ΡΑΤΣΙΣΤΙΚΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ

Transcript

1

2 Ερευνητική εργασία 2 ου τετραμήνου Μπονάρος Γιώργος Λογκάκη Αρτεμις Χατζηιωσήφ Παναγιώτης Μανδαλιός Πέτρος ΡΑΤΣΙΣΤΙΚΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ Το απαρτχάιντ (apartheid, ορθή προφορά βάσει ΔΦΑ: [ɐˈpartɦɛit] απάρτχαϊντ ) είναι όρος που προέρχεται από τη γλώσσα Αφρικάανς και τα ολλανδικά και σημαίνει διάκριση. Το απαρτχάιντ ήταν μια πολιτική των Λευκών που καθόριζε και επέβαλλε τη διάκριση των ανθρώπινων ομάδων μέσα σε ένα κράτος βάσει φυλετικών κριτηρίων σε καθορισμένες γεωγραφικές περιοχές. Ως επίσημη κρατική πολιτική εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στη Νότιο Αφρική από το Εθνικό Κόμμα το 1948 και καταργήθηκε στις 30 Ιουνίου Ο όρος απαρτχάιντ χρησιμοποιείται πλέον για να υποδηλώσει κάθε πολιτική φυλετικού διαχωρισμού σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου. Ο φυλετικός διαχωρισμός στη Νότιο Αφρική ξεκίνησε κατά την αποικιοκρατία. Ως επίσημη πρακτική θεσμοθετήθηκε μετά τις γενικές εκλογές του 1948, οπότε και ο πληθυσμός της χώρας χωρίστηκε σε φυλετικές κατηγορίες και οριοθετήθηκαν συγκεκριμένες περιοχές διαβίωσης για την κάθε φυλή, κάτι που οδήγησε σε βίαιες μετοικήσεις. Το 1970 καταργήθηκε η πολιτική εκπροσώπηση όσων δεν

3 ήταν λευκοί και έγινε περιορισμός τους σε απομονωμένες «νησίδες γης», τα λεγόμενα εθνικά κρατίδια μπαντουστάν. Διακρίσεις υπήρχαν στον τομέα της εκπαίδευσης, της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, της διασκέδασης και άλλων δημοσίων παροχών και υπηρεσιών. Εντός της επικράτειας που εφαρμοζόταν η πολιτική του απαρτχάιντ αναπτύχθηκε εσωτερική αντίσταση σε αυτήν και βία, ενώ και στο εξωτερικό υιοθετήθηκε μακροχρόνιο εμπάργκο κατά της Νοτίου Αφρικής. Κατά τη δεκαετία του '80, είχε ήδη διαμορφωθεί ισχυρό αντιπολιτευτικό ρεύμα, το οποίο δεν έχασε τη δυναμική του παρά την προσπάθεια μεταρρυθμίσεων στην πολιτική απαρτχάιντ. Το 1990, ο Πρόεδρος Φρεντερίκ ντε Κλερκ ξεκίνησε διαπραγματεύσεις για τη λήξη του απαρτχάιντ, με αποτέλεσμα τη διεξαγωγή δημοκρατικών εκλογών το 1994 με τη συμμετοχή όλων των εθνοτήτων, από τις οποίες εξελέγη το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο με ηγέτη τον Νέλσον Μαντέλα. Ίχνη του απαρτχάιντ εντοπίζονται ακόμα, στη δεκαετία του 2010, στην κοινωνία και την πολιτική σκηνή της Νοτίου Αφρικής. Ο Εθνικισμός (αγγλ. nationalism) είναι πολιτική ιδεολογία που υποστηρίζει την ιδέα της εθνικής ταυτότητας, τη διατήρηση της ανωτερότητας της ταυτότητας αυτής και των ξεχωριστών χαρακτηριστικών των