορο προς αυτό το κομμάτι του οικισμού. Η έναρξη της Μαραθώνιας διαδρομής

18 16 γ. Σχέση των κατοίκων με την έναρξη της Μαραθώνιας διαδρομής Οι κάτοικοι εκφράζονται θετικά προς το έργο και επιδοκιμάζουν την επιλογή της πολιτείας να το χωροθετήσει στο συγκεκριμένο σημείο προσπερνώντας τα προβλήματα που δημιουργεί στα σπίτια που γειτνιάζουν άμεσα με τα κτήρια. Δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε προτάσεις που προσπαθούν να αξιοποιήσουν τα έργα προς όφελός τους, χωρίς όμως να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες σε αυτήν την κατεύθυνση. Αντιλαμβάνονται τα οφέλη από την αξιοποίηση τους και στην καθημερινή τους ζωή αλλά και μακροπρόθεσμα. Παρ' όλα αυτά δεν αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες αφού θεωρούν άλλα ζητήματα σημαντικότερα για την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης τους. Φαίνεται πως η μικρή αυτή κοινωνία δεν έχει ακόμη αποκτήσει την απαραίτητη κρίσιμη μάζα ώστε να καταφέρει να διεκδικήσει μια ριζική αλλαγή στην καθημερινότητα της. Το έργο αντιμετωπίζει ζητήματα κλίμακας σε σχέση με τον οικισμό όχι μόνο σε επίπεδο μεγέθους αλλά και σε επίπεδο επένδυσης, αφού είναι ιδιαίτερα πιο προωθημένη σε αναλογία με την ελάχιστα βελτιωτικά έργα που γίνονται στην περιοχή. Αυτό γίνεται άμεσα αντιληπτό αφού πέρα από τις μάντρες του συγκροτήματος που εσωτερικά είναι ιδιαίτερα γυαλιστερό και πολυέξοδο η εικόνα είναι τελείως διαφορετική.

19 Συμπεράσματα 17 Μελετώντας τα στοιχεία της έρευνας οδηγηθήκαμε στο συμπέρασμα ότι η βελτίωση στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στην περιοχή μελέτης σε συνάρτηση με την κατασκευή των Ολυμπιακών έργων δεν είναι παρά εικονική αφού οι μεταολυμπιακές χρήσεις παραμένουν ακόμη σε επίπεδο σχεδιασμού αφήνοντας τον οικισμό να αναπτυχθεί ανεξάρτητα στηριζόμενος στα μέσα που μέχρι τώρα τον ενίσχυαν. Το φαινόμενο εντείνεται ακόμη περισσότερο αν αναλογιστούμε ότι στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι μόνο η μετέπειτα χρήση του χώρου που χωλαίνει αλλά και η τοποθέτηση της κατασκευής σ' έναν οικισμό που δεν διαθέτει αρκετές αναγκαίες υποδομές ώστε το έργο να λειτουργήσει ευεργετικά στην περιοχή. Με λίγα λόγια δεν πιστεύουμε ότι έχουν αλλάξει πολλά πράγματα μετά τα Ολυμπιακά έργα, με εξαίρεση τη λεωφόρο Μαραθώνος που έκανε πιο εύκολη την πρόσβαση στην περιοχή, ακόμη κι αν κάτι τέτοιο επέφερε και ορισμένες αρνητικές επιπτώσεις όπως η απότομη εισροή μονίμων κατοίκων από το λεκανοπέδιο της Αττικής, η οποία λόγω της έλλειψης σχεδίου πόλης οδήγησε σε αυθαίρετη και ανεξέλεγκτη δόμηση. Επαναλαμβάνεται δηλαδή και εδώ το τυπικό πρόβλημα που εντοπίζεται γενικότερα στην Ανατολική Αττική με τη μετατροπή της παραθεριστικής κατοικίας σε μόνιμη χωρίς σχέδιο πόλης που να συνεπάγεται δημιουργία υποδομών για την εξυπηρέτηση των κατοίκων. Όχι Ναι Βελτίωση ποιότητας ζωής Δεν μπορεί να αμφισβητήσει κανείς ότι υποδομές του μεγέθους Ολυμπιακών εγκαταστάσεων αποτελούν μεγάλα άλματα προς τα εμπρός. Το θέμα είναι ότι στην προκειμένη περίπτωση λείπει η ενδιάμεση κατάσταση που θα οδηγήσει στην ολοκληρωμένη ανάπτυξη. Έτσι, ενώ διαπιστώνεται μια σειρά θετικών αποτελεσμάτων στην περιοχή, όπως η τουριστική ανάπτυξη που με τη σειρά της μπορεί να επιφέρει αύξηση του εισρέοντος κεφαλαίου και ευημερία του τόπου, υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω έργα υποδομής που αφορούν και σε άλλους τομείς της καθημερινής ζωής. Η ανάγκη αυτή είναι άμεση καθώς η απουσία αυτής της 'ενδιάμεσης κατάστασης' αφενός εμποδίζει και ακυρώνει τελικά τη λειτουργία των εγκαταστάσεων και αφετέρου δημιουργεί ένα χάσμα το οποίο δυσχεραίνει τη λειτουργία του οικισμού στο σύνολό του. Και η ειρωνεία στην κατάσταση αυτή είναι ότι όταν και αν γίνουν τελικά οι κινήσεις που απαιτούνται, το διάστημα που έχει μεσολαβήσει έχει φέρει τέτοιες φθορές που τα έργα δεν μπορούν και πάλι να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις για τις οποίες προορίζονταν!

