ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ. Ερευνητική εργασία (project) Β ΛΥΚΕΙΟΥ. Έτος:

Transcript

1 ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ Ερευνητική εργασία (project) Β ΛΥΚΕΙΟΥ Έτος: Μέλη ομάδας: Γεωργία Τριανταφυλλοπούλου Έλενα Φλέσσα Μαριλένα Χαρισάκη Ελένη Σοφρά Υπεύθυνος καθηγητής: Αντωνίου Γιάννης

2 Η ΓΕΩΡΓΙΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΥ επιμελήθηκε την συγγραφή των κεφαλαίων 1 και 3, των συμπερασμάτων, του επιλόγου, των παρατηρήσεων και της βιβλιογραφίας. Επιμελήθηκε επίσης την συρραφή των μερών και την τελική εμφάνιση της εργασίας. Η ΈΛΕΝΑ ΦΛΕΣΣΑ επιμελήθηκε την συγγραφή της περίληψης καθώς και της εισαγωγής. Η ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΧΑΡΙΣΑΚΗ επιμελήθηκε την συγγραφή των κεφαλαίων 4 και 8. Η ΕΛΕΝΗ ΣΟΦΡΑ επιμελήθηκε την συγγραφή των κεφαλαίων 5 και 6. 2

3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι Ολυμπιακοί αγώνες είναι ένα μεγάλο θέμα και κρύβει πολλά παρακλάδια. Αρχικά, την ιστορική διαδρομή (από την αρχαιότητα έως σήμερα) και το Ολυμπιακό πνεύμα. Έπειτα αναφερόμαστε στους σύγχρονους Ολυμπιακούς αγώνες και την εξέλιξή τους. Την ιστορία τους και την διαδρομή τους προς κάτι νέο αλλά και τις διαφορές τους με το παρελθόν. Επιπλέον η πολιτική παίζει μεγάλο και σημαντικό ρόλο στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Οπότε υπογραμμίζουμε την σχέση του αθλητισμού με την πολιτική. Στην υλοποίησή τους εμπλέκονται και διάφοροι χορηγοί οι οποίοι επωφελούνται από την διαφήμιση των προϊόντων τους στο κοινό. Πολλές φορές οι αθλητές επιχειρούν την χρήση διάφορων παράνομων ουσιών. Επιπροσθέτως γίνεται τηλεοπτική κάλυψη της μετάδοσης των αγώνων ανοικτή προς όλο τον κόσμο ώστε κάθε κράτος να παρακολουθήσει τους διαγωνιζόμενους του. Τα κέρδη είναι υψηλά. Συγκρίνουμε τον αρχαίο ολυμπιονίκη με τον σημερινό και μπορούμε να διακρίνουμε τις διαφορές τους. Τέλος, αναφέρουμε την επιστροφή στο ολυμπιακό ιδεώδες, διότι στις μέρες μας οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι περισσότερο για την απόκτηση χρημάτων. 3

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περίληψη ΣΕΛ.3 Περιεχόμενα...ΣΕΛ.4 Εισαγωγή ΣΕΛ.5 Κεφάλαιο 1 ο.σελ.6 Κεφάλαιο 2 ο.σελ.15 Κεφάλαιο 3 ο.σελ.17 Κεφάλαιο 4 ο.σελ.21 Κεφάλαιο 5 ο.σελ.24 Κεφάλαιο 6 ο.σελ.29 Κεφάλαιο 7 ο.σελ.32 Κεφάλαιο 8 ο.σελ.34 Συμπεράσματα ΣΕΛ.37 Επίλογος.ΣΕΛ.38 Παρατηρήσεις.ΣΕΛ.39 Βιβλιογραφία..ΣΕΛ.39 4

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι Ολυμπιακοί αγώνες είναι ένα θέμα διαχρονικό. Είναι μια αθλητική διοργάνωση πολλών αγωνισμάτων που γίνεται κάθε τέσσερα χρόνια. Οι Ολυμπιακοί αγώνες γεννήθηκαν στην Αρχαία Ελλάδα. Οι αγώνες της Ολυμπιάδας γνωστοί και ως Θερινοί Ολυμπιακοί, τελούνται κάθε τέσσερα χρόνια από το 1896 και μετά με εξαίρεση τις χρονιές κατά τη διάρκεια των Παγκόσμιων πολέμων. Η ομάδα μας επέλεξε το συγκεκριμένο θέμα λόγω του ότι οι Ολυμπιακοί αγώνες γεννήθηκαν στην χώρα μας και η διάστασή τους ήταν τόσο μεγάλης σημασίας ώστε να τελούνται μέχρι σήμερα. Οι Ολυμπιακοί αποτελούν έμπνευση για πολλούς νέους αθλητές, θεωρούνται υψίστης σημασίας για την καριέρα ενός αθλητή. Θέλαμε, λοιπόν, να ερευνήσουμε περαιτέρω και να μάθουμε περισσότερα για αυτήν την μεγαλόπρεπη διοργάνωση που κάθε τέσσερα καθηλώνει ολόκληρο τον κόσμο με την διεξαγωγή του. Κάθε φορά που παρακολουθούμε τους ολυμπιακούς στην τηλεόραση το αισθανόμαστε όλοι πως ερχόμαστε πιο κοντά η κάθε χώρα μεταξύ τους. Βλέποντας όλους αυτούς τους αθλητές από διαφορετικές χώρες να παλεύουν για την νίκη σύμφωνα με τους κανόνες του ευ αγωνίζεσθαι δεν υπάρχουν πλέον οι διαφορές μας ως άνθρωποι. Μπορούμε να δούμε ξεκάθαρα όλα αυτά που μας ενώνουν. Και πραγματικά ζούμε σε εποχές που χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ να νιώσουμε ενωμένοι με τον συνάνθρωπο, να ξεχάσουμε τις έγνοιες και τις ανησυχίες που μας βαραίνουν και να βιώσουμε και εμείς την χαρά, την ευγνωμοσύνη και την ευτυχία που νιώθει ο κάθε αθλητής που κατάφερε να εκπροσωπήσει την πατρίδα και να την κάνει υπερήφανη. Αυτό είναι το πραγματικό μεγαλείο των Ολυμπιακών αγώνων και αυτό το μεγαλείο θέλουμε να μοιραστούμε εμείς μαζί σας μέσω αυτής της εργασίας. 5

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ Η Ελλάδα είναι η μητέρα των ολυμπιακών αγώνων. Η χώρα η οποία γέννησε την μεγαλύτερη αθλητική διοργάνωση όλων των εποχών. Είναι τιμή και αξίωση να κουβαλάμε το φορτίο της αφετηρίας τους. Παρόλο το μικρό μας μέγεθος αποτελέσαμε την αρχή για κάτι τόσο μεγάλο. Είμαστε η μικρότερη χώρα που έχει φιλοξενήσει ποτέ την διοργάνωση. Δεν αφήνουμε ποτέ όμως το γεγονός αυτό να μας πτοήσει, μιας και η σχέση της χώρας μας με την διοργάνωση δεν είναι μόνο «οικογενειακή», αλλά και «ψυχική». Κάθε φορά καταθέτουμε την ψυχή μας σε κάθε αγώνισμα σε αποτυχίες και επιτυχίες οι αθλητές νιώθουν ευγνωμοσύνη μιας και ξέρουν ότι κατέθεσαν όλο τους το είναι. Το πάθος μας, όχι μόνο για τους ολυμπιακούς, αλλά και σε ότι και αν κάνουμε είναι αυτό που μας χαρακτηρίζει και μας δίνει δύναμη. Όμως -για να μην παρεξηγούμε καταστάσεις- εδώ πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι το μεγαλόπρεπο παρελθόν δεν πρέπει να σταθεί αυταπάτη ενός αντίστοιχα μεγαλόπρεπου μέλλοντος. Κάθε φορά που ο κάθε αθλητής αγωνίζεται για την Ελλάδα δεν θα πρέπει να θολώνει την κρίση του με το καταξιωμένο του παρελθόν. Οι πρόγονοί μας έκαναν ότι καλύτερο πρέπει και εμείς λοιπόν να κάνουμε ότι καλύτερο για να εξασφαλίσουμε ένα καλύτερο και καταξιωμένο μέλλον. Ιστορική διαδρομή (από την αρχαιότητα έως σήμερα) ΑΡΧΗ Στην ιστορική εποχή οι Ολυμπιακοί αγώνες διεξάγονταν μετά το θερινό ηλιοστάσιο κάθε τέσσερα χρόνια. Η τετραετία αυτή ονομαζόταν «πενθετηρίς» επειδή οι αρχαίοι συμπεριελάμβαναν και τα δύο έτη της διοργάνωσης, που σημάδευαν την αρχή και το τέλος της περιόδου. Οι πενθετηρίες ονομάζονταν με τον αύξοντα αριθμό της εκάστοτε Ολυμπιάδας και χρησίμευαν ως χρονική αναφορά. Ο πρώτος 6

7 καταγραμμένος εορτασμός των Ολυμπιακών Αγώνων στην αρχαιότητα ήταν στην Ολυμπία, το 776 π.χ., δηλαδή η πρώτη πενθετηρία ξεκινά το καλοκαίρι του 775 π. Χ., σύμφωνα με το σημερινό ημερολόγιο. Είναι σχεδόν σίγουρο ότι αυτή δεν ήταν και η πρώτη φορά που γίνονταν οι Αγώνες. Τότε οι Αγώνες ήταν μόνο τοπικοί και διεξαγόταν μόνο ένα αγώνισμα, η κούρσα του σταδίου. Αρχικά οι Ολυμπιακοί αγώνες διαρκούσαν μια ημέρα μόνο. Αργότερα, το πρόγραμμα διευρύνθηκε και εμπλουτίστηκε με πλήθος αθλημάτων και πανηγυρικών εκδηλώσεων που συνόδευαν την εορτή, διαρκείας πέντε ημερών, στην οποία συνέρρεε πλήθος αθλητών και θεατών. Σύμφωνα με το σημερινό ημερολόγιο η έναρξη των αγώνων γίνονταν περίπου στα τέλη Ιουνίου, αρχές Ιουλίου. Η πρώτη ημέρα ήταν αφιερωμένη στους θεούς. Η σημαντικότερη εναρκτήρια σπονδή ήταν προς τιμή του Ολυμπίου Διός, και γινόταν από εκπροσώπους της πόλης της Ήλιδας. Ακολουθούσε ο όρκος των αθλητών, προπονητών και ελλανοδικών (δηλαδή των διαιτητών που θα έκριναν τα αποτελέσματα των αγώνων), κατά τον οποίο γινόταν θυσία, ενώ οι διαιτητές έβγαζαν λόγω απευθυνόμενοι στους αγωνιστές. Όσο για τους ανήλικους νέους που έπαιρναν μέρος, ορκίζονταν οι πατέρες ή οι πιο μεγάλοι αδελφοί τους. Επίσης, οι αθλητές και τα άλογα εξετάζονταν για να κριθεί η συμμετοχή τους και για να κληρωθούν στις ομάδες που θα έπαιρναν μέρος. Το πρόγραμμα της πρώτης ημέρας κατέληγε σε γενική φαγοπότι γνωριμίας ενώ την ίδια μέρα γινότανε και η ευγενική άμιλλα για την ανάδειξη των καλύτερων κηρύκων και σαλπιγκτών. Αυτοί που κέρδιζαν, λάβαιναν το τιμητικό προνόμιο ν' αναγγέλλουν και να εκφωνούνε τα ονόματα των Ολυμπιονικών την ώρα των βραβείων. Την πρώτη μέρα των αγωνισμάτων, πριν από τα χαράματα γέμιζαν οι κερκίδες, αφού με τις πρώτες ηλιαχτίδες ξεκινούσαν τα πρώτα αγωνίσματα. Τη δεύτερη, τρίτη και τέταρτη μέρα των αγώνων διεξάγονταν τα αγωνίσματα, ενώ η τελευταία μέρα ήταν αφιερωμένη στις τελετές, πομπές και στις θυσίες στους θεούς. Την τελευταία μέρα των Ολυμπιακών αγώνων γινόταν η απονομή των στεφάνων. Ένας νεανίας έκοβε με χρυσό ψαλίδι τα κλαδιά της ελιάς από το ιερό δέντρο. Με την απονομή του στεφανιού αναγγέλλονταν το όνομα του αθλητή, μαζί με αυτό του πατέρα του και της πατρίδας του και γινόταν αθάνατο σε όλες τις τότε Ελληνικές πόλεις. Οι νικητές έδιναν δώρα στους θεούς, καθένας με τις δυνατότητές του για να τους ευχαριστήσουν για την υψηλοτέρα των τιμών. Ακολουθούσαν πομπές και γενικό φαγοπότι, συνοδευόμενο από τραγούδι και μουσική, τα «επινίκια». 7

