Περιεχόμενα. ΕΚΔΟΤΗΣ Ελληνικός Σύλλογος Κινέζικης Ιατρικής Παπαδιαμαντοπούλου 52, Αθήνα

Transcript

1

2

3 ΕΚΔΟΤΗΣ Ελληνικός Σύλλογος Κινέζικης Ιατρικής Παπαδιαμαντοπούλου 52, Αθήνα ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΣΚΙ Πρόεδρος: Γ. Δημητρίου Αντιπρόεδρος: Γ. Τζιγκουνάκης Γεν. Γραμματέας: Χ. Μανιαβού Ταμίας: Μ. Κατσαντώνης Μέλος: Ι. Φερούκας ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Πρόεδρος: Γ. Δημητρίου Μέλη: Χ.Μανιαβού, Γ.Τζιγκουνάκης ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ Ε. Περιβολαράκη, Μ. Καζάκου Σελίδοποίηση Τ. Παναγιωταράς Εξώφυλλο Σ. Γιαννακίδης ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ A.D.Vos (Holland), A.Mor (Israel), G. Ohmstede (Germany), K. Durjun (UK), L. Bendova (Czech Republic), C. Shiu (US), R.Aranda (Chile), F. Manja (Serbia), R. T. Valerio (Portugal) ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΣΚΙ Υπεύθυνη: Χ. Μανιαβού Το περιοδικό Κινέζικη Ιατρική φιλοξενεί εμπεριστατωμένα άρθρα, μελέτες και περιλήψεις για την Κινέζικη Ιατρική από την Ελλάδα και ολόκληρο τον κόσμο. Το περιοδικό ΕΣΚΙ κυκλοφορεί 2 φορές το χρόνο: πριν τα Χριστούγεννα (1 Δεκεμβρίου, χειμερινό τεύχος) και πριν το Πάσχα (θερινό τεύχος). Όσοι επιθυμούν να αρθρογραφήσουν σε επόμενο τεύχος του ΕΣΚΙ παρακαλούνται να επικοινωνήσουν μέσω με την γραμματεία του ΕΣΚΙ. Οι ενδιαφερόμενοι για συγγραφή άρθρων πρέπει να υποβάλλουν, εντός της προθεσμίας*, αρχικά το θέμα και μία μικρή περίληψη της θεματολογίας τους ώστε να λάβουν την πρώτη έγκριση της συγγραφικής ομάδας. Η παράδοση του άρθρου γίνεται ένα (1) μήνα μετά την πρώτη έγκριση, σε ηλεκτρονική μορφή (αρχείο word ή open office), μαζί με το εικαστικό υλικό που συνοδεύει το κείμενο (π.χ. φωτογραφίες, πίνακες, σχεδιαγράμματα, σε υψηλή ανάλυση, κά). Υπεύθυνη για την έγκριση του όποιου άρθρου, και για την επιστημονική του επιμέλεια, είναι η συντακτική επιτροπή του περιοδικού η οποία αναφέρεται στην ταυτότητά του. Για πιο συγκεκριμένες οδηγίες σχετικά με τη συγγραφή άρθρων, παρακαλούμε επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του ΕΣΚΙ, * προθεσμίες υποβολής θεματολογίας & περίληψης άρθρου: 15 Αυγούστου για το χειμερινό τεύχος, 15 Δεκεμβρίου για το θερινό τεύχος Περιεχόμενα 03 Μήνυμα του Προέδρου Γιάννης Δημητρίου MD PT CCH MSc PhD TCM 04 Συνέντευξη του Ταοϊστή Ιατρού Τζου Γιονγκ στον Γιάννη Δημητρίου 12 Βελονισμός & υπογονιμότητα - στειρότητα. Στοιχεία σχετικά με τη βασική και κλινική έρευνα Μιλτιάδης Καράβης, Ιατρός αποκατάστασης, φυσίατρος, Πρόεδρος Ελληνικής Ιατρικής Εταιρίας Βελονισμού, Διευθυντής τμήματος Βελονισμού ΚΑΑ Φιλοκτήτης, διευθυντής Διεθνούς Μετεκπαιδευτικού Κέντρου Βελονισμού 22 Η άσκηση Tσι Γκονγκ βελτιώνει την ποιότητα ζωής γυναικών με καρκίνο του μαστού που κάνουν ακτινοθεραπεία: αποτελέσματα μιας τυχαιοποιημένης ελεγχόμενης μελέτης Μετάφραση: Ανδράς Σιμάτος Θ.Κ.Ι. 32 Σήματα κινδύνου για θεραπευτές Κινέζικης Ιατρικής- Βελονιστές Κείμενο - Μετάφραση: Μαρία Καζάκου Θ.Κ.Ι. 35 Ανασκοπήσεις Μετάφραση: Βασίλης Τσάκαλος Θ.Κ.Ι. Διαφημίσεις Οι ενδιαφερόμενοι για διαφημιστική καταχώρηση παρακαλούνται να επικοινωνούν μέσω με την γραμματεία του ΕΣΚΙ, ή τηλεφωνικά στο (κος Μάνος Κατσαντώνης), τουλάχιστον 1 μήνα πριν την κυκλοφορία του τεύχους για το οποίο ενδιαφέρονται. Το υλικό της διαφήμισης παραδίδεται μέσω στο magazine@eski.gr σε υψηλής ανάλυσης αρχείο 300 dpi και τύπου pdf, tiff ή jpeg, το αργότερο 15 ημέρες πριν την κυκλοφορία του.

4

5 Μήνυμα του Προέδρου Μετά από ένα χρόνο απουσίας, το περιοδικό «Κινέζικη Ιατρική» επανέρχεται πιο δυναμικό από ποτέ. Αυτό οφείλεται στην ολοένα και μεγαλύτερη στήριξη του Ελληνικού Συλλόγου Κινέζικης Ιατρικής (ΕΣΚΙ) από νέα μέλη. Ένα από τα νέα μέλη μας είναι η Μάρα Καζάκου, την οποία θέλω να ευχαριστήσω πολύ, διότι με την επαγγελματική εμπειρία της στην έκδοση περιοδικών θα συμβάλει σημαντικά στην αναβάθμιση του περιοδικού του ΕΣΚΙ. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω τους εθελοντές του περιοδικού Χριστίνα Μανιαβού, Ειρήνη Περβολαράκη, Μανώλη Κατσαντώνη, Μέλπω Κωστή, Ανδρέα Καρούσο, τους μεταφραστές Αντρέα Σιμάτο, Βασίλη Τσάκαλο, τον συγγραφέα και ιατρό-βελονιστή Μιλτιάδη Καράβη και τον θεραπευτή Κινέζικης Ιατρικής (ΚΙ) Τζου Γιονγκ για το χρόνο που έδωσαν και την καλή τους διάθεση. Όλοι μας θα πρέπει να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε εθελοντικά για τον ΕΣΚΙ και λαμβάνοντας την ευθύνη μιας δράσης να την ολοκληρώνουμε στην ώρα της. Θα ήθελα να παρακαλέσω όσους θελήσουν να συμμετάσχουν με την συγγραφή ενός άρθρου σε μια από τις επόμενες εκδόσεις του περιοδικού «Κινέζικη Ιατρική» να ενημερωθούν σχετικά στην σελίδα 1 του παρόντος τεύχους. Η κοινότητα της Κινέζικης Ιατρικής δυναμώνει, συσπειρώνεται και αναβαθμίζεται μέσω της παρουσίας του ΕΣΚΙ. Για όσους θεραπευτές ΚΙ (ΘΚΙ) δεν γνωρίζουν ακόμη ποιος είναι ο ΕΣΚΙ και τι προσφέρει, ακολουθούν γενικές πληροφορίες καθώς και μερικοί από τους λόγους για τους οποίους αξίζει κάποιος ΘΚΙ να γίνει μέλος του. Ο ΕΣΚΙ είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Συλλόγου Κινέζικης Ιατρικής (ETCMA) και έχει ως κύριους σκοπούς: Τη θεσμική και νομική κατοχύρωση της KI με γνώμονα την ορθή και επαρκή εκπαίδευση των επαγγελματιών στην ΚΙ, ανεξαρτήτου ιδιότητας (μη-ιατροί & ιατροί). Επίσης την πρόταση αρχών, κανονισμών και κατευθυντήριων γραμμών για την ΚΙ σε συνεργασία με το κράτος. Στόχοι: Η διασφάλιση της ποιοτικής και κατά το δυνατόν αποτελεσματικής εφαρμογής των θεραπειών της ΚΙ, προς όφελος των θεραπευόμενων, αλλά και αυτών που ασκούν την ΚΙ. Η εξύψωση του εκπαιδευτικού και επιστημονικού επιπέδου των μελών του (π.χ. με εκπαιδεύσεις, διαλέξεις, εκπαιδευτικές προτάσεις κλπ.) και η συνεργασία μεταξύ τους. Η προαγωγή της υγείας σε συνεργασία με άλλους φορείς (π.χ. άλλων συλλόγων, κοινωνικών φορέων κλπ.) για τη γενικότερη βελτίωση της υγείας στην Ελλάδα. Για την εξυπηρέτηση των παραπάνω «κύριων στόχων» έχουν συνταχθεί: ο Κώδικας Εξάσκησης Επαγγέλματος, ο Κώδικας Ασφαλούς Πρακτικής για τον Βελονισμό. Οι δύο αυτοί Κώδικες έχουν συνταχθεί με βάση διεθνή πρότυπα αντίστοιχων συλλόγων και μπορείτε να τους διαβάσετε στο: Μέσα στις κύριες προθέσεις του ΕΣΚΙ είναι: Η πιστοποίηση, μέσω των πτυχίων ή με εξετάσεις, των επαγγελματιών ΚΙ. Η συνεργασία με τις σχολές ΚΙ στην Ελλάδα ώστε να παρέχουν υψηλού επιπέδου εκπαίδευση στους φοιτητές τους ισάξια με τα διεθνή πρότυπα. Η ανταλλαγή απόψεων και ιδεών μεταξύ όλων των μελών ανεξαιρέτως, μέσα από τις συνελεύσεις και την ειδική πλατφόρμα στην ιστοσελίδα του ΕΣΚΙ, σχετικά με τους σκοπούς, στόχους και δράσεις του ΕΣΚΙ. Είναι γεγονός ότι για να εξυπηρετηθούν τα παραπάνω, χρειάζεται να «πεισθούν» οι αντίστοιχοι κρατικοί φορείς για την αναγκαιότητα αυτή και την επάρκεια σε μέλη του ΕΣΚΙ. Ως εκ τούτου, πρέπει ο Σύλλογος να έχει ικανή δύναμη σε ενεργά μέλη. Εύχομαι καλή μελέτη. Γιάννης Δημητρίου MD PT CCH MSc PhD TCM 5

6 Συνέντευξη του Ταοϊστή Ιατρού Τζου Γιονγκ στον Γιάννη Δημητρίου Κίνα, 19/11/2015 Στους πρόποδες του βουνού Γου Νταν (wǔ dāng shān, 武当山 ) βρίσκεται μια ιδιωτική Ταοϊστική κλινική στην οποία ασκεί το θεραπευτικό του έργο ο Ταοϊστής μοναχός Τζου Χουά Γιν (Zhù Huá-yīng, 祝华英 ) και ο ανιψιός του Ταοϊστής ιατρός Τζου Γιονγκ (Zhù Yǒng, 祝勇 ). Η πρακτική τους βασίζεται στους δύο βασικούς πυλώνες στους οποίους θα πρέπει να ακουμπά η πρακτική της Κινέζικης Ιατρικής: στην μελέτη των κλασικών κειμένων της Κινέζικης Ιατρικής και στην ενεργοποίηση των πληροφοριών αυτών διαμέσου της εσωτερικής καλλιέργειας και εξερεύνησης. Το βουνό Γου Νταν φιλοξενεί ανά τους αιώνες ανθρώπους που εστιάζουν σε αυτή την εσωτερική καλλιέργεια μέσα σε σχολές πολεμικών τεχνών, μονές και σπηλιές. Ο ιατρός Τζου Γιονγκ είχε την καλοσύνη να μας δεχτεί στην κλινική του και να μας παραχωρήσει την ακόλουθη συνέντευξη. Ποια η σχέση της Κινέζικης Ιατρικής με την Ταοϊστική Ιατρική; Η Κινέζικη Ιατρική (ΚΙ) έχει τέσσερα βασικά κλασικά κείμενα και από αυτά, τα Κλασικά Κείμενα του Κίτρινου Αυτοκράτορα είναι τα πρώτα χρονολογικά. Τα Κλασικά Κείμενα του Κίτρινου Αυτοκράτορα συνεχίζουν την Ταοϊστική παράδοση και γνώση και συγκεκριμένα την ιατρική Ταοϊστική γνώση. Μέσα στα κείμενα αυτά υπάρχουν πολλές πληροφορίες οι οποίες δεν είναι αμιγώς ιατρικές, αλλά είναι σχετικές με την ταοϊστική θεωρία, όπως η πρακτική του ταοϊσμού και η εξάσκηση Tαοϊστικών τεχνικών. Στο παρελθόν δεν υπήρχε η έννοια της Κινέζικης Ιατρικής, ούτε ιατροί Κινέζικης Ιατρικής. Υπήρχαν κάποιοι εμπειροτέχνες με κατανόηση της γεωγραφίας, της μετεωρολογίας και της παθολογίας που εμφάνιζαν οι άνθρωποι, όπως υπήρχαν και άνθρωποι οι οποίοι ασχολούνταν με την εσωτερική καλλιέργεια μέσω Ταοϊστικών πρακτικών. Η βασική διδασκαλία του Ταοϊσμού είναι η ένωση του ουρανού και του ανθρώπου σε μια μονάδα (tiān rén hé yī, 天人合一 ). Ο άνθρωπος είναι ένας μικρός κόσμος και ο ουρανός ένας μεγάλος κόσμος. Στα Κλασικά Κείμενα του Κίτρινου Αυτοκράτορα αναφέρεται πως ο άνθρωπος δημιουργείται από την ένωση του γιανγκ τσι του ουρανού και του γιν τσι της γης, οπότε φέρει μέσα του πληροφορίες και από τα δύο τσι, όντας μίγμα των δύο τσι. Στην Κίνα, και ειδικότερα στο Γι Τζινγκ (Yì Jīng, 易经 ), αναφέρεται πως το τάιτζι γεννά τα δύο γι-φαινόμενα τα οποία είναι μεταξύ τους αντίθετα, δηλαδή το γιν-γιανγκ, και έπειτα τα δύο φαινόμενα γεννούν τις τέσσερις μορφές-εικόνες-σιανγκ (tài jí shēng liǎng yí, liǎng yí shēng sì xiàng, 太极生两仪, 两仪生四象 ). Επίσης στο Γι Τζινγκ αναφέρεται πως υπάρχει ο διαχωρισμός των τριών επιπέδων (sān cái, 三才 ), ουρανός, γη και άνθρωπος (tiān dì rén, 他天地人 ). Οι Ταοϊστές αναφέρουν πως από τη μη πολική μονάδα-γουτζι (wú jí, 无及 ) γεννιέται η πολική μονάδα-τάιτζι (tài jí, 太极 ) στην οποία ο ένας πόλος είναι το γιν που συμβολίζει τη γη και ο άλλος πόλος το γιανγκ που συμβολίζει τον ουρανό (σχ. 1) Το γιν-γιανγκ είναι η θεωρία που χρησιμοποιείται και από την ΚΙ για την κατηγοριοποίηση της φυσιολογίας και της παθολογίας. Το γιανγκ τσι του ουρανού κατέρχεται και το γιν τσι της γης ανέρχεται για τον σχηματισμό του ανθρώπου και του ανθρώπινου τσι. Οπότε, από τη μια πλευρά βλέπουμε την παρουσία της τριαδικότητας σε όλο το φάσμα της θεωρίας και από την άλλη το ότι ο άνθρωπος είναι μια μικρογραφία του κόσμου. Στο παρελθόν οι Ταοϊστές, μέσω της συνεχούς εξάσκησης κατά τη διάρκεια της διαλογιστικής κατάστασης στην οποία βρίσκονταν, και μέσω του τρίτου ματιού, συνειδητοποίησαν 6

7 Συνέντευξη του Ταοϊστή Ιατρού Τζου Γιονγκ τα τζανγκ φου-εσωτερικά όργανα, τα κανάλια του σώματος και τα σημεία των καναλιών. Η προέλευση και ύπαρξη των καναλιών δεν μπορεί να αποδειχτεί με ξεκάθαρο τρόπο από τη σημερινή επιστήμη, επειδή φαίνεται πως δεν υπάρχει ακόμα τέτοια δυνατότητα. Τα κανάλια είναι ένα άυλο σύστημα το οποίο δεν μπορούμε να δούμε με τα μάτια μας. Αυτό το σύστημα είναι ένα πεδίο αντίστοιχο του πεδίου του σύμπαντος. Το σύμπαν έχει ένα υλικό σώμα και ένα πεδίο, και ομοίως ο άνθρωπος έχει το υλικό του σώμα και το πεδίο του, το οποίο στον Ταοϊσμό λέμε πως είναι ένα άλλο είδους σώμα. Το πεδίο αυτό του ανθρώπου είναι δύσκολο να καταγραφεί από τη σημερινή επιστήμη. Μέσα στα κανάλια κυκλοφορεί τζινγκ-πεμπτουσία και τσι που ανήκει στα τζανγκ φου-εσωτερικά όργανα, είναι, δηλαδή, το τζενγκ-φυσικό τσι των οργάνων. Μέσω της εσωτερικής καλλιέργειας και του διαλογισμού, έγινε η ανακάλυψη των προαναφερθέντων, τα οποία δόμησαν αυτό που ονομάζεται σήμερα ΚΙ. Η κίνηση που λαμβάνει χώρα στα κανάλια ευοδώνει τη λειτουργία των τζανγκ φου-εσωτερικών οργάνων. Για παράδειγμα, οι πνεύμονες που κυβερνούν την αναπνοή, είναι υπεύθυνοι για την προς τα έξω κίνηση του τσι, τη διασπορά του, καθώς και την καθοδική κίνηση του τσι. Οι λειτουργίες αυτές βασίζονται στην κίνηση του καναλιού του πνεύμονα. Το ίδιο συμβαίνει και με το ήπαρ, την καρδιά και τα άλλα όργανα. Οι λειτουργίες όλων των οργάνων εξαρτώνται από την κίνηση των καναλιών. Οι άνθρωποι κατανόησαν στο παρελθόν αυτές τις λειτουργίες μέσω πρακτικών εσωτερικής καλλιέργειας, πράγμα το οποίο ήταν καθοριστικό για την ανάπτυξη αυτού του οποίου σήμερα ονομάζεται ΚΙ. Μετά την περίοδο των Εμπόλεμων Βασιλείων ( π.χ.), αυτό που ονομάζουμε ΚΙ διαχωρίστηκε από την Τοϊστική Ιατρική (ΤΙ) και ανέπτυξε κάποιες διαφορές και προσθήκες. Οι Ταοϊστές ιατροί έχουν έως και σήμερα παραμείνει πιστοί στις αρχές τους, οι οποίες είναι: η εσωτερική καλλιέργεια για την ανάπτυξη μιας βαθύτερης κατανόησης των πραγμάτων και συγκεκριμένα της ευφυΐας του ουρανού, της γης και του ανθρώπου, και η ένωση του ουρανού και του ανθρώπου σε μια μονάδα. Ανέκαθεν, για τους Ταοϊστές ήταν επίσης σημαντική η κατανόηση των φυσικών νόμων του ουρανού και της γης, όπως οι εναλλαγές των τεσσάρων εποχών και η κίνηση του γιν-γιανγκ. Έτσι την άνοιξη και το καλοκαίρι το τσι μας κινείται προς την επιφάνεια του σώματος, δηλαδή προς το γιανγκ μέρος του σώματος. Το φθινόπωρο και το χειμώνα το τσι εισέρχεται στα εσωτερικά όργανα. Έτσι και σε εμάς τους ανθρώπους υπάρχει μια ανάλογη κίνηση με την κίνηση του γιν-γιανγκ της φύσης. Στους ανθρώπους τα φου-εσωτερικά όργανα επικοινωνούν με τον ουρανό και τα τζανγκ-εσωτερικά όργανα με τη γη. Όμως η κίνηση γινγιανγκ στα τζανγκ φου-εσωτερικά όργανα, ακολουθεί την κίνηση γιν-γιανγκ της φύσης. Για παράδειγμα, πριν ανατείλει ο ήλιος από την ανατολή, η γη βρίσκεται σε γιν κατάσταση, και αφού ανατείλει ο ήλιος, σε γιανγκ κατάσταση, δηλαδή γίνεται μετάβαση από το γιν στο γιανγκ. Το ίδιο γίνεται και με τον άνθρωπο. Αρχικά το βράδυ ο άνθρωπος βρίσκεται σε μια γιν κατάσταση και με την έναρξη του σάο γιάνγκ συστήματος της νταν-χοληδόχου κύστης ξεκινάει να εισέρχεται σε μια γιανγκ κατάσταση, καθώς από τη γιν κατάσταση των τζανγκ-εσωτερικών οργάνων μεταβαίνει στην γιανγκ κατάσταση των φου-εσωτερικών οργάνων, το γιν τσι των τζανγκ-εσωτερικών οργάνων κινείται στο γιανγκ τσι των φου-εσωτερικών οργάνων, και γίνεται μετάβαση από το εσωτερικό στην επιφάνεια. Όταν το τσι είναι στην επιφάνεια, τότε ταυτόχρονα εξωτερικά ο ήλιος βρίσκεται σε γιανγκ θέση. Το γιανγκ τσι του ανθρώπου ανατέλλει από τα φου-εσωτερικά όργανα και συγκεκριμένα από τη ντανχοληδόχο κύστη που ανήκει στο σύστημα σάο γιανγκ 1. Από το κανάλι σάο γιανγκ το τσι εξέρχεται στην επιφάνεια. Το στοιχείο του ξύλου, στο οποίο ανήκουν το γκαν-ήπαρ ως γιν και η νταν-χοληδόχος κύστη ως γιανγκ όργανο, βρίσκεται χωροθετημένο στην ανατολή. Το γκαν-ήπαρ βρίσκεται στο ανατολικό γήινο μέρος και η νταν-χοληδόχος κύστη στο ανατολικό ουράνιο μέρος. Εδώ βλέπουμε πως η κίνηση του τσι του ανθρώπου ακολουθεί τις ίδιες αρχές με αυτές της κίνησης της γης και του ήλιου. Το μεσημέρι που ο ήλιος βρίσκεται νότια, η αντιστοιχία στο σώμα μας έγκειται στο ότι το τσι βρίσκεται στο κανάλι τάι γιανγκ του σιάοτσανγκ-λεπτού εντέρου. Το απόγευμα προς το βράδυ ο ήλιος βρίσκεται στη δύση. Μόλις δύσει ο ήλιος τότε πέφτει το σκοτάδι και το τσι της φύσης βρίσκεται πάλι σε μια γιν κατάσταση. Σε αυτή τη φάση το γιανγκ τσι εισέρχεται στο γιν και το αντίστοιχο τσι στον άνθρωπο εισέρχεται στα τζανγκ-εσωτερικά όργανα. Αυτή η είσοδος στα γιν, τζανγκ-εσωτερικά όργανα γίνεται μέσω του καναλιού γιανγκ μινγκ. Παραπάνω μας αναφέρατε έναν κύκλο κίνησης του τσι. Μπορείτε να μας πείτε πώς ονομάζεται και να μας διακρίνετε τους δυο διαφορετικούς κύκλους τσι στον άνθρωπο; Το σώμα μας έχει δύο συστήματα όσον αφορά τα κανάλια. Το ένα είναι η νυχτερινή-μεσημεριανή ροή (zǐ wǔ liú zhù, 子 7