ατόμων ενός έθνους. Πρέπει ωστόσο να διευκρινίσουμε ότι αυτή είναι η έννοια του Alt-right Εθνικισμού στην οποία κυρίως αναφερόμαστε εδώ, μιας και ο Εθνικισμός μπορεί να έχει και άλλο περιεχόμενο (civic, left-wing, romantic, κλπ). Η λέξη Νation - έθνος χρησιμοποιήθηκε από τον 13 αι. και παράγεται από την λατινική λέξη nasci που σημαίνει γεννιέμαι. Σύμφωνα με την αρχική της χρήση υποδήλωνε την κοινή γενέτειρα μιας ομάδας ανθρώπων ή μια φυλετική ομάδα χωρίς όμως να έχει κάποια πολιτική σημασία. Μονάχα κατά τα τέλη του 18 αι. δέχθηκε μια πολιτική σημασία και οι υποστηρικτές ονομάστηκαν Εθνικιστές. Στον γραπτό λόγο χρησιμοποιήθηκε το 1789 από τον αντί - Ιακωβίνο Γάλλο ιερέα Augustin Barruel. H ιδέα του εθνικισμού γεννήθηκε στην περίοδο της Γαλλικής επανάστασης και επηρεάστηκε σε δημοκρατική κατεύθυνση, από τον Ζαν Ζακ Ρουσσώ. Ο εθνικισμός υπήρξε αρχικά, ένα πολιτικό δόγμα επαναστατικό και δημοκρατικό που αντανακλούσε την αντίληψη της γέννησης του γαλλικού έθνους/κράτους και την ιδέα πως οι υπήκοοι του στέμματος έπρεπε να γίνουν πολίτες της Γαλλίας.

4 Από πολιτική άποψη, ο εθνικισμός αποτελεί κοινωνικό φαινόμενο η γέννηση του οποίου εντοπίζεται κατά το 18ο κυρίως αι. Τότε ο εθνικισμός και αναγνώριζε και αποδεχόταν τις εθνικές διαφορές και ιδιομορφίες ως βάση για τη σύσταση και λειτουργία των πολιτικών κοινοτήτων! Στα τέλη του 19ου αι. όμως, το κίνημα του εθνικισμού άρχισε να χάνει το φιλελεύθερο και διεθνιστικό του χαρακτήρα, και να γίνεται συντηρητικότερο ακόμη και αντιδραστικό. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, η έννοια του εθνικισμού, ορίζεται ως εξής: Ο εθνικισμός είναι η απόλυτη προσήλωση των ατόμων στο έθνος τους, η οποία φτάνει ως την περιφρόνηση και την εχθρότητα προς άλλα έθνη τα οποία θεωρεί κατώτερα. Η σημερινή χρήση της λέξης Εθνικισμός αναφέρεται στον εθνικό ή θρησκευτικό εθνικισμό ή και στα δυο μαζί. Ωστόσο, οι πολιτικοί επιστήμονες τείνουν να ερευνούν ακραίες μορφές εθνικισμού που σχετίζονται με στρατιωτικά ή αποσχισματικά καθεστώτα. Ρατσιστικά κινήματα: Ελλάδα-Χρυσή Αυγή Τo δόγμα της Χρυσής Αυγής: Η φιλοσοφία της Χρυσής Αυγής για την εξωτερική πολιτική βασίζεται στο δόγμα του στρατηγικού βάθους. Η Ελλάς διαθέτει τεράστιο στρατηγικό βάθος, που μπορεί να της εξασφαλίσει ανεξάντλητη ισχύ και διεθνή επιρροή. Το στρατηγικό βάθος της Ελλάδος είναι ο χώρος του Αιγαίου και η θαλάσσια προέκτασή του που φτάνει μέχρι την νήσο Κύπρο. Η γεωπολιτική αξία της εν λόγω περιοχής και οι αναξιοποίητες ακόμη πλουτοπαραγωγικές πηγές που περικλείει, μπορούν όχι απλά να λύσουν τα σύγχρονα