8 Από το 776 π. Χ. και μετά τον 6ο και 5ο αι. π. Χ.. Οι Ολυμπιακοί είχαν επίσης θρησκευτική σημασία αφού γίνονταν προς τιμή του θεού Δία, του οποίου το τεράστιο άγαλμα στεκόταν στην Ολυμπία. Ο αριθμός των αγωνισμάτων έγινε είκοσι και ο εορτασμός γινόταν στην διάρκεια μερικών ημερών. Οι νικητές των αγώνων θαυμάζονταν και γίνονταν αθάνατοι μέσα από ποιήματα και αγάλματα. Το έπαθλο για τους νικητές ήταν ένα στεφάνι από κλαδί ελιάς. Οι κανονισμοί απαγόρευαν την είσοδο και την παρακολούθηση των γυμνικών αγώνων για τις γυναίκες, αλλιώς τιμωρούνταν σε θάνατο με κατακρήμνιση* από το βραχώδες όρος Τυπαίο. Η Καλλιπάτειρα, κόρη του Ολυμπιονίκη Διαγόρα του Ρόδιου, ήταν η πρώτη γυναίκα της αρχαιότητας που μπήκε μέσα σε αθλητικό χώρο και παρακολούθησε τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η Καλλιπάτειρα, θέλοντας να θαυμάσει το γιο της Πεισίροδο που αγωνιζόταν στην πάλη, πήρε την τόλμη και περιφρονώντας τη σχετική απαγόρευση και την επαπειλούμενη ποινή, μεταμφιέστηκε σε γυμναστή όπου και εισήλθε και παρακολούθησε τον αγώνα. Προδόθηκε όμως από τον υπέρμετρο και δικαιολογημένο ενθουσιασμό της για τη νίκη του γιου της. Ωστόσο, δεν της επιβλήθηκε η θανατική ποινή, καθώς η οικογένειά της είχε βγάλει σειρά Ολυμπιονικών (πατέρα, σύζυγο, αδέλφια, γιο και ανιψιό) Η ιστορία της Καλλιπάτειρας έκανε εντύπωση τόσο στους συγχρόνους της, όσο και στις μετέπειτα γενεές μέχρι που ενέπνευσε και τον Λορέντζο Μαβίλη, ο οποίος της αφιέρωσε ένα σονέτο του που θεωρείται ένα από τα ωραιότερα δεκατετράστιχα ποιήματά του. Η Θρησκεία και οι αγώνες Οι Ολυμπιακοί αγώνες ήταν στενά συνδεδεμένοι με θρησκευτικές τελετές και με τη λατρεία του Δία. Εντούτοις δεν είχαν τελετουργικό χαρακτήρα. Αποτελούσαν αυθύπαρκτη οντότητα και απέβλεπαν στην επίδειξη των σωματικών αρετών, τον αθλητικό συναγωνισμό, την ανάπτυξη των δεξιοτήτων των νέων και την προαγωγή φιλικών σχέσεων μεταξύ των ελληνικών πόλεων. Βέβαια δεν μπορεί να παραγνωρίσει κανείς το γεγονός ότι τελούνταν κάτω από την προστασία των θεών. Στην ιερότητα τους όφειλαν οι αγώνες και, ιδιαίτερα, οι Ολυμπιακοί τη μακροζωία τους και τη γνησιότητά τους. Ήταν κοινή η πίστη ότι κάθε αθέμιτο μέσο εκ μέρους των αθλητών, κάθε παράβαση του όρκου τους στρεφόταν εναντίον του θεού, του οποίου φοβόταν την οργή και την εκδίκηση. Στην Ολυμπία οι αγώνες παρέμειναν μέχρι το τέλος όπως τους ήθελε ο Δίας και όπως επέβαλε η ιερότητα της τοποθεσίας. Στη θρησκεία όφειλαν οι Ολυμπιακοί αγώνες και το τέλος τους, ισχυρίζονται πολλοί ερευνητές. Η καθιέρωση των ολυμπιακών αγώνων έδινε την ευκαιρία, επίσης σε Έλληνες ρήτορες και φιλοσόφους να κηρύξουν σε κρίσιμες στιγμές τις ιδέες τους για 8

9 ένωση όλων των Ελλήνων. Ο Ρήτορας Γοργίας από τους Λεοντίνους το 338π.χ. Ζήτηση από το πανελλήνιο ακροατήριο εθνική ένωση, ενόψει της απειλής του Περσικού κινδύνου. Ο ρήτορας Λυσίας προειδοποιεί τους Έλληνες για τους κινδύνους που εγκυμονούν συχνά οι πόλεμοι και οι συγκρούσεις. Το 380 στην Ολυμπία τόνισε στους Έλληνες όταν ήταν ανάγκη να θυμηθούν τους κοινούς τους προγόνους τα κοινά ήθη και έθιμα και να προσπαθήσουν να αναπτύξουν νέους τρόπους συνεργασίας. Εκεχειρία Η λέξη «εκεχειρία», «έχω-χειρ» σημαίνει διακοπή των εχθροπραξιών, ανακωχή. Ήταν ένας θεσμός, που προέβλεπε την αναστολή των εχθροπραξιών για ένα καθορισμένο χρονικό διάστημα, το οποίο άρχιζε με την αναγγελία των Αγώνων. Ο θεσμός αυτός καθιερώθηκε με την ιερή συνθήκη ανάμεσα στους βασιλείς. Οι σπονδοφόροι μετέφεραν το μήνυμα της εκεχειρίας ώστε να πρυτανεύσει ότι είναι καλό και ευγενικό στην ανθρώπινη φύση. Στην αρχή η εκεχειρία διαρκούσε ένα μήνα και αργότερα 3 μήνες. Κατά το διάστημα της εκεχειρίας, η κυκλοφορία των αθλητών, των συγγενών και των προσκυνητών από την μια πόλη κράτος στην άλλη ήταν ελεύθερη και ακίνδυνη. Οι φίλαθλοι μπορούσαν να ταξιδεύουν άφοβα, για να δουν τους πολυθρύλητους αγώνες και να επιστρέψουν στην πατρίδα τους με ασφάλεια. Η προκήρυξη των Αγώνων γινόταν με τους «σπονδοφόρους» τους πολίτες της Ηλίας, που στεφανωμένοι με κλαδιά ελιάς και με το ραβδί του κήρυκα στο χέρι διαλαλούσαν από πόλη σε πόλη, σε όλο τον Ελληνισμό το μήνυμα της «ιερής εκεχειρίας», για την οποία οι ίδιοι ήταν εγγυητές. Κατά την «εκεχειρίας» σταματούσε κάθε εχθροπραξία και επιτρεπόταν ελεύθερα η κυκλοφορία στη χώρα της Ηλείας, που κηρυσσόταν ουδέτερη και απαραβίαστη. Όσοι επρόκειτο να παρακολουθήσουν ή να συμμετέχουν στους Αγώνες, περνούσαν ελεύθερα ακόμη και από χώρες με τις οποίες η πατρίδα τους βρισκόταν σε πόλεμο. Επίσης, απαγορευόταν αυστηρά η είσοδος στην Ηλεία οπλισμένου ή ομάδας στρατού. Ακόμη, δεν εκτελούνταν οι θανατικές ποινές. Στο σύνολο της μακρόχρονης ιστορίας των περίπου χρόνων των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων, ήταν ελάχιστες οι φορές που παραβιάστηκε η ιερή «εκεχειρία». Οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αρχαιότητας περιλάμβαναν ένα σημαντικό αριθμό αγωνισμάτων. Πολλά από αυτά είναι πρόγονοι των σύγχρονων ολυμπιακών αθλημάτων και είχαν όρους και κανόνες όχι άγνωστους στους σύγχρονους αθλητές. Τα αρχαία ολυμπιακά αγωνίσματα ήταν τα εξής: 9

10 Αγώνες κηρύκων και σαλπιγκτών, Ακόντιο, Άλμα, Δίσκος, Δρόμος, Ιππικά αγωνίσματα, Παγκράτιο, Πάλη, Πένταθλο, Πυγμαχία. ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΩΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ Μετά τον 2ο π.χ., αιώνα, οπότε καθιερώθηκε η οικουμενικότητα του Ελληνισμού με τον ταυτόχρονο μαρασμό του ελλαδικού χώρου, έσβησε και ο ζήλος των ελληνικών πόλεων να διακριθούν στην άλλοτε ιερή Άλτη. Το θρησκευτικό συναίσθημα των αρχαίων Ελλήνων είχε παρακμάσει και οι Αγώνες, εκκοσμικευμένοι,είχαν αποτελέσει το ζωογόνο ιερό τους στοιχείο. Με την κατάληψη της Ελλάδας από τους Ρωμαίους τα πράγματα έγιναν ακόμη χειρότερα. Οι Αγώνες ελέγχονταν πια από τους κατακτητές και η Ρώμη τότε, Το π.χ, επί Σύλλα, οι Ολυμπιακοί Αγώνες δέχτηκαν το πρώτο μεγάλο πλήγμα, καθώς η 175η Ολυμπιάδα μεταφέρθηκε στη Ρώμη. Αρκετοί Ρωμαίοι Αυτοκράτορες, όπως ο Τιβέριος και ο θετός του γιος Καίσαρας Γερμανικός, έλαβαν μέρος στους αγώνες παρακινούμενοι από την ακτινοβολία τους. Η τελευταία άνθηση των αγώνων παρατηρείται επί της βασιλείας των Ρωμαίων Αντωνίνων, οπότε επισκέφτηκε την Ολυμπία και ο περιηγητής Παυσανίας, (δίνει άφθονες πληροφορίες για τους Αγώνες στα «Ηλιακά» του) ανάμεσα στα μ.χ. Ήδη από την εποχή εκείνη οι Αγώνες είχαν χάσει τον πανελλήνιο χαρακτήρα τους και ήταν διεθνείς, καθώς συμμετείχαν αθλητές από όλη τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Οι Αγώνες δεν ήταν πια μια αγωνιστική ιεροπραξία μεταξύ των ελληνικών φυλών, ανθρώπων δηλαδή με κοινά στοιχεία γλώσσας, καταγωγής, θρησκευτικής πίστης, ηθών και πολιτισμού. Ήταν μια κοσμική αθλητική συγκέντρωση, υπό το πρίσμα της ρωμαϊκής παγκοσμιοποίησης, όπου το αισθητικό στοιχείο είχε κυριαρχήσει του ιερού και το πολιτικό του θρησκευτικού. Σύντομα, όταν με την εμφάνιση του χριστιανισμού το ιερό επέστρεψε και κυριάρχησε πάλι του αισθητικού, σε ένα νέο άξονα ισορροπίας, εγκαινιάστηκε μια νέα εποχή. Το 393 μ.χ, έτος της 293ης Ολυμπιάδας, οι Ολυμπιακοί Αγώνες δέχτηκαν τη χαριστική βολή από τον Αυτοκράτορα Θεοδόσιο Α, που τους κατήργησε μαζί με άλλους αρχαίους αγώνες. Η κατάργηση αυτή δεν έγινε απότομα, όπως πιστεύουν πολλοί. Το γεγονός περιβάλλεται από έναν αντιχριστιανικό μύθο, σε σχέση με τα όσα πιστεύουν οι υπερασπιστές των «ελληνικών 10

11 ιερών», και η κατάργηση θα πρέπει να εξεταστεί σε σχέση με τους ίδιους τους Αγώνες, αλλά και με τις γενικότερες συνθήκες της εποχής. Ο Θεοδόσιος έδωσε τέλος σε κάτι που είχε αποτελέσει προ πολλού την εσωτερική του ζωή και που ήταν ουσιαστικά νεκρό, σαν άδειο κέλυφος. Έπειτα από χίλια και πλέον χρόνια οι Αγώνες είχαν παρακμάσει. Ο αρχαίος κόσμος σε αποσύνθεση κατέρρεε. Στη θέση του εμφανίστηκε νέος ο Χριστιανισμός, και κατά συνέπεια παλαιές αξίες καθαιρέθηκαν, αντιπαρατέθηκαν, μετατράπηκαν ή άλλαξαν ριζικά. Οι αγώνες ήταν κατά βάση θρησκευτικοί, με αγωνιστικές ιεροπραξίες και τελετουργίες, που η νέα θρησκεία, λειτουργώντας κι αυτή ανταγωνιστικά για την επικράτηση, δε θα μπορούσε να ανεχτεί. Επιπλέον, η εσωτερική πνευματικότητα του Χριστιανισμού της πρώτης εποχής, δεν αντιμετώπιζε το σώμα και τα αθλητικά ιδεώδη όπως η αρχαία θρησκεία. Η κατάσταση του αρχαίου κόσμου ήταν τέτοια, που ο Χριστιανισμός υπήρξε μόνο η αφορμή στο να καταρρεύσει το ετοιμόρροπο οικοδόμημα του. Η κατάργηση των Αγώνων ήταν μέρος της αποφασιστικής στάσης του Θεοδόσιου κατά της ειδωλολατρίας». Η απόφαση αυτή που είχε προαναγγελθεί με διάταγμα του 380 μ.χ., σύμφωνα με τον π. Γ. Μεταλληνό: «ήταν κάτι που επιβλήθηκε από την ιστορική συγκυρία. Όπως είχαν καταντήσει ήδη από τους τελευταίους π.χ, αιώνες οι Ολυμπιακοί Αγώνες, η παύση τους το 393 ήταν η μεγαλύτερη γι αυτούς ευεργεσία. Η ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΤΩΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ Οι πρώτοι σύγχρονοι ολυμπιακοί αγώνες Το 1894 σε συνέδριο που οργάνωσε ο βαρόνος Πιερ ντε Κουμπερτέν στο Παρίσι ιδρύθηκε η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή και αποφασίστηκε η αναβίωση των Ολυμπιακών αγώνων. Έπειτα από πρόταση του Έλληνα εκπροσώπου Δημητρίου Βικέλα ως τόπος διεξαγωγής των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων ορίστηκε η Αθήνα. Στη μικρή και φτωχή τότε Ελλάδα ο ενθουσιασμός για την ανάληψη των Αγώνων έφτασε στα όρια του εθνικού παραληρήματος. Όλοι εργάζονταν για την επιτυχία της διοργάνωσης που τη θεωρούσαν εθνική υπόθεση. Με χρήματα που διατέθηκαν από την κληρονομιά του εθνικού ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ, ξαναχτίστηκε από την αρχή και όλο με μάρμαρο το αρχαίο στάδιο που βρισκόταν στους πρόποδες του Λόφου Αρδηττού, δηλαδή το Παναθηναϊκό Στάδιο! Το 1896 στο Παναθηναϊκό 11

12 Στάδιο έγιναν τα αγωνίσματα του στίβου, η γυμναστική, η άρση βαρών και η πάλη, η τελετή έναρξης και λήξης των Αγώνων, καθώς και ο τερματισμός του Μαραθωνίου. Οι αγώνες που κράτησαν δέκα μέρες, αποφασίστηκε να αρχίσουν στις 25 Μαρτίου, ημερομηνία που συνέπιπτε με της εθνική μας επέτειο, ώστε να γιορταστεί μαζί και η επέτειος από τα 75 χρόνια αφότου άρχισε η ελληνική επανάσταση. Η ημερομηνία εκείνη με το καινούριο ημερολόγιο είναι σήμερα η 6η Απριλίου, είναι δηλαδή η ημερομηνία που κάθε χρόνο γιορτάζεται η «Ολυμπιακή ημέρα». Συγκρίνοντας εκείνη την πρώτη Ολυμπιάδα της Αθήνας του 1896 με τις πιο τελευταίες διοργανώσεις των Ολυμπιακών Αγώνων, δε θα μπορούσε κανένας να πει πως πραγματικά ήταν ένα μεγάλο παγκόσμιο αθλητικό γεγονός. Βέβαια, υπήρχαν οι ανταποκριτές από τις μεγαλύτερες εφημερίδες της Ευρώπης και της Αμερικής, υπήρχε το παρόν από 12 εκτός της Ελλάδας χώρες (Βρετανία, Αυστραλία, Αυστρία, Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελβετία, ΗΠΑ, Ουγγαρία, Σουηδία και Χιλή). Ήταν, όμως, και ο ενθουσιασμός του κόσμου που κάθε μέρα γέμιζε το στάδιο και τους άλλους αγωνιστικούς χώρους. Ήταν το αυθόρμητο χειροκρότημα σε νικητές και ηττημένους, αυτή η βαθιά πράξη ενστίκτου να αναγνωρίζει και να επιβραβεύει την τίμια αθλητική προσπάθεια και την άμιλλα, οι αρχαίες καταβολές του για την άθληση και την ιδέα του αθλητισμού, που κυριολεκτικά έσωσαν το θεσμό και τον έκαναν να καρπίσει. Η πρόταση για μονιμότητα Ήταν, μάλιστα, τόσο μεγάλη η επιτυχία από αυτήν την πλευρά -το τόνισαν και όλες οι ξένες ανταποκρίσεις άλλωστε- ώστε ο διάδοχος Κωνσταντίνος, πρόεδρος της διοργανωτικής επιτροπής των Αγώνων, στην ομιλία του κατά την τελετή λήξης να ζητήσει επίσημα να γίνονται μόνιμα στην Ελλάδα οι Ολυμπιακοί. Το δικαιούταν ο λαός της όχι μόνο γιατί αυτός πέτυχε τη μεγάλη νίκη του πραγματικού φιλάθλου, αλλά και γιατί η Ελλάδα ήταν η κοιτίδα τους και θα μπορούσε περισσότερο από κάθε άλλη χώρα να διαφυλάξει το κύρος τους. Αυτό όμως ήταν αντίθετο με την ιδρυτική διακήρυξη των Ολυμπιακών Αγώνων που όριζε πως κάθε φορά οι Αγώνες θα διοργανώνονται και από διαφορετική χώρα. Απόσπασε, ωστόσο, την υπόσχεση του Κουμπερτέν πως η Ελλάδα θα διοργάνωνε στο μεσοδιάστημα των Αγώνων τη 12