8 Συνέντευξη του Ταοϊστή Ιατρού Τζου Γιονγκ 午流注 ) που σχετίζεται με την απορρόφηση από τον άνθρωπο ενέργειας τσι από τον ουρανό και τη γη. Στην ουσία είναι η περιγραφή της κίνησης του γινγκ-τροφικού τσι μέσα στα κανάλια σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους μέσα στην ημέρα, στην οποία αναφέρθηκα προηγουμένως. Ο άλλος κύκλος είναι η κίνηση του γιουάν-πρωταρχικού τσι μέσα στα δώδεκα κανάλια. Επομένως, η νυχτερινή-μεσημεριανή ροή δεν περιγράφει την κίνηση του γιουάν-πρωταρχικού τσι των καναλιών, αλλά την κίνηση του γινγκ-τροφικού τσι. Το γινγκ-τροφικό τσι θρέφει τα κανάλια και τα χρησιμοποιεί ως αγωγούς για να θρέψει όλο το σώμα. Από την άλλη, το τσι των καναλιών που κινείται μέσα στα κανάλια προέρχεται από το γιουάν-πρωταρχικό τσι. Εμείς οι Ταοϊστές γνωρίζουμε πως μια από τις αποθήκες του γιουάν-πρωταρχικού τσι είναι το κάτω νταν τιαν (dān tián, 丹田 ). Όπως γνωρίζουμε και πως το γιουάν-πρωταρχικό τσι κινείται μέσω του τριπλού θερμαστή. Το κανάλι του τριπλού θερμαστή σχετίζεται με τα νεφρά. Το γιουάν-πρωταρχικό τσι, τα μεσάνυχτα, τη χρονική περίοδο Τζι (zǐ, 子 ) 2, που βρίσκεται τοποθετημένη στο βορρά, θα μετατραπεί σε γιουάν-πρωταρχικό γιανγκ. Το μεσημέρι, τη χρονική περίοδο Γου (wǔ, 午 ), που βρίσκεται τοποθετημένη στο νότο 3, το γιουάν-πρωταρχικό τσι θα γίνει γιουάν-πρωταρχικό γιν. Το γιουάν-πρωταρχικό γιν και το γιουάν-πρωταρχικό γιανγκ μετά τη γέννησή τους θα αποθηκευτούν στα νεφρά. Το γιουάν-πρωταρχικό γιανγκ, από τα νεφρά και διαμέσου του τριπλού θερμαστή, θα μεταφερθεί στα φου-εσωτερικά όργανα και το γιουάν-πρωταρχικό γιν από τα σεν-νεφρά και διαμέσου του τριπλού θερμαστή θα μεταφερθεί στα τζανγκ-εσωτερικά όργανα. Οπότε βλέπουμε πως το τσι των καναλιών προέρχεται από το πρωταρχικό τσι. Όμως η κίνηση του γινγκ-τροφικού τσι είναι κάτι διαφορετικό. Το γινγκ-τροφικό τσι προέρχεται από την τροφή. Ο λόγος για τον οποίο κινείται μέσα στα κανάλια το γινγκ-τροφικό τσι είναι διότι το γιουάν-πρωταρχικό τσι, κινώντας τις λειτουργίες των τζανγκ φου-εσωτερικών οργάνων, καταναλώνεται ως τσι του κάθε καναλιού και γι αυτό χρειάζεται τροφική, ενεργειακή αναπλήρωση, η οποία πραγματοποιείται τις χρονικές περιόδους Γου και Τζι από το γιουάν-πρωταρχικό τσι. Αυτή η αναπλήρωση γίνεται σε μικρά μεγέθη, επειδή και το γιουάν-πρωταρχικό τσι έχει συγκεκριμένο, περιορισμένο μέγεθος. Τις χρονικές περιόδους Τζι και Γου, το πρωταρχικό τσι εξέρχεται από την πύλη του, η οποία είναι το RN 4 Κλείσιμο Πρωταρχικού Τσι (Guān Yuán, 关元 ). Το σημείο αυτό ονομάζεται έτσι, επειδή κλείνει το γιουάν-πρωταρχικό τσι και το κρατά μέσα στο νταν τιαν. Το γιουάν-πρωταρχικό τσι βρίσκεται αποθηκευμένο στο κάτω νταν τιαν το οποίο εντοπίζεται στην περιοχή του σημείου RN 4 Κλείσιμο Πρωταρχικού Τσι. Τη χρονική περίοδο Τζι το σημείο αυτό ανοίγει για να γίνει η μετατροπή του γιουάν-πρωταρχικού τσι σε γιουάν-πρωταρχικό γιανγκ προκειμένου να θρέψει τα φου-εσωτερικά όργανα και τα γιανγκ κανάλια, και τη χρονική περίοδο Γου το σημείο αυτό ξανανοίγει για να γίνει η μετατροπή του γιουάν-πρωταρχικού τσι σε γιουάν-πρωταρχικό γιν, ώστε να θρέψει τα τζανγκ-εσωτερικά όργανα και τα γιν κανάλια. Στην καθημερινότητα, αν ο άνθρωπος καταναλώνει πολύ τσι καναλιών μέσω της σκέψης του και της σωματικής εργασίας του, τότε θα χρειαστεί γινγκ-τροφικό τσι για να αναπληρωθεί αυτό. Οπότε βλέπουμε πως το σύστημα των καναλιών είναι διαφορετικό από το σύστημα της νυχτερινής-μεσημεριανής ροής. Αυτές οι πληροφορίες είναι αρκετά διαφορετικές από αυτές που μαθαίνετε στα πανεπιστήμια της ΚΙ, όπου περιγράφουν απλοϊκές, διαχωρισμένες πορείες των καναλιών. Για παράδειγμα, αναφέρουν πως το κανάλι της νταν-χοληδόχου κύστης ξεκινάει από την κεφαλή και κατέρχεται στην πλάγια επιφάνεια του σώματος έως τον άκρο πόδα και εκεί σταματά. Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά και διαχωρισμένα. Οι Ταοϊστές, όπως ο θείος μου, Τζου Χουά Γιν, μέσω της εσωτερικής καλλιέργειας και ασκήσεων εσωτερικής αλχημείας, αναπτύσσουν ιδιαίτερα μεγάλη ποσότητα τσι στο κάτω νταν τιαν τους και ευρισκόμενοι στη μοναδική κατάσταση «τάι τζι πρωταρχικού ουρανού» (xiān tiān tài jí, 先天太极 ), το γιουάν-πρωταρχικό τσι τους ανοίγει τα πρωτεύοντα και τα παράδοξα κανάλια τους. Ο Τζου Χουά Γιν ήταν σε αυτή την κατάσταση «τάι τζι πρωταρχικού ουρανού» για τέσσερις ώρες, οπότε και κατάλαβε με ακρίβεια την κίνηση του τσι μέσα στα πρωτεύοντα και τα παράδοξα κανάλια 4. Οι πληροφορίες που διδάσκονται στα πανεπιστήμια είναι πολύ απλοϊκές σε αντίθεση με αυτές που αναφέρουμε εδώ, τις οποίες αν κατανοήσουμε, μπορούμε να καταλάβουμε πολλά κομμάτια της ΚΙ. Η ΚΙ μετά την περίοδο του Εμπόλεμων Βασιλείων, αφού διαχωρίστηκε από τον Ταοϊσμό και την ΤΙ, αναπτύχθηκε μεν θεωρητικά, αλλά αποκομμένη από την απευθείας σύνδεση με το όλον, διαχωρίστηκε από τον πυρήνα της. Η βάση της ΚΙ είναι τα κανάλια και οι τεχνικές που χρησιμοποιούμε για να τα επηρεάσουμε, όπως ο βελονισμός, τα βότανα και το τουί να. Όμως πολλές κρυμμένες πληροφορίες για τα κανάλια, οι οποίες υπήρχαν, δεν καταγράφηκαν στα Κλασικά Κείμενα του Κίτρινου Αυτοκράτορα. Εκεί ο Τσι Πο και ο Κίτρινος Αυτοκράτορας, στην μεταξύ τους επικοινωνία, κατέστησαν σαφές πως οι σημαντικές και ξεκάθαρες πληροφορίες δεν πρέπει να μεταδοθούν σε ανθρώπους που δεν το αξίζουν (fēi qí rén wù jiào, 非其人勿教 ). Γι αυτό το λόγο εκείνη την περίοδο τα σημαντικότερα πράγματα δεν καταγράφηκαν, αλλά έμειναν στην προφορική επικοινωνία μεταξύ λιγοστών ανθρώπων χωρίς να μεταδοθούν έως τις μέρες μας. Επομένως, πριν την περίοδο των Εμπόλεμων Βασιλείων η ΚΙ ήταν πολύ ανεπτυγμένη, ενώ στη συνέχεια έχασε σταδιακά τον πυρήνα της. Ο θείος σας έγραψε κάποιο βιβλίο με αυτές τις πληροφορίες; Ναι, έγραψε ένα βιβλίο το οποίο είναι αρκετά λεπτομερές. Σ αυτό περιγράφεται η αρχή της κίνησης των καναλιών, η 8

9 Συνέντευξη του Ταοϊστή Ιατρού Τζου Γιονγκ οποία είναι βασισμένη στο γιν-γιανγκ και δεν είναι τόσο απλοϊκή όσο διδάσκεται σήμερα. Αναφέρει πως όλα τα κανάλια έχουν τόσο ανοδική-γιανγκ όσο και καθοδική-γιν κίνηση. Σε κάθε κανάλι λαμβάνει χώρα γιν-γιανγκ κίνηση. Το σώμα μας σε κάθε πλευρά του έχει δώδεκα κανάλια. Το ένα από τα δύο κανάλια του κάθε οργάνου κινείται προς τη μια κατεύθυνση και το άλλο προς την αντίθετη. Για παράδειγμα το κανάλι σάο γιν-καρδιάς του δεξιού χεριού κινείται κεντρομόλα και του αριστερού φυγόκεντρα. Το ίδιο γίνεται με όλα τα κανάλια στα δυο ημίσεα του σώματος. Επίσης, στα κανάλια που συνδέονται με έσω-έξω σχέση (biǎo lǐ jīng mài, 表里经脉 ), όπως για παράδειγμα στο ζευγάρι πι-σπλήνα και βέι-στομάχου, συμβαίνει το ίδιο φαινόμενο γιν-γιανγκ. Δηλαδή, αν αριστερά το κανάλι του βέι-στομάχου κατέρχεται, τότε το δεξιό κανάλι του βέι-στομάχου ανέρχεται, και αν το δεξιό κανάλι του βέι-στομάχου ανέρχεται τότε το αριστερό κανάλι του βέι-στομάχου κατέρχεται, ενώ ταυτόχρονα η κίνηση του καναλιού του πι-σπλήνα είναι αντίθετη αυτής του βέι-στομάχου. Αυτό είναι το μοντέλο ενός μόνο καναλιού ή ενός ζεύγους καναλιών έσω-έξω σχέσης. Ο κανόνας της κίνησης του τσι στα κανάλια είναι ότι, το ίδιο κανάλι, από τη μια πλευρά του σώματος ανέρχεται και από την άλλη κατέρχεται. Εκτός από αυτή την κίνηση γιν-γιανγκ σε ένα κανάλι, η ίδια κίνηση γιν-γιανγκ πραγματοποιείται σε ένα μεγαλύτερο επίπεδο, σε μια ομάδα τεσσάρων καναλιών. Τα δώδεκα κανάλια έχουν τρεις τέτοιες ομάδες κίνησης του τσι μέσα τους. Ας πάρουμε για παράδειγμα το κανάλι τάι γιν ποδιού, το κανάλι τάι γιν χεριού, το κανάλι γιανγκ μινγκ χεριού και το κανάλι γιανγκ μινγκ ποδιού. Σε αυτή την ομάδα γίνεται μια μεγαλύτερη κίνηση τάι τζι σχήματος και ακολουθίας. Το κανάλι τάι γιν ποδιού του πι-σπλήνα της μιας πλευράς του σώματος, κινούμενο από τον άκρο πόδα προς την κοιλιά, θα συναντήσει στο σημείο RN 12 Μέσο Στομάχου (Zhōng Wăn, 中脘 ) το κανάλι τάι γιν χεριού του φέι-πνεύμονα. Όταν από τη μια πλευρά ανέρχεται το κανάλι τάι γιν ποδιού, επίσης θα ανέρχεται και το κανάλι τάι γιν χεριού. Ταυτόχρονα, από την άλλη πλευρά, το κανάλι γιανγκ μινγκ χεριού του ντατσάνγκ-παχέως εντέρου το οποίο συνδέεται μέσω του σημείου λουό LU 7 Διακλαδιζόμενη Σχισμή (Liè Quē, 列缺 ) με έσω-έξω σχέση με το κανάλι τάι γιν χεριού, κατέρχεται, όπως και το κανάλι γιανγκ μινγκ ποδιού του βέι-στομάχου της ίδιας πλευράς, το οποίο επίσης συνδέεται μέσω του σημείου λουό ST 40 Άφθονη Διόγκωση (Fēng Lóng, 丰隆 ) με έσω-έξω σχέση με το κανάλι τάι γιν ποδιού. Το κανάλι τάι γιν χεριού συνδέεται με αυτό του γιανγκ μινγκ χεριού και το τελευταίο με αυτό του καναλιού του βέι-στομάχου στην περιοχή δίπλα στη μύτη στο LI 20 Υποδοχή Αρώματος (Yíng Xiāng, 迎香 ), ενώ έπειτα το κανάλι του στομάχου συνδέεται με αυτό του σπλήνα στο σημείο λουό ST 40 Άφθονη Διόγκωση (Fēng Lóng, 丰隆 ). Έτσι κλείνει ο κύκλος των τεσσάρων καναλιών. Όμως, εκτός από αυτόν τον τρόπο σύνδεσης και φοράς σε 9 αυτήν την ομάδα υπάρχει άλλος ένας. Έτσι, στο σημείο LU 1 Κεντρικό Μέγαρο (Zhōng Fǔ, 中府 ), απ όπου ξεκινάει το εξωτερικό τμήμα του καναλιού του φέι-πνεύμονα-τάι γιν χεριού, το κανάλι αυτό ενώνεται με το κανάλι του πι-σπλήνα-τάι γιν ποδιού. Το κανάλι του πι-σπλήνα-τάι γιν ποδιού κατέρχεται έως ότου, στο σημείο λουό SP 4 Σύνδεση Εγγόνι (Gōng Sūn, 公孙 ), ενωθεί με το κανάλι του βέι-στομάχουγιανγκ μινγκ ποδιού, το οποίο στη συνέχεια ανέρχεται στο πρόσωπο και ενώνεται με το κανάλι του ντατσανγκ-παχέως εντέρου-γιανγκ μινγκ χεριού, το οποίο συνεχίζει την πορεία του φυγόκεντρα και στο LI 6 Εκτροπής Πέρασμα (Piān Lì, 偏历 ) ενώνεται με το κανάλι του φέι-πνεύμονα-τάι γιν χεριού το οποίο έχει κεντρομόλο πορεία. Βλέπουμε την ομορφιά και την ευφυΐα αυτής της ομάδας και αυτής της ισορροπίας γενικότερα. Εκτός από την περιγραφή της κίνησης του τσι αυτών των τριών ομάδων, υπάρχει και η περιγραφή του τσι όλης της ομάδας των καναλιών ταυτόχρονα, η οποία είναι αρκετά πολύπλοκη, μπορεί όμως να εξηγήσει με ακρίβεια την «Πραγματεία του Κρύου που Τραυματίζει» (Shāng Hán Lùn, 伤寒论 ). Σημείωση: Υπάρχουν πρότυπα κίνησης του τσι στα κανάλια βασισμένα στο γιν-γιανγκ. 1. Στο ίδιο κανάλι της μιας πλευράς το γιανγκ τσι του καναλιού ανέρχεται και το γιν τσι του καναλιού κατέρχεται. 2. Στο ίδιο κανάλι από τη μια πλευρά το τσι ανεβαίνει και από την άλλη κατεβαίνει. 3. Στην δυάδα καναλιών έσω-έξω σχέσης, το ένα κανάλι του ζεύγους κινείται ανοδικά και το άλλο καθοδικά, και αντίστροφα.

10 Συνέντευξη του Ταοϊστή Ιατρού Τζου Γιονγκ Στην κλινική σας πράξη παρατηρήσαμε πως χρησιμοποιείτε αρκετά την ψηλάφηση του καρωτιδικού σφυγμού. Μπορείτε να μας μιλήσετε γι αυτό; Την περίοδο των Εμπόλεμων Βασιλείων η λήψη του σφυγμού ήταν πιο λεπτομερής από ότι σήμερα, ενώ επίσης χρησιμοποιούνταν αρκετά η λήψη του καρωτιδικού σφυγμού και ειδικότερα η σύγκριση του καρωτιδικού και του κερκιδικού σφυγμού. Ο κερκιδικός σφυγμός δίνει πληροφορίες για τα τζανγκ-εσωτερικά όργανα και ο καρωτιδικός για τα φουεσωτερικά όργανα, επειδή υπάρχει έσω-έξω σχέση μεταξύ τζανκ και φου οργάνων. Το μέσο τμήμα του καρωτιδικού είναι αντίστοιχο του κερκιδικού σφυγμού και ονομάζεται επίσης γκουάν, το άνω τσουν και το κάτω τσι. 4. Σε καθεμιά από τις τρεις ομάδες τεσσάρων καναλιών (α. πι-σπλήνας / φέι-πνεύμονες / βέι-στόμαχος / ντάτσανγκπαχύ έντερο, β. σεν-νεφρό / σιν-καρδιά / πανγκουάνγκουροδόχος κύστη / σιατσάνγκ-λεπτό έντερο, γ. γκανήπαρ / σίνμπαο περικάρδιο / νταν-χοληδόχος κύστη / σάντζιαο-τριπλός θερμαστής) υπάρχει κίνηση του τσι σε όλα τα μέρη ανοδικά και καθοδικά ταυτόχρονα. Ποια η διαφορά του δεξιού καρωτιδικού σφυγμού από τον αριστερό; Η διαφορά είναι στο ότι από τον δεξιό καρωτιδικό σφυγμό παίρνουμε πληροφορίες για τη δεξιά πλευρά του σώματος και από τον αριστερό για την αριστερή πλευρά του σώματος. Επίσης η σύγκριση με τον κερκιδικό σφυγμό πρέπει να γίνεται με την αντίστοιχη πλευρά του καρωτιδικού. Για παράδειγμα, συγκρίνουμε τον δεξιό κερκιδικό με τον δεξιό καρωτιδικό σφυγμό. Αυτές είναι πληροφορίες που μπορούμε να βρούμε στο ένατο κεφάλαιο του Πνευματικού Άξονα των Κλασικών Κειμένων του Κίτρινου Αυτοκράτορα. Αρκετά τμήματα των κλασικών αυτών κειμένων αναφέρονται σε αυτήν την σύγκριση σφυγμών. Όμως σταδιακά, ο καρωτιδικός σφυγμός σταμάτησε να χρησιμοποιείται επειδή οι θεραπευτές δεν είχαν τη θεωρητική γνώση της κίνησης των καναλιών, οπότε δεν κατανοούσαν την απόκλιση καρωτιδικού-κερκιδικού σφυγμού, παρά διάβαζαν μόνο στα Κλασικά Κείμενα του Κίτρινου Αυτοκράτορα περί του καρωτιδικού σφυγμού και δεν μπορούσαν να τον χρησιμοποιήσουν για να επιτύχουν σωστή διάγνωση. Για παράδειγμα, στα Κλασικά Κείμενα του Κίτρινου Αυτοκράτορα λέγεται, πως αν το εύρος του καρωτιδικού σφυγμού είναι τριπλάσιο από αυτό του κερκιδικού, τότε η πάθηση βρίσκεται στο επίπεδο γιανγκ μινγκ. Αφού δεν κατανοούσαν τον λόγο για τον οποίο η πάθηση βρίσκεται στο συγκεκριμένο επίπεδο, δεν μπορούσαν και να τη θεραπεύσουν. Οπότε ο καρωτιδικός σφυγμός ξεχάστηκε, επειδή στα Κλασικά Κείμενα του Κίτρινου Αυτοκράτορα αναφέρεται πως ο θεραπευτής πρέπει να συγκρίνει τον κερκιδικό με τον καρωτιδικό σφυγμό, αλλά δεν αναφέρει τον ακριβή τρόπο με τον οποίο γίνεται αυτό. Ο τρόπος αυτός πιθανότατα μεταδιδόταν από τον δάσκαλο στον μαθητή και δεν γινόταν καταγραφή αυτού. Εμείς, δεδομένου ότι έχουμε κατανοήσει την κίνηση των καναλιών, αναγεννήσαμε αυτή τη μέθοδο και μπορώ να πω πως αν δεν γνωρίζαμε πώς να ψηλαφούμε τον καρωτιδικό σφυγμό, δύσκολα θα κάναμε σωστή διάγνωση. 10

11 Συνέντευξη του Ταοϊστή Ιατρού Τζου Γιονγκ Μπορείτε να μας μιλήσετε περισσότερο για τον καρωτιδικό σφυγμό; Ο καρωτιδικός σφυγμός φανερώνει την κατάσταση των φου-εξωτερικών οργάνων. Τα φου όργανα είναι γιανγκ και ανήκουν στον ουρανό. Ο ουρανός επειδή είναι γιανγκ και το γιανγκ κινείται, δεν έχει σταθερή τοποθεσία και γι αυτό δεν υπάρχει και σταθερή αντιστοιχία φου-εξωτερικών οργάνων και θέσης σφυγμού. Αντίθετα, τα τζανγκ-εσωτερικά όργανα είναι γιν, ανήκουν και γεννιούνται από τη γη, η οποία είναι σταθερή επειδή το γιν είναι σταθερό. Γι αυτό και υπάρχει συγκεκριμένη αντιστοιχία μεταξύ των θέσεων του κερκιδικού σφυγμού και των τζανγκ-εσωτερικών οργάνων. Επομένως, χρειάζεται η σύγκριση του ασταθούς με κάτι σταθερό προκειμένου να προχωρήσουμε στη διάγνωση. Για παράδειγμα, όπως ανέφερα, αν το εύρος του καρωτιδικού σφυγμού είναι τριπλάσιο από αυτό του κερκιδικού, τότε η πάθηση βρίσκεται στο επίπεδο γιανγκ μινγκ. Αν από την άλλη είναι διπλάσιο, η πάθηση βρίσκεται στο τάι γιανγκ και αν έχουν το ίδιο εύρος, τότε η πάθηση είναι στο κανάλι της σάο γιανγκ-χοληδόχου κύστης. Αυτά τα καταλαβαίνουμε από την κίνηση των καναλιών. Στο παράδειγμα 1/3 που δώσαμε παραπάνω, αν η καρωτιδική αρτηρία είναι τριπλάσια από την κερκιδική, αυτό συμβαίνει επειδή το τσι και το σούε-αίμα μέσα στην αρτηρία είναι μεγάλης ποσότητας. Στο γιανγκ μινγκ κανάλι λέμε πως υπάρχει πολύ τσι και σούε-αίμα, άρα η πάθηση βρίσκεται εκεί που υπάρχει πολύ τσι και σουέαίμα, δηλαδή στο γιανγκ μινγκ. Αν στο γιανγκ μινγκ υπάρχει πολύ ενέργεια, τότε στην κερκιδική αρτηρία 6 δεν θα φτάνει πολύ τσι και σουέ-αίμα διότι δεν επαρκεί η ποσότητα. Όμως πρέπει να κατανοήσουμε τον λόγο για τον οποίο συμβαίνει αυτό. Το κανάλι γιανγκ μινγκ και το κανάλι τάι γιν του κάτω άκρου έχουν έσω-έξω σχέση, καθώς το κανάλι του στομάχου διαμέσου του λουό σημείου ST 40 Άφθονη Διόγκωση ενώνεται με το κανάλι του σπλήνα και το κανάλι του σπλήνα διαμέσου του λουό σημείου SP 4 Σύνδεση Εγγόνι ενώνεται με το κανάλι του στομάχου και ταυτόχρονα τα κανάλια αυτά επικοινωνούν μεταξύ τους στην κοιλιά, σχηματίζοντας μια ομάδα. Μέσα στην ομάδα αυτή το τσι και το σούε-αίμα βρίσκονται σε επικοινωνία σε μια κίνηση βασισμένη στο μοντέλο γιν-γιανγκ. Η κατανόηση αυτής της σχέσης και κίνησης σε αυτή την ομάδα φανερώνει τα αίτια της σχετικής καταγραφής στα Κλασικά Κείμενα του Κίτρινου Αυτοκράτορα. Αν σε αυτό το μοντέλο το στομαχικό τσι ανέρχεται αντίθετα της φοράς του ή αν το τσι του στομάχου έχει φωτιά, τότε το τσι του σπλήνα δεν μπορεί να κατέλθει. Αν το τσι του γιανγκ μινγκ ανέρχεται σε μεγάλη ποσότητα, τότε επίσης το τσι του γιανγκ μινγκ δεν μπορεί να κατέβει. Όταν το τσι του γιανγκ μινγκ κατέρχεται διαμέσου του λουό σημείου, εισάγει τσι στο κανάλι του σπλήνα. Μπαίνοντας το τσι του γιανγκ μινγκ μέσα στο τάι γιν, ωθεί την ανοδική κίνηση του τσι του τάι γιν. Το τάι γιν είναι κάι-άνοιγμα στο τάι γιν επίπεδο, δεν έχει γιανγκ παρά μόνο γιν 7, οπότε από μόνο του το τσι του τάι γιν δεν μπορεί να ανέλθει. Η άνοδος προϋποθέτει γιανγκ τσι, αν δεν υπάρχει γιανγκ τσι τίποτα δεν ανέρχεται. Το γιν τσι του σπλήνα ανέρχεται και στην περιοχή του στομάχου εισέρχεται μέσα στο κανάλι γιανγκ μινγκ. Αφού μπει το γιν τσι μέσα στο κανάλι γιανγκ μινγκ, θα βοηθήσει το τσι του γιανγκ μινγκ να κατέλθει. Εμείς στην κλινική μας πράξη χρησιμοποιούμε πολύ αυτές τις αρχές της κίνησης του τσι στα κανάλια. Διαγνωστικά, κλινικά και θεωρητικά, έχουμε προσθέσει και συμπληρώσει τις γνώσεις των Κλασικών Κειμένων του Κίτρινου Αυτοκράτορα. Το αποτέλεσμα είναι να έχουμε διαγνωστική επιτυχία 9 στα 10, κάτι που τελικά μας επιτρέπει να είμαστε αποτελεσματικοί στη θεραπεία μας. Γνωρίζουμε πως η εσωτερική καλλιέργεια μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη και άλλων διαγνωστικών ικανοτήτων, όπως αυτήν της εξ αποστάσεως ψηλάφησης του τσι του ασθενούς. Μπορείτε να μας μιλήσετε γι αυτές τις ιδιαίτερες ικανότητες των θεραπευτών; Στα Κλασικά Κείμενα του Κίτρινου Αυτοκράτορα περιγράφονται δύο ειδών διαγνωστικές μέθοδοι όσον αφορά την ψηλάφηση του σφυγμού. Η μια είναι η μέθοδος που περιγράψαμε παραπάνω και η άλλη είναι η μέθοδος Σαν Μπου Τζιου Χόου (Sān bù jiǔhóu, 三步九侯 ), δηλαδή διαδικασία στην οποία γίνεται ψηλάφηση του σφυγμού σε τρία επίπεδα του κάθε τμήματος του σώματος και σε κάθε κανάλι. Η δεύτερη μέθοδος δεν χρησιμοποιείται διότι δεν είναι ιδιαίτερα πρακτική και καταναλώνει αρκετή ώρα στην εξέταση. Η μέθοδος αυτή που περιγράφετε ως εξ αποστάσεως ψηλάφηση, χρησιμοποιούταν πριν την περίοδο των Εμπόλεμων Βασιλείων από ανθρώπους που είχαν αναπτύξει τέτοιου είδους δυνατότητες. Η ευαισθησία των χεριών τους τούς επέτρεπε να κατανοήσουν άμεσα τα προβλήματα του ασθενή με εξ αποστάσεως ψηλάφηση. Η ευαισθησία αυτή αναπτύχθηκε μετά από εξάσκηση. Γνωρίζω τέτοιους ανθρώπους και σήμερα, αλλά δύσκολα διατίθενται να διδάξουν τη μέθοδο τους, και επιπλέον, λίγοι είναι αυτοί που μπορούν να την αναπτύξουν και να την μάθουν. Αυτό έχει να κάνει με τις ικανότητες του καθενός ξεχωριστά. Γνωρίζω μερικούς ιατρούς της Κινέζικης Ιατρικής που κλείνουν τα μάτια και βλέπουν την πάθηση. Μπορείτε να μας πείτε κάτι γι αυτό; Ναι, υπάρχει τέτοια μέθοδος, με την οποία ο θεραπευτής κλείνει τα μάτια και με το τρίτο του μάτι μπορεί να δει τι έχει ο ασθενής. Εκτός από αυτή τη μέθοδο υπάρχει και η μέθοδος της προσωποδιαγνωστικής. Αυτές οι πληροφορίες δεν υπάρχουν στα Κλασικά Κείμενα του Κίτρινου Αυτοκράτορα, αλλά τις γνωρίζουμε στον Ταοϊσμό. Για παράδειγμα, η περιοχή μεταξύ των φρυδιών αντιστοιχεί στο πάνω μέρος της στους πνεύμονες και την καρδιά και πιο κάτω στο στήθος, το ήπαρ και την χοληδόχο κύστη. Αυτή, όπως και άλλες αντιστοιχίες, υπάρχουν επειδή το κάθε τμήμα του σώματος φέρει πληροφορίες για ολόκλη- 11