οικονομικά προβλήματα του κράτους μας, αλλά και να του χαρίσουν περίοπτη θέση στη διεθνή οικονομική και στρατηγική σκακιέρα. Η Χρυσή Αυγή (επίσημη ονομασία: Λαϊκός Σύνδεσμος - Χρυσή Αυγή) είναι ελληνικό ακροδεξιό πολιτικό κόμμα. Ιδρύθηκε το 1980 από τον Νίκο ως Μιχαλολιάκο οργάνωση με ναζιστικό χαρακτήρα, προσανατολισμένη γύρω από την έκδοση ομώνυμου περιοδικού. Ανέπτυξε τη δράση της στις αρχές της δεκαετίας του 1990, περίοδο έντασης του Μακεδονικού Ζητήματος. Έκτοτε καταγγέλθηκαν δεκάδες βίαιες επιθέσεις Χρυσαυγιτών εναντίον μεταναστών και Ελλήνων. Το

5 1998 απαγγέλθηκαν κατηγορίες για μια τέτοια επίθεση στον υπαρχηγό της οργάνωσης, Περίανδρο Ανδρουτσόπουλο, που ήταν καταζητούμενος για εφτά χρόνια. Η ΧΑ δημιούργησε συγγενικές οργανώσεις, όπως τη «Γαλάζια Στρατιά» στο χώρο οπαδών της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου και το κόμμα «Πατριωτική Συμμαχία». Μετά τις αντιδράσεις για το σχεδιασμό ενός «φεστιβάλ μίσους» το 2005, ο Ανδρουτσόπουλος παραδόθηκε οικειοθελώς (και καταδικάστηκε) και η ΧΑ ανακοίνωσε ότι θα ανέστειλε τη δράση της, που συνεχίστηκε μέσα από την «Πατριωτική Συμμαχία». Από τη δεκαετία του '90 οι εκπρόσωποι της ΧΑ έχουν παύσει τις αναφορές στον εθνικοσοσιαλισμό και αυτοπροσδιορίζονται συστηματικά ως «εθνικιστές». Η ΧΑ εξακολουθεί να θεωρείται φασιστική και νεοναζιστική οργάνωση, από δημοσιογράφους, ερευνητές, πολιτικούς αναλυτές και πολιτικούς επιστήμονες, που αναφέρονται στα σύμβολά της, τις ιστορικές αναφορές της και την ιδεολογία της. Έχει κατηγορηθεί για εξτρεμιστική δράση, άσκηση ρατσιστικής βίας, ακόμα και για δολοφονικές απόπειρες, όπως και τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα. Από το 2003 ως το 2014 έχουν εκδοθεί 20 καταδικαστικές αποφάσεις για εγκληματικές ενέργειες και επιθέσεις μελών και στελεχών της Χρυσής Αυγής. Το 1993 ιδρύθηκε ως κόμμα, αλλά η συμμετοχή της σε εκλογές ήταν ανεπιτυχής. Από το 2009 η ΧΑ ανέπτυξε τη δράση της σε γειτονιές του κέντρου της Αθήνας, όπως ο Άγιος Παντελεήμονας και στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2010 κέρδισε μία έδρα στο δημοτικό συμβούλιο του δήμου Αθηναίων. Στις βουλευτικές εκλογές του Μαίου του 2012 εισήλθε για πρώτη φορά στο κοινοβούλιο, παίρνοντας ποσοστό σχεδόν 7%, το οποίο διατήρησε στις βουλευτικές εκλογές των επόμενων τριών χρόνων (τον Ιούνιο του 2012 και τον Ιανουάριο και το Σεπτέμβριο του 2015), αν και ο αριθμός των ψήφων που έλαβε μειώθηκε. Το Σεπτέμβριο του 2013, μετά από μια σειρά βίαιων επιθέσεων χρυσαυγιτών που κορυφώθηκαν με τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, εισαγγελικές