13 μεσολυμπιάδα, πράγμα που έμεινε απλά σαν υπόσχεση και έγινε μια και μόνο φορά, αλλά για άλλους λόγους. Ο πρώτος Ολυμπιονίκης Στις 6 Απριλίου 1896 στέφεται ο πρώτος Ολυμπιονίκης των σύγχρονων Ολυμπιάδων. Ήταν ο 27χρονος τότε Αμερικανός Τζέιμς Μπρένταν Κόννολλυ, που είχε νικήσει στο τριπλούν με 13,71μ. Για να αναδειχθεί νικητής στην Ελληνορωμαϊκή στην Ολυμπιάδα της Αθήνας το 1896 ο Καρλ Σούμαν και ο Γιώργος Τσίτας χρειάστηκε να παλεύουν... δύο μέρες! Ο λόγος ήταν ότι ο αγώνας διακόπηκε λόγω σκότους και επαναλήφθηκε την άλλη μέρα. Πάντως σε συνεχή διάρκεια το ρεκόρ είναι μεταξύ του Εσθονού Μάρτιν Κλέιν και του Φινλανδού Άλφρεντ Ασικάινεν το1912. Πάλευαν συνεχώς για 11 ώρες και 40 λεπτά. Συμμετοχή αθλητών Στην πρώτη αυτή Ολυμπιάδα δε συμμετείχαν οι χώρες με επίσημες ομάδες. Η συμμετοχή ήταν ελεύθερη και πήραν μέρος αθλητικοί σύλλογοι και άτομα που είχαν φτάσει στην Αθήνα με δικά τους έξοδα. Μάλιστα, πολλοί από αυτούς δεν ήταν ούτε επίσημοι αθλητές, αλλά τους είχε συγκινήσει η ιδέα των Ολυμπιακών Αγώνων. Έγιναν μόνον 43 αγωνίσματα και αυτά μόνον αντρικά. Οι Αμερικανοί κέρδισαν 11 χρυσά μετάλλια τα περισσότερα στο στίβο- αλλά η Ελλάδα πήρε τα περισσότερα σε σύνολο(50),από τα οποία τα 10 ήταν χρυσά. Ο Σπύρος Λούης Ήρωας της πρώτης Ολυμπιάδας, που αποθεώθηκε από τους θεατές, ήταν ο Σπύρος Λούης, του οποίου η νίκη στο Μαραθώνιο πέρασε στο θρύλο... Ο νερουλάς από το Μαρούσι Σπύρος Λούης δε συμπεριλαμβάνονται ανάμεσα στους γνωστούς αθλητές της εποχής. Για την ακρίβεια δεν υπήρξε ποτέ αθλητής. Κι όμως ο 24χρονος τότε Mαρoυσιώτης έγινε σύμβολο του Μαραθωνίου και ο πιο γνωστός στα πέρατα του κόσμου Ολυμπιονίκης της πρώτης Ολυμπιάδας επειδή πρώτος αυτός νίκησε στην απόσταση, που έτρεξε ο αρχαίος μαραθωνοδρόμος Φειδιππίδης μεταφέροντας το μήνυμα της νίκης των Αθηναίων στο Μαραθώνα. Ο Σπύρος Λούης που είχε γεννηθεί το 1872 και πέθανε το 1940 δεν ξαναπήρε ποτέ του μέρος σε άλλο Μαραθώνιο και ίσως ήταν αυτό που συντήρησε το θρύλο του. Σήμερα, η Ελλάδα τιμώντας τον, έδωσε τ όνομα του Ολυμπιακό Στάδιο της Καλογρέζας. 13

14 Ολυμπιακό πνεύμα Τη βασική αρχή της ισότητας και της ισονομίας στον αθλητισμό εκφράζουν με τον καλύτερο τρόπο οι Ολυμπιακοί Αγώνες και το Ολυμπιακό πνεύμα, αλλιώς γνωστό και ως Ολυμπιακό ιδεώδες. Όπως όλοι ξέρουμε, κοιτίδα των Ολυμπιακών αγώνων είναι η αρχαία Ολυμπία, όπου οι αγώνες διεξάγονταν κάθε τέσσερα χρόνια, από το 776 π. Χ. και μετά. Τα Ολύμπια διέπονταν από κανόνες αυστηρούς και απαραβίαστους, για την τήρηση των οποίων υπεύθυνοι ήταν οι ελλανοδίκες. Έτσι, λοιπόν, το Ολυμπιακό Πνεύμα συνδέεται με τις αξίες και τα ιδεώδη του Ολυμπισμού. Η πνευματική διάσταση των Αγώνων τονίστηκε εξ αρχής από τον ίδιο τον Πιερ ντε Κουμπερτέν και πάνω σ αυτή βασίστηκαν οι Ολυμπιακές αξίες, που αποτελούν το θεμέλιο λίθο της αθλητικής και Ολυμπιακής Παιδείας. Η συμβολή αυτών των αξιών στην εκπαίδευση και την κοινωνία κρίνεται θεμελιώδης από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή, τη Διεθνή Ολυμπιακή Ακαδημία και τους διεθνείς φορείς Ολυμπιακής Παιδείας σε όλο τον κόσμο. Η πνευματική διάσταση των Ολυμπιακών Αγώνων εμπεριέχει την αθλητική, κοινωνική και ηθική αγωγή των νέων σε όλο τον κόσμο. Κυρίαρχη πνευματική αξία των Ολυμπιακών Αγώνων είναι ο σεβασμός στον αθλητικό πλουραλισμό, ως μέρος της πολιτισμικής πολυμορφίας του Ολυμπιακού Κινήματος. Εξάλλου οι ίδιοι οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι παράδειγμα κοινής ειρηνικής συμπόρευσης αθλητών που προέρχονται από διαφορετικές αθλητικές και πολιτισμικές κουλτούρες. Η γενικότερη φιλοσοφία του Ολυμπισμού στηρίζεται στις αρχές της ανοχής, της ειρήνης, του ευ αγωνίζεσθαι και της ευγενούς άμιλλας με σκοπό τη δημιουργία μιας ειρηνικής κοινωνίας με λιγότερη βία και ανταγωνισμό. Με άλλα λόγια, ο Ολυμπισμός οδηγεί σε έναν άλλο, εξιδανικευμένο τρόπο ζωής, που τόσο έχει ανάγκη η σύγχρονη κοινωνία των πολιτών. 14

15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ιστορία-διαδρομή διαφορές Οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι αθλητική διοργάνωση πολλών αγωνισμάτων που γίνεται κάθε τέσσερα χρόνια. Η καταγωγή των αγώνων είναι η Αρχαία Ελλάδα, και έχουν αναβιώσει από τον Γάλλο βαρόνο Πιέρ ντε Κουμπερτέν και τον Δημήτριο Βικέλα στα τέλη του 19ου αιώνα. Οι Αγώνες της Ολυμπιάδας, γνωστοί και ως Θερινοί Ολυμπιακοί, τελούνται κάθε τέσσερα χρόνια από το 1896 και μετά, με εξαίρεση τις χρονιές κατά τη διάρκεια των Παγκόσμιων πολέμων. Το 1924 άρχισαν οι ειδικοί Ολυμπιακοί Αγώνες και οι Χειμερινοί Ολυμπιακοί, για χειμερινά αθλήματα. Από το 1994 οι χειμερινοί αγώνες δεν γίνονται πια την ίδια χρονιά με τους Θερινούς Ολυμπιακούς Είναι γνωστό ότι κατά τον 17ο αιώνα γινόταν κάποια γιορτή η οποία έφερε το όνομα "Ολυμπιακοί αγώνες" στην Αγγλία. Παρόμοιες εκδηλώσεις ακολούθησαν στους επόμενους αιώνες στην Γαλλία και Ελλάδα οι οποίες όμως ήταν μικρής έκτασης και σίγουρα όχι διεθνείς. Το ενδιαφέρον για τους Ολυμπιακούς μεγάλωσε όταν ανακαλύφθηκαν τα ερείπια της αρχαίας Ολυμπίας από Γερμανούς αρχαιολόγους στα μέσα του 19ου αιώνα. Ο Εδεσσαίος λόγιος Μηνάς Μηνωίδης, που τότε δίδασκε την αρχαία ελληνική γλώσσα σε πανεπιστήμιο του Παρισιού, μετέφρασε και δημοσίευσε στη γαλλική το "Γυμναστικό" του Φιλόστρατου (1858), και τη συνόδευσε με κείμενό του, περί της ανάγκης αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων. Λίγο αργότερα, ο βαρώνος Πιέρ ντε Κουμπερτέν, ο οποίος ήταν Γενικός Γραμματέας των γαλλικών αθλητικών σωματείων, προσπαθούσε να δικαιολογήσει την ήττα των Γάλλων στον Γαλλοπρωσικό πόλεμο ( ). Πίστευε ότι ο λόγος της ήττας ήταν επειδή οι Γάλλοι δεν είχαν αρκετή φυσική διαπαιδαγώγηση και ήθελε να την βελτιώσει. Ο Κουμπερτέν ήθελε επίσης να ενώσει της εθνότητες και να φέρει μαζί την νεολαία με τον αθλητισμό παρά να γίνονται πόλεμοι. Πίστευε ότι η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων θα πετύχαινε και τους δύο πιο πάνω σκοπούς του. Σε ένα συνέδριο στο πανεπιστήμιο της Σορβόνης στο Παρίσι που έγινε από τις 16 μέχρι τις 23 Ιουνίου, το 1894 παρουσίασε τις ιδέες του σε ένα διεθνές ακροατήριο. Την τελευταία μέρα του συνεδρίου αποφασίστηκε να διεξαχθούν οι πρώτοι μοντέρνοι Ολυμπιακοί αγώνες το 1896 στην Αθήνα, την πόλη και την χώρα που τους γέννησε. Έτσι γεννήθηκε η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) για να διοργανώσει τους Αγώνες με πρώτο πρόεδρο τον Μακεδόνα Δημήτριο Βικέλα, γενικό 15

16 γραμματέα τον βαρόνο Πιέρ ντε Κουμπερντέν και μέλη προσωπικότητες από διάφορα κράτη. Οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες γνώρισαν μεγάλη επιτυχία. Αν και οι αθλητές που πήραν μέρος δεν ξεπερνούσαν τους 250, ήταν η μεγαλύτερη αθλητική διοργάνωση που έγινε ποτέ. Οι Έλληνες αξιωματούχοι και το κοινό ήταν ενθουσιασμένοι και ζήτησαν να έχουν το μονοπώλιο των αγώνων. Η ΔΟΕ όμως αποφάσισε διαφορετικά και οι δεύτεροι Ολυμπιακοί Αγώνες έγιναν το 1900 στο Παρίσι (Γαλλία). Μετά, όμως από την αρχική επιτυχία, οι Ολυμπιακοί είχαν σοβαρά προβλήματα. Στους εορτασμούς στο Παρίσι (1900) και στο Σεντ Λούις (1904) οι αγώνες επισκιάστηκαν από τις διεθνείς εκθέσεις στις οποίες είχαν περιληφθεί. Οι επόμενοι Ολυμπιακοί Αγώνες έγιναν το 1906 για να γιορτάσουν τα δέκατα γενέθλια των αγώνων. Αν και είχαν διοργανωθεί από την ΔΟΕ, μια μετέπειτα απόφαση της κήρυξε ότι δεν ήταν επίσημοι Ολυμπιακοί αγώνες. Οι αγώνες του 1906 όμως ξανά προσέλκυσαν ένα μεγάλο αριθμό από παγκόσμιες συμμετοχές. Το 1904 το 80% των συμμετοχών ήταν Αμερικάνοι αθλητές και σηματοδοτούν την αρχή της ανάπτυξης των αγώνων σε δημοσιότητα και μέγεθος. Όταν εγκαθιδρύθηκε η ΔΟΕ, ένα από τα αγωνίσματα που προτάθηκαν για το πρόγραμμα αγώνων ήταν το πατινάζ ταχύτητας. Όμως το αγώνισμα αυτό δεν διεξήχθη μέχρι τους Θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες 1908 στο Λονδίνο, στους οποίους διεξήχθησαν τέσσερα αγωνίσματα καλλιτεχνικού πατινάζ. Η ιδέα για την οργάνωση ξεχωριστών Ολυμπιακών αγώνων για χειμερινά αγωνίσματα προτάθηκε αλλά απορρίφθηκε από Σκανδιναβικές χώρες που προτιμούσαν την δική τους διοργάνωση τους λεγόμενους Σκανδιναβικούς Αγώνες. Όμως, χειμερινά αγωνίσματα ήταν στο πρόγραμμα των αγώνων του 1916 που ακυρώθηκαν, και στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Για το 1924 αποφασίσθηκε να οργανωθεί μια "Διεθνής εβδομάδα χειμερινών αγώνων" στο Σαμονί της Γαλλίας υπό την προστασία της ΔΟΕ, και σε συνδυασμό με τους Θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες 1924 στο Παρίσι. Αυτή η "Εβδομάδα" είχε μεγάλη επιτυχία και το 1925 η ΔΟΕ αποφάσισε να δημιουργήσει ξεχωριστή διοργάνωση για Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες η οποία δεν θα συνδέεται με τους Θερινούς Αγώνες. Η διοργάνωση του 1924 χαρακτηρίστηκε, αργότερα στην συνάντηση της ΔΟΕ το 1926, ως οι πρώτοι Χειμερινοί Ολυμπιακοί. Όλα τα αθλήματα στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς διεξάγονται πάνω σε πάγο ή χιόνι όπως επιβάλλει το καταστατικό των Ολυμπιακών, το σύνταγμα της ΔΟΕ. Ο αριθμός των αθλητών σε χειμερινούς Ολυμπιακούς είναι κατά πολύ μικρότερος από αυτό των θερινών. Στο Σολτ Λέικ Σίτι 2,400 αθλητές αγωνίστηκαν στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς του 2002 σε 78 αγωνίσματα. Μέχρι το 1992, οι Χειμερινοί Ολυμπιακοί αγώνες διεξάγονταν την ίδια χρονιά με τους Θερινούς. Αλλά το 1993 η ΔΟΕ αποφάσισε οι Χειμερινοί Ολυμπιακοί να γίνονται κάθε τέσσερα χρόνια δύο χρόνια μετά τους Θερινούς. Έτσι οι επόμενοι Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες έγιναν το 1994 κι είχαν απόσταση δύο χρόνια μόνο απ' τους προηγούμενους. 16