12 Συνέντευξη του Ταοϊστή Ιατρού Τζου Γιονγκ επιπλέον οι ποιότητες του καθενός είναι ξεχωριστές. ρο το σώμα. Ό,τι ισχύει για το πρόσωπο ισχύει και για κάθε κύτταρο, και το κάθε κύτταρο φέρει πληροφορίες για όλο τον οργανισμό. Το ίδιο ισχύει και για το έξω ους, την παλάμη και ούτω καθεξής. Όμως, η επισκόπηση είναι μόνο μία από τις τέσσερις διαγνωστικές μεθόδους, επισκόπηση, ακρόαση και όσφρηση, λήψη ιστορικού, ψηλάφηση (wàng wén wèn qiè, 望闻问切 ) της ΚΙ. Μια και μόνη διαγνωστική μέθοδος δεν είναι αρκετή για ακριβή διάγνωση. Θα πρέπει να γίνει συνδυασμός διαγνωστικών μεθόδων για την ακριβή τελική διάγνωση. Για παράδειγμα, αν στο πρόσωπο στο σημείο της αντιστοιχίας της καρδιάς υπάρχουν μαύρα στίγματα, θα πρέπει να πάρουμε το σφυγμό και να δούμε αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα στην καρδιά. Στους μαθητές μας λέμε πως ο σφυγμός, τα συμπτώματα και η όψη πρέπει να δίνουν τις ίδιες πληροφορίες και αυτές να συμφωνούν μεταξύ τους για να δώσουν τη σωστή διάγνωση. Στο παράδειγμα προβλημάτων της καρδιάς, θα πρέπει να υπάρχουν μαύρα στίγματα στο τμήμα του προσώπου που αντιστοιχεί στην καρδιά, όπως και θαμπά άσπρα ή μπλε στίγματα στην κορυφή της γλώσσας που αντιστοιχεί στην καρδιά, και τόσο τα συμπτώματα όσο και ο σφυγμός να παραπέμπουν σε προβλήματα της καρδιάς, προκειμένου να επιλεγεί η διάγνωση «παθολογία της καρδιάς». Αυτό που βλέπουμε είναι το αποτέλεσμα και όχι το αίτιο. Για να βρούμε το αίτιο θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε και άλλες διαγνωστικές μεθόδους. Αν παραμείνουμε σε αυτό που βλέπουμε μόνο και δεν πάρουμε τον σφυγμό, τότε δεν θα καταλάβουμε το αίτιο της παθολογίας. Για παράδειγμα, το γκαν-ήπαρ διατηρεί ομαλή την κυκλοφορία του σουέ-αίματος. Αν το γκαν-ήπαρ δεν κάνει την δουλειά του, τότε μπορεί να αναπτυχθούν σιν-καρδιακά προβλήματα. Όμως αυτό είναι το αποτέλεσμα της στάσης σουέ-αίματος λόγω παθολογίας του γκαν-ήπατος. Αν εξασκηθούμε σε τέτοιου είδους ιδιαίτερες μεθόδους μπορούμε να τις αναπτύξουμε όλοι; Στον Ταοϊσμό ξέρουμε πως αν μια μέθοδος διδαχτεί σε διαφορετικούς ανθρώπους θα υπάρξουν διαφορετικά αποτελέσματα στον καθένα. Αυτό διότι ο τρόπος με τον οποίο ο καθένας κατανοεί αυτή την άσκηση είναι διαφορετικός και Μπορείτε να μας μιλήσετε για τη σχέση του τσι με τη θεραπεία; Το τσι κινείται μέσα στο σύστημα τα καναλιών. Όταν ρυθμίζουμε το τσι με τη θεραπεία, η ρύθμιση λαμβάνει χώρα κυρίως μέσα σε αυτό το σύστημα. Αρχικά πρέπει να κάνουμε τη διάγνωση και έπειτα τη θεραπεία. Για παράδειγμα, αν το τσι του βέι-στομάχου δεν κατέρχεται, τότε το τσι του πι-σπλήνα δεν θα ανέρχεται και αφού το διαγνώσουμε θα πρέπει να βοηθήσουμε το τσι του πι-σπλήνα να ανέβει και το τσι του βέι-στομάχου να κατέβει. Από την άλλη, αν το βέιστομαχικό τσι δεν ανεβαίνει και το τσι του πι-σπλήνα δεν κατεβαίνει, πρέπει να ρυθμίσουμε το τσι ώστε να κάνουμε το τσι του βέι-στομάχου να ανέβει και το τσι του πι-σπλήνα να κατέβει. Αν η κίνηση του τσι εμποδίζεται κάπου, τότε πρέπει να αφαιρέσουμε αυτό το εμπόδιο, αν υπάρχει φωτιά στο γιανγκ μινγκ, τότε θα πρέπει να δώσουμε τη Συνταγή του Λευκού Τίγρη (Bái Hŭ Tāng, 白虎汤 ). Το τσι στα Κλασικά Κείμενα του Κίτρινου Αυτοκράτορα λέγεται πως ανέρχεται, κατέρχεται, εισέρχεται και εξέρχεται. Αυτό γίνεται σε κάθε τσι του σώματος. Στη ρύθμιση του τσι, εκτός από τα πρωτεύοντα κανάλια σημαντικά είναι και τα παράδοξα κανάλια και ειδικά το Ρεν που συνδέεται με τα έξι γιν κανάλια και το Ντου κανάλι που συνδέεται με τα έξι γιανγκ κανάλια. Εκτός από το βελονισμό, τα βότανα, το τουί να, τι άλλο μπορούμε να κάνουμε για τον ασθενή μας; Οι ασθενείς έχουν τον τρόπο ζωής τους, που περιλαμβάνει την άσκηση, τη διατροφή, τα συναισθήματα κ.ά. Αφού ψηλαφήσουμε τον σφυγμό, θα καταλάβουμε πολλά για τις διάφορες παραμέτρους της ζωής του ασθενή και τελικά πρέπει να συστήσουμε αλλαγές στον τρόπο ζωής και την πραγματοποίηση ειδικών ασκήσεων, ξεχωριστών για τον καθένα. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν αυτοθεραπεία με τουί να, όπως για παράδειγμα την σταθερή κυκλική μάλαξη στο σημείο RN 17 Έκθεσης Κέντρο (Dàn Zhōng, 膻中 ). Το σημείο αυτό, σε πολλούς που έχουν στάση του γκαν-ηπατικού τσι, εμφανίζει τοπική στάση, οπότε η εντριβή μπορεί να βοηθήσει. Τη στάση του γκαν-ηπατικού τσι μπορεί να βοηθήσει και η διάταση των χεριών προς τα πάνω ώστε να διαταθούν τα πλευρά, καθώς και η εντριβή της περιοχής του υποχονδρίου και του σημείου DU 20 Πολυάριθμη Συνάντηση (Băi Huì, 百会 ), επειδή το κανάλι του γκαν-ήπατος ανέρχεται έως την κορυφή της κεφαλής. Αν το γκαν-ηπατικό τσι ανέρχεται υπερβολικά, τότε μπορούμε να πούμε στον ασθενή να κάνει όρθιο διαλογισμό και να συγκεντρώνεται στα σημεία KI 1 Αναβλύζουσα Πηγή (Yǒng Quán, 涌泉 ) και LV 1 Μεγάλο Παχύ (Dà Dūn, 大敦 ) ώστε να κατέλθει το γκαν-ηπατικό τσι του. Υπάρχουν και άλλες ταοϊστικές πρακτικές για να βοηθήσουμε τον ασθενή στα συναισθηματικά του προβλήματα, όπως το να συγκεντρωθεί στο γιουάνπρωταρχικό σεν-πνεύμα (yuán shén, 元神 ). Άλλοι τρόποι 12

13 Συνέντευξη του Ταοϊστή Ιατρού Τζου Γιονγκ θεραπείας είναι η ρύθμιση του φενγκ σούι (fēng shuǐ, 风水 ) Υπάρχουν και άλλοι τρόποι πιο μυστικιστικοί, όπως το τζου γιόου σου (zhù yóu shù, 祝由术 ), οι οποίοι όμως μερικές φορές αντιβαίνουν στους φυσικούς νόμους του κόσμου μας. Οι φυσικοί νόμοι δεν πρέπει να παραβιάζονται. Η παραβίασή τους έχει αρνητικές επιπτώσεις. Εγώ πλέον δεν χρησιμοποιώ τέτοιες μεθόδους, διότι αν τις χρησιμοποιείς, δανείζεσαι κάτι το οποίο πρέπει να επιστρέψεις με προσωπικό κόστος. Το ίδιο ισχύει και για τη χρήση της γι-πρόθεσης (yì, 意 ). Συνήθως δεν την χρησιμοποιώ, διότι αν την χρησιμοποιείς καταναλώνεις τα συναισθήματα και την ψυχική σου δύναμη, οπότε καταναλώνεις την σιν-καρδιά και τα σεν-νεφρά. Το καλύτερο είναι να ακολουθούμε τη φυσική πορεία. Επίσης δεν χρησιμοποιώ τεχνικές εκπομπής τσι για θεραπεία, διότι έτσι καταναλώνεται το γιουάν-πρωταρχικό τσι του θεραπευτή. Βέβαια, αν ο θεραπευτής εξασκείται, τότε αναπληρώνει το τσι του, παρόλα αυτά εγώ δεν το χρησιμοποιώ. Γενικά, είναι κανόνας μας να μην χρησιμοποιούμε τέτοιου είδους τεχνικές, για το δικό μας καλό. Μπορείτε να μας μιλήσετε παραπάνω για το γιουάν-πρωταρχικό σεν-πνεύμα; Μέσα στην σιν-καρδιά του καθενός από εμάς υπάρχει ο θεός. Αυτός ο θεός ταυτίζεται με τον εξωτερικό θεό, επειδή στην ουσία δεν υπάρχει εξωτερικός θεός παρά μόνο εσωτερικός, που είναι η πραγματική σιν-καρδιά μας. Αυτός ο εσωτερικός θεός στον Ταοϊσμό ονομάζεται γιουάν-πρωταρχικό σεν-πνεύμα, και είναι ίδιος σε όλες τις θρησκείες. Απλά, στο βουδισμό τον ονομάζουν με άλλο όνομα και στη δική σας θρησκεία με άλλο, αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για την ίδια έννοια. Ο κόσμος δεν θα μπορούσε να έχει διαφορετικούς θεούς, απλά διαφορετικό όνομα για τον ίδιο θεό. Το πραγματικό μας σώμα είναι φωτεινό και σε όλες τις θρησκευτικές εικόνες αποτυπώνεται ως ένα φωτεινό φόντο. Οι τεχνικές και ο τρόπος για να το ανακαλύψουμε είναι ίδια σε όλα τα μέρη του κόσμου. Σημείωσεις: 1. Στα 8 τρίγραμμα του βασιλιά Βεν η ανατολή βρίσκεται στο τρίγραμμα Τζεν (Zhèn, 震 ) όπου ανήκει η χοληδόχος κύστη. 2. Η ημέρα έχει δώδεκα χρονικές περιόδους διάρκειας δύο ωρών η κάθε μια. Η χρονική περίοδος Τζι είναι 23:00-1: H χρονική περίοδος Γου είναι 11:00-13: O Τζου Χουά Γιν έγραψε ένα βιβλίο που εκδόθηκε στην Κίνα το 1997 με πληροφορίες για τα κανάλια το οποίο θεωρείται από πολλούς μελετητές πολύ πιο εμπεριστατωμένο και λεπτομερές από τα Κλασικά Κείμενα του Κίτρινου Αυτοκράτορα. 5. Mερικές πληροφορίες μπορεί να είναι διαφορετικές από τις καθιερωμένες, συστήνεται η περαιτέρω έρευνα. 6. H κερκιδική αρτηρία είναι τάι γιν. 7. Tο τρίγραμμα που περιγράφει το τάι γιν επίπεδο έχει τρεις γιν γραμμές και καμία γιανγκ. ÁíáôïëéêÞ ÉáôñéêÞ NATURAL HEALTH SCIENCE Όμιλος Σχολών Εναλλακτικών Επιστημών 13

14 Βελονισμός & υπογονιμότητα - στειρότητα Στοιχεία σχετικά με τη βασική και κλινική έρευνα Καράβης Μιλτιάδης, Ιατρός Αποκατάστασης, φυσίατρος Πρόεδρος Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Βελονισμού Διευθυντής τμήματος βελονισμού ΚΑΑ Φιλοκτήτης Διευθυντής Διεθνούς Μετεκπαιδευτικού Κέντρου Βελονισμού Περίληψη: Τα τελευταία χρόνια βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μία αυξανόμενη ανάγκη αντιμετώπισης περιπτώσεων υπογονιμότητας, που οφείλονται σε κοινωνικούς, πολιτισμικούς και περιβαλλοντικούς λόγους. Η ανάπτυξη της μοριακής βιολογίας, της νευροφυσιολογίας και της ενδοκρινολογίας, καθώς και η εξέλιξη τεχνικών που μας επιτρέπουν να παρεμβαίνουμε σε κυτταρικό επίπεδο, μας παρέχουν λύσεις και δημιουργούν μία νέα ιατρική-βιολογική εφαρμογή που αναφέρεται ως Τεχνητή Γονιμοποίηση (In Vitro Fertilization, IVF). Και ενώ αυτά τα προγράμματα συνεχώς βελτιώνονται και η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη, υπάρχει αγωνία σχετικά με τις παρενέργειες των φαρμάκων που χρησιμοποιούνται και τα επίπεδα επιτυχίας του κάθε κύκλου γονιμότητας. Επομένως, οι παρακάτω ερωτήσεις είναι εύλογες: Σε ένα τέτοιο περιβάλλον υπάρχει χώρος για τον βελονισμό; Μπορεί ο βελονισμός να βελτιώσει τα αποτελέσματα επιτυχίας αυτών των προγραμμάτων; Το παρόν άρθρο προσπαθεί να δώσει απαντήσεις και ανακεφαλαιώνει τέσσερα θέματα: 1.. Τις αρχικές δημοσιευμένες έρευνες πάνω στο βελονισμό και την υπογονιμότητα, καθώς και τα αποτελέσματα πρακτικών Τεχνητής Γονιμοποίησης. 2. Τη φυσιολογία του νευρο-ορμονικού άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-ωοθηκών, τους παράγοντες που επηρεάζουν τη λειτουργία του, καθώς και το ρόλο τους στην υπογονιμότητα. 3. Τα πρωτόκολλα βελονισμού, ηλεκτροβελονισμού και ωτοβελονισμού για την υπογονιμότητα και την προσέγγιση των επιμέρους σταδίων της Τεχνητής Γονιμοποίησης. 4. Την προσέγγιση της βέλτιστης διαγνωστικής και θεραπείας της Παραδοσιακής Κινεζικής Ιατρικής σε γυναίκες (και άνδρες) με υπογονιμότητα. Εισαγωγή Ο βελονισμός είναι από τις αρχαιότερες παρεμβατικές θεραπευτικές τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν στον πλανήτη. Πατρίδα του είναι η Κίνα, επεκτάθηκε όμως και εφαρμόσθηκε εκτεταμένα σε όλες τις χώρες της Άπω Ανατολής όπου εφαρμόζεται αιώνες, παράλληλα με χρήση φυτικών, ζωικών και ορυκτών φαρμάκων (κινεζική παραδοσιακή βοτανοθεραπεία). Τις τελευταίες δεκαετίες αντιμετωπίζεται σαν ένα ολοκληρωμένο θεραπευτικό σύστημα σε πολλές αναπτυγμένες χώρες του δυτικού κόσμου (Ευρώπη, Αμερική, Μεγάλη Βρετανία). Έγινε δημοφιλής για την παυσίπονη, μυοχαλαρωτική και αγγειοβελτιωτική του δράση, τοπικά και περιοχικά. Τα τελευταία χρόνια η έρευνα έχει εστιαστεί στη συστημική δράση του βελονισμού και έχει δείξει ότι ο βελονισμός ρυθμίζει και εξισορροπεί το ορμονικό σύστημα (υποθαλαμο-υποφυσιακό ωοθηκικό άξονα), το ανοσιακό σύστημα και το σύστημα διαχείρισης του στρες, ενώ μελετάται η «μη ειδική» αντιφλεγμονώδης δράση του (χοληνεργικό αντιφλεγμονώδες αντανακλαστικό), χρήσιμη σε πλήθος παθήσεων. Τα τελευταία χρόνια, ανακοινώθηκε η εφαρμογή βελονισμού παράλληλα με προγράμματα υποβοηθούμενης εγκυμοσύνης σε υπογόνιμες γυναίκες και άνδρες, ένα θέμα που δεν είχε απασχολήσει την κοινότητα των ειδικών ιατρών στον βελονισμό τα προηγούμενα χρόνια. Άρθρα που δημοσιεύθηκαν σε πρώτης γραμμής επιστημονικά περιοδικά (Fertility and Sterility, Paediatric and Perinatal Epidemiology, Human Reproduction, New England Journal of Medicine κ.ά) ήταν η αφορμή πολλών διεπιστημονικών συζητήσεων σε παγκόσμια συνέδρια (Karavis et al, ICMART 2012), αλλά και του παρόντος άρθρου, που επιχειρεί να περιγράψει τα αποτελέσματα των ερευνών που έχουν γίνει για να αποδειχθεί η ειδική δράση (αν υπάρχει) του βελονισμού στην υπογονιμότητα. Παράλληλα, επιχειρεί να δώσει έναυσμα για νέες, πιο εκτεταμένες και προσεκτικά σχεδιασμένες μελέτες, που θα μας δείξουν πραγματικά τα όρια και την αποτελεσματικότητα του βελονισμού, αλλά και θα καθορίσουν με ακρίβεια το πρωτόκολλο θεραπείας. Αυτές είναι εύκολο να πραγματοποιηθούν και στην Ελλάδα. Αρχικές μελέτες Η πρώτη ερευνητική ομάδα που ασχολήθηκε με τον βελονισμό στην γυναικολογία ήταν η ομάδα της Ε. Stener-Victorin, καθηγήτριας στο τμήμα φυσιολογίας/ενδοκρινολογίας του Πανεπιστημίου του Goteborg (1996). Οι ερευνητές αναρωτήθηκαν αν θα βοηθούσε ο βελονισμός τις υπογόνιμες γυναίκες, που υποβάλλονταν σε IVF πρόγραμμα, ώστε να βελτιώσουν τα ποσοστά επιτυχών κυήσεων. Αρχικά, έκαναν έρευνες σε ποντίκια εργαστηρίου, όπου διαπίστωσαν ότι ο ηλεκτροβελονισμός 2Hz (μικρής συχνότητας ηλεκτροβελονισμός) αυξάνει την αιματική ροή σε ενδομήτριο, 14

15 Καράβης Μιλτιάδης σάλπιγγες και ωοθήκες. Περιέγραψαν αναλυτικά την σωματο-αυτόνομη δράση του βελονισμού και απέδειξαν ότι η δράση αυτή σχετίζεται με τα ωοθηκικά συμπαθητικά νεύρα και ολοκληρώνεται μέσω υπερνωτιαίων αντανακλάσεων. Θεώρησαν ότι η μείωση της περιφερικής αντίστασης του αίματος στα όργανα αναπαραγωγής είναι ένας σημαντικός παράγοντας, που αυξάνει τις πιθανότητες γονιμοποίησης. Τα αποτελεσματικότερα σημεία βελονισμού για τη συγκεκριμένη δράση αποδείχθηκε ότι ήταν κάποια μυϊκά σημεία βελονισμού των ποδιών και του κοιλιακού τοιχώματος (ST 36, ST 29, ST 30, LV 3). Γνώριζαν επίσης ότι υπήρχαν προηγούμενες ανακοινώσεις που έδειχναν ότι το σημείο βελονισμού LI 4 σχετίζεται με σημαντική μείωση της κινητικότητας της μήτρας, αναστέλλοντας την έκφραση του COX-2 ενζύμου στο ενδομήτριο και μυομήτριο εγκύων ποντικών. Το πρόσθεσαν και αυτό το σημείο στο πρωτόκολλο. Με αυτά τα βήματα σχεδίασαν ένα πρωτόκολλο βελονισμού με στόχο τη βελτίωση της αιμάτωσης των αναπαραγωγικών οργάνων και το επιβεβαίωσαν στη πράξη (Stener Victorine et al., Auton Neurosci 2003;108 (1-2):50-6) σε μια ομάδα δέκα ποντικών. Μέτρησαν με Doppler την αιματική ροή στις ωοθηκικές και μητριαίες αρτηρίες, πριν και μετά από βελονισμό. Είδαν ότι με τον βελονισμό μπορούσαν να επηρεάσουν τον τόνο των αρτηριών αυτών. Ένα χρόνο αργότερα μετέφεραν τη γνώση που απέκτησαν σε δέκα υπογόνιμες γυναίκες με αυξημένη αντίσταση της ροής του αίματος στις μητριαίες αρτηρίες. Εφάρμοσαν βελονισμό για τέσσερις εβδομάδες συνεχόμενα, σε σημεία του πρόσθιου κοιλιακού τοιχώματος και των κάτω άκρων των γυναικών αυτών, με πρόθεση να μειώσουν τον συμπαθητικό τόνο της μήτρας, προσδοκώντας έτσι να μειώσουν την περιφερική αντίσταση του αίματος στην ομφαλική, ωοθηκική αρτηρία και στις μητριαίες αρτηρίες (δηλαδή να βελτιώσουν την αιματική ροή στην περιοχή) και να κάνουν το ενδομήτριο πιο δεκτικό κατά την εμβρυομεταφορά. Ο έλεγχος της αιματικής ροής του ενδομητρίου και της ομφαλικής αρτηρίας έγινε με υπερηχοτομογραφικό Doppler (Stener Victorine et al, Hum Reprod 1996;11(6):130-4 και Journal of Appl Physiol 2006;101(1):84-91). Παρατήρησαν μείωση της αιματικής αντίστασης σε φυσιολογικά επίπεδα. 15 Η ίδια ομάδα, μελέτησε επίσης τη δράση του βελονισμού σαν αναλγητικό και αγχολυτικό μέσο κατά τη διάρκεια της διακολπικής ωοληψίας (αναρρόφηση του ωοθυλακικού υγρού που περιέχει τα ωάρια), αλλά και στις ορμονικές διαταραχές που συνοδεύουν το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών και ανωορρηξίας (Stener Victorine et al. Hum Reprod 1999;14(10): και Acta Obstet Gynecol Scand 2000;79(3):180-8). Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι μικρής συχνότητας ηλεκτροβελονισμός 2Hz μειώνει σημαντικά τον πόνο της ωοληψίας (δεν απαιτείται μέθη, δεν υπάρχουν παρενέργειες). Επιπλέον, τροποποιεί τον τόνο του συμπαθητικού νευρικού συστήματος και σαν αποτέλεσμα αυτού επαναφέρει την ομοιοστασία στο ενδοκρινικό σύστημα. Μελέτες για την υπογονιμότητα Τα αποτελέσματα των ερευνών (από το 1996 έως το 2000) κινητοποίησαν και άλλους ερευνητές, σε άλλα πανεπιστήμια. Δημοσιεύθηκαν συνολικά τέσσερις μελέτες που αφορούσαν τη δράση του βελονισμού τη στιγμή της εμβρυομεταφοράς. Το βασικό ερώτημα ήταν πόσο βοηθάει ο βελονισμός στην επιτυχία των προγραμμάτων υποβοηθούμενης εγκυμοσύνης. Αυτό ήταν και το ερώτημα μιας πρωτότυπης Γερμανικής εργασίας (Τμήμα Ιατρικής της Αναπαραγωγής, Christian-Lauritzen-Institut, Ulm) που έγινε το 2002 (Paulus et al, Fertil Steril 2002;77:721-4) και έτυχε μεγάλης προσοχής από τον επιστημονικό κόσμο. Η έρευνα αυτή έδειξε, στατιστικά, σημαντικά υψηλότερα ποσοστά κύησης (42,5% έναντι 26,3%), όταν εφαρμοζόταν βελονισμός παράλληλα με προγράμματα εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF). Η εργασία ήταν πολύ απλή και προσεκτικά σχεδιασμένη. Εκατόν εξήντα (160) υπογόνιμες γυναίκες ηλικίας 2 έως 43 ετών συμμετείχαν στη μελέτη. Όλες οι γυναίκες ακολούθησαν το standard πρωτόκολλο εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF = 101, ICSI = 59). Στη μια ομάδα (Nr = 80) προστέθηκε βελονισμός σε συγκεκριμένα σημεία (πρωτόκολλο σωματοβελονισμού και ωτοβελονισμού διάρκειας 25 λεπτών με σκεπτικό Παραδοσιακής Κινεζικής Ιατρικής βλέπε πίνακα 1). Οι συνεδρίες βελονισμού έγιναν την ημέρα της εμβρυομεταφοράς και δύο ημέρες μετά την εμφύτευση του γονιμοποιημένου εμβρύου στη μήτρα (το ακριβές πρωτόκολλο υπάρχει στον πίνακα 1, στο διαδίκτυο και στις δημοσιευμένες εργασίες). Η άλλη ομάδα συνέχισε το σταθερό πρωτόκολλο εξωσωματικής. Τελικά, η ομάδα του βελονισμού είχε περισσότερες επιτυχημένες κυήσεις, περισσότερα παιδιά. Πρωτόκολλο Paulus & συνεργατών ΦΑΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΥ Πριν την εμβρυομεταφορά 2-3 μέρες μετά την εμβρυομεταφορά 25 λεπτά RN 6, SP 8, LV 3, DU 20, ST λεπτά ST 36, SP 6, SP 10, LI 4 Πίνακας 1 Η ίδια ερευνητική ομάδα, το 2003, μελέτησε διακόσιες (200) γυναίκες, που τις χώρισε σε δύο ομάδες. Η πρώτη ομάδα (nr=100) υποβλήθηκε σε πραγματικό βελονισμό πριν και μετά την εμβρυομεταφορά, ενώ η δεύτερη ομάδα (nr=100) υπεβλήθη σε placebo - βελονισμό με ειδική αυτοκόλλητη βελόνα (Steitberger needle), επίσης πριν και μετά την εμβρυομεταφορά. Η διαφορά στα ποσοστά κυήσεως μεταξύ των ομάδων ήταν 43% έναντι 37%. Η αυξημένη αποτελεσματικότητα και της ομάδας placebo - βελονισμού οφείλεται στο γεγονός ότι η τεχνική που ακολουθήθηκε

16 Βελονισμός & υπογονιμότητα - στειρότητα δεν ήταν πραγματικά ανενεργή. Ουσιαστικά, και η δεύτερη ομάδα υποβλήθηκε σε ένα είδος ηπιότερου βελονισμού. Και οι δύο εργασίες επικρίθηκαν για μεθοδολογικά σφάλματα που αφορούσαν την ομάδα placebo - βελονισμού, την ομάδα ελέγχου, την αξιολόγηση με βάση τα βιοχημικά και όχι τα κλινικά ποσοστά εγκυμοσύνης. Προτάθηκε η εκτέλεση κλινικών μελετών με τρεις ομάδες: ομάδα βελονισμού, ομάδα ψευδοβελονισμού ή placebo - βελονισμού και ομάδα ελέγχου, χωρίς καμία παρέμβαση. Ακολούθως, άλλες δύο εργασίες (Dieterle et al, Westergaard et al, 2006) επιβεβαίωσαν τα συμπεράσματα του Paulus δείχνοντας ότι ο συνδυασμός βελονισμού με IVF αυξάνει τις πιθανότητες εγκυμοσύνης κατά 12 έως 15%. Αυτό το ποσοστό είναι πράγματι πολύ σημαντικό αν προστεθεί στο 30-60% (μέσος όρος = 45%) των ποσοστών επιτυχίας των προγραμμάτων εξωσωματικής. Ας περιγράψουμε αδρά τις εργασίες αυτές: Στην πρώτη εργασία, πάλι Γερμανική (Dieterle et al), συμμετείχαν 225 γυναίκες, υποψήφιες για πρόγραμμα εξωσωματικής γονιμοποίησης. Από αυτές, οι 116 γυναίκες υποβλήθηκαν σε έναν πραγματικό βελονισμό αμέσως μετά την εμβρυομεταφορά και τρεις ημέρες μετά (βλέπε πίνακα 2), ενώ οι υπόλοιπες 109 γυναίκες ακολούθησαν ένα υποτυπώδες πρόγραμμα «ανενεργού» βελονισμού. Η πρώτη ομάδα (του πραγματικού βελονισμού) είχε στατιστικά σημαντικό υψηλότερο ποσοστό κυήσεων (clinical pregnancy rate 28,4% έναντι 13,8%) σε σύγκριση με τη δεύτερη ομάδα (που θεωρήθηκε ομάδα placebo - βελονισμού). Πρωτόκολλο Dieterle & συνεργατών ΦΑΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΥ Αμέσως μετά την εμβρυομεταφορά Τρεις μέρες μετά την εμβρυομεταφορά 25 λεπτά RN 4, RN 6, ST 29, PC 6, SP 8 25 λεπτά LI 4, SP 6, ST 36, KI 3, LV 3 Ομάδα - placebo 25 λεπτά SJ 9, SJ 12, GB31, GB32, GB34 Πίνακας 2 Στη δεύτερη εργασία, που πραγματοποιήθηκε στη Δανία (Westergaard et al, Fertil Steril 2006;85(5):1341-6) συγκρίθηκε η αποτελεσματικότητα του βελονισμού, που εφαρμόζεται την ημέρα της εμβρυομεταφοράς, σε τρεις ομάδες γυναικών. Συνολικά, η έρευνα έγινε σε 273 υπογόνιμες γυναίκες, που χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες. Στην πρώτη (95 γυναίκες), εφαρμόστηκαν δύο συνεδρίες βελονισμού, πριν και αμέσως μετά την εμβρυομεταφορά. Στη δεύτερη (91 γυναίκες), εφαρμόστηκαν δύο συνεδρίες βελονισμού, πριν και δύο μέρες μετά την εμβρυομεταφορά, ενώ η τρίτη ομάδα (87 γυναίκες), ακολούθησε το κανονικό πρόγραμμα εξωσωματικής και χρησιμοποιήθηκε ως ομάδα ελέγχου. Η διαφορά στο ποσοστό κυήσεων ήταν και πάλι σημαντική (42% και 39% των ομάδων του σωματοβελονισμού, έναντι 22% της ομάδας ελέγχου). Οι ερευνητές σχολίασαν ότι βελονισμός την ημέρα της εμβρυομεταφοράς αυξάνει σημαντικά την επιτυχία ενός προγράμματος IVF (βλέπε πίνακα 3). Πρωτόκολλο Westergaard & συνεργατών ΦΑΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΥ Πριν την εμβρυομεταφορά Αμέσως μετά την εμβρυομεταφορά Τρεις μέρες μετά την εμβρυομεταφορά 25 λεπτά RN 6, SP 8, LV 3, DU 20, ST 29, PC 6 25 λεπτά ST 36, SP 6, SP 10, LI 4 25 λεπτά DU 20, RN 3, ST 29, SP 10, SP 6, ST 36, LI 4 Πίνακας 3 Τέλος, ο Smith και οι συνεργάτες του στο τμήμα αναπαραγωγής του Πανεπιστημίου της Αδελαΐδας (Smith et al, Fertil, Steril 2006;85(5):1352-8) εφάρμοσαν ένα συνδυασμό του πρωτοκόλλου Paulus/Stener-Victorine σε 227 γυναίκες που ακολουθούσαν IVF πρόγραμμα: η ομάδα πραγματικού βελονισμού (Nr=109) ακολούθησε τρεις συνεδρίες βελονισμού των 25 λεπτών (την 9η μέρα του κύκλου, ημέρα της διέγερσης με γοναδοτροπίνη, πριν και αμέσως μετά την εμβρυομεταφορά). Στη δεύτερη ομάδα εφαρμόσθηκε ένα ψεύτικο πρωτόκολλο βελονισμού (Steitberger needle), ενώ οι υπόλοιπες 118 γυναίκες χρησιμοποιήθηκαν ως ομάδα ελέγχου. Η αποτελεσματικότητα, στην ομάδα βελονισμού (ποσοστά κλινικής κύησης) σε σύγκριση με την ομάδα placebo ήταν 31% έναντι 23%. Στις 18 εβδομάδες το ποσοστό διαμορφώθηκε σε 28% έναντι 18%. Άλλοι ερευνητές έδειξαν επίσης υψηλά ποσοστά επιτυχίας σε προγράμματα ανδρικής υπογονιμότητας ή στειρότητας (Rei et al, 2005). Μετά από βελονισμό αυξάνονται στατιστικά σημαντικά, τόσο η κινητικότητα, όσο και η ποιότητα του σπέρματος. Με αφορμή τις προηγούμενες μελέτες, το Πανεπιστήμιο του Meryland υποστηρίχθηκε με ερευνητικά κονδύλια ύψους δολαρίων (Σεπτέμβριος 2005) από το Εθνικό Κέντρο Συμπληρωματικής και Εναλλακτικής Ιατρικής των ΗΠΑ, τμήμα του περίφημου NIH (National Institute of Health), για να μελετήσει την αποτελεσματικότητα του βελονισμού ως συμπληρωματική τεχνική των προγραμμάτων IVF (εξωσωματικής γονιμοποίησης). Μηχανισμοί δράσης του βελονισμού, ρόλος του υποθαλάμου Στο Vancouver, τον Μάιο του 2008, η Dr Paul Magarelli, γιατρός ειδική στη υπογονιμότητα και στα προγράμματα 16