έρευνες στοιχειοθέτησαν την κατηγορία της σύστασης εγκληματικής οργάνωσης και συνελήφθησαν από την αντιτρομοκρατική υπηρεσία ο αρχηγός της οργάνωσης, βουλευτές και στελέχη της. Μετά την αποχώρησή του από την ΕΠΕΝ, ο Μιχαλολιάκος αποφάσισε να προσανατολιστεί σε αυτόνομη δράση μαζί με μια μικρή ομάδα ομοϊδεατών. Το 1987 ξεκίνησε εκ νέου η έκδοση του περιοδικού, οπότε και συντάχθηκε για εσωτερική χρήση της οργάνωσης ένα καταστατικό, την ύπαρξη του οποίου η οργάνωση αρνήθηκε το Στο καταστατικό αυτό απορρίπτεται η δημοκρατική διακυβέρνηση υπέρ μιας «Νέας

6 Ευρωπαϊκής εθνικοσοσιαλιστικής Πολιτείας», ενώ στα μέλη της ΧΑ επιβάλλεται ο ναζιστικός χαιρετισμός. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας είχε διαμορφωθεί ένας στενός πυρήνας μελών γύρω από την ηγεσία αποτελούμενος από έναν περίγυρο περίπου 100 ατόμων (κυρίως νεαρών σκίνχεντς) στην Αττική και μικρότερων ομάδων στην επαρχία. Διαμορφώθηκε επίσης μια παραστρατιωτική δομή υπό τον υπ' αριθμόν 2 της οργάνωσης, τον αποστρατευμένο μετά τη μεταπολίτευση αξιωματικό Γιάννη Γιαννόπουλο, συγκατηγορούμενο του Μιχαλολιάκου το 1978 για την υπόθεση των βομβιστικών επιθέσεων, που τη δεκαετία του '80 βρισκόταν στη Νότιο Αφρική, όπου ισχυριζόταν πως είχε δράσει υπέρ του Άπαρτχαϊντ. Από το 1992 έως το 1997 καταγγέλθηκαν πάνω από 50 επιθέσεις χρυσαυγιτών. Η τυπολογία των επιθέσεων αυτών είναι ίδια με εκείνες που πραγματοποιούσαν οι μελανοχίτωνες του Μουσολίνι: αστραπιαίες επιδρομές ενόπλων με στόχο το σακάτεμα του θύματος (ή των θυμάτων) και εξαφάνιση των δραστών. Μετά τις καταγγελίες των συμβάντων, η Χρυσή Αυγή συνήθως διάψευδε τη συμμετοχή της σε αυτά, ακόμα κι όταν δράστες ήταν επώνυμα μέλη ή στελέχη της, ενώ στα έντυπα της οργάνωσης όπως την εφημερίδα της περιέχονταν σαφείς προτροπές προς τα μέλη και τους οπαδούς της για την ανάληψη τέτοιων ενεργειών με στόχο την «κυριαρχία στο πεζοδρόμιο» απέναντι σε «εθνικούς και φυλετικούς εχθρούς». Παρά τη στρατιωτική δομή της οργάνωσης, ο Μιχαλολιάκος απαντούσε στις αιτιάσεις ενός μέρους του Τύπου, το οποίο προς τα τέλη της δεκαετίας του 1990 χαρακτήριζε τη Χρυσή Αυγή «εγκληματική οργάνωση», ότι η Χρυσή Αυγή δεν ευθύνεται για τις πράξεις των οπαδών της και ότι κανένα μέλος της δεν είχε ποτέ καταδικαστεί. Γαλλία-Εθνικό Μέτωπο Το Εθνικό Μέτωπο (γαλλ. Front national) είναι γαλλικό οικονομικά προστατευτικό και κοινωνικά συντηρητικό πολιτικό κόμμα. Το κόμμα ιδρύθηκε το 1972 έχοντας ως στόχο την ενοποίηση πολλών γαλλικών εθνικιστικών κινημάτων της εποχής. Το 1973, το κόμμα ίδρυσε ένα