17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ο αθλητισμός και η πολιτική είναι δύο έννοιες αντίθετες. Είναι δύο όμως κοινωνικές λειτουργίες που η μια χρειάζεται την υποστήριξη της άλλης. Λέγεται συχνά ότι ο αθλητισμός και πολιτική δεν συνδυάζονται. Όμως η αλήθεια είναι πως σχετίζονται βαθιά μιας και συνυπάρχουν, αλληλοϋποστηρίζονται και αλληλοευεργετούνται ως αποτέλεσμα των κοινών συμφερόντων και εξυπηρετήσεων που τους παρέχουν τα εμπλεκόμενα άτομα στην κοινή σχέση ως προς τους στόχους και την επίτευξή τους. Αν θεωρήσουμε την πολιτική όχι μόνο ως μια διαδικασία λήψης απόφασης αλλά και ως ένα φαινόμενο το οποίο εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της συμβίωσης των ανθρώπων και έχει μια δημιουργική επίδραση στην κοινωνική ζωή, είναι βέβαιο ότι τις ίδιες διαπιστώσεις θα κάνουμε και για τον αθλητισμό. Και ο αθλητισμός είναι ένα φαινόμενο συμβίωσης και σύμπραξης πολλών ανθρώπων, γεγονότων που έχουν μεγάλη σημασία για την κοινωνική ζωή και, συνεπώς, είναι εγγενώς πολιτικός. Επιπλέον ο αθλητισμός και η πολιτική έχουν ενωθεί στην αθλητική πολιτική η οποία είναι μια διαδικασία σχεδιασμού και εφαρμογής αποφάσεων σε πεδία που ανήκουν στον αθλητισμό σε στενή και ευρεία έννοια. Η πολιτική και οι πολιτικές αποφάσεις παρέχουν το πλαίσιο δράσης στον αθλητισμό και τα αθλητικά κινήματα, ομοσπονδίες και σωματεία, έχουν αγωνιστεί για ένα πλαίσιο εντός του οποίου αξίζει να δρα κανείς. Ο αθλητισμός, όπως εμπεδώνεται μέσα από την αθλητική πολιτική, είναι πρωτίστως ένα στοιχείο της εκάστοτε κρατικής πολιτικής. Τόσο οι προσπάθειες ρύθμισης των αθλητικών ζητημάτων από νόμους του κάθε κράτους ή από διάφορες παρεμβάσεις από μέρους του πολιτικού κόσμου, όσο και το γεγονός ότι ο αθλητισμός δεν μπορεί να αγνοεί το κράτος, τουλάχιστον σε επίπεδο οικονομικής διαχείρισης και πόρων, καταδεικνύουν ότι ο αθλητισμός είναι υποχρεωμένος να αφομοιώσει τις ενυπάρχουσες πολιτικές συγκυρίες σε μια πρακτική την οποία ούτε θέλει ούτε μπορεί να αποφύγει. Από την άλλη ο εκδημοκρατισμός της άθλησης και της παρακολούθησης αθλητικών δραστηριοτήτων και η παρεμβολή τους στα ήθη της κοινωνίας, μετέτρεψαν τη συγκατοίκηση αθλητισμού και πολιτικής σε γάμο αμοιβαίων συμφερόντων. Αυτό σημαίνει ότι ο αθλητισμός πρέπει, ιδιαίτερα στη σύγχρονη εποχή, να συμβιβαστεί με τα πολιτικά ζητήματα τη στιγμή κατά την οποία είναι γνωστό ότι σπάνια οι Ολυμπιακοί Αγώνες, για παράδειγμα, δεν ήταν δέσμιοι προβλημάτων και επιρροών από την πολιτική και τη δημόσια σφαίρα. Η πολιτική εκμετάλλευση του αθλητισμού Η πολιτική δεν εισέβαλε στον αθλητισμό ούτε τυχαία ούτε άδικα. Αντίθετα η πολιτική παρέμβαση εμπεριείχε εξαρχής μια διπλή ιδιομορφία: αφενός ήταν αναπόφευκτη γιατί η εμφάνιση ενός υπερεθνικού φαινομένου, όπως είναι οι διεθνείς αθλητικές διοργανώσεις, δεν μπορούσε να χειραφετηθεί από τους περιορισμούς της διπλωματίας των κρατών, αφετέρου ήταν νόμιμη γιατί τα πολιτικά συστήματα διέθεταν το πλεονέκτημα της δημόσιας αποδοχής και της νομιμότητας, κάτι που δε συνέβαινε στα πρώτα βήματα των διεθνών αθλητικών οργανισμών. «Οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι μια ευκαιρία για προπαγάνδα, χωρίς προηγούμενο στην παγκόσμια ιστορία» Φουνκ, υπαρχηγός του Γκαίμπελς, Από τη στιγμή που ένα καθεστώς παρεμβαίνει σε όλους τους τομείς της ζωής ενός έθνους, 17

18 χρησιμοποιεί εσκεμμένα τον αθλητισμό για την επίτευξη πολιτικών στόχων, ακολουθώντας το παράδειγμα της ναζιστικής Γερμανίας, με τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου το Οι Αγώνες εκείνοι αποτελούν ορόσημο για τη διαδικασία της ανάμειξης της πολιτικής στον αθλητισμό, παρά το γεγονός ότι και πρωτύτερα είχαν υπάρξει πράξεις πολιτικής επιρροής σε βάρος του Ολυμπιακού Κινήματος η απουσία της σημαίας των ΗΠΑ από την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου το 1908, τα αιτήματα της Αυστρίας και της Ρωσίας να διωχθούν από τους Αγώνες του 1912 η Ουγγαρία, η Βοημία και η Φινλανδία αντίστοιχα, ο αποκλεισμός/τιμωρία της Γερμανίας και της Αυστρίας από τους Αγώνες του 1920,1924 και 1920 αντίστοιχα ως υπαίτιων για το Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Είναι λοιπόν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Βερολίνου καμπή στην ιστορία του αθλητισμού γενικότερα, γιατί εκεί συνέβησαν κοσμογονικές αλλαγές. Από περιφερειακή εκδήλωση των πολιτικών αντιπαραθέσεων μετατράπηκαν σε ιδιαίτερο πεδίο αντιπαράθεσης, τη στιγμή που για πρώτη φορά ένα τόσο μεγάλο γεγονός μεταδιδόταν απευθείας από την τηλεόραση. Από το 1936 και στο εξής οι διεθνείς αθλητικές εκδηλώσεις κατέστησαν πολιτικό εργαλείο είτε για την εσωτερική πολιτική είτε για τη διεθνή. Περιορίζοντας τη διερεύνηση αυτού του ζητήματος στο χώρο των Ολυμπιακών Αγώνων, παρατηρείται ότι ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου οι ίδιοι οι Αγώνες γίνονται στόχος της προπαγάνδας των διαφόρων κρατών και κυρίως των δύο υπερδυνάμεων εκείνης της εποχής, των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ένωσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι η τελευταία σε μια στροφή 180 μοιρών εντάχθηκε στο Ολυμπιακό Κίνημα για τους Αγώνες του 1952 με σκοπό να καταδείξει την ανωτερότητα του Σοβιετικού συστήματος διεθνώς και να νομιμοποιήσει το καθεστώς μέσα στα ίδια του τα σύνορα. Αλλά και για τις ΗΠΑ οι Αγώνες ήταν εξαιρετικά σημαντικοί για την προβολή τους ως ηγετικής παγκόσμιας δύναμης. Τα λόγια του Αμερικανού προέδρου Τζέραλντ Φορντ το 1974 ότι «Μια αθλητική επιτυχία μπορεί να χρησιμεύσει σε ένα έθνος όσο και μια στρατιωτική» αποδεικνύουν του λόγου το αληθές. Έτσι το αθλητικό θέαμα, γεμάτο το ίδιο εξ ορισμού από αντιπαραθέσεις, μετατρέπει το γήπεδο σε χώρο έκφρασης εθνικής υπερηφάνειας και άρνησης αποδοχής της ανωτερότητας του αντιπάλου. Οι αθλητές εκπροσωπούν τις χώρες τους και τα όρια μεταξύ μιας νίκης και της ιδεολογίας που θα την οικειοποιηθεί είναι δυσδιάκριτα. Από την άλλη όμως αυτή η εξέλιξη διατήρησε και ενίσχυσε την παγκόσμια μορφή του συναγωνισμού μαζί με το ιδεώδες του ερασιτεχνισμού. Το φαινόμενο της δόμησης ενός έθνους μέσω του αθλητισμού και γενικότερα η πολιτική της παρέμβασης που ήδη αναφέρθηκαν, αποδεικνύουν ότι τα κράτη πρόσθεσαν στο οπλοστάσιό τους τον αθλητισμό. Η συστηματική παρουσία της πολιτικής στο χώρο του αθλητισμού πήρε τη μορφή πραγματικού κριτηρίου δημόσιας και κοινωνικής νομιμοποίησης ενός φαινομένου, το οποίο αρχικά ήθελε να βρίσκεται στο περιθώριο των κανόνων της πολιτικής. Έτσι με τον καιρό ο αθλητισμός έγινε πολιτικό εργαλείο, και στις διεθνείς σχέσεις χρησιμοποιήθηκε και ως όπλο διπλωματικής αναγνώρισης. Είναι ενδεικτικό αυτής της εξέλιξης το γεγονός ότι για παράδειγμα η αποκατάσταση διπλωματικής επαφής μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας έγινε δυνατή χάρη σε αγώνες πινγκ-πονγκ μεταξύ τους. Ίδιο στόχο είχε και η διπλωματία του μπάσκετ μεταξύ των ΗΠΑ και της Κούβας το 1978, όπως και οι πολλές επιτυχίες μέσα στα στάδια των Ανατολικογερμανών «διπλωματών με αθλητικές φανέλες», όπως τους αποκαλούσαν, χάρη στις οποίες βγήκε η χώρα τους από την απομόνωση. Το όπλο του αθλητισμού, 18

19 χρησιμοποίησε η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης το 1972 στην Ολυμπιάδα στο Μόναχο, όταν σε μια αιματηρή επιχείρηση (γνωστή ως «Μαύρος Σεπτέμβρης») κατά των Ισραηλινών αθλητών, θέλησε να προβάλει τα αιτήματα του παλαιστινιακού έθνους. Πάντως οι Ολυμπιακοί Αγώνες εμπλέκονται και θετικά με την πολιτική, όπως στην περίπτωση της Ολυμπιάδας του Σίδνεϋ, στην οποία συμμετείχαν για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια η Νότια και η Βόρεια Κορέα με κοινή αποστολή, ενώ με την Ολυμπιακή Σημαία παρέλασαν και συμμετείχαν υπό την προστασία της ΔΟΕ αθλητές από το Ανατολικό Τιμόρ. Η εμπλοκή του αθλητισμού με την πολιτική σε «Ελληνικά πλαίσια» Η πολιτική σαφώς και έχει υπερισχύσει το τελευταίο διάστημα έναντι του αθλητισμού στη χώρα μας, ένεκα της βαθιάς οικονομικής κρίσης που απασχολεί πλέον όλους τους Έλληνες, πλούσιους και φτωχούς, ανάλογα με τις συνθήκες επιβίωσης του καθενός. Ο αθλητισμός δεν είναι σε θέση να προσφέρει χαρά και ενδιαφέρον στους συμπατριώτες μας όταν τα προβλήματα του σήμερα και του αύριο θυμίζουν βουνό. Κάποτε, μία μεγάλη επιτυχία των Ελλήνων αθλητών επέτρεπε τη δημιουργία ενός χαμόγελου στα χείλη όλων μας. Σήμερα, τίποτα δεν στέκεται ικανό να προσφέρει ικανοποίηση, παρά μόνο τα λιγότερο σκληρά μέτρα. Στην Ελλάδα, από τη μεταπολίτευση και μετά, άρχισε να διαπλέκεται ο αθλητισμός με την πολιτική, διαμορφώνοντας συγγενή πεδία μέσω της κινητικότητας των στελεχών προς τη μία ή την άλλη πλευρά, δημιουργώντας έτσι το κατάλληλο περίβλημα για την εξυπηρέτηση των κομματικών, οικονομικών και προσωπικών συμφερόντων. Δείγμα τέτοιου είδους εμπλοκής του αθλητισμού και της πολιτικής εμφανίζεται σε μία διαχρονικότητα τριακονταετίας στη χώρα μας, όπου τα ίδια πρόσωπα και από τους δύο θεσμούς συνυπάρχουν με αγαστή σύμπλευση ανεξάρτητα της κομματικής-κυβερνητικής αλλαγής όταν αυτή συνέβη. Επίσης και στο διεθνές αθλητικό γίγνεσθαι πολλά ελληνικά στελέχη μετακινήθηκαν με άμεση κομματική στήριξη, έτσι ώστε η εγχώρια πολιτική να έχει προσβασιμότητα μέσω αυτών σε αποφάσεις χρήσιμες στην κατεύθυνση της διαχείρισης κυρίως της «ομαδικής-φιλαθλητικής πελατείας». Η δικαστική εμπλοκή στον χώρο του αθλητισμού στη χώρα μας αλλά και διεθνώς έχει αρχίσει να ξετυλίγει το κουβάρι της διαπλοκής, εμφανίζοντας την άμεση σχέση τους κυρίως στη «διακίνηση-ξέπλυμα χρημάτων» αλλά και αποφάσεων που αφορούν ανάθεση μεγάλων αθλητικών διοργανώσεων με εμφανή οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα. Είναι δύσκολο στην ελληνική πολιτική-κομματική κατάσταση με τα στελέχη τους που αναζητούν την εύκολη «πελατεία» στον χώρο του αθλητισμού να γίνει «κάθαρση», αφού δικά τους «πρόσωπα» είναι άμεσα εμπλεκόμενα με τους διοικούντες τον ελληνικό αθλητισμό ως αλληλοσυμπληρούμενος τροφοδοτικός διαχρονικός μηχανισμός Εκτιμούμε ότι τα θεσμικά πλαίσια που θα διαμόρφωναν περιορισμούς της διαπλοκής στον χώρο του αθλητισμού και της πολιτικής με αμφότερη κάθαρση των υπαρχουσών δομών τους, μπορούν να βρεθούν στη δημιουργία ανεξάρτητων αρχών διακομματικής έγκρισης με πλήρη ελευθερία πρόσβασης και ελέγχου σε κάθε επίπεδο. 19