17 Καράβης Μιλτιάδης εξωσωματικής γονιμοποίησης και η Diane Cridennda, ειδική στον βελονισμό, παρουσίασαν την εργασία τους, που αργότερα δημοσίευσαν στο περιοδικό Fertility and Sterility (Magarelli at al, Fertil Steril, vol 92, Nr 6, Dec 2009). Μελέτησαν την αποτελεσματικότητα ενός πρωτοκόλλου βελονισμού με εννέα βελόνες (εννέα σημεία βελονισμού κατ ελάχιστον σε κάθε ασθενή), το οποίο εφάρμοσαν με ρυθμό δύο θεραπειών ανά εβδομάδα, δύο μήνες πριν την εμβρυομεταφορά, σε 67 υπογόνιμες γυναίκες, που είχαν προγραμματιστεί για IVF (στο Reproductive Medicine and Fertility Center, Colorado). Τα συμπεράσματά τους ήταν τα ακόλουθα: Ο βελονισμός δεν παρεμπόδισε (επηρέασε) το πρόγραμμα IVF, ούτε προκάλεσε τη παραμικρή παρενέργεια στις γυναίκες. Βελτίωσε σημαντικά το ποσοστό επιτυχίας του προγράμματος IVF σε ποσοστό 10 15% (αύξηση της κλινικής εγκυμοσύνης). Μείωσε τον αριθμό των έκτοπων και των παλίνδρομων κυήσεων. Το συγκεκριμένο πρωτόκολλο βελονισμού δεν βελτίωσε την ποιότητα των ωαρίων, αλλά βελτίωσε σημαντικά τη ποιότητα του ενδομητρίου (αύξηση ποσοστών επιτυχούς εμφύτευσης). Ο μηχανισμός δράσης του συγκεκριμένου πρωτοκόλλου (βελτίωση εμφύτευσης, αύξηση ποσοστών κλινικής εγκυμοσύνης) φαίνεται ότι αφορά τη δυνατότητα του βελονισμού να ρυθμίζει τα ορμονικά επίπεδα (ιδιαίτερα β-ενδορφίνης, προλακτίνης και κορτιζόλης) των υπογόνιμων γυναικών, με αποτέλεσμα την ομαλοποίησή τους. Παρά το γεγονός, ότι ο βελονισμός στηρίζεται σε αρχές της αρχαίας παραδοσιακής κινέζικης ιατρικής (προεπιστημονικός βελονισμός), στη δύση, επιχειρήθηκε να ερμηνευτεί η δράση του με έναν μοντέρνο και πιο επιστημονικό λόγο, που στηρίζεται πλέον, στις αρχές της νευρο-ενδοκρινολογίας (βελονισμός βασισμένος σε ενδείξεις). Έχει ενδιαφέρον να περιγράψουμε τους πιθανούς μηχανισμούς δράσης του βελονισμού, τον βιολογικό δρόμο δηλαδή, που ακολουθεί το ερέθισμα του βελονισμού από την περιφέρεια (σημείο βελονισμού) μέχρι το τελικό όργανο στόχος (μήτρα, ωοθήκες, υποθάλαμος/υπόφυση) (Karavis 2011, 2012, Chang 2002). Οι Mayer et al (Brain Res 1977) ανακοίνωσαν, πριν από 35 χρόνια, ότι η αναλγησία μετά από βελονισμό οφείλεται στην παραγωγή ενός οπιοειδούς πεπτιδίου του υποθαλάμου (β-ενδορφίνης) και γι αυτό καταργείται μετά από χορήγηση ενός ανταγωνιστού του οπιοειδούς αυτού (ναλοξόνη). Η αύξηση της β-ενδορφίνης διαρκεί περίπου 24 ώρες (Petti et al, 1998). Η β-ενδορφίνη παράγεται από ένα πρόδρομο μόριο, τη προ-οπιομελανοκορτίνη, το οποίο βρίσκεται σε μεγάλες ποσότητες στον τοξοειδή πυρήνα του υποθαλάμου, στην υπόφυση, στον προμήκη και σε περιφερικούς ιστούς, όπως το έντερο και οι ωοθήκες. Η προ-οπιομελανοκορτίνη διασπάται για να σχηματίσει την αδενοκορτικοτρόπο ορμόνη (ACTH) και τη β-λιποπρωτεΐνη, από την οποία προέρχεται η β-ενδορφίνη. Το 1986 (Aleem et al, Am J Obstet Gyneco και Fertil Steril) έδειξαν την παρουσία ανοσοαντιδραστικής β-ενδορφίνης στο υγρό των ωοθηλακίων σε φυσιολογικές και πολυκυστικές ωοθήκες. Πιστεύεται σήμερα, ότι, η έκκριση γοναδοτροπίνης και η ρύθμιση του εμμηνορροϊκού κύκλου, συντελείται κυρίως μέσω ενδογενών οπιοειδών πεπτιδίων, τα επίπεδα των οποίων επηρεάζονται από την εκλυτική ορμόνη των γοναδοτροπινών (γοναδοεκλυτίνη, εκλυτική ορμόνη της FSH και LH). Εξ άλλου, τα παραγωγά κέντρα της β-ενδορφίνης και της γοναδοεκλυτίνης βρίσκονται και τα δύο στον τοξοειδή πυρήνα του υποθαλάμου. Πολλές εργασίες ανασκόπησης έχουν δείξει τη σχέση των δύο ουσιών (Karla et al, 1997, Paul and Spies, 1997, Rossmanith, 1988). Επειδή ο βελονισμός αυξάνει τα επίπεδα της β-ενδορφίνης, που με τη σειρά της επηρεάζει την έκλυση γοναδοεκλυτίνης (GnRH) και τον εμμηνορροϊκό κύκλο, είναι λογικό να υποθέσουμε, ότι, ο βελονισμός επηρεάζει την ωορρηξία και τη γονιμότητα. Αυτό έχει μέχρι σήμερα αποδειχθεί σε πειράματα σε ζώα, ότι δηλαδή ο βελονισμός ομαλοποιεί τη GnRH και επηρεάζει τα επίπεδα της γοναδοτροπίνης στην περιφέρεια (Lin JH et al, 1988, Yang SP et al, 1994). Σύμφωνα με τον R. Chang (American Society of Reproductive Medicine, Fertil Steril 2002 Dec, 78(6): ) και τους συνεργάτες του, η δράση του βελονισμού μπορεί να ερμηνευθεί με τους πιο κάτω βιολογικούς μηχανισμούς: Ρυθμίζει τις ορμόνες της γονιμότητας το στρες και άλλους παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν δυσλειτουργία του υποθαλαμο υποφυσιακού ωοθηκικού άξονα και που, τελικά ευθύνονται για την ορμονική ανισορροπία των υπογόνιμων γυναικών ή ανδρών. Ο βελονισμός ασκεί αυτή τη συγκεκριμένη δράση μέσω της εγκεφαλικής β-ενδορφίνης, που επηρεάζει άμεσα την έκκριση γοναδοτροπίνης από τον υποθάλαμο, της FSH από την υπόφυση, των οιστρογόνων και της προγεστερόνης από τις ωοθήκες. Οι επόμενες γενιές εργασιών θα αφορούν την μέτρηση του mrna των ορμονών αυτών. Η παραγωγή γοναδοτροπίνης ελέγχεται και αυτή από τα επίπεδα της β-ενδορφίνης (και τα δύο κέντρα παραγωγής βρίσκονται στον τοξοειδή πυρήνα του υποθαλάμου). Ο βελονισμός αυξάνει σημαντικά τα επίπεδα της β-ενδορφίνης στο αίμα, στο ΕΝΥ και στο υγρό του ωοθυλακίου των ωοθηκών, άρα επηρεάζει (ρυθμίζει) την έκκριση της GnRΗ, κατά την έμμηνο ρύση και την ωορρηξία και μπορεί να αποτελεί σημαντικό παράγοντα για τη γονιμότητα. Σημεία βελονισμού του σώματος και του πτερυγίου του αυτιού μπορεί να επηρεάσουν τα επίπε- 17

18 Βελονισμός & υπογονιμότητα - στειρότητα δα πλάσματος ορμονών όπως, της FSH, LH και E2. Καλύτερες εργασίες στο μέλλον θα μας δείξουν τόσο τον τρόπο, όσο και τη χρησιμότητα της παρέμβασης με βελονισμό. Αυξάνει την αιματική ροή στα αναπαραγωγικά όργανα, μέσω της μείωσης του συμπαθητικού τόνου. Έτσι επιτυγχάνονται δύο στόχοι: α) βελτιώνεται το περιβάλλον των ωοθηκών, μέσα στις οποίες θα αναπτυχτεί το ώριμο ωοθυλάκιο και β) βελτιώνεται το περιβάλλον του ενδομητρίου, το οποίο θα υποδεχθεί (θα φιλοξενήσει) το γονιμοποιημένο ωάριο. Σε αυτό συμβάλλει σημαντικά και η αγχολυτική (συμπαθητικολυτική) δράση του βελονισμού. Αντισταθμίζει και μειώνει την αρνητική επίδραση του Συνδρόμου Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ), μιας από τις κύριες αιτίες υπογονιμότητας (το 20-75% των υπογόνιμων γυναικών πάσχουν από ΣΠΩ). Μειώνει τον συμπαθητικό τόνο και βελτιώνει τα επίπεδα των ορμονών. Πιστεύουμε ότι, ο βελονισμός μειώνει τον αριθμό των κυστών, ευοδώνει την ωορρηξία, βοηθάει στην εμφύτευση του ωαρίου ή του βλαστοκυττάρου, και ρυθμίζει τον εμμηνορροϊκό κύκλο των γυναικών με Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών. Ελέγχει επίσης, δρώντας παράλληλα και σε άλλα κέντρα του υποθαλάμου όπως ο τοξοειδής πυρήνας, την παχυσαρκία και την ανορεξία που συνοδεύουν συχνά το σύνδρομο. Σε γυναίκες με Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών, ο ηλεκτροβελονισμός βελτιώνει τα ποσοστά κύκλων ωορρηξίας από 15% (3 μήνες πριν τη θεραπεία), σε 66% (περισσότερους από 3 μήνες μετά τη θεραπεία). Σύμφωνα με τον Paulus (2002) Στον βελονισμό οι βελόνες συχνά τοποθετούνται σε σημεία με μυϊκό υπόστρωμα (μυϊκός ιστός), ερεθίζοντας τους εργο-υποδοχείς των μυών (παράγουν μυϊκή σύσπαση με την είσοδο jumping acupuncture). Αυτό οδηγεί σε αύξηση της β-ενδορφίνης στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό (αποτέλεσμα παρόμοιο με αυτό της ευφορίας των αθλητών - runner s high). Το υποθαλαμικό β-ενδορφινεργικό σύστημα δρα ανασταλτικά στο αγγειοκινητικό κέντρο του στελέχους, μειώνοντας τη συμπαθητική δραστηριότητα (σε περιφερικό και νωτιαίο επίπεδο). Αυτό οδηγεί σε μείωση της περιφερικής αντίστασης σε αγγειοβελτίωση και σε αγχόλυση/ηρεμία. Ο μηχανισμός ελέγχου που ασκεί ο βελονισμός στο ενδοκρινικό σύστημα αφορά τους HPA / HPO άξονες (Σχήμα 1). Αφορά, επίσης, τον έλεγχο του συστήματος διαχείρισης του στρες μέσω βελονισμού (Karavis 2010). Σχήμα 1 18 Σύμφωνα με την E. Stener Victorin (2006): Η χρήση του βελονισμού στην υπογονιμότητα έχει αυξηθεί σημαντικά και κερδίζει σε δημοτικότητα. Ο βελονισμός φαίνεται ότι έχει δράση στη βελτίωση της αιματικής ροής ωοθηκών και μήτρας. Έχει δοκιμαστεί με επιτυχία σαν αναλγητικό κατά τη διάρκεια της ωοληψίας. Μπορεί να ισορροπήσει τις ενδοκρινικές και μεταβολικές διαταραχές γυναικών με Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών. Φαίνεται να έχει θετικό αποτέλεσμα, χωρίς παρενέργειες, στο ποσοστό κλινικών κυήσεων, αν και τα δεδομένα που υπάρχουν δεν είναι ομοιογενή για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα. Αυτά ήταν τα πρώτα ερευνητικά βή-

19 Καράβης Μιλτιάδης ματα σχετικά με τον βελονισμό σε προγράμματα υποβοηθούμενης γονιμοποίησης. Οι έρευνες δεν σταματούν εδώ. Νέα στοιχεία έρχονται από τις ΗΠΑ. Ερευνητές από τρία σημαντικά ερευνητικά κέντρα: Oregon College of Oriental Medicine (Portland, Oregon), Northwest Center for Reproductive Sciences (Kirkland, Washington), και University of Washington (Seattle, Washington) προσπαθούν να συμφωνήσουν (μαζί με άλλες προσωπικότητες από την Ευρώπη) σε ένα κοινό πρωτόκολλο βελονισμού για την υπογονιμότητα σε συνδυασμό με IVF. Συμφώνησαν πριν την εμβρυομεταφορά να χρησιμοποιήσουν τα σημεία βελονισμού: SP 8, SP 10, LV 3, ST 29, RN 4 και μετά την εμβρυομεταφορά τα σημεία βελονισμού: DU 20, KI 3, SP 6, PC 6. Για τόνωση της γονιμότητας σε άνδρες και γυναίκες: SP 6, RN 4, RN 3 and Zigong (Ex-CA1), DU 20 και SP 36 (Σχήματα 2 και 3). Οι περισσότερες κλινικές μελέτες μέχρι σήμερα δείχνουν ότι ο βελονισμός μπορεί να είναι χρήσιμος στο στάδιο της εμβρυομεταφοράς σε προγράμματα εξωσωματικής γονιμοποίησης, και σκοπός της προσθήκης της θεραπείας αυτής είναι τα υψηλά ποσοστά εγκυμοσύνης και ο μεγαλύτερος αριθμός γεννήσεων (Cheong 2008, Manheimer 2008, Kong 2009, Chen 2009, Smith 2006, Westergaard 2006). Υπήρξαν όμως και εξαιρέσεις (Domar 2009). Σε μία πρόσφατη μεγάλη μελέτη, το ποσοστό εγκυμοσύνης στην ομάδα του βελονισμού ήταν χαμηλότερο από εκείνο της ομάδας ελέγχου (Cheong 2010). Αυτή η μελέτη χρησιμοποίησε μάλλον ενεργή θεραπεία στην ομάδα ελέγχου (ένα είδος βελονισμού), δημιουργώντας έτσι αμφιβολίες σχετικά με την εγκυρότητα των ευρημάτων. Σε άλλη μελέτη (Ernest Hyng Yu Ng et al, 2012), η ομάδα βελονισμού φαίνεται να έχει χαμηλότερα ποσοστά κυήσεων (48,3%) σε σύγκριση με την ομάδα placebo-βελονισμού (55,1%). Κανένας από τους ερευνητές δεν μπόρεσε να δώσει μια πειστική ερμηνεία αυτού του αποτελέσματος. Τα στοιχεία όμως παραμένουν ισχυρά υπέρ της χρήσης του βελονισμού (ιδιαίτερα αν η γυναίκα το επιθυμεί). Θα λέγαμε σε τίτλους ότι ο βελονισμός: Ρυθμίζει τις ορμόνες που είναι υπεύθυνες για τη γονιμότητα (Anderson 2007) Αυξάνει τη αιμάτωση στα αναπαραγωγικά όργανα (Ho 2009, Anderson 2007) Αυξάνει τη παραγωγή ωαρίων (Jin 2009) και βελτιώνει τη ποιότητά τους (Chen 2009), γεγονός που θα μπορούσε να βελτιώσει τις πιθανότητες κλινικής κύησης. Ενισχύει τη ωχρινική (εκκριτική) λειτουργία (Huang 2009) Ρυθμίζει την έκφραση του υποδοχέα της FSH (Jin 2009). Ομαλοποιεί τα επίπεδα κορτιζόλης και προλακτίνης (Magarelli 2008). Μειώνει το στρες (Anderson 2007, Balk et al 2010) 19 Υποβοηθά την εμφύτευση του εμβρύου (Liu 2008, Juan Gui 2012). Βελονισμός και ανοσιακό σύστημα Ο εγκέφαλος και το ανοσοποιητικό σύστημα είναι τα δύο κύρια συστήματα που βοηθούν τους οργανισμούς να προσαρμόζονται στα «εχθρικά» περιβάλλοντα στα οποία ζούνε. Κατά τη διάρκεια μιας ανοσολογικής αντίδρασης (εκατοντάδες χιλιάδες φορές το λεπτό) ο εγκέφαλος και το ανοσοποιητικό σύστημα «συνομιλούν» και η επικοινωνία τους είναι πρωταρχική για τη διατήρηση της ομοιόστασης. Στη «συνομιλία» συμμετέχουν το υποθαλαμο-υποφυσιακό-επινεφριδικό σύστημα και το συμπαθητικό νευρικό σύστημα. Όλα τα λεμφοποιητικά όργανα έχουν συμπαθητική/νοραδρενεργική νεύρωση. Κατά τη διάρκεια μιας συμπαθητικής διέγερσης (stress ή distress προγραμμάτων IVF), ποσότητες νοραδρεναλίνης απελευθερώνονται στις συμπαθητικές νευρικές απολήξεις των λεμφοποιητικών οργάνων και των κυκλοφορούντων ανοσοκυττάρων- στόχοι της περιφέρειας που διαθέτουν αδρενο-υποδοχείς. Μέσω της διέγερσης των υποδοχέων αυτών, παράγεται νοραδρεναλίνη τοπικά, η οποία μαζί με άλλες κατεχολαμίνες (π.χ. επινεφρίνη) επη- Πολύ σημαντικά σημεία για την ξεκούραση και στήριξη των αθλητών (δράση στον υποθαλαμο-υποφυσιακο-αδρενεργικό άξονα). Καράβης 2008, HPA axis and acupuncture Σχήμα 2

20 Βελονισμός & υπογονιμότητα - στειρότητα ρεάζουν την κίνηση, την κυκλοφορία και τον πολλαπλασιασμό (αναπαραγωγή) των λεμφοκυττάρων, ενώ ελέγχουν την παραγωγή κυτταροκινών (TNF, IL-1, IL 6) και την λειτουργική ικανότητα των λεμφοποιητικών οργάνων. Από τα ανωτέρω, προκύπτει ότι τα στρεσογόνα ερεθίσματα επηρεάζουν αρνητικά τη δράση των προστατευτικών μηχανισμών του ανοσιακού (δραστηριότητα κυτταροτοξικών κυττάρων και Τ λεμφοκυττάρων) και του ενδοκρινικού συστήματος. Ο βελονισμός και ο ηλεκτροβελονισμός φαίνεται ότι έχουν τη δυνατότητα να ρυθμίζουν την ανοσολογική και ενδοκρινική απάντηση. Μετά τη θεραπεία παράγονται β-ενδορφίνες από τον υποθάλαμο, ενώ το αυτόνομο ρυθμίζεται μέσω προσαγωγών ινών του πυρήνα της μονήρους δεσμίδας της γέφυρας (αντιφλεγμονώδες χοληνεργικό αντανακλαστικό μέσω της Ach του πνευμονογαστρικού νεύρου). Παράλληλα, η τμηματική διέγερση των δερμοτομίων των ανοσοποιητικών οργάνων (θύμου, σπλήνα, επινεφριδίων) θα ρυθμίσει την αυτόνομη νεύρωση των οργάνων αυτών, βελτιώνοντας έτσι την αιμάτωση και τη λειτουργική τους δυνατότητα. Επομένως, η θεραπευτική δράση του βελονισμού αφορά κυρίως στη ρύθμιση της λειτουργίας του υποθαλαμο-υποφυσιακού άξονα (σύστημα διαχείρισης του στρες) μέσω σημείων βελονισμού που βρίσκονται διάσπαρτα στα άκρα, στην κοιλιακή χώρα, στο πρόσθιο θωρακικό τοίχωμα, στην κατώτερη θωρακική και άνω οσφυϊκή περιοχή παρασπονδυλικά και στο λοβό του αυτιού. Αυτός είναι ο λόγος που τα τελευταία χρόνια όλες οι έρευνες συμφωνούν στο γεγονός ότι ο βελονισμός: εξομαλύνει την ημερήσια διακύμανση των επιπέδων ACTH, κορτιζόλης και μελατονίνης, μειώνει τη συμπαθητική δραστηριότητα που σχετίζεται με το στρες και ρυθμίζει ανοσιακούς μηχανισμούς, βελτιώνοντας τη μη ειδική ανοσιακή απάντηση. Σχήμα 3 Η αποτελεσματικότητα του βελονισμού στην επίτευξη των πιο πάνω θεραπευτικών στόχων εξαρτάται από την επιλογή των ειδικών σημείων βελονισμού, ειδικών για κάθε νόσημα και κάθε ασθενή (δράση σχετιζόμενη με τα σημεία βελονισμού) και από την τεχνική ένθεσης της βελόνας και χειρισμού της κατά τη διάρκεια της θεραπευτικής συνεδρίας (δράση σχετιζόμενη με την τεχνική ερεθισμού). Φαίνεται, για παράδειγμα, ότι ισχυρός ερεθισμός των σημείων βελονισμού (διέγερση και απάντηση μέσω Αδ νευρικών ινών) διεγείρει τον υποθαλαμοϋποφυσιακό άξονα (αύξηση ACTH) και τον συμπαθητικό τόνο (αδρεναλίνη) και προκαλεί τόνωση του ανοσοποιητικού (αντιφλεγμονώδη δράση μέσω κορτιζόλης / δέσμευση από GR υποδοχείς). Αντίθετα, ήπιος ερεθισμός των σημείων βελονισμού με λεπτή βελόνα και επιφανειακή ένθεση (διέγερση και απάντηση μέσω Αβ νευρικών ινών) μειώνει τη συμμετοχή του υποφυσιακού επινεφριδικού άξονα, μειώνει τη συμπαθητική συμμετοχή, παράγοντας παρασυμπαθητικοτονία (ευφορία, ηρεμία, αγχόλυση), ενεργοποιεί πυρήνες του μεταιχμιακού συστήματος που έχουν σχέση με συναισθηματικές απαντήσεις και ρυθμίζει τον σπλαγχνικό πόνο και την δραστηριότητα. Και οι δύο τεχνικές αλλά και ο ηλεκτροβελονισμός 2Hz και 100Hz μεταβάλλουν τα επίπεδα της υποφυσιακής β-ενδορφίνης, της σεροτονίνης και της νορεπινεφρίνης. Αρχές Κινέζικης Παραδοσιακής Ιατρικής Θα ήθελα να κλείσω αυτή την αναφορά στις εργασίες για την υπογονιμότητα καταθέτοντας και την άποψη των Ιατρών της Κινέζικης Παραδοσιακής Ιατρικής. Οι Κινέζοι, έχοντας αδυναμία στον μεταφορικό λόγο αναφέρουν: «Βελτίωσε το χώμα (τη Γη, το υπέδαφος) πριν να φυτέψεις τον σπόρο». Σε αυτή τη μεταφορά στηρίζουν τις θεραπευτικές αρχές για την υπογονιμότητα. Στόχος της θεραπείας είναι η γυναίκα και το γυναικείο σώμα ως σύνολο (βιολογία, συναίσθημα, συμπεριφορά), και όχι η ωοθήκη, η μήτρα ή το έμβρυο. Ο ιδανικός χρόνος για την προετοιμασία του σώματος είναι τρεις μήνες πριν τον πρώτο κύκλο (την πρώτη απόφαση) για IVF. Τότε προτείνεται βελονισμός δύο φορές ανά εβδομάδα, μέχρι το πρώτο θετικό τεστ εγκυμοσύνης και μια φορά την εβδομάδα για το πρώτο τρίμηνο της κύησης (αποφεύγοντας τα σημεία βελονισμού της κοιλιακής χώρας, της ιερής χώρας και του πυελικού εδάφους). Οι στόχοι της θεραπείας είναι γενικότεροι: εξισορρόπηση του νευρικού, ανοσιακού και ενδοκρινικού συστήματος, ρύθμιση του στρες, διατήρηση του μερονύχτιου ρυθμού, τόνωση της ενέργειας του οργανισμού (γενικά) και βελτίωση της λειτουργίας των αναπαραγωγικών οργάνων (ειδικότερα). Οι μεσημβρινοί των νεφρών, του ήπατος και του σπλήνα, καθώς και οι ιστοί και τα όργανα με τα οποία αυτοί συνδέονται, σχετίζονται με τα προβλήματα αναπαραγωγής και την υπογονιμότητα. Σύμφωνα με τις αρχές της παραδοσιακής κινέζικης ιατρικής, ο νεφρός σχετίζεται με το αναπαραγωγικό σύστημα, το ήπαρ ρυθμίζει τη ροή της ζωτικής ενέργειας του σώματος και ο σπλήνας είναι η βασική πηγή ενέργειας και αίματος. Επίσης, τέσσερις τουλάχιστον παράδοξοι μεσημβρινοί σχετίζονται με γυναικολογικές παθήσεις ή δυσλειτουργίες: Κυβερνητικό Αγγείο, Αγγείο Συλλήψεως, Ντάι Μάι (ζωστήρας) και Τσόνγκ Μάι. Τα περισσότερα σημεία βελονισμού στη γυναικολογία προκύπτουν από τη 20