20 18 Αντί λοιπόν να συνεχίσουν να ξοδεύονται υπέρογκα ποσά στην προσπάθεια επανάχρησης αποκλειστικά των Ολυμπιακών εγκαταστάσεων, ίσως θα ήταν χρήσιμη η επένδυση χρημάτων στην προώθηση των αρχαιοτήτων και της ιστορίας. Αξίζει μάλιστα να αναφέρουμε ότι ανάλογη πρόταση έχει υπάρξει και στο παρελθόν, σχετικά με πληρέστερη ένωση των αρχαιολογικών χώρων της περιοχής, αναδεικνύοντας έτσι την ιστορία του τόπου ως πηγή δύναμης και ζωής της περιοχής. Κάθε μεγάλο έργο είναι ευνόητο να χαίρει θερμής υποδοχής από τους κατοίκους, ιδιαίτερα μιας περιοχής όπως ο οικισμός του Μαραθώνα που τα έργα υποδομής εκλείπουν. Θεωρείται με λίγα λόγια αυτονόητο από τους κατοίκους ότι κάθε μεγάλο έργο είναι θετικό για την περιοχή που το φιλοξενεί. Αν όμως κοιτάξουμε λίγο πιο προσεκτικά διαπιστώνουμε ότι στην πράξη τέτοιου είδους επεμβάσεις δεν έχουν άμεσο αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής των κατοίκων. Αυτές τις θετικές ή αρνητικές επιδράσεις δεν είναι πάντα εύκολο να τις διαγνώσουν οι πολίτες ακόμα και όταν αυτές εμφανίζονται στην καθημερινότητά τους, μέσα στο νοικοκυριό τους. Ο κεντρικός δρόμος του οικισμού

21 19 Μελετώντας την περίπτωση του οικισμού του Μαραθώνα άρχισε να γίνεται σε εμάς εμφανής η μέθοδος με την οποία πρέπει να λειτουργεί ο πολεοδομικός και χωροταξικός σχεδιασμός σε μία περιοχή έχοντας σαν γνώμονα πρώτα την πρόβλεψη των πραγμάτων με προσεκτικά και λειτουργικά πλάνα. Είναι άμεση ανάγκη να κατανοήσουμε ότι μία και μόνη κίνηση μπορεί μεν να φέρει σημαντική διαφορά σε κάποιους τομείς, δεν εξασφαλίζει όμως πάντα τη θετική έκβαση των πραγμάτων. Όταν λοιπόν τίθεται το θέμα της ποιότητας ζωής των κατοίκων ενός τόπου, όταν δηλαδή οι επιπτώσεις αφορούν το κοινωνικό σύνολο αλλά και τις μονάδες ξεχωριστά που το αποτελούν γίνεται αναγκαίος ο προσεκτικός σχεδιασμός και προγραμματισμός εκ των προτέρων ξεπερνώντας τις συνήθεις τάσεις καθυστερημένης επέμβασης για βελτίωση μιας υπάρχουσας κατάστασης. Γι αυτό ο εκάστοτε μελετητής καλείται να παρατηρήσει από κοντά τα χαρακτηριστικά ενός τόπου και του κοινωνικού συνόλου του προκειμένου να είναι σε θέση να προτείνει λύσεις που να αγγίζουν αυτά τα θέματα και όχι να αναλώνεται σε τετριμμένες θεωρητικές προσεγγίσεις.