20 Επίσης η εναλλαγή και ο περιορισμός της θητείας σε όργανα και διοικήσεις του αθλητισμού, καθώς και ο περιορισμός της άμεσης εμπλοκής πολιτικών στελεχών σε αντίστοιχες αθλητικές θέσεις, θα μπορούσαν να εξαλείψουν το φαινόμενο της διαπλοκής των δύο θεσμών. Η σημερινή κυβέρνηση μιας αριστερής ριζοσπαστικής ιδεολογίας έχει χρέος και υποχρέωση να ξεκινήσει μια τέτοια προσπάθεια, χωρίς να φοβάται το πολιτικό κόστος, που σίγουρα θα είναι μεγάλο, αφού και στον δικό της χώρο «ενδείξεις για διαφαινόμενη διαπλοκή» αθλητικών και πολιτικών στελεχών της έχουν αρχίσει να διαφαίνονται. 20

21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο Αθλητές σταρ, χορηγοί και διαφήμιση Εταιρίες και συμφέροντα εκατομμυρίων Μερικοί αθλητές κατάφεραν να ξεχωρίσουν ανάμεσα από πολλούς άλλους. Οι αθλητές αυτοί έχουν μείνει στην μνήμη όλων μας και αυτό γιατί κατάφεραν να κερδίσουν το χρυσό μετάλλιο ανάμεσα σε εκατοντάδες άλλους. Δόξα, φήμη κι χρήματα φάνηκαν στον ορίζοντα του καθενός από αυτούς. Τι θα γινόταν όμως χωρίς τους χορηγούς είτε των ίδιων προσωπικά είτε γενικότερα των Ολυμπιακών Αγώνων: Επί όλα αυτά τα χρόνια υπάρχουν κάποιες εταιρίες που επενδύουν άπειρα χρήματα τεραστίων ποσών προκειμένου να διαφημίσουν την επιχείρηση τους και να κερδίσουν πολύ περισσότερα χρήματα. Άπειρες φορές όλοι μας έχουμε δει την Adidas,την Nike και διάφορες άλλες εταιρίες να προβάλλονται μέσω των αθλητών διαφημίζοντας τα προϊόντα τους. Οι εταιρίες αυτές που λειτουργούν ως χορηγοί έχουν επενδύσει πάρα πολλά χρήματα(εκατομμύρια για την ακρίβεια) στην επιχορήγηση των αθλητών με σκοπό την προβολή και τελικώς μεγιστοποίηση των εισοδημάτων τους. Οι χορηγοί και οι εταιρίες εκμεταλλεύονται τον αθλητή σταρ της χώρας τους βασιζόμενοι στην απήχηση που ασκεί στο κοινό. Ο θεατής βλέποντας έναν άνθρωπο που προκαλεί τον θαυμασμό με την εμφάνιση και με την καλή φυσική του κατάσταση, προσπαθεί να του μοιάσει. Ο αθλητής με το να φοράει, πίνει, τρέφεται, ανάλογα με την χρήση που έχει το προϊόν που διαφημίζει προκαλεί τον θεατή να το αγοράσει. Έτσι η εταιρία πουλάει πολύ περισσότερο από όσο θα πουλούσε μια κανονική περίοδο(εκτός Ολυμπιακών Αγώνων). Πιο συγκεκριμένα, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2016 την προσοχή δεν τράβηξαν μόνο οι αθλητές αλλά και οι χορηγοί οι οποίοι όπως αναφέραμε επένδυσαν υπέρογκα ποσά χρημάτων. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες όταν ξεκίνησαν είχαν την ιδεολογία του μη επαγγελματικού αθλητισμού ωστόσο τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει αυτό, με τους φετινούς Ολυμπιακούς να γίνουν ο στόχος που θα επενδυθούν τα περισσότερα λεφτά, έτσι και έγινε. Οι πρώτοι υπολογισμοί που έγιναν για το τελικό ποσό που έδωσαν όλοι οι χορηγοί ήταν τεράστιο καθώς αγγίζουν τα 9,3 δισεκατομμύρια δολάρια(εφόσον πραγματοποιήθηκαν στο Ρίο), ωστόσο τα Ελληνικά κανάλια έδωσαν πάνω από 4 δισεκατομμύρια για να εξασφαλίσουν την «διαφήμιση» των χορηγών, αλλά και των αθλητών, αλλά και να κερδίσουν και εκείνοι από όλο αυτό. Οι χορηγοί ωστόσο φτάνουν και ξεπερνούν τους 600, δηλαδή μπορούμε με ευκολία να φανταστούμε ότι τα ποσά για τα οποία μιλάμε είναι υπέρογκα και μακράν υπερβολικά. Από αυτούς οι 60 έχουν ενταχθεί στην «οικογένεια» όπως την αποκαλούν των αγώνων, υπάρχει δηλαδή το φαινόμενο των συμφερόντων εκατομμυρίων». Οι μεγαλύτεροι χορηγοί των Ολυμπιακών Αγώνων οι οποίοι έχουν καταβάλλει περίπου 120 εκατομμύρια δολάρια ο καθένας είναι: Coca-Cola, Atos, Bridgestone, Dow, General Electric, Mc Donald s, Omega, P&G, Panasonic, 21

22 Samsung, Visa. Όπως καταλαβαίνουμε οι χορηγοί είναι πάρα πολλοί, όσοι αναφέρθηκαν πιο πάνω είναι όσοι έχουν ενταχθεί πάρα πολύ καλά στην «οικογένεια» των αγώνων, οι επίσημοι χορηγοί ωστόσο είναι πάνω από 100. Για να αναπτύξουμε λίγο περισσότερο τα συμφέροντα εκατομμυρίων, θα χρειαστεί να γυρίσει η μνήμη όλων μας λίγο πίσω στο 2004, όπου πολλοί άνθρωποι προειδοποίησαν έγκαιρα ότι κάτι δεν πάει καλά, αλλά δυστυχώς δεν θέλησε κανένας να ακούσει με αποτέλεσμα το χρήμα των μεγαλοεπιχειρηματιών να ρέει άφθονο, γνωστός δημοσιογράφος ωστόσο αναφέρει ότι η σημερινή χρεοκοπία και κρίση της Ελλάδας οφείλεται και κατά κύριο λόγω στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Αν κάποιος θελήσει να ψάξει στο παρελθόν και να συγκρίνει, παντού θα βρει πεταμένα λεφτά χωρίς κανένα όφελος διότι τα Ολυμπιακά έργα «σαπίζουν». Πιο συγκεκριμένα (και για να μην ανακατέψουμε πολλούς αριθμούς και δημιουργηθεί μια ζαλάδα στο κεφάλι του καθενός) θα αναφέρω μόνο, ότι πάνω από 1 δισεκατομμύριο ήταν μόνο η διοργάνωση, αυτό όμως είχε και τα καλά του ως προς την κοινωνία αλλά και το τότε κράτος(περισσότερο για την κοινωνία όμως),διότι την τότε εποχή υπάρχουν ελεύθερες πάνω από θέσεις εργασίας και οι μισθοί πολύ πιο ικανοποιητικοί από ότι σήμερα. Μια ανακεφαλαίωση όσων αναφέραμε μέχρι τώρα είναι ότι: οι χορηγοί(εταιρίες, κανάλια κ.α) επένδυσαν πολλά χρήματα για την διαφήμιση τους με σκοπό να τα πάρουν πίσω σε μεγαλύτερα ποσά βεβαίως, επιπροσθέτως αναπτύξαμε μερικά θέματα τα οποία βοήθησαν στην κατανόηση μερικών εννοιών/πραγμάτων. Επίσης έγινε και μια μικρή αναφορά ως προς την τηλεοπτική(ή ραδιοφωνική αλλά δεν αναφέρθηκε) κάλυψη. Επιπρόσθετα θα ήθελα να αναφέρω πως οι χορηγοί(είτε προσωπικοί του κάθε αθλητή είτε γενικότερα) επενδύουν κυρίως σε ότι ξέρουν ότι θα τους προσφέρει μεγαλύτερα κέρδη από όσο θα έβγαζαν. Όπως αναφέραμε και πιο πάνω οι εταιρίες/χορηγοί χρησιμοποίησαν κυρίως τους αθλητές(κυρίως χρυσούς Ολυμπιονίκες)προκειμένου να βγάλουν λεφτά και μετά την λήξη των Ολυμπιακών Αγώνων, να έχουν κέρδη για ένα/δύο ή όσα χρόνια(ή καιρό)κρατήσει η πρόσφατη χαρά και ενθουσιασμός μέχρι να ξεχαστεί κάπως ο πολύς ενθουσιασμός. Άρθρο γνωστής εφημερίδας αναφέρει επίσης προς το 2004 υποσχέθηκαν περισσότερους τουρίστες στην Ελλάδα, αλλά καταγράφτηκαν 1,5 εκατομμύρια λιγότερα από το 2003,αυτό σημαίνει πως τα χρήματα που διατέθηκαν για την διαφήμιση της Ελλάδας και των Ολυμπιακών Αγώνων κυριότερα ήταν πεταμένα και οι επιχειρήσεις έχασαν αρκετά χρήματα. Μερικοί από τους αθλητές που κατάφεραν να γίνουν Ολυμπιονίκες και να ξεχωρίσουν ως αθλητές σταρ είναι: Μπρέινα, Έλισον, Μάντισον Κοσιάν, Αλίγια Μουσταφίνα, Ντέιβινε Μπούτια, Κάμερον Βάν Ντεν Μπέρκ, Τζένιφερ Κάρπεντερ, Τζάνικ Γκρίν, Λέξι Τόμνσον, Ράιαν Λόχτε, Άννα Κορακάκη, Λευτέρης Πετρούνιας, Κατερίνα Στεφανίδη. Όλοι οι αθλητές ήταν ξεχωριστοί με τον δικό τους τρόπο αλλά οι παραπάνω διακρίθηκαν και ως αθλητές σταρ. Ο Λευτέρης Πετρούνιας είναι ο πρώτος αθλητής σταρ(όπως αναφέρουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης)καθώς εκπροσώπησε επάξια την Ελλάδα και στο κλείσιμο των Ολυμπιακών Αγώνων θα μπορούσε να κρατήσει την Ελληνική σημαία αλλά την κράτησε μια εξίσου επάξια αθλήτρια η Κατερίνα Στεφανίδη. Όλοι οι προαναφερόντες Ολυμπιονίκες/αθλητές σταρ(αλλά και πολλοί άλλοι) δήλωσαν ότι ο στόχος τους είναι οι Ολυμπιακοί του 2020 όπου περιμένουμε να μας κάνουν υπερήφανους για ακόμη μια φορά. Όπως αναφέρουν και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης από τους Ολυμπιακούς Αγώνες δεν έλειψαν και διάφορες ουσίες(αναβολικά)όπως οι εταιρίες κέρδισαν αρκετά χρήματα έχουν προστεθεί πολλά αθλήματα τα οποία τα προηγούμενα χρόνια 22

23 δεν υπήρχαν, αυτά το πόλο(ανδρών-γυναικών), πυγμαχία, ice hockey και διάφορα άλλα αθλήματα. Οι αθλητές σταρ, ωστόσο που πάλεψαν και αγωνίστηκαν με τις δικές τους δυνάμεις νιώθουν μεγαλύτερη ευχαρίστηση και ικανοποίηση καθώς τα κατάφεραν χωρίς την βοήθεια φαρμάκων. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ανταμοιβή για έναν αθλητή από το να ξέρει ότι κατάφερε να φτάσει εκεί που έφτασε με την δικιά του αξία, βασιζόμενος στον εαυτό του. Αυτοί οι αθλητές ανταμείβονται επάξια χάρης τις δικές τους δυνατότητες, τον δικό τους κόπο και την δικιά τους προσπάθεια. Όλος, λοιπόν, αυτός ο κόπος ανταμείβεται ανάλογα και όπως δηλώνουν και οι ίδιοι τους δικαιώνει. Μερικοί από τους Ολυμπιονίκες/αθλητές σταρ αφιέρωσαν τα μετάλλια τους σε αγαπημένα τους πρόσωπα τα οποία είτε έχουν «φύγει» από την ζωή, είτε έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην επιτυχία τους. Μερικές δηλώσεις των αθλητών λίγα λεπτά μετά την επιτυχία τους ήταν πραγματικά συγκινητικές και συναισθηματικές, όχι μόνο των Ελλήνων αλλά και πολλών ξένων αθλητών όπως μιλούσαν για την Ελλάδα αλλά και για την χώρα τους. Ξεχωριστή θέση στην καρδιά των Ελλήνων θα έχουν οι αθλητές των παλαιότερων χρόνων, από την εποχή που πρωτοξεκίνησαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Ελλάδα, βέβαια τα ονοματεπώνυμα εκείνων των αθλητών δεν μπορούν να αναφερθούν γιατί η σημερινή γενιά δεν έχει ενημερωθεί για τα σπουδαία εκείνα ονόματα. 23