21 Καράβης Μιλτιάδης σχέση αυτών των έξι μεσημβρινών. Πάντοτε δίνουν συμβουλές για σωστή διατροφή, ανάπαυση, άσκηση και δραστηριότητα. Μείωση τσιγάρου και αλκοόλ. Το στρες θεωρείται σημαντικό εμπόδιο στην όλη διαδικασία. Στον παραδοσιακό βελονισμό, η υπερβολή των συναισθημάτων θεωρείται αιτία ασθένειας. Σε κάποιες γυναίκες αυτό μπορεί να είναι η κύρια αιτία της ορμονικής δυσλειτουργίας. Θα προκύψει από το ιστορικό και την κλινική εξέταση. Εξυπακούεται, λοιπόν, ότι το πρωτόκολλο βελονισμού εξατομικεύεται. Υπάρχουν τόσα πρωτόκολλα βελονισμού, όσες είναι και οι υπογόνιμες γυναίκες. Τα σημεία βελονισμού και η τεχνική ένθεσης εξαρτώνται από τη διάγνωση και το ατομικό ιστορικό του κάθε ασθενούς. Υπάρχουν κάποια στάνταρτ σημεία βελονισμού, που χρησιμοποιούνται σαν βάση για το θεραπευτικό σχήμα (θεραπεία βάσης), που σε αυτά προστίθενται σημεία βελονισμού, που αφορούν με έναν ιδιαίτερο τρόπο κάθε περιστατικό ξεχωριστά. Υπάρχουν βιβλία παραδοσιακής κινέζικης ιατρικής με όλα τα σύνδρομα και τα θεραπευτικά σχήματα βελονισμού διαθέσιμα σε κάθε μελετητή. Δεν υπάρχουν όμως μελέτες, που να ερευνούν την αποτελεσματικότητα, την αξιοπιστία και τη σημασία της πιστής τήρησης των θεραπευτικών αρχών της Παραδοσιακής Κινέζικης Ιατρικής. Μεταναλύσεις Οι μεταναλύσεις είναι ενδεικτικές του ενδιαφέροντος που υπάρχει στον ιατρικό κόσμο για την αποτελεσματικότητα του βελονισμού στην υπογονιμότητα. Σύμφωνα με μετανάλυση που πραγματοποιήθηκε από ερευνητές του πανεπιστημίου του Maryland, ο βελονισμός αυξάνει τα ποσοστά εγκυμοσύνης και τον πραγματικό αριθμό των γεννήσεων σε πληθυσμούς υπογόνιμων γυναικών, που υποβλήθηκαν σε IVF. Η συγκεκριμένη ανασκόπηση, η οποία ήταν η πρώτη μετανάλυση που δημοσιεύθηκε για την υπογονιμότητα, περιλάμβανε επτά κλινικές έρευνες με συμμετοχή 1366 γυναικών και υποστηρίζει την εφαρμογή μιας και μοναδικής συνεδρίας βελονισμού πριν την εμβρυομεταφορά (Eric Manheimer et al, Effects of acupuncture on rates of pregnancy and live birth among women undergoing in vitro fertilization: systematic review and meta-analysis. BMJ Mar 8;336(7643):545-9). Τον Μάρτιο του 2012, δημοσιεύθηκε μια νέα μετανάλυση, που συμπεριέλαβε 23 κλινικές εργασίες με συμμετοχή γυναικών. (Cui Hong Zheng, Guang Ying Huang,, Ming Min Zhang, Wei Wang, Effects of acupuncture on pregnancy rates in women undergoing in vitro fertilization: a systematic review and meta-analysis, Fertn Stert, Volume 97, Issue 3, Pages , March 2012). Ο βελονισμός βελτίωσε και τους δύο κλινικούς δείκτες (clinical pregnancy rate CPR και live birth rate LBR) σε υπογόνιμες γυναίκες που υποβλήθηκαν σε IVF πρωτόκολλο. Έκτοτε, άλλες έξι μεταναλύσεις επιβεβαίωσαν τις θετικές για τον βελονισμό δράσεις. Ο μελετητής θα βρει το σύνολο των μεταναλύσεων και την ακριβή περιγραφή τους, στο άρθρο ανασκόπησης της ερευνήτριας Stener Victorin (Elisabet Stener-Victorin, Eric Manheimer, Commentary on the Cochrane Review of Acupuncture and Assisted Conception, Explore (NY) MAR-APR; 7(2): ). Κέντρο Έρευνας και Εφαρμογής Βελονισμού ( ) Στο κέντρο μας εφαρμόζουμε τα συγκεκριμένα πρωτόκολλα βελονισμού από το 1998, χρονιά κατά την οποία το συγκεκριμένο πρωτόκολλο ανακοινώθηκε για πρώτη φορά, στο Παγκόσμιο Συνέδριο Βελονισμού της ICMART στη Βαρκελώνη από την Stener Victorine. Περισσότερες από 80 (ογδόντα) υπογόνιμες γυναίκες, ηλικίας ετών, παρακολουθήθηκαν την πενταετία Πραγματοποιήθηκαν συνεδρίες βελονισμού, ωτοβελονισμού και ηλεκτροβελονισμού, συνεδρίες βελονισμού κατά μέσο όρο, ανά γυναίκα. Η βασική παρακολούθηση γινόταν από τον γυναικολόγο (που στις περισσότερες περιπτώσεις είχε παραπέμψει σε εμάς το περιστατικό) και στο σύνολό τους ακολουθούσαν πρόγραμμα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής με ένα ευρύ φάσμα τεχνικών από απλές, ελάχιστα παρεμβατικές μεθόδους, όπως η απλή σπερματέγχυση, έως πιο εξελιγμένες μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής όπως κλασική εξωσωματική (IVF), μικρογονιμοποίηση (ICSI), υποβοηθούμενη εκκόλαψη, καλλιέργεια βλαστοκύστης, πρόγραμμα υποβοήθησης κύησης με φυσικό κύκλο, με ή χωρίς ταυτόχρονη φαρμακευτική (ορμονική) διέγερση ωοθηκών. Βελονισμός εφαρμόσθηκε σε όλες τις φάσεις της διαδικασίας, από την ελεγχόμενη διέγερση των ωοθηκών, την ωοληψία και την εμβρυομεταφορά, με διαφορετικά πρωτόκολλα σε κάθε φάση και συνεχή υποστήριξη με ημιμόνιμες βελόνες σε σημεία βελονισμού των κάτω άκρων κατά τη διάρκεια της αναμονής των αποτελεσμάτων και αμέσως μετά την εμβρυομεταφορά. Επιλέχθηκαν ταυτόχρονα περιοχικά (τμηματικά) και συστημικά (γενικά) σημεία βελονισμού της πρόσθιας και της οπίσθιας επιφάνειας του σώματος, σε άνω και κάτω άκρα, κοιλιακή χώρα και ιερή μοίρα σπονδυλικής στήλης (πυελικά σημεία). Το πρωτόκολλο βελονισμού διαφοροποιήθηκε ανάλογα με το ιστορικό, τη συνολικότερη επιβάρυνση της γυναίκας από προηγούμενες προσπάθειες και φυσικά τα μοναδικά χαρακτηριστικά της καθεμίας (κυρίως συνοσηρότητα). Η θεραπεία διαρκεί λεπτά, επαναλαμβάνεται μια ή δύο φορές ανά εβδομάδα, την ημέρα της ωοληψίας και πριν την εμβρυομεταφορά. Το ιστορικό και η κατανόηση της στρατηγικής του γυναικολόγου είναι απαραίτητα στοιχεία για την επιλογή των κατάλληλων σημείων βελονισμού. Το ενδεικτικό πρωτόκολλο βελονισμού μπορεί να περιγραφεί ως εξής: Συστημικά σημεία: Γινγκτανγκ, DU 20, LI 4, SP 6, SP 9, SP 10, ST 36, LV 3, KI 3, KI 5, RN 3, RN 4, RN 6, KI 12, KI 13. Περιοχικά σημεία: BL 23, BL 53, BL 54, BL 57 και τα σημεία 21

22 Βελονισμός & υπογονιμότητα - στειρότητα των ιερών νεύρων BL 31, BL 32, BL 33 και BL 34. Ωτοβελονισμός: Σημεία ελέγχου του στρες (shen men, antieggression, anxiety and antidepression points). Συμπεράσματα Είναι σίγουρο ότι απαιτούνται περισσότερες, μεγαλύτερης κλίμακας και καλύτερα σχεδιασμένες μελέτες για να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα. Εκτός των κλινικών μελετών απαραίτητες είναι και οι εργαστηριακές / πειραματικές μελέτες εργαστηρίου για να διαλευκανθούν οι νευροφυσιολογικοί μηχανισμοί που σχετίζονται τόσο με την υπογονιμότητα, όσο και με τη θεραπεία της. Η μελέτη της λειτουργίας του υποθαλαμο υποφυσιακού ωοθηκικού άξονα είναι πολύπλοκη. Το σύμπλεγμα υποθάλαμος-υπόφυση επηρεάζει δεκάδες πτυχές της λειτουργικής ευρυθμίας του οργανισμού (Chrousos G, stress research, 1992, 1995, 1998): ορμόνες, ρύθμιση του αυτόνομου, ομοιοστασία ύδατος και ηλεκτρολυτών, θερμορύθμιση, μεταβολικές/ενεργειακές ανάγκες, συναισθηματική συμπεριφορά, κύκλο ύπνου/εγρήγορσης, ρύθμιση του στρες, χρονοβιολογία, κ.ά. Απαιτούνται έρευνες ετών για να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα. Ας σκεφτούμε, όμως, τις υπογόνιμες γυναίκες, που σήμερα υποβάλλονται σε θεραπεία. Αυτές, που ακολουθούν προγράμματα υποβοηθούμενης εγκυμοσύνης, που θα ήθελαν ένα μωρό και προσπαθούν γι αυτό καταθέτοντας χρόνο, χρήμα και σημαντική ποσότητα σωματικής, νοητικής και ψυχικής ενέργειας. Η πρόταση του βελονισμού είναι μια πρόταση ασφαλής, απλή, φτηνή, συμπληρωματική (όχι εναλλακτική) της βιοϊατρικής επιστήμης, που μπορεί να αυξήσει 12-15% τα ποσοστά επιτυχίας ενός προγράμματος IVF. Μπορεί οι εργασίες να μην είναι επαρκείς, πραγματοποιήθηκαν όμως σε μεγάλα πανεπιστημιακά κέντρα, δεν κρύβονται πίσω από αυτές οικονομικά ή άλλα συμφέροντα, οι συγγραφείς και οι ερευνητές προσπάθησαν να μειώσουν τα σφάλματα και να αντιμετωπίσουν δίκαια τον βελονισμό. Τελικά, τα περισσότερα στοιχεία δείχνουν μια σαφή δράση υπέρ της εφαρμογής τουλάχιστον δύο θεραπειών βελονισμού: μια θεραπεία πριν και μία θεραπεία 2 με 3 ημέρες μετά την εμβρυομεταφορά. Μια πληρέστερη θεραπεία περιλαμβάνει 8 με 12 συνεδρίες βελονισμού, 1-2 μήνες πριν την αρχή μιας προσπάθειας με εξωσωματική γονιμοποίηση. Για τις γυναίκες με Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών ή άλλες ορμονικές ανωμαλίες αιτείται περισσότερη σκέψη, περισσότερες θεραπείες και στενότερη συνεργασία του ιατρού που εφαρμόζει τον βελονισμό με τον γυναικολόγο τους. Ο βελονισμός εφαρμόζεται εκατοντάδες χρόνια στις χώρες της Άπω ανατολής. Η αποτελεσματικότητα του μελετάται δεκαετίες. Ο βιοϊατρικός βελονισμός προσπαθεί να βασίζεται σε ενδείξεις. Αν ο γιατρός που τον εφαρμόζει έχει μελετήσει τα συγκεκριμένα πρωτόκολλα και έχει παρακολουθήσει τα ειδικά σεμινάρια και τα συνέδρια που γίνονται σε Ευρώπη και Αμερική, μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην υπογονιμότητα, παράλληλα και σε συνεργασία με τους συναδέλφους που εφαρμόζουν τα ειδικά προγράμματα γονιμότητας και εξωσωματικής γονιμοποίησης. Βιβλιογραφία 1. Andersson S, Lundeberg T. Acupuncture: from empiricism to science: functional background to acupuncture effects in pain and disease. Med Hypotheses. 1995;45: Bavister BD, Boatman DE, Leibfried L, Loose M, Vernon MW. Fertilization and cleavage of rhesus monkey oocytes in vitro. Biol Reprod. 1983;28: Cai W. Acupuncture and the nervous system. Am J Chin Med. 1992; 20: Cnattingius, S. et al, New England Journal of Medicine Vol.343(25): , Dec, Dieterle,S., Ying, G., Hatzmann, W., Neuer, A. Fertility and Sterility, May, Vol. 85(5): , George, L., et al. Paediatric and Perinatal Epidemiology, Vol. 20 (2): , March,2006. Gerhard I, Postneek F. Auricular acupuncture in the treatment of female infertility. Gynecol Endocrinol. 1992;6: Patton PE, Eaton D, Burry KA, Wolf DP. The use of gonadotropinreleasing hormone agonist to regulate oocyte retrieval time. Fertil Steril. 1990; 54: Paulus, W., et al. Fertility and Sterility. April, Vol. 77 (4): , Pei, J., Strehler, E., Noss, U. et al. Fertility and Sterility, July, Vol. 84 (1), pgs , Siterman S, Eltes F, Wolfson V, Zabludovsky N, Bartoov B. Effect of acupuncture on sperm parameters of males suffering from subfertility related to low sperm quality. Arch Androl. 1997;39: Smith, C., Coyle, M., et al. Fertility and Sterility, May, Vol. 85 (5) , Stener-Victorin E, Waldenstrom U, Andersson SA, Wikland M. Reduction of blood flow impedance in the uterine arteries of infertile women with electro-acupuncture. Hum Reprod. 1996;11: Vincent CA, Richardson PH. The evaluation of therapeutic acupuncture: concepts and methods. Pain. 1986;24: Westergaard, L., Mao, Q., et al. Fertility and Sterility, May, Vol. 85 (5): , Βασική έρευνα: Βελονισμός και υπογονιμότητα Ovarian blood flow responses to electro-acupuncture stimulation at different frequencies and intensities in anaesthetized rats: Stener-Victorin et.al. AutonNeurosci Oct 31;108(1-2):50-6. o This study demonstrated that acupuncture can significantly increase or decrease ovarian blood flow, depending on how the protocol is applied. Auricular acupuncture in the treatment of female infertility: Gerhard et.al. GynecolEndocrinol 1992 Sep;6(3): o This study compared acupuncture to standard hormone therapy in the treatment of infertility. For women with menstrual 22

23 Καράβης Μιλτιάδης irregularities (a subgroup of the patients in the study), acupuncture increased pregnancies by 28% over hormone therapy. There were no side effects in the acupuncture group but there were in the hormone group. Taking all women in the study into account, combined acupuncture and hormone therapy achieved the best results, producing 10% more pregnancies than hormone therapy alone. Reduction of blood flow impedance in the uterine arteries of infertile women with electro-acupuncture: Stener-Victorin et.al. HumReprod Jun;11(6): o Successful in-vitro fertilization (IVF) and embryo transfer require optimal endometrial receptivity at the time of implantation. This study showed that an eight treatment protocol was able to significantly increase blood flow to the uterus and may explain one mechanism for the substantial increases in pregnancies when acupuncture is properly incorporated into an IVF cycle. Clinical studies on the mechanism for acupuncture stimulation of ovulation: Mo et.al. J TraditChinMed 1993 Jun;13(2):115-9 o This study examined the effects of acupuncture on stimulating ovulation and regulating ovulatory problems. The researchers concluded that acupuncture seems to increase progesterone levels and regulate FSH, LH and E2 levels. This study involved 30 acupuncture treatments and had an 82% effective rate. The pain-relieving effect of electro-acupuncture and conventional medical analgesic methods during oocyte retrieval: a systematic review of randomized controlled trial. Stener-Victorin E. Hum Reprod Nov 11 o This review demonstrated that acupuncture analgesic effects are equal to conventional analgesic medication for oocyte retrieval. This is an important alternative for patients who are allergic or sensitive to analgesic medications. Effect of electro-acupuncture on ovarian expression of alpha (1)- and beta (2)-adrenoceptors, and p75 neurotrophin receptors in rats with steroid-induced polycystic ovaries. Stener-Victorin E. ReprodBiolEndocrinol Jun 7;3(1):21. o This study showed that acupuncture induced a more normalized response to estradiol in PCO rats. Acupuncture for treatment of climacteric syndrome--a report of 35 cases. Shen X. et. al. J TraditChinMed Mar;25(1):3-6. o In this study acupuncture was found to elevate abnormally low estradiol levels and to lower abnormally elevated FSH and LH levels due to climacteric syndrome. Controlled study on acupuncture for treatment of endocrine dysfunctional infertility Yang JR, et. al. Zhongguo Zhen Jiu 2005 May;25(5): o In this study, acupuncture was compared to Clomid administration in the treatment of endocrine dysfunction infertility. The study found acupuncture to have significantly higher pregnancy rates than Clomid administration (65% versus 45%). The study concluded that acupuncture is an effective treatment for infertility secondary to endocrine dysfunction * Τα σχήματα έχουν σχεδιαστεί από τη ζωγράφο Δήμητρα Λαμπρέτσα. Έχουν δημοσιευθεί στο Καράβης Μ, Αντιμετώπιση του Χρόνιου Μυοσκελετικού Πόνου με Βελονισμό, Επιστημονικές Eκδόσεις Παρισιάνου AE, Αθήνα

24 Η άσκηση Tσι Γκονγκ βελτιώνει την ποιότητα ζωής γυναικών με καρκίνο του μαστού που κάνουν ακτινοθεραπεία: αποτελέσματα μιας τυχαιοποιημένης ελεγχόμενης μελέτης Περίληψη Υπόβαθρο μελέτης Η ακτινοθεραπεία (ΑΚΘ) μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες που υποβαθμίζουν την ποιότητα ζωής του ασθενή. Αν και υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι νοητικοσωματικές πρακτικές, όπως το Τσι Γκονγκ, βελτιώνουν την ποιότητα ζωής καρκινοπαθών που έχουν αποθεραπευτεί, ελάχιστα είναι γνωστά για τα οφέλη αυτών των πρακτικών σε ασθενείς που υποβάλλονται σε θεραπευτική αγωγή ακτινοθεραπείας. Η συγκεκριμένη μελέτη εξετάζει την αποτελεσματικότητα του Τσι Γκονγκ στην ποιότητα ζωής γυναικών που πάσχουν από καρκίνο του μαστού κατά τη διάρκεια, αλλά και μετά την αγωγή της ακτινοθεραπείας. Συγγραφείς: Zhen Chen, Zhiqiang Meng, Kathrin Milbury, Wenying Bei, Ying Zhang, Bob Thornton, Zhongxing Liao, Qi Wei, Jiayi Chen, Xiaoma Guo, Luming Liu, Jennifer McQuade, Clemens Kirschbaum, Lorenzo Cohen Μετάφραση: Ανδρέας Σιμάτος ΘΚΙ Μέθοδος Επιλέχθηκαν ενενήντα έξι γυναίκες με καρκίνο του μαστού από ένα αντικαρκινικό κέντρο στη Σαγκάη της Κίνας και τυχαιοποιήθηκαν σε δύο ομάδες: την ομάδα άσκησης Τσι Γκονγκ (N=49) και την ομάδα ελέγχου που τέθηκε σε λίστας αναμονής για την παρέμβαση (N=47). Οι γυναίκες στην ομάδα Τσι Γκονγκ (qì gōng, 气功 ) έκαναν 5 μαθήματα την εβδομάδα για ένα χρονικό διάστημα 5 έως 6 εβδομάδων, κατά το οποίο παράλληλα υποβάλλονταν σε ακτινοθεραπεία. Τα αποτελέσματα σε ότι αφορά στην ποιότητα ζωής (π.χ. συμπτώματα κατάθλιψης, κόπωσης, διαταραχών ύπνου και συνολική ποιότητα ζωής) και οι διακυμάνσεις της καμπύλης κορτιζόλης αξιολογήθηκαν στην αρχή της θεραπείας (τιμές αναφοράς), κατά τη διάρκεια και στο τέλος της θεραπείας και έναν και τρεις μήνες αργότερα (περίοδος παρακολούθησης). Αποτελέσματα Η μέση ηλικία των γυναικών ήταν 46 ετών (ηλικιακό εύρος 25-64). Η κατανομή ανά στάδιο της νόσου ήταν: στάδιο 0 (7%), στάδιο I (25%), στάδιο II (40%) και στάδιο III (28%), με ένα ποσοστό ασθενών λίγο επάνω του 50% (54%) να έχει υποβληθεί σε μαστεκτομή. Πολυεπίπεδες αναλύσεις έδειξαν ότι οι γυναίκες της ομάδας Τσι Γκονγκ ανέφεραν με την πάροδο του χρόνου μείωση των συμπτωμάτων κατάθλιψης σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου (P=.05). Οι γυναίκες της ομάδας Τσι Γκονγκ με αυξημένα συμπτώματα κατάθλιψης κατά την έναρξη της ακτινοθεραπείας ανέφεραν βελτίωση του αισθήματος κόπωσης (P<0.1) και συνολική βελτίωση της ποιότητας ζωής σε σχέση με την ομάδα ελέγχου (P<0.5). Τα ευρήματα θεωρήθηκαν κλινικά σημαντικά. Δεν εντοπίστηκαν σημαντικές διαφορές στις ομάδες σχετικά με τις διαταραχές ύπνου και τις διακυμάνσεις της κορτιζόλης. Συμπέρασμα Η άσκηση του Τσι Γκονγκ μπορεί να έχει θεραπευτικά αποτελέσματα στη διαχείριση της ποιότητας ζωής γυναικών που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία για καρκίνο του μαστού. Τα ευεργετήματα είναι ιδιαιτέρως εμφανή σε ασθενείς με έντονα συμπτώματα κατάθλιψης πριν την παρέμβαση. Εισαγωγή Παρά τη ραγδαία ιατρική εξέλιξη στον τομέα της θεραπείας του καρκίνου, οι ασθενείς έρχονται επανειλημμένως αντιμέτωποι με παρενέργειες που υποβαθμίζουν την ποιότητα ζωής τους. Ιδιαιτέρως οι ασθενείς με καρκίνο του μαστού ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου γιατί, συνήθως, υποβάλλονται σε μακροχρόνια θεραπεία με συνδυασμό θεραπευτικών μεθόδων που συμπεριλαμβάνουν χειρουργικές επεμβάσεις, χημειοθεραπεία και ακτινοθεραπεία. 1,2 Αυτές οι μέθοδοι έχουν ως αποτέλεσμα τη συσσώρευση έντονα νοσηρών παρενεργειών που σχετίζονται με τη θεραπεία. Οι παρενέργειες αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων πόνο, κόπωση, αναπνευστικά προβλήματα, εγκαύματα από την ακτινοβολία, ναυτία, τάση για έμετο, 24