7 κίνημα νεολαίας, το Εθνικό Μέτωπο Νεολαίας (γαλλ. Front national de la jeunesse). Ο Ζαν-Μαρί Λε Πεν ήταν ηγέτης του κόμματος από την ίδρυσή του και το αναμφισβήτητο κέντρο του κόμματος μέχρι την παραίτησή του το Παρόλο που το κόμμα ήταν περιθωριοποιημένο για τα πρώτα δέκα χρόνια της ύπαρξής του, από το 1984 έχει χαρακτηριστεί ως ο κύριος εκπρόσωπος του δεξιού εθνικισμού της Γαλλίας. Το κόμμα θεωρείται ως η σημερινή μεγαλύτερη πολιτική δύναμη της Γαλλίας προσπερνώντας τους Ρεπουμπλικανούς και το Σοσιαλιστικό Κόμμα Γαλλίας. Οι προεδρικές εκλογές του 2002 ήταν οι πρώτες στις οποίες συμμετείχε ακροδεξιός υποψήφιος στον δεύτερο γύρο, αφού ο Λε Πεν ξεπέρασε τον υποψήφιο του Σοσιαλιστικού Κόμματος Λιονέλ Ζοσπέν στον πρώτο γύρο, ωστόσο ηττήθηκε με πολύ μεγάλη διαφορά από τον Ζακ Σιράκ, υποψήφιο του Συναγερμού για τη Δημοκρατία. Εξαιτίας του γαλλικού εκλογικού συστήματος, η εκπροσώπηση του κόμματος είναι περιορισμένη παρά τα ποσοστά που κερδίζει στις εκλογές. Σημερινή ηγέτιδα του κόμματος είναι η Μαρίν Λε Πεν, η οποία διαδέχτηκε τον πατέρα της το Ανάμεσα στις κύριες πολιτικές του κόμματος συμπεριλαμβάνονται ο οικονομικός προστατευτισμός, η προσέγγιση μηδενικής ανοχής σε ζητήματα νόμου και τάξης, και η αντίθεση στη μετανάστευση. Από τη δεκαετία του 1990, το κόμμα έχει γίνει ολοένα και πιο ευρωσκεπτικιστικό. Η αντίθεση στη μετανάστευση του κόμματος έχει εκφραστεί για μη Ευρωπαίους μετανάστες, ενώ υποστηρίζει και την απέλαση παρανόμων, εγκληματιών και άνεργων μεταναστών. Η πολιτική αυτή του κόμματος έχει μετριαστεί σε σχέση με εκείνη της δεκαετίας του «Μέχρι το 2017, δεν φαντάζομαι πώς θα καταφέρουμε να αποφύγουμε μια παρέμβαση των ισλαμιστών στην προεκλογική εκστρατεία», δήλωνε προφητικά, στα τέλη Αυγούστου, ο ιστορικός Nicolas Lebourg, ειδικός μελετητής του Εθνικού Μετώπου (Ε.Μ.). «Σε συνδυασμό με τα κοινωνικά και πολιτιστικά ζητήματα, οι ισλαμιστικές επιθέσεις θα μετατοπίσουν την ψήφο προς το Ε.Μ. Σήμερα, ήδη, η πίεση που προκαλεί το κύμα των προσφύγων και η απειλή τρομοκρατικών επιθέσεων συνιστά το τέλειο μείγμα για το Ε.Μ.: ο φόβος για τον ξένο και την τρομοκρατία συγκροτούν έναν μηχανισμό παραγωγής ψήφου υπέρ του Ε.Μ.», εξηγούσε ο ερευνητής. Τρεις μήνες μετά, το Ε.Μ. πράγματι ενισχύεται, μετά τις επιθέσεις της 13ης Νοεμβρίου και τη δολοφονία 130 ανθρώπων. Η Μαρίν Λεπέν διαχειρίστηκε επιδέξια το γεγονός. Μετά τις επιθέσεις, χαιρέτισε τα μέτρα του Φρανσουά Ολάντ, εξηγώντας ταυτόχρονα ότι είναι ανεπαρκή και