24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ο ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΟ ΟΥΣΙΩΝ ΠΟΙΟΥΣ ΑΦΟΡΑ ΤΟ ΝΤΟΠΙΝΓΚ; Στις μέρες μας ακόμη και αυτοί που δεν ασχολούνται με τον αθλητισμό θέλουν να είναι δυνατοί με μεγάλη αντοχή και καλή εξωτερική εμφάνιση. Όλοι θέλουν να είναι νικητές (κοινωνία των νικητών-ηττημένων) έστω και εάν αυτό προϋποθέτει κάποιες λιγότερο ή περισσότερο σημαντικές θυσίες. Εάν η απόκτηση υπερφυσικών δυνάμεων ενδιαφέρει τον καθένα από εμάς, είναι πολύ φυσικό πολύ περισσότερο να ενδιαφέρει αυτούς που ασχολούνται με τον αθλητισμό. Το ντόπινγκ αφορά κυρίως τους πρωταθλητές και ιδιαίτερα αυτούς που ασχολούνται με τον επαγγελματικό ή τον υψηλότατου επιπέδου πρωταθλητισμό. Επίσης είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο στα γυμναστήρια όπου συχνάζουν αυτοί που δεν στοχεύουν σε κάποια αθλητική διάκριση, αλλά έχουν σκοπό να διαμορφώσουν ένα μυώδες σώμα που να ξεχωρίζει. Η σωματοδόμηση, το μπόντι μπίλντινγκ, δεν είναι κάτι που είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί γρήγορα και εύκολα, χρειάζεται επιμονή, κόπο, χρόνο και χρήμα. Έτσι εάν προταθεί στον επίδοξο μπόντι μπίλντερ κάποιος τρόπος ο οποίος θα επιταχύνει τη διαδικασία αυτή, γίνεται άμεσα κατανοητή η ευκολία με την οποία μπορεί να ενδώσει στον πειρασμό, ένα νεαρής ηλικίας άτομο. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν και όσοι πάσχουν από το 'Σύμπλεγμα του Άδωνη' που είναι νεαροί οι οποίοι μη μπορώντας να εντυπωσιάσουν τους άλλους και ιδιαίτερα το αντίθετο φύλο με κάποιο από τα προσόντα τους, χρησιμοποιούν το σώμα τους αποκτώντας έτσι αίσθημα υπεροχής και αυτοπεποίθηση. Από όλα αυτά φαίνεται ότι το ντόπινγκ δεν έχει σχέση μόνο με τον αθλητισμό αλλά αποτελεί ευρύτερο πρόβλημα δημόσιας υγείας. 24

25 Το ντόπινγκ στην παιδική και εφηβική ηλικία Στη χώρα μας, στα παιδιά του νηπιαγωγείου δεν υπάρχει ντόπινγκ. Στα παιδιά του δημοτικού, περιορίζεται μόνο σε μια μικρή ομάδα την οποία αποτελούν αυτά που ασχολούνται σε επίπεδο πρωταθλητισμού, με συγκεκριμένα αθλήματα όπως π.χ. η ενόργανη γυμναστική, η κολύμβηση. Για να δοθεί έμφαση αρκεί να αναφερθεί ότι στα αθλήματα αυτά οι πρωταθλητές και οι ολυμπιονίκες έχουν ηλικίες που κυμαίνονται μεταξύ των ετών. Γίνεται δε φυσικά αντιληπτό ότι οι διακρίσεις είναι αποτέλεσμα προπονήσεων που έχουν αρχίσει πριν από μερικά χρόνια. Στους εφήβους και τους νεαρούς ενήλικες είναι βέβαιο χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Οι πιθανότητες του ντόπινγκ αυξάνονται, ανάλογα με το άθλημα και το βαθμό ενασχόλησης με τον αθλητισμό. Παρατηρείται κυρίως στα παιδιά που ετοιμάζονται για επαγγελματικό πρωταθλητισμό, σε αυτά που κάνουν υπέρ-πρωταθλητισμό, καθώς και σε εκείνα που οι επιδόσεις τους υπόσχονται μελλοντικούς πρωταθλητές. Στα παιδιά που απλά αθλούνται στο σχολείο ή σε κάποιο όμιλο ή ομάδα (ποδόσφαιρο, μπάσκετ, τένις, πολεμικές τέχνες κ.τ.λ.) έστω και κάπως εντατικά, οι πιθανότητες είναι μικρές έως ανύπαρκτες. Επίσης όπως είδη αναφέρθηκε οι θαμώνες των γυμναστηρίων για μπόντι μπίλντινγκ ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου. Το πρόβλημα εντοπίζεται στο ότι οι νεαρές ηλικίες είναι πολύ πιο εύκολο να εξαπατηθούν, για αυτό και αποτελούν εύκολο στόχο όσων ασχολούνται με την εμπορία και τη διακίνηση απαγορευμένων και μη ουσιών. Η σημασία της επαγρύπνησης των γονέων και των παιδιάτρων που πολλές φορές σε αυτές τις ηλικίες δεν είναι εύκολη, έχει τεράστια σημασία. Στην διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν στατιστικές που αναφέρονται σε ποσοστά 1-2% στα κορίτσια και 3-12% στα αγόρια. Σε άλλες εργασίες που περιλαμβάνουν και τα δύο φύλα δημοσιεύτηκαν ποσοστά ντόπινγκ 3-6% με υπερίσχυση των αρρένων. Λόγω όμως του ότι οι μελέτες αυτές στις περισσότερες περιπτώσεις στηρίζονται σε ερωτηματολόγια τα οποία συμπληρώνονται από τους ίδιους τους εφήβους ή νεαρούς ενήλικες, μάλλον είναι πιθανότερο οι αριθμοί να είναι πολύ μεγαλύτεροι. Σε άλλες ερευνητικές εργασίες που αφορούν παιδιά ηλικίας ετών, η συχνότητα του ντόπινγκ αναφέρεται ότι φτάνει το 35% ενώ για μεγαλύτερους των 17 ετών νέους το 80%. Στα ποσοστά αυτά όμως θα πρέπει να τονιστεί ότι συμπεριλαμβάνονται και καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος τα συμπληρώματα διατροφής. Με την εμπορευματοποίηση του αθλητισμού, όπως είδη αναφέρθηκε, ο δελεασμός μιας λαμπρής καριέρας με άφθονο χρήμα και δόξα πλαισιώνει τα κίνητρα και τους στόχους των αθλητών. Οι πρωταθλητές-πρωταγωνιστές, είτε πρόκειται για δημοφιλή ομαδικά αθλήματα όπως το ποδόσφαιρο, το μπάσκετ, είτε για ατομικά όπως ο στίβος, αποτελούν ινδάλματα, πρότυπα. Είναι δε γνωστό ότι ακόμα και χωρίς 25

26 ιδιαίτερα σημαντική διάκριση-επίδοση, που σε ορισμένα αθλήματα μπορεί να μην είναι αποκλειστικά δικό του επίτευγμα, ένα παιδί είναι δυνατό να προσπορίσει οφέλη όπως η πριμοδότηση για εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Σαν παράδειγμα μπορούν να αναφερθούν τα ομαδικά αθλήματα όπου ο νέος δεν είναι απαραίτητο να συμμετάσχει στον αγώνα αλλά αρκεί το όνομα του να αναγράφεται στη λίστα της ομάδας. Παρόμοιο παράδειγμα αποτελεί και ο νεαρός που συμμετάσχει στο πλήρωμα ιστιοπλοϊκού όπου η διάκριση είναι ουσιαστικά έργο του έμπυρου αρχηγού ή άλλων μελών του πληρώματος. Η επιτυχία, η νίκη του αντιπάλου, χρειάζεται αυξημένη δύναμη, αντοχή, αυτοσυγκέντρωση, ανοχή στον πόνο κ.τ.λ. και όταν όλα αυτά δεν είναι εφικτά με τις φυσικές δυνάμεις του αθλητή, η χρησιμοποίηση κάποιας αθέμιτης μεθόδου αποτελεί μεγάλη πιθανότητα. Φυσικά με τον τρόπο αυτό το πνεύμα του ευ αγωνίζεσθε αποτελεί σκέψη μόνο για ρομαντικούς. Όποια και αν είναι όμως η αλήθεια για την πραγματική συχνότητα του ντόπινγκ στην παιδική ηλικία, είναι μεγάλο λάθος να δηλητηριάζεται ο ενθουσιασμός και η αγάπη των παιδιών για τον αθλητισμό. Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι αθλητισμός σημαίνει σωματική και ψυχική υγεία, συλλογικό πνεύμα, πειθαρχία, αυτοπειθαρχία, ευγενή άμιλλα, αποφυγή βλαβερών συνηθειών και περισσότερο από όλα ψυχαγωγία και χαρά. Η χρίση απαγορευμένων και μη ουσιών από τα παιδιά, είναι δυνατό να αντιμετωπισθεί κυρίως με την ενημέρωση και εκπαίδευση των ίδιων των παιδιών, αλλά επίσης και των γονέων, των παιδιάτρων, των εκπαιδευτικών καθώς και όλων των άλλων φορέων που έχουν σχέση με το θέμα αυτό. Θα πρέπει όλοι, τουλάχιστον να ξέρουν καλά ότι για τη νίκη δεν είναι αρκετό μόνο το ντόπινγκ. Οπωσδήποτε απαραίτητες είναι και άλλες προϋποθέσεις όπως η επιλογή του αθλήματος ανάλογα με τον σωματότυπο, οι δυνατότητες του σώματος ακόμα και στη σωστή επιλογή, η γνώση του ότι σε πολλά αθλήματα η χρήση των διαφόρων ουσιών δεν παίζει σημαντικό ρόλο κ.τ.λ.. Κάτι άλλο που επίσης πρέπει να γίνει γνωστό είναι ότι οι εξαντλητικές και πολύωρες προπονήσεις, με συνεχές στρες, αποκόπτουν το παιδί από το κοινωνικό του περιβάλλον, το κάνουν αποσυνάγωγο, μονομερίζουν τα ενδιαφέροντα του και αλλοιώνουν τον χαρακτήρα του. 26

27 Συνέπειες του ντόπινγκ Το μαγικό ελιξίριο που θα μπορούσε να μας δώσει υπεράνθρωπες δυνάμεις, χωρίς σε καμία περίπτωση να βλάπτει τον οργανισμό μας, ακόμα δεν έχει βρεθεί. Μολονότι στη διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν, ευτυχώς ελάχιστες αντίθετες απόψεις, είναι σίγουρο ότι κανείς δεν πρέπει να υποστηρίζει ή να ενθαρρύνει οποιοδήποτε είδος ντόπινγκ. Παρόλα ταύτα, όπως φαίνεται από τις ουσίες που αναφέρθηκαν υπάρχει μεγάλη διαφορά π.χ. μεταξύ της χρήσης καφεΐνης και κοκαΐνης, διουρητικών και μορφίνης, πολυβιταμινούχων σκευασμάτων και αμφεταμίνης κ.τ.λ. Εκτός όμως από το είδος της ουσίας αυτό που καθορίζει την σοβαρότητα των βλαβών είναι η δόση και η διάρκεια της χρήσης. Η μικρές δόσεις αθώων σχετικά ουσιών π.χ. διουρητικών (το αποκαλούμενο έξυπνο ντόπινγκ) δεν προκαλούν ιδιαίτερα σοβαρές επιπτώσεις, η παρατεταμένη και υπερβολική όμως χρήση οποιασδήποτε ουσίας ακόμα και όταν αυτή είναι σχετικά αθώα, μπορεί να προκαλέσει σοβαρά έως σοβαρότατα προβλήματα υγείας. Τα πιο επικίνδυνα προβλήματα από τα οποία στις περισσότερες περιπτώσεις προκαλείται ο θάνατος, αφορούν το καρδιαγγειακό σύστημα. Πρωταγωνιστής στον αθλητισμό είναι η καρδιά. Ανάλογα με το άθλημα κατά την διάρκεια των προπονήσεων, δημιουργούνται αλλαγές οι οποίες είναι απαραίτητες για την υποστήριξη της κυκλοφορίας στο συγκεκριμένο άθλημα. Στα αθλήματα ταχύτητας (αθλητές δρόμων) που χρειάζεται μεγαλύτερος κατά λεπτό όγκος αίματος, η καρδιά μετατρέπεται σε κοιλότητα όγκου. Αυξάνονται οι διαστάσεις των κοιλιών και λεπτύνεται το τοίχωμα τους. Η χωρητικότητα από τα φυσιολογικά περίπου 600 ml. μπορεί π.χ. σε μαραθωνοδρόμους να φθάσει μέχρι και τα 1000 ml. Στην περίπτωση αθλημάτων δύναμης, όπως η άρση βαρών, παρατηρείται πάχυνση του μυοκαρδίου μέχρι και 13-15mm. (φ.τ.7-11mm.) και ελάττωση των διαστάσεων των κοιλιών, δημιουργώντας έτσι αυτό που ονομάζεται κοιλότητες πιέσεων (95). Παράλληλα παρατηρούνται αλλαγές και στις στεφανιαίες αρτηρίες των οποίων η διάμετρος από τα φυσιολογικά 3 περίπου χιλιοστά μπορεί να φτάνει μέχρι και τα 7 χιλιοστά (96). Όπως είναι ευνόητο οι δυνατότητες αναστροφής των αλλαγών αυτών είναι ευθέως ανάλογες με την χρονική διάρκεια, την ένταση αλλά και το είδος του αθλήματος. Επίσης μπορεί να προκληθούν αρρυθμίες κυρίως βραδυκαρδία, υπέρταση, κ.τ.λ. Αποτελεί δε συμπερασμό λογικής προφάνειας ότι κάθε αθλητής, αλλά κυρίως πρωταθλητής, θα πρέπει να ελέγχεται πριν αρχίσει να αθλείται καθώς και σε τακτά χρονικά διαστήματα. (κάτι που δεν ακολουθείται πάντα με την αυστηρότητα και τη συνέπεια που πρέπει). Στα περισσότερα περιστατικά θανάτων που αναφέρονται στη 27

28 διεθνή βιβλιογραφία η αιτία εντοπίζεται στο κυκλοφορικό σύστημα με συχνότερο το έμφραγμα του μυοκαρδίου. Σαν άλλες συχνές αιτίες θανάτων αναφέρονται τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και οι βλάβες στο ήπαρ και τους νεφρούς που οφείλονται στην ηπατοτοξικότητα και νεφροτοξικότητα των διαφόρων ουσιών που χρησιμοποιούνται στο ντόπινγκ. Αν και η πλειοψηφία των αθλητών δεν φαίνεται να αναπτύσσει εξάρτηση σε κάποια ουσία που αυξάνει την απόδοση, ή που μπορεί να προκαλέσει εθισμό, έστω και για κάποιες πολύ μικρές ομάδες, ο κίνδυνος είναι υπαρκτός. Δυστυχώς, υπάρχουν αθλητές, παράγοντες, ακόμη και γιατροί που υποστηρίζουν την χρησιμοποίηση των διαφόρων αθέμιτων μεθόδων και ουσιών στον αθλητισμό στα πλαίσια της ελευθερίας στην επιλογή και της ατομικής ευθύνης. Επίσης σε έρευνα για τις απόψεις τους, 10,3 % των προπονητών, απήντησαν ότι με τη βοήθεια των γιατρών πιστεύουν ότι μπορεί να γίνει χρήση απαγορευμένων ουσιών χωρίς να βλάπτεται η υγεία των αθλητών. Φαίνεται δε ότι από πολλούς, πετυχημένοι αθλητές θεωρούνται αυτοί που κάνουν "έξυπνο ντόπινγκ" για μικρό διάστημα. Έτσι όμως άσχετα με το πόσο βλάπτονται οι πρωταθλητές, βλάπτεται κυρίως το αθλητικό πνεύμα. 28