25 Zhen Chen, Zhiqiang Meng, Kathrin Milbury, Wenying Bei, Ying Zhang, Bob Thornton, Zhongxing Liao, Qi Wei, Jiayi Chen, Xiaoma Guo, Luming Liu, Jennifer McQuade, Clemens Kirschbaum, Lorenzo Cohen αϋπνία, υπογονιμότητα και σεξουαλικές δυσλειτουργίες. 3 Επίσης, είναι σύνηθες οι ασθενείς να παρουσιάζουν έντονα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης. 4 7 Η ψυχολογική κατάπτωση αποτελεί σημαντικό πρόβλημα γιατί συμβάλει στην απορρύθμιση του άξονα υποθαλάμου υπόφυσης επινεφριδίων, ΥΥΕ (hypothalamic-pituitary-adrenal, HPA), 8,9 η οποία έχει ισχυρό αντίκτυπο στην εξέλιξη του όγκου, στη συνολική διαδικασία ανάρρωσης ή ακόμη και στην πρόγνωση επιβίωσης της ασθενούς Μια αξιόπιστη εκτίμηση του βαθμού απορρύθμισης του άξονα ΥΥΕ είναι ο καθορισμός της καμπύλης ημερήσιας διακύμανσης κορτιζόλης, της «ορμόνης του στρες», η οποία αποτελεί και τελικό προϊόν της λειτουργίας του άξονα ΥΥΑ. 13 Μελέτες έχουν δείξει ότι και τα υψηλά επίπεδα κορτιζόλης αλλά και οι σταθερά υψηλές τιμές ή οι ακανόνιστες ημερήσιες διακυμάνσεις της κορτιζόλης προκαλούν υπορρύθμιση (down-regulation) της ανοσιακής απόκρισης και συνδυάζονται με κακή πρόγνωση για την επιβίωση ασθενών με καρκίνο του μαστού. 14,15 Όλο και περισσότερα στοιχεία δείχνουν ότι τεχνικές μείωσης του στρες (π.χ. διαλογισμός, ασκήσεις χαλάρωσης, διαφραγματική αναπνοή, καθοδηγούμενος οραματισμός και φυσική κίνηση) βελτιώνουν την ποιότητα ζωής και μειώνουν το φυσιολογικό στρες (π.χ. απορρύθμιση της λειτουργίας του άξονα ΥΥΕ) Ακόμη και αν φαίνεται ότι και μόνο η μεμονωμένη πρακτική τέτοιων τεχνικών μειώνει επιτυχώς το ψυχολογικό στρες, μια νοητικοσωματική τεχνική παρέμβασης όπως η αρχαία Κινέζικη πρακτική του Τσι Γκονγκ ( τσι ενεργειακή ροή, γκονγκ ικανότητα ή επίτευγμα), 20 η οποία συνδυάζει αρκετές από αυτές τις τεχνικές, μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στην αντιμετώπιση των πολύπλευρων αναγκών των ασθενών με καρκίνο του μαστού που υποβάλλονται σε ενεργητικές θεραπείες. Το Τσι Γκονγκ, μέσω της εναρμόνισης νου και σώματος κατά την εκτέλεση συγκεκριμένων κινήσεων, τεχνικών αναπνοής και διαλογισμού, καθώς και της ενσυνείδητης εστίασης του νου στη σωματική κίνηση, έχει ως κύριο στόχο τη διαχείριση της ζωτικής ενέργειας (τσι) του ατόμου προς όφελος της φυσικής, ψυχικής και πνευματικής του υγείας. Μια πρόσφατη επισκόπηση κλινικών ερευνών που πραγματεύονται τα αποτελέσματα της άσκησης του Τσι Γκονγκ σε καρκινοπαθείς που υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία έδειξε ότι στο σύνολό τους τα ευρήματα είναι θετικά. 21 Για παράδειγμα, σε ένα δείγμα 81 ασθενών με διάφορες διαγνώσεις καρκίνου οι οποίοι συμμετείχαν σε ένα πρόγραμμα άσκησης Τσι Γκονγκ 10 εβδομάδων, η έρευνα έδειξε βελτίωση της ποιότητας ζωής στο σύνολό της και εμφάνιση λιγότερων φλεγμονών σε σύγκριση με ασθενείς στις οποίες χορηγούνταν η συνήθης φροντίδα. 22 Από την άλλη πλευρά, λίγα είναι τα στοιχεία για ασθενείς που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία και τα δυνητικά μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, καθώς, καμία από τις προηγούμενες μελέτες σε καρκινοπαθείς δεν προέβλεπε περίοδο παρακολούθησης (follow-up) μετά τη λήξη του χρόνου παρέμβασης. Γι αυτό το λόγο, τα αποτελέσματα που έχει η άσκηση του Τσι Γκονγκ στην ποιότητα ζωής της ασθενούς καθώς και στους βιολογικούς δείκτες του στρες (π.χ. της κορτιζόλης) κατά τη διάρκεια, αλλά και μετά το πέρας της ακτινοθεραπείας, αποτελούν ένα αντικείμενο μεγάλου ενδιαφέροντος. Λόγω του ότι ο όρος «ποιότητα ζωής» αποτελεί μια ευρεία και πολυδιάστατη έννοια, 23 επικεντρωνόμαστε στα συνηθέστερα και μακροπρόθεσμα ζητήματα ποιότητας ζωής που αναφέρουν οι ασθενείς και στα οποία περιλαμβάνονται τα συμπτώματα κατάθλιψης, κόπωσης και διαταραχών ύπνου καθώς και η ποιότητα ζωής της ασθενούς στο σύνολό της. 24 Υποστηρίξαμε την υπόθεση ότι η ασθενής που ασκείται στο Τσι Γκονγκ θα διαπιστώσει βελτίωση της ποιότητας ζωής της (π.χ. μείωση των συμπτωμάτων κατάθλιψης, κόπωσης και διαταραχών ύπνου καθώς και βελτίωση της συνολικής ποιότητας ζωής) σε σύγκριση με την ασθενή που ανήκει στην ομάδα ελέγχου, και κατά τη διάρκεια, και μετά το πέρας της θεραπείας. Επίσης, υποστηρίξαμε την υπόθεση ότι οι γυναίκες που ανήκουν στην ομάδα Τσι Γκονγκ θα παρουσιάσουν μικρότερη απορρύθμιση του ρυθμού ημερήσιας έκκρισης κορτιζόλης, όπως αυτό αντικατοπτρίζεται στις απότομες μεταπτώσεις της ημερήσιας διακύμανσης κορτιζόλης και μικρότερη απόκριση κορτιζόλης κατά την αφύπνιση (cortisol awakening response CAR) από την ομάδα ελέγχου. Ως δευτερεύοντα στόχο, εξετάσαμε την αποτελεσματικότητα του προγράμματος Τσι Γκονγκ σε σχέση με τις τιμές αναφοράς των συμπτωμάτων κατάθλιψης στις γυναίκες ασθενείς. Μια πρόσφατη μετα-ανάλυση μελετών έδειξε ότι τα προ της παρέμβασης συμπτώματα κατάθλιψης, ψυχολογικού στρες μετριάζουν την αποτελεσματικότητα της ψυχοκοινωνικής, συμπεριφορικής θεραπείας των καρκινοπαθών, δείχνοντας ότι ψυχοκοινωνικές, συμπεριφορικές παρεμβάσεις μπορεί να είναι ευεργετικότερες σε καρκινοπαθείς με εντονότερα συμπτώματα κατάθλιψης. Κατά συνέπεια, καταλήξαμε στην υπόθεση ότι οι ασθενείς με υψηλές τιμές αναφοράς συμπτωμάτων κατάθλιψης θα επωφεληθούν περισσότερο από μια παρέμβαση άσκησης Τσι Γκονγκ σε σύγκριση με τις ασθενείς με χαμηλές τιμές αναφοράς. Ασθενείς και μέθοδος Πληθυσμός μελέτης. Η μελέτη πραγματοποιήθηκε στο αντικαρκινικό κέντρο του πανεπιστημίου Φου Νταν ( 复旦 ) της Σαγκάης στην Κίνα (Fudan University Shanghai Cancer Center) μεταξύ του 2005 και του 2007, σε συνεργασία με καθηγητές του ιατρικού αντικαρκινικού κέντρου Άντερσον του Χιούστον, Τέξας (Medical Anderson Cancer Center). Ως συμμετέχουσες στην έρευνα επιλέχτηκαν γυναίκες με καρκίνο του μαστού σταδίων 0 III, οι οποίες είχαν κλείσει το 18ο έτος της ηλικίας τους, γνώριζαν γραφή και ανάγνωση 25

26 Η άσκηση Tσι Γκονγκ βελτιώνει την ποιότητα ζωής γυναικών με καρκίνο του μαστού που κάνουν ακτινοθεραπεία και μιλούσαν τη μανδαρίνικη διάλεκτο, είχαν υποβληθεί σε μαστεκτομή και είχαν προγραμματίσει να υποβληθούν σε ακτινοθεραπεία διάρκειας 5 6 εβδομάδων. Οι ασθενείς που δεν συναίνεσαν, καθώς και αυτές που ασκούνταν τακτικά σε πρακτικές Τσι Γκονγκ ή Τάι Τσι (κατά δήλωσή τους) κατά το τελευταίο έτος αποκλείστηκαν από τη μελέτη. Διαδικασία. Οι δυνητικά συμμετέχουσες στη μελέτη ασθενείς ενημερώθηκαν για τη μελέτη από τους ογκολόγους - ακτινοθεραπευτές κατά τη διάρκεια επισκέψεων στην κλινική πριν από την έναρξη της θεραπείας ή μετά από την πρώτη συνεδρία. Το νοσηλευτικό προσωπικό της ερευνητικής ομάδας επιβεβαίωσε την καταλληλότητα των υποψηφίων και μετά από την έγγραφη συναίνεσή τους άρχισε η συλλογή δεδομένων. Πριν από την έναρξη της ΑΚΘ και την τυχαιοποίηση, οι ασθενείς συμπλήρωσαν το πρώτο ερωτηματολόγιο αξιολόγησης Τ1 (τιμές αναφοράς) και υποβλήθηκαν σε σιελογόνο δειγματοληψία - τέσσερις φορές ημερησίως για δύο συναπτές ημέρες προκειμένου να καθοριστεί ο ρυθμός κορτιζόλης σύμφωνα με τις δόκιμες διαδικασίες. 13,26 Οι συμμετέχουσες που θα υποβάλλονταν σε ΑΚΘ ως εξωτερικές ασθενείς στη συνέχεια τυχαιοποιήθηκαν σε δύο ομάδες: την ομάδα Τσι Γκονγκ και την ομάδα ελέγχου, σύμφωνα με τη μέθοδο προσαρμοστικής τυχαιοποίησης που καλείται ελαχιστοποίηση (minimization), 27 ώστε οι ομάδες να είναι κατά το δυνατόν ισορροπημένες ανάλογα με το στάδιο της νόσου, την ηλικία, το χρόνο που μεσολάβησε από τη διάγνωση, το είδος της χειρουργικής επέμβασης (μαστεκτομή ή ογκεκτομή) και το αν έχει προηγηθεί χημειοθεραπεία. Οι συμμετέχουσες που θα υποβάλλονταν σε ακτινοθεραπεία ως εσωτερικές ασθενείς αντιστοιχίστηκαν σε κοόρτεις προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα προτίμησης και προκατάληψης της ομάδας ελέγχου, αφού όλες οι εσωτερικές ασθενείς θα έμεναν στον ίδιο όροφο κατά τη θεραπεία. Κάθε εσωτερική ασθενής μιας συγκεκριμένης κοόρτης αντιστοιχίστηκε στην ίδια ομάδα με τη ρίψη του νομίσματος. Όταν όλες οι συμμετέχουσες της κοόρτης ολοκλήρωναν τη θεραπεία, η επόμενη κοόρτη αντιστοιχιζόταν στην εναλλακτική κατάσταση. Οι συμμετέχουσες στην ομάδα Τσι Γκονγκ ακολούθησαν το πρόγραμμα άσκησης του Τσι Γκονγκ όπως αυτό περιγράφεται παρακάτω. Οι γυναίκες στην ομάδα ελέγχου έλαβαν τη συνήθη φροντίδα. Οι συμμετέχουσες και των δύο ομάδων ολοκλήρωσαν τέσσερις πρόσθετες αξιολογήσεις που αποτελούνταν από σιελογόνο δειγματοληψία και συμπλήρωση ερωτηματολογίου ανάλογου με αυτού των τιμών αναφοράς: στο μέσο της θεραπείας (T2), κατά την τελευταία εβδομάδα της θεραπείας (T3), 1 μήνα μετά (T4) και 3 μήνες μετά (T5) το τέλος της θεραπείας. Στις ασθενείς δόθηκε ένα μικρό δώρο (αξίας περίπου 20 δολαρίων) κατά την ολοκλήρωση κάθε αξιολόγησης. Στις περιπτώσεις που οι ασθενείς δεν εμφανίστηκαν στην προγραμματισμένη συνάντηση κατά την περίοδο παρακολούθησης ή δεν μπόρεσαν να ταξιδέψουν, το ερωτηματολόγιο και το κιτ δειγματοληψίας αποστάλθηκε ταχυδρομικώς. Στις γυναίκες της ομάδας ελέγχου δόθηκε η επιλογή να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα Τσι Γκονγκ μετά την ολοκλήρωση της τελευταίας αξιολόγησης, χωρίς να ακολουθήσει νέα συλλογή δεδομένων. Το παραπάνω πρωτόκολλο εγκρίθηκε και από τα δύο Επιστημονικά Συμβούλια Εγκρίσεων (Institutional Review Board) των δύο αντικαρκινικών κέντρων (MD Anderson και Fudan University Shanghai Cancer Center). Πρόγραμμα Τσι Γκονγκ. Οι γυναίκες στην ομάδα Τσι Γκονγκ παρακολούθησαν 5 έως 40 λεπτά μαθήματα Τσι Γκονγκ κάθε εβδομάδα καθ όλη τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας που κράτησε 5 έως 6 εβδομάδες. Όλα τα μαθήματα έγιναν με τον ίδιο δάσκαλο, ο οποίος ήταν πιστοποιημένος ιατρός Κινέζικης Ιατρικής και δάσκαλος Τσι Γκονγκ, εκπαιδευμένος στο Πανεπιστήμιο Παραδοσιακής Κινέζικης Ιατρικής της Σαγκάης (Shanghai University of Traditional Chinese Medicine) με 30 χρόνια κλινική εμπειρία. Σε κάθε μάθημα συμμετείχαν από 1 έως 10 συμμετέχουσες. Στις συμμετέχουσες δόθηκε ένα DVD με το πρόγραμμα άσκησης του Τσι Γκονγκ, καθώς και έντυπο υλικό με οδηγίες και τους έγινε σύσταση να το ασκούν και μόνες τους τις ημέρες που δεν γινόταν μάθημα, αλλά και κατά το διάστημα μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας. Το πρόγραμμα άσκησης αφορούσε σε μια τροποποιημένη εκδοχή ενός ιατρικού, θεραπευτικού Κινέζικου Τσι Γκονγκ που έχει αναπτυχθεί από τον Δάσκαλο Γκουό Λιν (Goulin New Qigong), και συχνά αναφέρεται ως περιπατητικό Τσι Γκονγκ (walking Qigong). 20 Αυτή η άσκηση συνήθως δίνεται στην Κίνα σε καρκινοπαθείς και αποτελείται από αναπνευστικές και κινητικές ασκήσεις. Μετά από μια σύντομη εισαγωγή, κάθε μάθημα διαιρέθηκε σε τρία μέρη: 1) Άσκηση προετοιμασίας: χαλάρωση, ήπια αναπνοή και διαλογισμός (4 λεπτά), συγχρονισμός αναπνοής και αργών κινήσεων σε θέση οκλαδόν (3 λεπτά) και συγχρονισμός αναπνοής και αργών κινήσεων των χεριών μπροστά από την κοιλιά («άνοιγμα» και «κλείσιμο» του νταν τιαν (3 έως 6 λεπτά). 2) Κύρια άσκηση: οι ασκούμενοι περπατούν σε κύκλο συγχρονίζοντας την αναπνοή με το βηματισμό τους και κινήσεις των χεριών, ενώ παράλληλα εστιάζουν στην κίνηση του σώματος με σκοπό να ηρεμήσουν το πνεύμα τους και να χαλαρώσουν τα διάφορα μέρη του σώματος, προκειμένου να αναζωογονηθεί η «ζωτική ενέργεια», αυτό που ονομάζεται από τους Κινέζους, τσι. Αυτή η άσκηση στην αρχή γίνεται αργά και μετά σε ταχύτερο ρυθμό χρησιμοποιώντας εντονότερη και ρυθμικότερη αναπνοή (wind-like) (18 λεπτά). 26

27 3) Τελική άσκηση: ασκήσεις αναπνοής, «άνοιγμα» και «κλείσιμο» του νταν τιαν και μασάζ (3 6 λεπτά). Οι ασκούμενοι εκτελούσαν την άσκηση σε όρθια στάση. Μετρήσεις. Όλα τα ερωτηματολόγια έγιναν στα Κινέζικα χρησιμοποιώντας πιστοποιημένες μεταφρασμένες εκδόσεις του υλικού Τα συμπτώματα κατάθλιψης αξιολογήθηκαν χρησιμοποιώντας την κλίμακα CES-D (Center for Epidemiologic Studies Depression Scale), 28 μια μέτρηση αυτοαξιολόγησης της κατάθλιψης 20 σημείων, η οποία εστιάζει στο καταθλιπτικό αίσθημα και τη συμπεριφορά του πάσχοντα κατά την τελευταία εβδομάδα. Οι υψηλότερες τιμές αντιπροσωπεύουν εντονότερα συμπτώματα. Ορίστηκε ως τιμή caseness κάθε τιμή 16, η οποία παραπέμπει σε περαιτέρω ψυχολογική αξιολόγηση για κλινική κατάθλιψη. Το αίσθημα κόπωσης αξιολογήθηκε με βάση το σύστημα BFI (Brief Fatigue Inventory), 31 ένα ερωτηματολόγιο 9 σημείων το οποίο ζητάει από τον εξεταζόμενο να βαθμολογήσει τη σοβαρότητα της κόπωσής του, τη δεδομένη στιγμή και πόσο αυτή επηρέασε τη ζωή του κατά τις τελευταίας 24 ώρες. Οι υψηλές τιμές αντιπροσωπεύουν εντονότερη κόπωση. Οι διαταραχές ύπνου αξιολογήθηκαν χρησιμοποιώντας το ερωτηματολόγιο PSQI (Pittsburgh Sleep Quality Index), 29 ένα σύστημα αυτοαξιολόγησης 18 σημείων που αξιολογεί τις διαταραχές ύπνου κατά τον τελευταίο μήνα. Η μέθοδος περιλαμβάνει 7 υποκλίμακες: υποκειμενική ποιότητα ύπνου, διάρκεια ύπνου, κατάσταση ύπνου, συνήθης αποδοτικότητα ύπνου, διαταραχές ύπνου, χρήση υπναγωγών, δυσλειτουργία κατά την ημέρα. Στην παρούσα μελέτη αναφέρεται το συνολικό αποτέλεσμα. Οι υψηλές τιμές αντιπροσωπεύουν εντονότερες διαταραχές ύπνου. Η συνολική ποιότητα ζωής αξιολογήθηκε με το σύστημα 28 σημείων FACT-G (Functional Assessment of Cancer Therapy-General) 30 το οποίο αξιολογεί την ποιότητα ζωής σε σχέση με τη φυσική υγεία συμπεριλαμβάνοντας τη φυσική κατάσταση, τη λειτουργικότητα, καθώς και την κοινωνική και συναισθηματική κατάσταση. Η έρευνα έχει δείξει ότι μια συνολική διαφορά αποτελέσματος 7 στο σύστημα Fact-G είναι κλινικά σημαντική. 32 Ρυθμός κορτιζόλης. Για να καθοριστεί η 24ωρη φύση της κορτιζόλης έγιναν 4 σιελογόνες δειγματοληψίες ημερησίως (κατά την αφύπνιση, 45 λεπτά αργότερα, 8 ώρες αργότερα και πριν τον ύπνο) για 2 συναπτές ημέρες. 33 Τα επίπεδα κορτιζόλης καθορίστηκαν με την εντόπιση αντιγόνων ανά μονάδα χρόνου με τη μέθοδο του ανοσοφθορισμού. Δημογραφικοί και ιατρικοί παράγοντες και παρακολούθηση δεδομένων. Ορισμένα δημογραφικά στοιχεία (π.χ. 27

28 Η άσκηση Tσι Γκονγκ βελτιώνει την ποιότητα ζωής γυναικών με καρκίνο του μαστού που κάνουν ακτινοθεραπεία ηλικία, οικογενειακή κατάσταση) συμπεριλήφθηκαν στο βασικό ερωτηματολόγιο. Τα ιατρικά δεδομένα προήλθαν από τις καρτέλες των ασθενών. Η παρακολούθηση των δεδομένων έγινε σύμφωνα με το ποσοστό απώλειας, τη συμμετοχή στα μαθήματα Τσι Γκονγκ και τη συχνότητα της εξάσκησης στο σπίτι. Κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης των μαθημάτων, οι συμμετέχουσες στην ομάδα Τσι Γκονγκ, έκαναν κάθε εβδομάδα μια σύντομη αξιολόγηση της πρακτικής τους στην τάξη και στο σπίτι, ενώ οι επόμενες αξιολογήσεις (T4 και T5) έγιναν μέσω των ερωτηματολογίων. Ανάλυση δεδομένων (πολλαπλή γραμμική παλινδρόμηση) Τα κύρια αποτελέσματα αφορούσαν τους δείκτες ποιότητας ζωής 1-μήνα (π.χ., λιγότερα συμπτώματα κατάθλιψης, κόπωσης και διαταραχών ύπνου και συνολική βελτίωση της ποιότητας ζωής). Ένα μέγεθος δείγματος περίπου 50 ασθενών ανά ομάδα παρέχει ισχύ μελέτης 80% (επίπεδο σημαντικότητας [alpha] διπλής κατεύθυνσης [2-sided] P=.05) ώστε να ερευνηθούν τα μεγέθη των επιδράσεων μεταξύ.56 και.63 με υποθετικό ποσοστό απωλειών 10%. Υπολογίστηκαν οι περιγραφικές στατιστικές και εξετάστηκε αν οι δημογραφικοί και ιατρικοί παράγοντες (π.χ. ηλικία, εισόδημα, στάδιο της νόσου, μετεγχειρητικός χρόνος και είδος χειρουργικής επέμβασης) σχετιζόντουσαν σημαντικά με τα αποτελέσματα που παρείχαν P<.05. Σε αυτήν την περίπτωση οι παράγοντες συμπεριλήφθησαν ως μεταβλητές ελέγχου στις κύριες αναλύσεις μαζί με τη διαφοροποίηση εσωτερικών/εξωτερικών ασθενών. Οι κύριες αναλύσεις πραγματοποιήθηκαν με αναλύσεις πολυεπίπεδου μοντέλου (MLM) χρησιμοποιώντας το σύστημα επεξεργασίας δεδομένων Proc MIXED (SAS, έκδοση 9.2.2) για τη διαχείριση των ένθετων δεδομένων του σχεδιασμού επαναλαμβανόμενων μετρήσεων για κάθε μεταβλητή των αποτελεσμάτων. Για να αξιολογηθεί η γενική αποτελεσματικότητα της παρέμβασης Τσι Γκονγκ, εξετάστηκε η επίδραση αλληλεπίδρασης των μεταβλητών «ομάδα» x «χρόνος» ενώ ελέγχθηκαν για τις κύριες επιδράσεις και οι τιμές αναφοράς της μεταβλητής του αποτελέσματος. Στις περιπτώσεις σημαντικής αλληλεπίδρασης των μεταβλητών «ομάδα» x «χρόνος», διενεργήθηκε σύγκριση με τη μέθοδο των ελαχίστων τετραγώνων (LSM) για κάθε ομάδα ανά χρονικό σημείο, χρησιμοποιώντας ανάλυση γενικού γραμμικού μοντέλου (GLM) και ελέγχοντας τα επίπεδα των τιμών αναφοράς της μεταβλητής του αποτελέσματος. Για την απεικόνιση της αλληλεπίδρασης έγινε γραφική παράσταση ελάχιστων τετραγώνων. Λόγω της ακανόνιστης κατανομής των δεδομένων κορτιζόλης, οι ανεπεξέργαστες τιμές των επιπέδων λογαριθμοποιήθηκαν. Οι 24ωρες διακυμάνσεις της καμπύλης κορτιζόλης υπολογίστηκαν με ανάλυση παλινδρόμησης συσχετίζοντας, για κάθε συμμετέχουσα και σε κάθε αξιολόγηση, τα λογαριθμοποιημένα επίπεδα της κορτιζόλης με το χρόνο της δειγματοληψίας (ώρες μετά την πρωινή αφύπνιση). Η απόκριση κορτιζόλης κατά την αφύπνιση υπολογίστηκε με την εξέταση της διαφοράς των επιπέδων κορτιζόλης μεταξύ αφύπνισης και 45 λεπτών αργότερα. Για να αξιολογηθεί αν η παρέμβαση ήταν πιο αποτελεσματική σε ασθενείς με υψηλές τιμές αναφοράς στα συμπτώματα κατάθλιψης (π.χ., με τιμή απόκλισης 1 μονάδα υψηλότερα από το μέσο όρο δείγματος) εξετάστηκε η επίδραση αλληλεπίδρασης των μεταβλητών «ομάδα» x «χρόνος» x «τιμές αναφοράς» συμπτωμάτων κατάθλιψης, για τα αποτελέσματα ποιότητας ζωής. Λόγω του ότι υλοποιήθηκαν λιγότερες από 5 συγκρίσεις και οι συγκρίσεις συμπεριελάμβαναν επιπλέον δομές, δεν χρησιμοποιήθηκε τεχνική πολλαπλών συγκρίσεων (multiple comparison). 34,35 Επιπροσθέτως, οι αναλύσεις που πραγματοποιήθηκαν ενέπλεκαν τον έλεγχο αλληλεπιδράσεων μεταξύ των μεταβλητών και κατά συνέπεια όλοι οι έλεγχοι του επιπέδου σημαντικότητας ήταν πολύ συντηρητικοί Εικόνα 1 Διάγραμμα συμμετεχουσών Αποτελέσματα Χαρακτηριστικά τιμών αναφοράς του δείγματος Ήρθαμε σε επαφή με 123 πιθανές υποψήφιες γυναίκες από τις οποίες 100 συναίνεσαν στο να συμμετάσχουν στη μελέτη. Σχετικά με τις υποψήφιες που αρνήθηκαν να συμ-

29 Zhen Chen, Zhiqiang Meng, Kathrin Milbury, Wenying Bei, Ying Zhang, Bob Thornton, Zhongxing Liao, Qi Wei, Jiayi Chen, Xiaoma Guo, Luming Liu, Jennifer McQuade, Clemens Kirschbaum, Lorenzo Cohen μετάσχουν 14 από αυτές δεν πρόβαλλαν ένα σαφή λόγο για την άρνησή τους, άλλες εκδήλωσαν έλλειψη ενδιαφέροντος (n=3), φυσικά αποτρεπτικά συμπτώματα (n=3), οικογενειακούς λόγους (n=2) και έλλειψη χρόνου (n=1). Μετά από τη διαδικασία της τυχαιοποίησης και πριν από την έναρξη της ακτινοθεραπείας, μια ασθενής εξαιρέθηκε (διέκοψε την ακτινοθεραπεία) και 3 αποσύρθηκαν από τη μελέτη (έλλειψη ενδιαφέροντος, οικογενειακοί λόγοι, ιατρικές επιπλοκές) αφήνοντας 49 ασθενείς στην ομάδα Τσι Γκονγκ και 47 ασθενείς στην ομάδα ελέγχου (WLG). Όλες οι συμμετέχουσες ολοκλήρωσαν τις αξιολογήσεις εκτός από μία ασθενή της ομάδας ελέγχου που απεβίωσε πριν την αξιολόγηση T4 (Εικόνα 1). Τα χαρακτηριστικά των τιμών αναφοράς των συμμετεχουσών, όπως αντιστοιχήθηκαν σε κάθε συνθήκη, αναλύθηκαν χρησιμοποιώντας το στατιστικό τεστ Χ² για κατηγορικές μεταβλητές (π.χ. εσωτερικοί - εξωτερικοί ασθενείς, εισόδημα, είδος χειρουργικής επέμβασης, προηγούμενη χημειοθεραπεία) και το t-test για συνεχόμενες μεταβλητές (π.χ. ηλικία, μεταχειρουργικός χρόνος). Δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές στα χαρακτηριστικά των ασθενών (βλ. Πίνακα 1). Το μέσο δείγμα τιμών CES-D ήταν 12,64 (SD±9,01) με το 39,2 % των δειγμάτων στο επίπεδο της τιμής «caseness» του CES-D. Στο επίπεδο σημαντικότητας δεν υπήρξαν διαφορές στις τιμές αναφοράς των ομάδων σε καμία από τις μεταβλητές αποτελεσμάτων (διάθεση κατάθλιψης, κόπωση, διαταραχές ύπνου, συνολική ποιότητα ζωής και διακυμάνσεις κορτιζόλης). Μεταβλητή Μέση ηλικία, χρόνια ±SD, (εύρος) Οικογενειακή κατάσταση Τσι Γκονγκ (n=49) 45.3±6.3 (29 58) WLC (n=47) 44.7±9.7 (25 62) p-value 0.73 Παντρεμένες 46 (93.9%) 40 (87.0%) 0.25 Επίπεδο εκπαίδευσης Κολλέγιο ή ανώτερη 26 (55%) 23 (50%) 0.17 Εισόδημα+ <1,500 2 (4.1%) 4 (8.7%) ,500 7, (40.8%) 21 (45.7%) 8,000 15, (20.4%) 12 (26.1%) >15,800 7 (14.3%) 4 (8.7%) Αρνήθηκαν να απαντήσουν Στάδιο ασθένειας Πίνακας 1 10 (20.4%) 5 (10.9%) 0 2 (4.3%) 3 (6.7%) I 8 (17.4% 14 (31.1%) II 17 (34.7%) 17 (36.2%) III 17 (34.7%) 7 (14.9%) Μεταχειρουργικός χρόνος, εβδ. ±SD, (εύρος) Είδος εγχείρησης 16.5±5.5 ( ) 14.7±5.7 (0 25.1) 0.24 Μαστεκτομή 18 (36.7%) 26 (56.5%) 0.07 Ογκεκτομή 31 (63.3%) 20 (43.5%) Κλάσματα RT (78.3%) 35 (77.8%) (19.6%) 10 (22.2) 35 1 (2.2%) 0 Συντμήσεις: WLC, Wait-list control receiving usual care; SD, Standard deviation; +Το εισόδημα έχει μετατραπεί σε US δολάρια από Chinese Yuan. Δημογραφικά & κλινικά χαρακτηριστικά συμμετεχουσών / ομάδα Συμμετοχή στο πρόγραμμα Τσι Γκονγκ Η συμμετοχή ήταν υψηλή με το 30,4% των γυναικών να παρακολουθούν το 100% των μαθημάτων, το 65,2% τουλάχιστον το 80% και το 78,3% τουλάχιστον το 50% και μόνο ένα 13,0% να παρακολουθούν λιγότερο από το 20% (δηλαδή 22,0 μαθήματα (SD 6,1), και εύρος 5 έως 30). Κύρια αποτελέσματα της παρέμβασης Συμπτώματα κατάθλιψης. Οι αναλύσεις πολυεπίπεδου μοντέλου φανέρωσαν σημαντική επίδραση του χρόνου (F(4,367)=10.91, p=.001) αποτελώντας ένδειξη ότι τα επίπεδα κατάθλιψης μειώνονταν με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, αυτή η επίδραση παρουσίασε μείωση ανά ομάδα Εικόνα 2 Μέθοδος ελάχιστων τετραγώνων (έλεγχος με τις τιμές αναφοράς) σε ανάλυση πολυεπίπεδου μοντέλου για τα συμπτώματα κατάθλιψης συναρτήσει του χρόνου. Οι υψηλές τιμές εκφράζουν εντονότερα συμπτώματα.