29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ο ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΚΑΛΥΨΗ ΚΑΙ ΚΕΡΔΗ Ολυμπιακοί Αγώνες και τηλεόραση Οι Αγώνες του 1984 στο Λος Aντζελες συνιστούν τομή στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων, καθώς μετά από πολλές δεκαετίες απέδωσαν κέρδη στην οργανωτική επιτροπή. Η εξέλιξη αυτή ευνοήθηκε από την οικονομικά επιτυχημένη διαχείριση των τηλεοπτικών δικαιωμάτων μετάδοσης των Αγώνων και από τη συνακόλουθη αυξανόμενη εισροή πόρων από ιδιωτικές πηγές (χορηγοί). Παρότι οι επιλογές αυτές έγιναν αντικείμενο σφοδρής κριτικής (π.χ. υπέρμετρη εμπορευματοποίηση), έδωσαν νέα πνοή στους Ολυμπιακούς Αγώνες, που την εποχή εκείνη πλήττονταν τόσο από τα αλλεπάλληλα μποϊκοτάζ, όσο και από την οικονομική κρίση και την απροθυμία ανάληψης της διοργάνωσής τους. Οι πρώτες προσπάθειες για τηλεοπτική κάλυψη των Ολυμπιακών Αγώνων έγιναν τη δεκαετία του 1930, την εποχή δηλαδή που πραγματοποιήθηκαν τα πρώτα βήματα για την ανάπτυξη εθνικών τηλεοπτικών δικτύων στις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Γερμανία. Οι Αγώνες του 1936 στο Βερολίνο υπήρξαν οι πρώτοι που καλύφτηκαν τηλεοπτικά, αν και η κάλυψη αυτή ήταν περισσότερο πειραματική, και για το λόγο αυτό περιορισμένη. Χρησιμοποιήθηκαν τρεις τηλεοπτικές κάμερες και ένα κλειστό κύκλωμα προβολής σε 25 αίθουσες. Στις αίθουσες αυτές προβλήθηκαν 138 ώρες από το πρόγραμμα των Αγώνων, τις οποίες παρακολούθησαν περίπου θεατές. Όμως, η έκρηξη του Β' Παγκόσμιου Πολέμου έφερε τη ματαίωση των Αγώνων του έτους αυτού, όπως και του Έτσι, οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1948 υπήρξαν οι πρώτοι που μεταδόθηκαν τηλεοπτικά σε ένα σχετικά διευρυμένο κοινό. Χρησιμοποιήθηκε το τηλεοπτικό δίκτυο του BBC, το οποίο άρχισε να αναπτύσσεται τη δεκαετία του 1930, και την εποχή των Αγώνων του 1948 αριθμούσε περίπου δέκτες. Βέβαια, η μετάδοση 29

30 των Αγώνων ήταν μαγνητοσκοπημένη, ωστόσο τις 138 ώρες προγράμματος που προσφέρθηκαν υπολογίζεται ότι τις παρακολούθησαν περίπου θεατές στη Μεγάλη Βρετανία. Περιορισμένο στα εθνικά σύνορα της διοργανώτριας χώρας υπήρξε το τηλεοπτικό κοινό και στις δύο επόμενες ολυμπιακές διοργανώσεις, οι οποίες έγιναν στο Ελσίνκι (1952) και στη Μελβούρνη (1956). Και στις δύο περιπτώσεις οι οργανωτικές επιτροπές επιχείρησαν να διαπραγματευτούν την πώληση των δικαιωμάτων μετάδοσης των Αγώνων σε μεγάλα τηλεοπτικά δίκτυα στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, δίχως ωστόσο να το πετύχουν. Ανεξάρτητα από τη διάσταση απόψεων σχετικά με το ύψος των χρημάτων που απαιτούνταν και τα οποία δε δόθηκαν, θα πρέπει να τονιστεί ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες -παρά τη διάδοσή τους σε αρκετές χώρες και σε διευρυμένα τμήματα των κοινωνιών ιδίως της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής- εξακολουθούσαν να παραμένουν και να αντιμετωπίζονται ως ένα κατά βάση ειδησεογραφικό και όχι ψυχαγωγικό γεγονός. Για πρώτη φορά η τηλεοπτική μετάδοση των επόμενων Ολυμπιακών Αγώνων, που έγιναν στη Ρώμη το 1960, υπερέβη τα εθνικά σύνορα. Μάλιστα, η μετάδοσή τους σε 18 ευρωπαϊκές χώρες ήταν ταυτόχρονη με τη διεξαγωγή των αγωνισμάτων, σε αντίθεση με τους Αγώνες στις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Καναδά και την Ιαπωνία, των οποίων ήταν μαγνητοσκοπημένη. Παρόλα αυτά δεν είναι οι Αγώνες της Ρώμης, αλλά του Τόκιου, τέσσερα χρόνια αργότερα, που έμειναν γνωστοί με την επωνυμία "Οι Ολυμπιακοί Αγώνες της τηλεόρασης" ("TV Olympics"). Αυτό οφείλεται στη χρήση της δορυφορικής τεχνολογίας για την τηλεοπτική μετάδοση. Ταυτόχρονα, οκτώ από τα αθλήματα μεταδόθηκαν με έγχρωμη εικόνα. Ανάμεσά τους συγκαταλέγονταν το τζούντο, το βόλεϊ, η πάλη και η γυμναστική, που είχαν ειδικό ενδιαφέρον για τους Ιάπωνες τηλεθεατές, εξαιτίας των επιδόσεων των αθλητών της χώρας τους. Έγχρωμη ήταν και η μετάδοση των τελετών έναρξης και λήξης, γεγονός που σηματοδοτεί τη σταδιακή μετεξέλιξη του ενδιαφέροντος για τους Ολυμπιακούς Αγώνες από το καθαρά αθλητικό, και συνεπώς ειδησεογραφικό, πλαίσιο στο ψυχαγωγικό. 30

31 Η πλήρης κάλυψη των Ολυμπιακών Αγώνων με έγχρωμη εικόνα έγινε πραγματικότητα το 1968 στο Μεξικό. Μάλιστα, αυτοί οι Αγώνες θεωρούνται οι πρώτοι που την τηλεοπτική τους μετάδοση παρακολούθησε σημαντικός αριθμός θεατών. Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 500 εκατομμύρια τηλεθεατές τούς παρακολούθησαν σε 70 περίπου χώρες. Αξίζει, ωστόσο, να τονιστεί ότι έλαβαν μέρος σε αυτούς αθλητές από 112 χώρες. Η διαφορά μεταξύ των χωρών που συμμετείχαν στους Αγώνες του 1968 και των χωρών που τους μετέδωσαν τηλεοπτικά αντανακλά το γεγονός ότι η εξάπλωση των Ολυμπιακών Αγώνων σε παγκόσμια κλίμακα προηγήθηκε της ανάπτυξης των τηλεοπτικών δικτύων. Τη δεκαετία του 1980, ωστόσο, η διαφορά αυτή έπαψε να υπάρχει και μάλιστα η παραπάνω τάση αντιστράφηκε. Συγκεκριμένα, η αύξηση του ενδιαφέροντος για την τηλεοπτική κάλυψη των Αγώνων σε παγκόσμια κλίμακα πραγματοποιείται με ταχύτερους ρυθμούς (σε απόλυτα αριθμητικά μεγέθη) σε σχέση με τη συμμετοχή σε αυτούς. Είναι ενδεικτικό ότι οι Αγώνες του 1984, στους οποίους μετείχαν 140 χώρες (και απείχαν 14), μεταδόθηκαν σε 156 χώρες και παρακολουθήθηκαν από 2,5 δισεκατομμύρια τηλεθεατές. Δώδεκα χρόνια αργότερα η νέα τάση υπήρξε περισσότερο σαφής: οι Αγώνες του 1996 (Ατλάντα) σημείωσαν ρεκόρ συμμετοχών, με αθλητές από 197 χώρες. Ωστόσο, η τηλεοπτική κάλυψή τους υπήρξε ακόμη μεγαλύτερη, καθώς μεταδόθηκαν σε 214 χώρες. 31

32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ο ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΑΡΧΑΙΟΥ ΟΛΥΜΠΙΟΝΙΚΗ ΜΕ ΣΗΜΕΡΙΝΟΥ Με την επιστροφή στην πατρίδα τους οι ολυμπιονίκες δέχονταν χρηματικά βραβεία και τιμητικούς τίτλους. Λέγεται ότι μερικές πόλεις έδιναν στους νικητές για έπαθλο πέντε τάλαντα, αλλά το ποσό διέφερε από πόλη σε πόλη. Οι ολυμπιονίκες ταυτίζονταν με τους ήρωες και τους ημίθεους και δέχονταν πολλές τιμητικές διακρίσεις και προνόμια, τα οποία ποίκιλλαν από περιοχή σε περιοχή. Συνήθως η είσοδός τους στη πόλη ήταν εορταστική και ένδοξη, με το συγκεντρωμένο πλήθος να πετάει λουλούδια και φύλλα δέντρων. Ο ολυμπιονίκης εισερχόταν στην πόλη πάνω σε τέθριππο και σε ορισμένες περιπτώσεις γκρεμιζόταν ένα τμήμα του τείχους για την είσοδό του ως ένδειξη ότι τα τείχη δεν ήταν πια αναγκαία για την υπεράσπισή της, αφού διέθετε τέτοιους ήρωες. H υποδοχή των νικητών ήταν ανάλογη με αυτή που επιφυλασσόταν σε στρατηγούς, οι οποίοι επέστρεφαν νικητές από εκστρατείες. Ο ολυμπιονίκης επισκεπτόταν το ναό του προστάτη θεού της πόλης, θυσίαζε σε αυτόν και του πρόσφερε το στεφάνι του. Την τελετή ακολουθούσε γιορτή. Οι νικητές είχαν το δικαίωμα να δειπνούν δωρεάν για την υπόλοιπη ζωή τους στο Πρυτανείο. Τους προσφερόταν μια τιμητική θέση στους δημόσιους αγώνες και, μετά τα μέσα του 5ου αι. π.χ., εξαιρούνταν από την πληρωμή φορολογίας. Το όνομά τους χαρασσόταν σε στήλες σε δημόσιους χώρους. Στη Σπάρτη οι ολυμπιονίκες είχαν το δικαίωμα να πολεμούν μαζί με τους βασιλιάδες στον πόλεμο, μια ιδιαίτερα τιμητική διάκριση. Στην Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο, τα προνόμια αυξήθηκαν και οι Ρωμαίοι νικητές στους Ολυμπιακούς Αγώνες μπορούσαν να γίνουν μέλη της Βουλής. Ο ολυμπιονίκης διατηρούσε τη φήμη του για πάντα. Στον ιερό χώρο της Ολυμπίας οι νικητές έστηναν τ' αγάλματα με τ' όνομά τους, τ' όνομα της οικογένειάς τους και της πόλης τους. Τα επινίκια, σύνθεση διάσημων ποιητών κατά παραγγελία του νικητή, εξασφάλιζαν την αθάνατη φήμη του. Εκτός από τα χρυσά αργυρά και χάλκινα μετάλλια που λαμβάνουν από την επιτροπή Ο κότινος των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων, στην εποχή των χορηγιών, έχει αντικατασταθεί με αμοιβές χιλιάδων ευρώ, με προνόμια ακόμα και με κιλά από χρυσάφι. Συνεπώς είναι ξεκάθαρο ότι οι ολυμπιονίκες στην αρχαιότητα αντιμετωπίζονταν ύστερα από την νίκη τους με τιμές και δόξες. Η μεταχείριση των 32

33 τότε ολυμπιονικών δεν διαφέρει καθόλου ως προς την φήμη, την αναγνώριση και την καταξίωση. Διαφέρει ωστόσο ως προς την ανταμοιβή που ο πρωταθλητής λαμβάνει με την νίκη του. Ο σύγχρονος,λοιπόν, αθλητής εισπράττει εκτός των άλλων και χρηματικές απολαβές. Το ποσό που του αποφέρει ένα χρυσό μετάλλιο εξαρτάται από την χώρα την οποία εκπροσωπεί. Η πρώτη χώρα στη λίστα με τους πιο καλοπληρωμένους πρωταθλητές είναι το Ουζμπεκιστάν. Για ένα χρυσό μετάλλιο η μικρή αυτή χώρα προσφέρει ευρώ στον αθλητή-σταρ. Έπονται η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν με ποσά ευρώ και ευρώ αντίστοιχα. Οι μεγαλύτερες χώρες δίνουν πολύ λιγότερα. Η Κίνα, που φτάνει πρώτη σε απόκτηση μεταλλίων αυτή τη στιγμή, πληρώνει ευρώ για το καθένα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες προφέρει στους χρυσούς αθλητές της ευρώ, ενώ η Ιταλία είναι η πιο γενναιόδωρη ευρωπαϊκή χώρα αφού προσφέρει ευρώ για τα χρυσά μετάλλια και για τα αργυρά. Η Αγγλία, η πιο τσιγκούνικη χώρα της ΕΕ, δεν δίνει ούτε μια λίρα στους αθλητές που ανεβαίνουν στο Ολυμπιακό βάθρο, σύμφωνα με την εφημερίδα The Telegraph. Οι βρεττανοί πρωταθλητές παρηγορούνται με ένα πριμ ευρώ τα οποία τους αποδίδονται ως φόρος τιμής επειδή θα κοσμήσουν γραμματόσημα της χώρας τους! Η Γαλλία προσφέρει λογικά ποσά, ήτοι ευρώ για το χρυσό, για το αργυρό και για το χάλκινο μετάλλιο. Αυτά τα ποσά για πρώτη φορά θα φορολογηθούν, σύμφωνα με το νόμο που ψηφίστηκε το Εξαιτίας της οικονομικής κρίσης πολλές χώρες δεν μπορούν να δείξουν την ίδια γενναιοδωρία ενώ προκειμένου να γεμίσουν τα άδεια ταμεία απευθύνονται σε ιδιώτες χορηγούς. Οι παίκτες Μπάτμιντον της Μαλαισίας, όπως αποκαλύπτει η Daily Telegraph θα χρηματοδοτηθούν από έναν ιδιοκτήτη χρυσορυχείου ο οποίος υποσχέθηκε μια ράβδο χρυσού αξίας ευρώ σε όποιον αθλητή ανέβει στο βάθρο. 33

34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ο Επιστροφή στο ολυμπιακό ιδεώδες Οι αθλητές μέσα από τους Ολυμπιακούς Αγώνες μαθαίνουν την αξία του ομαδικού πνεύματος και την αξία του ομαδικού ανταγωνισμού, να λειτουργούν σαν ομάδα και γενικότερα να μαθαίνουν να συνεργάζονται με προπονητή και την υπόλοιπη ομάδα αλλά και τους υπόλοιπους συναθλητές τους. Δηλώσεις αθλητών στα μέσα μαζικής ενημέρωσης δείχνουν ότι ο αθλητισμός για εκείνους είναι κάτι που στάθηκε αποφασιστικός παράγοντας στην Ελληνική ιστορία, καταχτά το θρησκευτικό και πολιτικό ενδιαφέρον/πνεύμα και υψώνει και καταξιώνει σε σφαίρες πολύ υψηλότερες από την απλή παιδεία από όπου ίσως ξεκίνησε. Η φυσική διάθεση του ανθρώπου να ξεπεράσει τον συναθλητή και να δείξει ότι είναι καλύτερος από κάποιον άλλον, ξεκίνησε από την Αρχαία Ελλάδα και στάθηκε ένας από τους κύριους παράγοντες για την αγωνιστική διάθεση των Ελλήνων, ωστόσο διάφορες άλλες χώρες θέλησαν να υιοθετήσουν αυτό το πνεύμα αλλά δεν κατάφεραν να το υλοποιήσουν όπως οι Έλληνες. Δεν είναι όμως δύσκολο να κατανοήσουμε ότι η αθλητική ιδέα, όπως προβάλλει στους Ελληνικούς αγώνες, ιδιαίτερα τους Ολυμπιακούς, προϋποθέτει την καταξίωση των ανθρώπων, την πίστη, την ελευθερία, την αξία, την συνείδηση της ευθύνης στον κόσμο και την παροχή και ισότιμη συμμετοχή του στα κοινά, προσθέτουν επίσης ότι ο αθλητισμός και η θρησκευτική πίστη δεν τους στερεί την ανθρώπινη ελευθερία και σαν συνέπεια δεν τους απαλλάσσει από την ανθρώπινη ευθύνη όπως και στην καθημερινή ζωή(εκτός αθλητισμού δηλαδή)υπακούμε όλοι σε κάποιους νόμους, έτσι και στον αθλητισμό υπάρχουν κανόνες που κάθε αθλητής οφείλει να υπακούει. Ένας από τους αθλητές προσθέτει επίσης τα εξής λόγια «εντελώς ιδιαίτερη θέση κατέχουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες που αποτελούν την υπέρτατη έκφραση του αθλητικού πνεύματος σε μια συνάθροιση των Ελλήνων που σήμαινε για εκείνους μια οικουμενική συνάθροιση των ελεύθερων ανθρώπων. Αναζητώντας σε διάφορα βιβλία, παλαιότερων ή πιο σύγχρονα, ανακαλύπτει όποιος ψάξει, πολλά σπουδαία πράγματα, φράσεις, δηλώσεις των αθλητών. Θα αναφέρω λοιπόν μια φράση που ανάφερε ο Λευτέρης Πετρούνιας μετά την νίκη του(εκτός από το χαρακτηριστικό «Ζήτω η Ελλάς»), «ξεχνώντας τις θανάσιμες διαφορές, τις ανθρώπινες αδυνα- μίες, τις βιοτικές έγνοιες, σε μια κατάσταση Θείας ευδαιμονίας αφού ο άνθρωπος ξαναβρίσκεται μέσα στον παραδείσιο χώρο της Ολυμπίας την ιδανική τους ανθρωπιά, ειρήνη βασίλευε στον κόσμο, όλοι ήταν ελεύθεροι και ίσοι, οι δυνατοί και πλούσιοι άρχοντες της Σικελίας δεν είχαν τίποτα περισσότερο από τον απλό πολίτη της Αθήνας, ο Θεός τους προστάτευε όλους». 34

35 Πολλοί βέβαια θα αναπολούν τις παλιές εποχές, τότε που οι αθλητές αγωνίζονταν για την καθαρή νίκη και το πολύτιμο (για τότε) στεφάνι της ελιάς, τώρα όλα αυτά έχουν αλλάξει, ο αθλητής κερδίζει ένα χρυσό, χάλκινο, ασημένιο μετάλλιο και πολλές φορές και χρηματικό έπαθλο(αν κάποιος επιχειρηματίας έχει ποντάρει χρήματα σε κάποιον αθλητή) οι ολυμπιακοί αγώνες όλο θα αλλάζουν σαν κανόνες και σαν βραβεία για την νίκη κάποιων αθλητών και δυστυχώς για τα συμφέροντα κάποιων θα ξεφύγει πολύ από αυτό που ήταν στην αρχή οι Ολυμπιακοί Αγώνες, όταν λέμε την λέξη «συμφέρον» είναι προφανές ότι μιλάμε για τις εταιρίες/χορηγούς, δηλαδή για συμφέροντα εκατομμυρίων και προκειμένου να συνεχίσουν εκείνοι να επενδύουν τα εκατομμύρια ή τα δισεκατομμύρια τους εκεί, θα χρειαστεί να πραγματοποιήσουν πολλές αλλαγές. Οι γονείς μας ωστόσο(&οι γονείς των γονιών μας)δεν θα ξεχάσουν ποτέ κάποια σπουδαία πράγματα τα οποία είναι, αφενός ότι προσδοκούσαν (οι αθλητές) πιο πολύ ήταν η φήμη, η τιμή των Πανελληνίων όπου ήταν το πιο αμάραντο στεφάνι. Υποστηρίζουν ωστόσο ότι είναι αδύνατο να νιώσουμε σήμερα την συγκλονιστική εκείνη στιγμή που οι δύο γιοί του Διαγόρα, ολυμπιονίκες και οι δύο την ίδια ημέρα, σήκωσαν στους ώμους τους, τον ευτυχισμένο πατέρα, πολλές φορές Ολυμπιονίκη στα νιάτα του μπροστά στα μάτια χιλιάδων Ελλήνων που κραύγασαν «Κάτθανε Διαγόρα! Ουκ εις Όλυμπον αναβήσει»(πέθανε Διαγόρα! Δεν θα γίνεις και Θεός). Γιατί τι άλλο απομένει στον άνθρωπο ύστερα από μια τέτοια ύπατη στιγμή στην ζωή του; Τίποτα. Από το πνεύμα της πίστης στον άνθρωπο, στην σημαντική του αλκή και στην ηθική καταξίωση της δημοκρατικής ισότητας και της πανανθρώπινης συναδέλφωσης, της παγκόσμιας ειρήνης και αγάπης που γεννήθηκε στην Ελλάδα και εκφράστηκε καίρια με τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ίσως το νόμισαν χιμαιρικό ένα τέτοιο όραμα όμως όσοι έχουν χαρεί την παγκόσμια πια συναδέλφωση των αθλητών που κυριαρχεί στους Ολυμπιακούς Αγώνες, όπου για λίγο έστω χρονικό διάστημα καταργούνται όλα τα σύνορα που χωρίζουν τους λαούς, όπου η γλώσσα, η φυλή και η θρησκεία δεν υψώνουν τους φραγμούς τους ανάμεσα στους ανθρώπους, όπου η κοινωνική θέση, ο υλικός πλούτος και η κρατική δύναμη δεν λογαριάζονται, όπου ο άνθρωπος γυμνός από καθετί άλλο αγωνίζεται με τους συνανθρώπους του ειρηνικά και τίμια για να κερδίσει την τιμή και μόνο της νίκης. Όσοι έχουν ζήσει αυτό το γεγονός ελπίζουν και πιστεύουν πως το Ολυμπιακό πνεύμα μπορεί να φωτίσει ολόκληρο τον κόσμο, όχι μονάχα λίγες ημέρες αλλά παντοτινά. Επομένως στην τέχνη και στον αθλητισμό το πρόβλημα είναι να ξαναδοθεί σε όλους η δυνατότητα άσκησης, αλλά πρέπει ακριβώς να μην υπάρχει πια κοινωνία 35

36 στην οποία κυριαρχεί ο ανταγωνισμός. Η κοινωνία ξεχωρίζει αυτούς που δρουν από αυτούς που δεν θα δράσουν ποτέ και αυτό είναι το σωστό. Η υπερβολική,όμως προβολή των αθλητών δίνει την λάθος εντύπωση στο ευρύ κοινό, καθώς η φήμη, η δόξα, η καταξίωση και η χρηματική επιβράβευση συνωστίζεται σε συγκεκριμένα άτομα. Έτσι δίνεται η λανθασμένη εντύπωση στον νέο αθλητή πως η επιτυχία πάει πακέτο με την αναγνώριση. Η πίστη ότι ισχύει κάτι τέτοιο το μόνο που κάνει είναι να κλονίζει την έννοια του αθλητή και καθεπέκταση του πρωταθλητή. Το πρότυπο του αθλητή πρέπει να αντικατασταθεί με τον κοινό άνθρωπο που αθλείται καλά ή κακά, με την βοήθεια της κοινωνίας. Ο πρωταθλητής πρέπει φυσικά να λάβει την αναγνώριση και την επιβράβευση που του αξίζει, αλλά θα πρέπει αντίστοιχα να κατεβεί από το υπόβαθρο που η ίδια η κοινωνία τον έχει ανεβάσει. Η επιβράβευση είναι αυτή που παρέχει το μεγαλύτερο μέρος των κινήτρων του κάθε αθλητή, όμως δεν θα πρέπει να ισοπεδώνει αξίες όπως ο ευγενής ανταγωνισμός στο όνομα αυτής της επιβράβευσης. 36

37 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Κάνοντας μια συρραφή όλων των προαναφερόντων αρκετά σημαντικά κομμάτια των Ολυμπιακών Αγώνων είναι οι ομοιότητες και οι διαφορές τους με τους σύγχρονους. Οι ομοιότητές τους είναι οι εξής: Α. Γίνονται κάθε 4 χρόνια. Β. Η Ολυμπιακή φλόγα ξεκινά από την Αρχαία Ολυμπία. Γ. Οι νικητές στεφανώνονται με στεφάνι από ελιά. Δ. Ήταν και είναι το μεγαλύτερο αθλητικό γεγονός. Ε. Οι νικητές δέχονται μεγάλες τιμές και καταξίωση. Ζ. Και τότε και τώρα γίνεται τελετή έναρξης και λήξης. Στ. Κάποια αθλήματα διατηρούνται ακόμα. Και οι διαφορές τους: A. Παλιά, πριν αρχίσουν οι αγώνες, προσέφεραν θυσία στον Δία μπροστά στο άγαλμά του ενώ σήμερα γίνεται τελετή έναρξης στο ολυμπιακό στάδιο. B. Οι αθλητές που έπαιρναν μέρος ήταν μόνο από την Ελλάδα ενώ τώρα παίρνουν μέρος αθλητές από όλα τα κράτη. Γ. Η ολυμπιακή φλόγα γυρνούσε σε όλη την Ελλάδα ενώ τώρα περνάει από όλα τα κράτη που συμμετέχουν. Δ. Γινόταν εκεχειρία και σταματούσαν οι πόλεμοι ενώ σήμερα δεν σταματούν. Ε. Οι Ολυμπιακοί αγώνες γίνονταν μόνο στην Ολυμπία ενώ τώρα γίνονται σε διαφορετικό κράτος κάθε φορά. Ζ. Απαγορευόταν η είσοδος στις γυναίκες ενώ σήμερα μπορούν να παρακολουθήσουν και φυσικά να πάρουν μέρος. Στ. Στους αρχαίους Ολυμπιακούς αγώνες οι αθλητές αγωνίζονταν γυμνοί. Η. Οι αθλητές έπαιρναν ως έπαθλο ένα στεφάνι ελιάς ενώ σήμερα τους δίνεται μετάλλιο, ανθοδέσμη και χρηματικό ποσό. Και φυσικά ας μην ξεχνάμε την κατάργηση και την ύστερη αναβίωσή τους μετά από πρωτοβουλία του Γάλλου Πιερ ντε Κουμπερτέν. 37

38 ΕΠΙΛΟΓΟΣ Ελπίζουμε η εργασία αυτή να σας φάνηκε χρήσιμη ευκολοδιάβαστη και κατατοπιστική. Εκτιμούμε τον χρόνο σας και την προσοχή σας. Οι Ολυμπιακοί αγώνες αποτελούν ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας μας που ως Έλληνες πολίτες οφείλουμε να γνωρίζουμε,έστω, τα πιο στοιχειώδη μέρη της ιστορίας αυτής. Μπορεί τα προβλήματα να μην σταματούν ποτέ να μας χτυπούν την πόρτα όμως κλείνοντας τα αυτιά και τα μάτια μας στην γνώση τα προβλήματα αυτά δεν πρόκειται ούτε να ελαττωθούν ούτε να εξαφανιστούν. Η γνώση του παρελθόντος μας θα μας βοηθήσει στην κατανόηση αυτών των προβλημάτων που βιώνουμε σήμερα. Οι πολυμήχανοι πρόγονοί μας και οι μεγαλόπρεπες ρίζες μας δεν πρόκειται βέβαια να χτίσουν ένα καλύτερο μέλλον για την Ελλάδα. Ένας έμμεσος σκοπός της εργασίας αυτής ήταν να υπενθυμίσουμε το σπουδαίο παρελθόν έτσι ώστε να αφυπνίσουμε ένα ακόμα πιο λαμπρό μέλλον. Μπορεί να ζούμε στην εποχή όπου το ατομικό συμφέρων προέχει μεταξύ άλλων, οι ιδέες των άλλων φαντάζουν μεγαλύτερες από τις δικές μας, όπου η αμφιβολία είναι ο μεγαλύτερος εχθρός που εφησυχάζει την εξέλιξη, όπου όπου όπου Αυτές είναι οι στιγμές που πρέπει να θυμηθούμε τους προγόνους μας που ξεκίνησαν από το τίποτα και να σκεφτούμε ότι και κι εμείς από το ίδιο τίποτα θα ανεγερθούμε. Ας σκεφτούμε μόνο ότι οι Ολυμπιακοί ξεκίνησαν από την Ολυμπία και κατέκτησαν τον κόσμο. 38