30 Η άσκηση Tσι Γκονγκ βελτιώνει την ποιότητα ζωής γυναικών με καρκίνο του μαστού που κάνουν ακτινοθεραπεία (F(3,281)= 2,62, P=0,05) εμφανίζοντας σημαντικές διαφορές στις αξιολογήσεις των ομάδων για την κατάθλιψη με την πάροδο του χρόνου. Η εικόνα 2 δείχνει μείωση στα συμπτώματα κατάθλιψης με την πάροδο του χρόνου για την ομάδα Τσι Γκονγκ σε αντιπαράθεση με την ομάδα ελέγχου (WLG) στην οποία τα συμπτώματα δεν έδειξαν να μειώνονται. Οι αναλύσεις της περιόδου παρακολούθησης στα καθορισμένα χρονικά διαστήματα έδειξαν στατιστικά οριακή σημαντική διαφορά των ομάδων στην αξιολόγηση T4 (F(1, 92) =2,97, p=.09; μέσος όρος: Τσι Γκονγκ 10,01 έναντι 12,14). Δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των ομάδων για το αίσθημα κόπωσης, την συνολική ποιότητα ζωής, τις διαταραχές ύπνου και τις ημερήσιες διακυμάνσεις κορτιζόλης ή την απόκριση κορτιζόλης κατά την αφύπνιση (δείτε στον Πίνακα 2 για τους μέσους όρους ανά ομάδα συναρτήσει του χρόνου για κάθε μεταβλητή). Η κατάθλιψη ως κύριος παράγοντας της αποτελεσματικότητας της παρέμβασης Συμπτώματα κατάθλιψης Παρατηρήθηκε σημαντική επίδραση αλληλεπίδρασης των μεταβλητών «ομάδα» x «χρόνος» x «τιμές αναφοράς κατάθλιψης» (F(4,368)=3,98 P=.004) για τα συμπτώματα κατάθλιψης. Έγινε διχοτόμηση των μεταβλητών της παρέμβασης για χαμηλές και υψηλές τιμές αναφοράς (τυπική απόκλιση SD±1) συμπτωμάτων κατάθλιψης και γραφική παράσταση ελάχιστων τετραγώνων για κάθε ομάδα συναρτήσει του χρόνου (εικόνα 3α). Δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές στις αξιολογήσεις των ομάδων για όσες συμμετέχουσες είχαν χαμηλές τιμές αναφοράς συμπτωμάτων κατάθλιψης. Για γυναίκες με υψηλές τιμές αναφοράς συμπτωμάτων κατάθλιψης, παρατηρήθηκε οριακή στατιστική σημαντικότητα μεταξύ των ομάδων στην αξιολόγηση T3 (F(1,92)=3,78, P=.06 Τσι Γκονγκ 16,36 έναντι WLG 23,6) και στατιστικά σημαντικές διαφορές στην αξιολόγηση T4 (F(1,92) =13,32, P<.001 Τσι Γκονγκ 15,5 έναντι WLG 29,1) και T5 (F(1,90)=6,48 P<.05 και Τσι Γκονγκ 12,74 έναντι WLG 26,51).(Εικόνα 3) Κόπωση Ελέγχοντας ανά στάδιο διάγνωσης (που αντιστοιχήθηκε με τα επίπεδα κόπωσης), υπήρξε σημαντική επίδραση αλληλεπίδρασης των μεταβλητών «ομάδα» x «χρόνος» x «τιμές αναφοράς κατάθλιψης» (F(3,275) = 4,25 P=.01) για την κόπωση. Για να γίνει απεικόνιση του συνολικού αποτελέσματος της στατιστικής σημαντικότητας της παρέμβασης διχοτομήθηκαν οι μεταβλητές σε χαμηλές και υψηλές τιμές αναφοράς συμπτωμάτων κατάθλιψης και έγινε γραφική παράσταση ελαχίστων τετραγώνων για κάθε ομάδα συναρτήσει του χρόνου (εικόνα 3β). Δεν προέκυψαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των ομάδων στην περίπτωση των χαμηλών τιμών αναφοράς σε καμία αξιολόγηση. Για γυναίκες με υψηλές τιμές αναφοράς προέκυψαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των ομάδων στην αξιολόγηση T4 (F(1,90) =5,36, P<.05 Τσι Γκονγκ 2,93 έναντι WLG 4,19). Συνολική ποιότητα ζωής Ελέγχοντας ανά στάδιο διάγνωσης και τύπο χειρουργικής επέμβασης (που συνδέθηκαν με τη συνολική ποιότητα ζωής), υπήρξε στατιστικά σημαντική επίδραση αλληλεπίδρασης των μεταβλητών «ομάδα» x «χρόνος» x «τιμές αναφοράς κατάθλιψης» (F(3,275) = 3,03 P=.02) στη συνολική ποιότητα ζωής. Για να γίνει απεικόνιση της συνολικής επίδρασης της σημαντικότητας της αλληλεπίδρασης διχοτομήθηκαν οι μεταβλητές σε χαμηλές και υψηλές τιμές αναφοράς συμπτωμάτων κατάθλιψης και έγινε γραφική παράσταση ελαχίστων τετραγώνων για κάθε ομάδα συναρτήσει του χρόνου (εικόνα 3γ). Δεν προέκυψαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των ομάδων στην περίπτωση των χαμηλών τιμών αναφοράς σε καμία αξιολόγηση. Για γυναίκες με υψηλές τιμές αναφοράς προέκυψαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των ομάδων στην αξιολόγηση T4 (F(1,90) =7,71, P<.01. Τσι Γκονγκ 82,44 έναντι WLG 66,31). Έχει ιδιαίτερη Μέτρηση Αρχή θεραπείας Ενδιάμεσο θεραπείας Τελευταία εβδομάδα Θεραπείας 1 μήνα μετά τη θεραπεία 3 μήνες μετά τη θεραπεία Qigong WLC Qigong WLC Qigong WLC Qigong WLC Qigong WLC Mean SD Mean SD Mean SD Mean SD Mean SD Mean SD Mean SD Mean SD Mean SD Mean SD CES-D BFI PSQI FACT-G Slope CAR Συντμήσεις: WLC, Wait-list control, Ομάδα Ελέγχου / CES-D, Center for Epidemiologic Studies Depression Scale / BFI, Brief Fatigue Inventory / PSQI, Pittsburgh Sleep Quality Index / FACT-G, Functional Assessment of Cancer Therapy-General / Slope, cortisol circadian slope / CAR, cortisol awakening response Πίνακας 2. Ανεπεξέργαστοι μέσοι όροι μετρήσεων αποτελεσμάτων ανά ομάδα σε κάθε αξιολόγηση 30

31 Zhen Chen, Zhiqiang Meng, Kathrin Milbury, Wenying Bei, Ying Zhang, Bob Thornton, Zhongxing Liao, Qi Wei, Jiayi Chen, Xiaoma Guo, Luming Liu, Jennifer McQuade, Clemens Kirschbaum, Lorenzo Cohen α. σημασία ότι οι διαφορές των ομάδων έδειξαν στατιστική σημαντικότητα (7 μονάδες διαφορά μεταξύ των μονάδων). 32 Στην αξιολόγηση T5, υπήρξε κλινική αλλά όχι στατιστικά σημαντική διαφορά (Τσι Γκονγκ 85,55 έναντι WLG 78,11) για τις γυναίκες με υψηλές τιμές αναφοράς στα συμπτώματα κατάθλιψης. β. γ. Εικόνα 3 Μέθοδος ελάχιστων τετραγώνων (προσαρμοσμένη στο επίπεδο τιμών αναφοράς) σε ανάλυση πολυεπίπεδου μοντέλου ανά ομάδα, για ασθενείς με υψηλές και χαμηλές τιμές αναφοράς κατάθλιψης (μέσος όρος ±1SD) συναρτήσει του χρόνου για α) συμπτώματα κατάθλιψης (CES-D), β) κόπωση (BFI) και γ) συνολική ποιότητα ζωής. 31 Διαταραχές ύπνου και αποτελέσματα κορτιζόλης. Οι τιμές αναφοράς των συμπτωμάτων κατάθλιψης δεν μετέβαλαν σημαντικά την αλληλεπίδραση των μεταβλητών «ομάδα» x «χρόνος» στις διαταραχές ύπνου, τις διακυμάνσεις της κορτιζόλης ή την απόκριση κορτιζόλης κατά την αφύπνιση. Επίδραση της συνέπειας κατά τη θεραπεία. Η συνέπεια των συμμετεχόντων σε ότι αφορά στη συμμετοχή στα μαθήματα και την πρακτική στο σπίτι δεν επηρέασαν σημαντικά τα αποτελέσματα. Συμπεράσματα Η παρούσα ΤΚΔ έδειξε ότι οι ασκήσεις Τσι Γκονγκ μπορούν να μετριάσουν τα συμπτώματα κατάθλιψης σε γυναίκες με καρκίνο του μαστού που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία. Το Τσι Γκονγκ μπορεί να αποβεί ιδιαιτέρως ευεργετικό σε γυναίκες που αναφέρουν έντονα συμπτώματα κατάθλιψης κατά την έναρξη της ακτινοθεραπείας. Όταν ληφθούν υπόψη οι τιμές αναφοράς των συμπτωμάτων κατάθλιψης οι διαφορές των ομάδων αποκαλύπτουν μείωση των συμπτωμάτων κατάθλιψης και κόπωσης, και βελτίωση της ποιότητας ζωής της ομάδας Τσι Γκονγκ έναντι της ομάδας ελέγχου. Αυτό το εύρημα μπορεί να έχει σημαντικές εφαρμογές σε μελλοντικές μελέτες δεδομένης της σύνδεσης μεταξύ της κατάθλιψης και της πιθανότητας επιβίωσης της ασθενούς. 10 Τα ευεργετήματα που παρατηρήθηκαν υπερβαίνουν το όριο της κλινικής σημαντικότητας στη συνολική ποιότητα ζωής 32 1 και 3 μήνες μετά την ΑΚΘ. Γενικά, παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές σε αποτελέσματα (συμπτώματα κατάθλιψης, κόπωσης και συνολική ποιότητα ζωής), οι οποίες όμως εμφανίστηκαν μετά και όχι κατά τη διάρκεια της θεραπείας δείχνοντας ότι η άσκηση του Τσι Γκονγκ μπορεί να προλάβει καθυστερημένα συμπτώματα που παρακωλύουν την ανάρρωση και να επισπεύσει γενικώς τη διαδικασία ανάρρωσης από την ΑΚΘ σε γυναίκες με υψηλά επίπεδα συμπτωμάτων κατάθλιψης κατά την έναρξη της ΑΚΘ. Αυτή η έρευνα υποστηρίζει τα πολλά υποσχόμενα ευρήματα προηγούμενων δοκιμών σχετικά με το Τσι Γκονγκ. 21,22 Ωστόσο, είναι η πρώτη δοκιμή που αφορά σε γυναίκες που λαμβάνουν ενεργή θεραπεία ΑΚΘ και περιλαμβάνει περίοδο παρακολούθησης. Λόγω του ότι δεν αναφέρθηκε οποιαδήποτε παρενέργεια στις συμμετέχουσες της έρευνας φαίνεται ότι η άσκηση του Τσι Γκονγκ αποτελεί μια ασφαλή θεραπεία για ασθενείς που υποβάλλονται σε ενεργή θεραπεία και ότι είναι γενικώς αποδεκτή, όπως δείχνει το 65% των γυναικών που παρακολούθησαν τουλάχιστον το 80% των μαθημάτων

32 Η άσκηση Tσι Γκονγκ βελτιώνει την ποιότητα ζωής γυναικών με καρκίνο του μαστού που κάνουν ακτινοθεραπεία Τσι Γκονγκ. Τα ευρήματα της παρούσας ΤΚΔ υποστηρίζουν επίσης και τα ευρήματα μιας μεγάλης, πρόσφατης μεταανάλυσης 25 που υποστηρίζει ότι οι συμπεριφορικές παρεμβάσεις είναι πιο αποτελεσματικές σε περιπτώσεις ασθενών που παρουσιάζουν εντονότερα συμπτώματα κατάθλιψης ή στρες πριν την έναρξη της θεραπείας. Κατά συνέπεια, ακόμη και αν η παρούσα δοκιμή έδειξε ότι τα συμπτώματα κατάθλιψης στην ομάδα Τσι Γκονγκ μειώθηκαν με την πάροδο του χρόνου και καμία αλλαγή στην ομάδα ελέγχου, τα ευρήματα δείχνουν ότι οι ασθενείς με συμπτώματα κατάθλιψης μπορούν να αποκομίσουν μέγιστα οφέλη από την παρέμβαση της άσκησης Τσι Γκονγκ. Ωστόσο, αυτά τα ευρήματα αποτελούν ένα πρωταρχικό στάδιο έρευνας και είναι ανεπαρκή ώστε να καταλήξουν σε υποδείξεις για την κλινική πρακτική. Είναι σαφές ότι χρειάζονται και άλλες έρευνες που θα εξετάσουν τις διαφορετικές επιδράσεις σε άλλους γενικούς ασθενείς έναντι των ασθενών υψηλού κινδύνου και να συγκρίνουν τα οφέλη του Τσι Γκονγκ με αυτά άλλων νοητικοσωματικών παρεμβάσεων (π.χ γιόγκα 37 ). Ένα άλλο πεδίο που πρέπει να μελετηθεί από μελλοντικές έρευνες είναι η αποκάλυψη των ψυχολογικών και βιολογικών μηχανισμών, οι οποίοι ενεργοποιούνται και μέσω των οποίων το Τσι Γκονγκ επιτυγχάνει την ανακούφιση των συμπτωμάτων. Ένας μηχανισμός που εξετάστηκε στην παρούσα μελέτη, ο ρυθμός κορτιζόλης, δεν έδειξε σημαντικές διαφορές μεταξύ των ομάδων. Η μελέτη μας χαρακτηρίστηκε από ορισμένους περιορισμούς. Δεν συμπεριλάβαμε μια παρέμβαση ενεργού ελέγχου (active control intervention). Επομένως, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε ότι οι επιδράσεις της παρέμβασης δεν επηρεάστηκαν από τις προσδοκίες των ασθενών από την άσκηση του Τσι Γκονγκ, την προσοχή και την κοινωνική υποστήριξη των συμμετεχόντων στην ομάδα Τσι Γκονγκ κατά την περίοδο των 5 6 εβδομάδων της παρέμβασης. Προς το παρόν μεταθέτουμε αυτούς τους προβληματισμούς σε μια μονή τυφλή δοκιμή Τσι Γκονγκ τριών βραχιόνων (threearm, single-blinded). Επίσης, η ομογενής φύση του δείγματος πληθυσμού, Κινέζες γυναίκες σε ένα συγκεκριμένο τόπο, τη Σαγκάη της Κίνας, περιορίζει τη γενική ισχύ των αποτελεσμάτων μας. Συμπερασματικά, θα ήταν συνετό να ερευνηθούν περαιτέρω τα ευεργετήματα του Τσι Γκονγκ σε δείγματα πληθυσμού με διαφορετικά πολιτισμικά και εθνολογικά χαρακτηριστικά καθώς και διαφορετικά είδη καρκίνου του μαστού ή και άλλους τύπους καρκίνου καθώς και άλλες ομάδες ασθενών. Τα ευρήματα για τα ευεργετήματα του Τσι Γκονγκ με βάση τα συμπτώματα κατάθλιψης κατά την έναρξη της ακτινοθεραπείας πρέπει να επανεξεταστούν, καθώς οι ασθενείς δεν επιλέχθηκαν με βάση αυτά τα συμπτώματα. Τέλος, η περίοδος παρακολούθησης μετά το πέρας της θεραπείας και της παρέμβασης ήταν μόνο 12 εβδομάδες και συνεπώς η μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητα της εξάσκησης του Τσι Γκονγκ σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού παραμένει ένα ζήτημα προς διερεύνηση. Συμπερασματικά, αυτή η ΤΚΔ έδειξε ότι η άσκηση του Τσι Γκονγκ μπορεί να οδηγήσει σε μείωση των συμπτωμάτων κατάθλιψης με την πάροδο του χρόνου και να αποβεί ιδιαιτέρως χρήσιμη σε γυναίκες που παρουσιάζουν έντονα συμπτώματα κατάθλιψης κατά την έναρξη της θεραπείας. Είναι απαραίτητο να γίνουν μελέτες βάση τυφλού σχεδιασμού με μια ενεργή ομάδα ελέγχου με υψηλά επίπεδα τιμών συμπτωμάτων κατά την έναρξη της θεραπείας και πιο μακροπρόθεσμη παρακολούθηση για να εξεταστεί η γενικότητα της ισχύος των ευρημάτων μας και να εμβαθύνουμε την κατανόησή μας απέναντι σε αυτήν την πολλά υποσχόμενη θεραπευτική προσέγγιση. Ευχαριστίες Χρηματοδότηση: Η έρευνα έγινε με μερική χρηματοδότηση του United States National Cancer Institute (NCI) χορηγίες R21CA και U19CA (υπεύθυνος Lorenzo Cohen), και του NCI Cancer Center Support Grant CA Θερμά ευχαριστούμε τους ιατρούς Drs. Peiying Yang, Joseph Chiang και Qingyi Wei για τη συμβολή τους σε θέματα γλώσσας, πολιτισμού και δημόσιων σχέσεων. Υποσημειώσεις Δικαιώματα δημοσιοποίησης: Κανένας από τους ερευνητές και συντάκτες δεν αξιώνει δικαιώματα δημοσιοποίησης. Αναφορές 1. Overgaard M, Hansen PS, Overgaard J, et al. Postoperative radiotherapy in high-risk premenopausal women with breast cancer who receive adjuvant chemotherapy. Danish Breast Cancer Cooperative Group 82b Trial. New England Journal of Medicine. 1997;337: [PubMed] 2. Ragaz J, Jackson SM, Le N, et al. Adjuvant radiotherapy and chemotherapy in node-positive premenopausal women with breast cancer. New England Journal of Medicine. 1997;337: [PubMed] 3. Society AC. Breast Cancer Facts & Figures Atlanta: Wengstrom Y, Haggmark C, Strander H, et al. Perceived symptoms and quality of life in women with breast cancer patients receiving radiation therapy. Eur J Oncol Nurs. 2000;4: [PubMed] 5. Spiegel D. Psychosocial aspects of breast cancer treatment. Seminars in Oncology. 1997;24: [PubMed] 6. Redd WH, Silberfarb PM, Andersen BL, et al. Physiologic and psychobehavioral research in oncology. Cancer. 1991;67: [PubMed] 7. Aaronson NK, Meyerowitz BE, Bard M, et al. Quality of life research in oncology. Past achievements and future priorities. Cancer. 1991;67: [PubMed] 8. Vedhara K, Tuinstra J, Miles JN, et al. Psychosocial factors associated with indices of cortisol production in women with breast cancer and controls. Psychoneuroendocrinology. 2006;31: [PubMed] 9. Thornton LM, Andersen BL, Carson WE., 3rd Immune, 32

33 Zhen Chen, Zhiqiang Meng, Kathrin Milbury, Wenying Bei, Ying Zhang, Bob Thornton, Zhongxing Liao, Qi Wei, Jiayi Chen, Xiaoma Guo, Luming Liu, Jennifer McQuade, Clemens Kirschbaum, Lorenzo Cohen endocrine, and behavioural precursors to breast cancer recurrence: a case-control analysis. Cancer Immunol Immunother. 2008;57: [PMC free article] [PubMed] 10. Satin JR, Linden W, Phillips MJ. Depression as a predictor of disease progression and mortality in cancer patients: a metaanalysis. Cancer. 2009;115: [PubMed] 11. Giese-Davis J, Collie K, Rancourt KM, et al. Decrease in depression symptoms is associated with longer survival in patients with metastatic breast cancer: a secondary analysis. J Clin Oncol. 2011;29: [PMC free article] [PubMed] 12. Antoni MH, Lutgendorf SK, Cole SW, et al. The influence of bio-behavioural factors on tumour biology: pathways and mechanisms. Nat Rev Cancer. 2006;6: [PMC free article] [PubMed] 13. Kirschbaum C, Hellhammer DH. Salivary cortisol in psychoneuroendocrine research: recent developments and applications. Psychoneuroendocrinology. 1994;19: [PubMed] 14. Sephton SE, Sapolsky RM, Kraemer HC, et al. Diurnal cortisol rhythm as a predictor of breast cancer survival. J Natl Cancer Inst. 2000;92: [PubMed] 15. Filipski E, King VM, Li X, et al. Host circadian clock as a control point in tumor progression. J Natl Cancer Inst. 2002;94: [PubMed] 16. Carlson LE, Speca M, Patel KD, et al. Mindfulness-based stress reduction in relation to quality of life, mood, symptoms of stress, and immune parameters in breast and prostate cancer outpatients. Psychosom Med. 2003;65: [PubMed] 17. Phillips KM, Antoni MH, Lechner SC, et al. Stress management intervention reduces serum cortisol and increases relaxation during treatment for nonmetastatic breast cancer. Psychosom Med. 2008;70: [PubMed] 18. Krischer MM, Xu P, Meade CD, et al. Self-administered stress management training in patients undergoing radiotherapy. Journal of Clinical Oncology. 2007;25: [PubMed] 19. Antoni MH, Carver CS, Boyers A, et al. Cognitive behavioral stress management intervention increases positive adaptation to breast cancer. Psychosomatic Medicine. 1999;61: Cohen KS. The way of Qigong: the art and science of Chinese energy healing. 1. New York: Ballentine Books; Oh B, Butow P, Mullan B, et al. A Critical Review of the Effects of Medical Qigong on Quality of Life, Immune Function, and Survival in Cancer Patients. Integr Cancer Ther [PubMed] 22. Oh B, Butow PN, Mullan BA, et al. Effect of medical Qigong on cognitive function, quality of life, and a biomarker of inflammation in cancer patients: a randomized controlled trial. Support Care Cancer [PubMed] 23. Cella DF, Tulsky DS. Quality of life in cancer: definition, purpose, and method of measurement. Cancer Invest. 1993;11: [PubMed] 24. Bower JE, Ganz PA, Irwin MR, et al. Inflammation and behavioral symptoms after breast cancer treatment: do fatigue, depression, and sleep disturbance share a common underlying mechanism? J Clin Oncol. 2011;29: [PMC free article] [PubMed] 25. Schneider S, Moyer A, Knapp-Oliver S, et al. Pre-intervention distress moderates the efficacy of psychosocial treatment for cancer patients: a meta-analysis. J Behav Med. 2010;33:1 14. [PMC free article] [PubMed] 26. Pruessner JC, Wolf OT, Hellhammer DH, et al. Free cortisol levels after awakening: a reliable biological marker for the assessment of adrenocortical activity. Life Sci. 1997;61: [PubMed] 27. Pocock SJ. Clinical trials: A practical approach. New York: John Wiley & Sons; Cheng ST, Chan ACM. The Center for Epidemiologic Studies Depression Scale in older Chinese: thresholds for long and short forms. International Journal of Geriatric Psychiatry. 2005;20: [PubMed] 29. Tsai PS, Wang SY, Wang MY, et al. Psychometric evaluation of the Chinese version of the Pittsburgh Sleep Quality Index (CPSQI) in primary insomnia and control subjects. Qual Life Res. 2005;14: [PubMed] 30. Yu CL, Fielding R, Chan CL, et al. Measuring quality of life of Chinese cancer patients: A validation of the Chinese version of the Functional Assessment of Cancer Therapy-General (FACT-G) scale. Cancer. 2000;88: [PubMed] 31. Mendoza T, Wang XS, Cleeland CS, Morrissey M, Johnson BA, Wendt JK, Huber SL. The Rapid Assessment of Fatigue Severity in Cancer Patients: Use of the Brief Fatigue Inventory. Cancer. 1999;85: [PubMed] 32. Cella DF, Zagari MJ, Vandoros C, et al. Epoetin alfa treatment results in clinically significant improvements in quality of life in anemic cancer patients when referenced to the general population. J Clin Oncol. 2003;2: [PubMed] 33. Chida Y, Steptoe A. Cortisol awakening response and psychosocial factors: a systematic review and meta-analysis. Biol Psychol. 2009;80: [PubMed] 34. Saville DJ. Multiple Comparison Procedures: The Practical Solution. The American Statistician. 1990;44: Rothman KJ. No adjustments are needed for multiple comparisons. Epidemiology. 1990;1:43 6. [PubMed] 36. Cohen J. Statistical power analysis for the behavioral sciences. 2. Hillsdale, NJ: Lawrence Earlbaum Associates; Chandwani KD, Thornton B, Perkins GH, et al. Yoga improves quality of life and benefit finding in women undergoing radiotherapy for breast cancer. J Soc Integr Oncol. 2010;8: [PubMed]. 33

34 Σήματα κινδύνου για θεραπευτές Κινέζικης Ιατρικής- Βελονιστές Το κείμενο αυτό έχει βασιστεί σε αντίστοιχο κείμενο του Βρετανικού Συλλόγου Βελονισμού το οποίο μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα Κείμενο - Μετάφραση: Μαρία Καζάκου Τα σήματα κινδύνου (redflags) αναφέρονται σε καταστάσεις ασθενών που χρήζουν άμεσης ιατρικής παρέμβασης ή περαιτέρω διερεύνησης και προκύπτουν από τα συμπτώματα που εμφανίζουν, τα δεδομένα της κλινικής εξέτασης και του ιστορικού τους. Εφόσον έρχονται σε επαφή με ασθενείς, οι θεραπευτές Κινέζικης Ιατρικής-βελονιστές οφείλουν να γνωρίζουν πολύ καλά τα σήματα κινδύνου και να παραπέμπουν τους ασθενείς που τα εκδηλώνουν σε ιατρούς ανάλογης ειδικότητας ή οποιονδήποτε ιατρό, αν δεν γνωρίζουν ακριβώς την ειδικότητα στην οποία θα πρέπει να παραπέμψουν τον ασθενή. Στόχος πάντοτε είναι το καλό του ασθενούς και η επαναφορά του, το συντομότερο δυνατό, σε κατάσταση πλήρους υγείας. Η παραπομπή σε γιατρό, κρίνεται απαραίτητη στην περίπτωση που ο ασθενής πρόκειται να ωφεληθεί επιπρόσθετα από το όφελος που ήδη του προσφέρουν οι συνεδρίες βελονισμού ή όταν η μη παραπομπή εγκυμονεί κίνδυνο για την υγεία του θεραπευόμενου. Ο παρακάτω πίνακας λοιπόν περιλαμβάνει εκείνες τις καταστάσεις και τα συμπτώματα για τα οποία ο βελονιστής πρέπει να εξετάσει πιθανή παραπομπή του ασθενούς σε ειδικό ιατρό. Αυτό δεν σημαίνει ότι απαραίτητα όλα τα συμπτώματα που αναφέρονται αποτελούν πάντοτε όντας μεμονωμένα- σήματα κινδύνου τα οποία απαιτούν άμεση ιατρική παρέμβαση. Μας βοηθούν όμως να αντιληφθούμε μια επείγουσα κατάσταση, αν αυτή εμφανιστεί. Επιπλέον, ο πίνακας των σημάτων κινδύνου συμβουλεύει τον βελονιστή να παραπέμψει τον ασθενή για περαιτέρω εξετάσεις, σε περίπτωση που: 1. θέλει να αποκλείσει την πιθανότητα μιας ανεπαρκούς ή κακής διάγνωσης (π.χ. την εξέταση μιας ελιάς που μπορεί να φέρει ενδείξεις καρκίνου του δέρματος) 2. θέλει ιατρική γνωμάτευση για να διαπιστώσει ή να επιβεβαιώσει τη σοβαρότητα μίας κατάστασης και να καθορίσει πιο στοχευμένα τη θεραπευτική του στρατηγική (όπως π.χ. τη σοβαρότητα και την αιτία μιας ύποπτης αναιμίας) 3. αισθάνεται ότι ο ασθενής έχει δικαίωμα να λάβει πιο ειδικευμένη ιατρική συμβουλή την οποία ο ίδιος ως θεραπευτής δεν έχει τη γνώση να παρέχει (π.χ. στην περίπτωση ενός ασθενούς που πρέπει να αξιολογηθεί για στεφανιαία νόσο). Βαθμός επικινδυνότητας Στο παρόν, αλλά και στα επόμενα τεύχη μας, θα συμπεριλαμβάνονται πίνακες με τα σήματα κινδύνου για κάθε συγκεκριμένη ενότητα. Σε όλους αυτούς τους πίνακες, θα αναφέρεται ο βαθμός επικινδυνότητας σύμφωνα με τους τρεις παρακάτω χαρακτηρισμούς: 1. Μη επείγον (*): ο ασθενής ενθαρρύνεται να κλείσει ένα ραντεβού με ιατρό, ιδανικά μέσα στο χρονικό περιθώριο μίας εβδομάδας. Αυτό είναι αρκετό, εφόσον, η άμεση παραπομπή δεν θα έχει έτσι κι αλλιώς κάποιο όφελος για τον ασθενή, ενώ αντίθετα, θα τον φορτώσει με άγχος και θα καταναλώσει την απαραίτητη για τη θεραπεία ενέργειά του. 2. Υψηλής προτεραιότητας (**): ο ασθενής πρέπει να εξετασθεί από γιατρό, εντός της ημέρας. Προκειμένου να εξηγήσει τις ανησυχίες του, ο βελονιστής μπορεί να ζητήσει να μιλήσει με το γιατρό, είτε τηλεφωνικά, είτε εγγράφως (δείτε ενότητα «επικοινωνία με ιατρούς»). 3. Επείγον (***): ο ασθενής απαιτείται να μεταφερθεί άμεσα σε κέντρο πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας (π.χ. κέντρο υγείας) ή νοσοκομείο ή να γίνει κλήση ασθενοφόρου (τηλ.166). Οι πληροφορίες σχετικά με το επείγον περιστατικό δίνονται συνήθως προφορικά απευθείας στον ιατρό ή τηλεφωνικά. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ακόμα και αν πρόκειται για επείγον περιστατικό, είναι απολύτως αποδεκτό να εφαρμόζεται βελονισμός, εφόσον υπάρχει ενημέρωση και ξεκάθαρη αποδοχή από τον ίδιο τον ασθενή και εφόσον ο θεραπευτής έχει την ικανότητα και την εμπειρία να κάνει εφαρμογή του βελονισμού για κάτι τέτοιο. Υπάρχουν ελάχιστες περιπτώσεις, στις οποίες ο βελονισμός αντενδείκνυται. Χρειάζεται προσοχή στις περιπτώσεις που υπάρχει για τον ασθενή αυξημένος κίνδυνος μόλυνσης εξαιτίας σοβαρής ανοσοκαταστολής (π.χ. σε ασθενείς που κάνουν χημειοθεραπεία ή λαμβάνουν ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, σε αυτούς με διάσπαρτο μεταστατικό καρκίνο ή AIDS), ή σε ασθενείς με αυξημένο κίνδυνο αιμορραγίας (π.χ. ασθενείς με ανεπάρκεια αιμοπεταλίων ή χαμηλούς παράγοντες πήξης, ή σε ασθενής υπό φαρμακευτική αγωγή με αντιπηκτικά). Επίσης στους ασθενείς όπου εμφανίζουν αγχώδη διαταραχή η οποία επιδεινώνεται με τον βελονισμό (πχ. κρίση πανικού που χειροτερεύει με την παρουσία βελονισμού). Στις παραπάνω περιπτώσεις, χρειάζεται η επιβεβαίωση από ιατρό ότι ο βελονισμός αποτελεί αποδεκτή πρακτική. Επικοινωνία με ιατρούς Οποτεδήποτε παραπέμπετε έναν ασθενή, θα πρέπει ο ιατρός που θα τον εξετάσει να λάβει κάποιες πληροφορίες, είτε από τον ίδιο τον ασθενή, είτε από εσάς. Στα επείγοντα περιστατικά, αλλά και κάποια μη επείγοντα ή άμεσης προτεραιότητας, το σωστό είναι να μεταφέρετε εσείς τις απαραίτητες πληροφορίες στον ιατρό. Αυτό μπορεί να γίνει είτε προφορικώς, είτε γραπτώς, αλλά πάντα με έναν δομημένο και οικείο προς τον ιατρό τρόπο, ώστε οι πληροφορίες να είναι χρήσιμες. Αν επικοινωνήσετε μαζί του τηλεφωνικά, φροντίστε να σημειώσετε από πριν τις παρατηρήσεις σας σε όλες τις κατηγορίες που αναφέρονται στο παρακάτω πλά- 34

35 Μαρία Καζάκου νο. Αυτό θα εξασφαλίσει ότι όλα τα στοιχεία θα μεταφερθούν με λογική σειρά. Αν η επικοινωνία γίνει γραπτώς, φροντίστε να συμπληρώσετε το παρακάτω πλάνο αναφέροντας τις πληροφορίες με χρήση κουκκίδων. Είναι επίσης πολύ σημαντικό το έγγραφό σας να μην ξεπερνάει την μία σελίδα. Πληροφορίες για παραπομπή ασθενούς σε ιατρό (χρησιμοποιήστε αυτή τη λίστα είτε επικοινωνείτε τηλεφωνικώς, είτε γραπτώς) Στοιχεία ασθενούς Ονοματεπώνυμο, ημερομηνία γέννησης, διεύθυνση. Και τα τρία απαιτούνται για τα ιατρικά αρχεία. Περίληψη των λόγων παραπομπής Σε μία πρόταση, κάτι σαν: «Θα σας ήμουν ευγνώμων αν εξετάζατε αυτόν τον 28χρονο άνδρα που ανέφερε ότι είχε δύο επεισόδια έντονου πόνου κεντρικά στο στήθος». Περισσότερες λεπτομέρειες πάνω στο βασικό σύμπτωμα/σημείου του ασθενούς Σύντομη σύνοψη των γεγονότων που σχετίζονται με το βασικό παράπονο του ασθενούς, και περιλαμβάνει: Συμπτώματα, όπως τα περιγράφει ο ασθενής Σημεία, από την εξέταση του ασθενούς (π.χ. ρυθμός καρδιάς από το σφυγμό, ποιότητα φωνής, κ.ά.) Φαρμακευτική Αγωγή Αναφέρετε τα φάρμακα που λαμβάνει ο ασθενής τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, συμπεριλαμβανομένων αντισυλληπτικών και άλλων μη συνταγογραφούμενων σκευασμάτων. Κοινωνικές συνήθειες Αναφέρετε όλες τις σχετιζόμενες καθημερινές συνήθειες του ασθενούς π.χ. κάπνισμα, χρήση αλκοόλ, συνθήκες εργασίας που μπορεί να επηρεάζουν την κατάστασή του. Περίληψη του τι θέλετε να εξετάσει ο ιατρός Για παράδειγμα: «με ανησυχεί το γεγονός ότι είχε τον έντονο πόνο στο στήθος δύο φορές και θα εκτιμούσα τη γνώμη σας σχετικά με την περαιτέρω διερεύνησή του.» Αν το επιθυμείτε, περιγράψτε συνοπτικά πώς φροντίζετε τον ασθενή μέσω του βελονισμού. Αυτή είναι μια καλή ευκαιρία να εξηγήσετε περισσότερο τι κάνετε. Δεν συστήνεται να χρησιμοποιήσετε όρους Κινέζικης Ιατρικής ή να μιλήσετε «περί ενέργειας ή τσι». Απλά, αναφέρετε μια δυο προτάσεις σχετικά με τον λόγο που κάνει βελονισμό ο ασθενής και τα αποτελέσματα που έχει μέχρι σήμερα. Περιγραφή 1 Προοδευτικά συμπτώματα χωρίς άλλη εξήγηση για εβδομάδες ή για μήνες (για παράδειγμα, απώλεια βάρους, επαναλαμβανόμενες εφιδρώσεις (ιδίως τη νύχτα), πυρετοί, ανορεξία 2 Μάζα άνευ αιτιολογίας, χαρακτηριστικά σκληρή, ακανόνιστη στο σχήμα, σταθερή σε θέση και χωρίς πόνο 3 Αιμορραγία άνευ αιτιολογίας, είτε από την επιφάνεια του δέρματος, ή από εσωτερικά όργανα, όπως το έντερο (τις περισσότερες φορές παρουσιάζονται μέλαινες κενώσεις), την ουροδόχο κύστη, τη μήτρα. 4 Ενδείξεις απώλειας μυελού των οστών. Σοβαρή προοδευτική αναιμία, επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις ή μώλωπες, πορφύρες και αιμορραγίες. 5 Μια ενιαία σημαντικά διευρυμένη περιοχή λεμφαδένων (μεγαλύτερη από 2 εκατοστά σε διάμετρο) χωρίς άλλη αιτία Σήματα κινδύνου για κακοήθεια 35 Αιτιολογία Συμπτώματα που προοδεύουν (δηλαδή επιδεινώνονται σταδιακά, αντί να παρουσιάζουν διακυμάνσεις στην ένταση) για τόσο χρόνο, αποτελούν έντονη ένδειξη για κακοήθεια. Συνήθως, δεν υπάρχει λόγος για υψηλής προτεραιότητας παραπομπή σε περιπτώσεις που θέλουμε να αποκλείσουμε μία διάγνωση κακοήθειας, αφού αυτό θα ανησυχήσει τον ασθενή και θα αυξήσει το στρες του. Προτείνετε άμεση παραπομπή μόνο όταν υποψιάζεστε ταχέως εξελισσόμενη νόσο, ή αν ο ασθενής είναι ήδη πολύ αγχωμένος. Οι κακοήθεις όγκοι είναι συνήθως ακανόνιστοι στο σχήμα, μπορεί να είναι σταθεροί σε συγκεκριμένους ιστούς και συνήθως δεν συνοδεύονται από πόνο, εκτός αν εμποδίζουν σπλάχνα, δημιουργούν πίεση σε άλλες δομές, ή αυξάνονται μέσα σε οστά ή νευρικές ρίζες Ο κακοήθης ιστός έχει φτωχή οργάνωση, με αποτέλεσμα να μπορεί πολύ εύκολα να προκληθεί αιμορραγία στην επιφάνεια ενός επιθηλιακού όγκου (στήθους, δέρματος, πνευμόνων, στόματος, στομάχου, εντέρου, ουροδόχου κύστης, μήτρας) Η κακοήθεια δεύτερου βαθμού και η αιματική κακοήθεια συχνά διεισδύει στο μυελό των οστών και τον εμποδίζει στο ρόλο του, που είναι να παράγει ερυθροκύτταρα, λευκά αιμοσφαίρια και αιμοπετάλια. Η πορφύρα είναι εντοπισμένος σε σημείο μώλωπας. Εμφανίζεται σαν επίπεδο εξάνθημα με σημάδια μοβ χρώματος και αποτελεί ένδειξη χαμηλού αριθμού αιμοπεταλίων. Ακόμα και σε περίπτωση λοίμωξης δεν είναι σύνηθες να παρουσιάζει σημαντική διόγκωση ένας λεμφαδένας. Σημαντική διόγκωση λεμφαδένων που δεν συνοδεύεται από πόνο μπορεί να προκαλέσει η διείσδυση κακοήθων κυττάρων. Αυτό είναι πολύ τυπικό χαρακτηριστικό του λεμφώματος. Επικινδυνότητα ** ή * ** ή * ** ή* *** ή ** ** ή*

36 Σήματα κινδύνου για θεραπευτές Κινέζικης Ιατρικής-Βελονιστές 6 Πολλαπλοί διογκωμένοι λεμφαδένες (μεγαλύτεροι από 1 εκατοστό σε διάμετρο), αλλά χωρίς πόνο, με καμία προφανή αιτιολογία (δηλ. γνωστή λοίμωξη αδένων) 7 Ασκίτης, διάταση της κοιλιάς χωρίς πόνο, εξαιτίας συσσώρευσης υγρών Ομάδες λεμφαδένων υπάρχουν στην περιοχή του τραχήλου, στις μασχάλες (μασχαλιαίοι λεμφαδένες) και στις βουβωνικές πτυχές. Σε υγιή κατάσταση, οι λεμφαδένες είναι συνήθως μαλακοί, (ανεπαίσθητες μάζες μαλακού ιστού), αλλά μπορούν να μεγαλώσουν και να γίνουν πιο ψηλαφητοί όταν ο αδένας είναι ενεργός για την αντιμετώπιση μίας λοίμωξης ή όταν εμπεριέχει κακοήθη κύτταρα. Αν ένας αριθμός λεμφαδένων έχει διογκωθεί (πάνω από 1 εκατοστό σε διάμετρο) αυτό μπορεί να σηματοδοτεί γενική λοίμωξη όπως αδενοπάθεια ή HIV/AIDS. Άλλη σημαντική αιτία της ευρείας διόγκωσης λεμφαδένων είναι ο διάσπαρτος μεταστατικός καρκίνος, και ειδικά, ο καρκίνος των λευκών αιμοσφαιρίων, όπως η λευχαιμία και το λέμφωμα. Αν βρεθούν πολλαπλοί διογκωμένοι λεμφαδένες προτείνεται η παραπομπή για διάγνωση, με υψηλή προτεραιότητα, ιδιαίτερα αν ο ασθενής ταλαιπωρείται και από άλλα συμπτώματα. Κοιλιακές επιθηλιακές κακοήθειες, όπως καρκίνος στο λεπτό ή το παχύ έντερο, στο στομάχι, στις ωοθήκες, μπορεί να οδηγήσουν σε συγκέντρωση υγρών στην κοιλιακή κοιλότητα, που αρχικά δεν συνοδεύονται από πόνο. Αυτό είναι γνωστό ως ασκίτης. Είναι μία ένδειξη ότι ο καρκίνος έχει κάνει μετάσταση και συνοδεύεται από κακή πρόγνωση. Άλλες αιτίες για τον ασκίτη είναι η χρόνια συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, η ηπατική ανεπάρκεια και η νεφροπάθεια. ** ή* *** 36

37 Ανασκοπήσεις Μετάφραση: Βασίλης Τσάκαλος Θ.Κ.Ι. Η Κινέζικη Βοτανοθεραπεία ως επικουρική θεραπεία για τη μείωση της εμφάνισης χρόνιας ηπατίτιδας σε ασθενείς με καρκίνο του παχέος εντέρου: Μελέτη σε δείγμα πληθυσμού της Ταϊβάν. Lin TH, Yen HR, Chiang JH, Sun MF, Chang HH, Huang ST Περίληψη Εθνοφαρμακολογική σημασία: Υπάρχει σημαντική έλλειψη εις βάθος μελετών για να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα της Κινέζικης βοτανοθεραπείας ως συμπληρωματικής θεραπείας για τη μείωση της εμφάνισης χρόνιας ηπατίτιδας σε πάσχοντες από καρκίνο του παχέος εντέρου. Στόχος της έρευνας: Στόχος αυτής της έρευνας είναι η αξιολόγηση της εφαρμογής της Κινέζικης βοτανοθεραπείας στη μείωση της εμφάνισης χρόνιας ηπατίτιδας σε ασθενείς που πάσχουν από καρκίνο του παχέος εντέρου και λαμβάνουν συμβατικά σκευάσματα στα πλαίσια θεραπείας της δυτικής ιατρικής. Εργαλεία και μέθοδος: Έγινε μελέτη σε πανεθνικό πληθυσμιακό δείγμα της Ταϊβάν, σε ασθενείς που πάσχουν από καρκίνο του παχέος εντέρου και λαμβάνουν θεραπεία με συμβατικά σκευάσματα της δυτικής ιατρικής, σε συνδυασμό με σκευάσματα της Κινέζικης βοτανοθεραπείας. Χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από την ερευνητική βάση δεδομένων του Εθνικού Συστήματος Ιατροφαρμακευτικής Ασφάλισης. Μεταξύ του 1997 και του 2010, διαγνώστηκαν στην Ταϊβάν συνολικά ασθενείς με καρκίνο του παχέος εντέρου. Μετά από περαιτέρω τυχαία διαλογή με βάση την ηλικία και το φύλο και αφού αποκλείστηκαν οι ανήλικοι ασθενείς, όσοι είχαν εκδηλώσει χρόνια ηπατίτιδα προτού διαγνωστούν με καρκίνο, και όσοι έκαναν θεραπεία με βελονισμό ή/και θερμοθεραπεία (μοξαθεραπεία) και λάμβαναν κινέζικα βότανα για λιγότερο από 30 μέρες, επιλέχθηκε και έγινε ανάλυση δείγματος 155 ασθενών. Τα ποσοστά επικινδυνότητας για τη συχνότητα εμφάνισης χρόνιας ηπατίτιδας χρησιμοποιήθηκαν για να προσδιοριστεί η επίδραση της κινέζικης βοτανοθεραπείας και το θεραπευτικό δυναμικό των βοτάνων στην θεραπεία ασθενών με καρκίνο του παχέος εντέρου. Αποτελέσματα: Η χρήση της Κινέζικης βοτανοθεραπείας σε ασθενείς με καρκίνο του παχέος εντέρου επέδειξε σημαντικά μειωμένο ποσοστό εμφάνισης χρόνιας ηπατίτιδας (hazard ratio (HR): 0,53 και 95% confidence interval (CI): 0,38-0,74) σε σχέση με ασθενείς που δεν έλαβαν κινέζικα βότανα. Επισημάνθηκε η στατιστικά σημαντική προστατευτική δράση της Κινέζικης βοτανοθεραπείας, ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλο, την συν-νοσηρότητα και τον τρόπο χορήγησης. Μειώθηκε και η αθροιστική συχνότητα της χρόνιας ηπατίτιδας σε ασθενείς με καρκίνο του παχέος εντέρου, που λάμβαναν θεραπεία με κινεζικά βότανα για μια περίοδο πέντε ετών. Στην παρούσα μελέτη, αναφέρουμε τα δέκα πιο διαδεδομένα βότανα και συνδυασμούς βοτάνων που χρησιμοποιήσαμε σε ασθενείς με καρκίνο του παχέος εντέρου. Πιο συγκεκριμένα, εντοπίσαμε οκτώ βότανα και πέντε συνδυασμούς βοτάνων που μείωσαν σημαντικά την εμφάνιση χρόνιας ηπατίτιδας στους καρκινοπαθείς. Συμπέρασμα: Αυτή η αναδρομική, πανεθνική μελέτη επέδειξε ότι επικουρικά η Κινέζικη βοτανοθεραπεία μπορεί 37 να έχει σημαντική επίδραση στην προστασία του ήπατος για όσους πάσχουν από καρκίνο του παχέος εντέρου. Πηγή: pubmed/ Ο βελονισμός επαναπρογραμματίζει τον πρωτοταγή σωματοφλοιό στο σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα Maeda Y, Kim H, Kettner N, Kim J, Cina S, Malatesta C, Gerber J, McManus C, Ong Suterland R, Mezzacappa P, Libby A, Mawla I, Morse LR, Kaptchuk TJ, Audette J, Napadow V. Guarantors of Brain, 2017, Oxford University Press, Περίληψη Το σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα είναι η πιο κοινή νευροπάθεια από παγίδευση νεύρου που επηρεάζει το μέσο νεύρο στον καρπό. Ο βελονισμός είναι μια ελάχιστα επεμβατική, συντηρητική θεραπευτική επιλογή, η οποία ενώ βασίζεται σε μια πολύπλοκη θεωρία και πρακτική, ταυτόχρονα επικαλύπτεται με πολλές συμβατικές, περιφερικά εστιασμένες, νευροτροποποιητικές θεραπείες. Παρόλα αυτά, οι νευροφυσιολογικοί μηχανισμοί με τους οποίους ο βελονισμός παρουσιάζει υποκειμενικές/ψυχολογικές και αντικειμενικές/ σωματικές επιδράσεις δεν είναι επαρκώς κατανοητοί. Οι επιλαχόντες ασθενείς (n = 80, 65 γυναίκες, ηλικία: 49.3 ± 8.6 έτη) εντάχθηκαν τυχαία σε μια από τις παρακάτω παρεμβάσεις: α) τοπικό ηλεκτροβελονισμό στο πάσχων χέρι, β) ηλεκτροβελονισμό σε απομακρυσμένα σημεία στον αντίθετο αστράγαλο, και γ) τοπικό εικονικό ηλεκτροβελονισμό

38 χρησιμοποιώντας εικονικές βελόνες δίχως εισχώρηση. Πραγματοποιήθηκαν 16 συνεδρίες σε διάστημα 8 εβδομάδων. Σύμφωνα με το ερωτηματολόγιο της Βοστόνης για το σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα, τα συμπτώματα του πόνου και της παραισθησίας εκτιμήθηκαν κατά την έναρξη και το πέρας της θεραπείας, καθώς και μετά από τρεις μήνες. Μελετήθηκε o αισθητηριακός χρόνος απόκρισης του μέσου νεύρου και συγκεντρώθηκαν δεδομένα κατά την έναρξη και το πέρας της θεραπείας. Μέσω λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (fmri) εκτιμήθηκε η σωματοτοπία στον πρωτογενή σωματο-αισθητηριακό φλοιό χρησιμοποιώντας δονητικο - απτική διέγερση σε τρία δάκτυλα (2, 3 και 5). Ενώ, και οι τρεις παρεμβάσεις με βελονισμό μείωσαν την δριμύτητα των συμπτωμάτων, ο βελονισμός -είτε σε τοπικά, είτε σε απομακρυσμένα σημεία- ήταν ανώτερος από τον εικονικό βελονισμό, βελτιώνοντας τα νευροφυσιολογικά αποτελέσματα, τοπικά στον καρπό (σημ: στον χρόνο απόκρισης της αγωγιμότητας του μέσου αισθητηριακού νεύρου) αλλά και στον εγκέφαλο (σημ: απόσταση διαχωρισμού του φλοιού του δεύτερου και τρίτου δακτύλου). Η μεγαλύτερη αυτή βελτίωση μετά τον βελονισμό στην απόσταση διαχωρισμού του φλοιού του δεύτερου και τρίτου δακτύλου προκάλεσε παρατεταμένη ανακούφιση στη δριμύτητα των συμπτωμάτων στην 3μηνη επανεξέταση. Επιπλέον, ερευνήσαμε πιθανούς διαφορικούς μηχανισμούς τοπικού, έναντι απομακρυσμένου βελονισμού χρησιμοποιώντας απεικόνιση τανυστή διάχυσης -Diffusion Tensor Imaging (DTI)- στην μικροδομή της λευκής ουσίας παρακείμενα του πρωτοταγούς σωματοφλοιού. Συγκριτικά με υγιείς ενήλικες (n = 34, 28 γυναίκες, 49.7 ± 9.9 ετών), οι ασθενείς με σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα επέδειξαν αυξημένη κλασματική ανισοτροπία -Fractional Anisotropy (FA)- σε διάφορες περιοχές για τις οποίες ανακαλύψαμε πως η βελτίωση στον χρόνο ανταπόκρισης του μέσου νεύρου σχετίζεται με την μείωση της κλασματικής ανισοτροπίας κοντά: α) στην αντίπλευρη περιοχή του πάσχοντος χεριού στο σωματοφλοιό μόνο μετά από πραγματικό βελονισμό και όχι μετά από εικονικό βελονισμό, β) στην ομόπλευρη περιοχή του χεριού μετά από τοπικό βελονισμό, αλλά όχι μετά από απομακρυσμένο βελονισμό ή εικονικό βελονισμό, γ) στην ομόπλευρη περιοχή του ποδιού, μετά από απομακρυσμένο βελονισμό, αλλά όχι μετά από τοπικό ή εικονικό βελονισμό. Καθώς αυτές οι κύριες σωματαισθητικές υποπεριοχές του φλοιού στοχοθετούνται ξεκάθαρα από την τοπική έναντι απομακρυσμένης ηλεκτροδιέγερσης, ο βελονισμός σε τοπικές έναντι απομακρυσμένες περιοχές μπορεί να βελτιώσει τη λειτουργία του μέσου καρπιαίου νεύρου, μέσω σαφούς σωματοτοπικής νευροπλαστικότητας στον πρωτοταγή σωματοφλοιό μετά τη θεραπεία. Η μελέτη μας προτείνει περαιτέρω, πως η βελτίωση στην σωματοτοπία του πρωτοταγούς σωματοφλοιού μπορεί να προβλέψει μακράς διαρκείας κλινικά αποτελέσματα για το σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα. Πηγή: pubmed/ ?log$=activity Νευροπλαστικές μεταβολές στον ανθρώπινο κινητικό φλοιό που προκαλεί ο βελονισμός: Μια προπαρασκευαστική μελέτη. Yang Y, Eisner I, Chen S, Wang S, Zhang F, Wang L Έχει αποδειχθεί ότι οι νευροπλαστικές μεταβολές που έχουν καταγραφεί με τη μέθοδο της διακρανιακής μαγνητικής διέγερσης (TMS), σχετίζονται άμεσα με την αποκατάσταση των κινητικών λειτουργιών. Δεν έχουν χρησιμοποιηθεί όμως για να διερευνηθεί ο νευροφυσιολογικός μηχανισμός του βελονισμού. Σκοπός αυτής της έρευνας είναι να διερευνήσει ποιες νευροπλαστικές μεταβολές μπορεί να επιτευχθούν από μια συνεδρία βελονισμού σε υγιείς ενήλικες, όσον αφορά την αλλαγή της διεγερσιμότητας στον πρωτογενή κινητικό φλοιό αμφίπλευρα, καθώς και στη μεσοημισφαιρική αναστολή. Δέκα άτομα υποβλήθηκαν σε βελονισμό διάρκειας 30 λεπτών, σε διαφορετικές μέρες ο καθένας. Οι μετρήσεις TMS, συμπεριλαμβανομένων τον ουδό κινητικής ανάπαυσης (resting motor threshold) (RMT), τα κινητικά προκαλούμενα δυναμικά και τη μεσοημισφαιρική αναστολή, πραγματοποιήθηκαν 10 λεπτά πριν και μετά τη συνεδρία. Η θεραπεία με βελονισμό εμφάνισε σημαντικές μεταβολές στο εν δυνάμει εύρος. τόσο από το σύστοιχο, όσο και από το ετερόπλευρο ημισφαίριο, σε σύγκριση με την αρχική τιμή. Επιπλέον, η μεσοημισφαιρική αναστολή από τον ετερόπλευρο κινητικό φλοιό στον αντίθετο μειώθηκε σημαντικά. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως υπήρξε αλλαγή στην διεγερσιμότητα του νευρωνικού κινητικού φλοιού και πως ο μεσοημισφαιρικός ανταγωνισμός μπορεί να τροποποιηθεί σε υγιή άτομα μέσω του βελονισμού. Το ερώτημα που προκύπτει και θα πρέπει να απαντηθεί από μελλοντικές έρευνες, είναι αν και κατά πόσο μπορούμε να παρατηρήσουμε τις ίδιες μεταβολές και σε ασθενείς που έχουν υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο και αν αυτό μπορεί να συνδεθεί με τη θεραπευτική επίδραση στην κίνηση. [Η συγκεκριμένη έρευνα έχει καταχωρηθεί με τον αριθμό ISRCTN ]. Πηγή: pubmed/

39

40