8 επιβάλλονται με καθυστέρηση. Μετά το συνέδριο των Βερσαλλιών, όπου ο αρχηγός του κράτους ανακοίνωσε την υιοθέτηση μέτρων που ήδη αξίωνε το Ε.Μ. (επαναφορά των συνοριακών ελέγχων, διεύρυνση περιπτώσεων απώλειας της εθνικότητας, δυνατότητα οπλοφορίας και οπλοχρησίας για τους αστυνομικούς εκτός υπηρεσίας), η πρόεδρος του Ε.Μ. εκτιμούσε στη Le Monde ότι όλα αυτά «επιβεβαίωναν και νομιμοποιούσαν» τις ιδέες της. Παραγκωνισμένη από το «ευρύ δημοκρατικό μέτωπο» που δημιουργήθηκε τον Ιανουάριο μετά τις επιθέσεις στο Charlie Hebdo και το εβραϊκό σουπερμάρκετ, η Μαρίν Λεπέν επιχαίρει για τη «διακριτικότητα» που επέδειξε και επιχειρεί να πάρει τις αποστάσεις της. Καίτοι πολλά στελέχη του κόμματος δεν υιοθέτησαν την ίδια διακριτική στάση, η πρόεδρος του Ε.Μ. προέβη, στις 23 Νοεμβρίου, από την Αμιένη, σε ένα κάλεσμα για ενότητα «όλων των συμπατριωτών μας», «όλων των Γάλλων, ανεξαρτήτως καταβολών και θρησκείας», ενάντια σε έναν «εχθρό που δεν είναι μια θρησκεία, αλλά σεχταριστικά ρεύματα που διατείνονται πως ανήκουν σε μια θρησκεία». Οι ιδέες του Ε.Μ. διαχέονται πια σε όλη την επικράτεια: δεν διαδίδονται μόνο από τον στενό περίγυρο της Άκρας Δεξιάς και κάποιους «παραστρατημένους» της Δεξιάς δεν κυοφορούνται μόνο στα παραδοσιακά εδάφη του Ε.Μ. (Νότια και Ανατολική Γαλλία) ενισχύονται πια και σε σώματα ψηφοφόρων που ήταν παραδοσιακά αδιαπέραστα γι αυτές, όπως οι γυναίκες και τα άτομα εβραϊκής θρησκείας. Η βάση του Ε.Μ. έχει διευρυνθεί. Το κόμμα που μέχρι χθες στελεχωνόταν από προεστούς και απευθυνόταν σε μια λαϊκή βάση, έχει ανοίξει τις πόρτες του σε κομματικά στελέχη από τα λαϊκά στρώματα και κατακτά προοδευτικά ψηφοφόρους από τον χώρο των μεσαίων και ανώτερων κοινωνικοοικονομικών στρωμάτων. ΟΡΙΣΜΟΣ Ρατσισμός (ή φυλετισμός) είναι η αντίληψη ότι οι άνθρωποι δεν είναι όλοι ίσοι μεταξύ τους, αλλά διαχωρίζονται σε ανώτερους και κατώτερους, διακρινόμενοι είτε από το χρώμα του δέρματος, την εθνικότητα, τη θρησκεία, το φύλο, είτε από τον σεξουαλικό

9 προσανατολισμό κλπ. Το πιο συνηθισμένο είδος ρατσισμού, και αυτό που έχει δώσει την αρχική ονομασία στην λέξη,.(ράτσα/ razza = φυλή), είναι ο φυλετικός ρατσισμός. Οι φυλετικοί ρατσιστές πιστεύουν σε βιολογικές διαφορές μεταξύ των φυλων, βάσει των οποίων και προσδιορίζουν αυτές σε ανώτερες και κατώτερες. Ως εκ τούτου, με τη θεωρία αυτή υποστηρίζουν ότι η φυλή με συγκεκριμένα (ανώτερα) εξωτερικά ή ανθρωπολογικά χαρακτηριστικά, έχει το δικαίωμα να θεωρεί εαυτόν της ανώτερη από τις άλλες. Γενικά ο ρατσισμός θεωρείται κάτι περισσότερο από τη φυλετική προκατάληψη. Η τυπική θεωρία του σε σύγχρονες αναζητήσεις και σχετικές έρευνες, έχει τις ρίζες της στο πολυθρύλητο έργο του Ζοζέφ Αρτύρ ντε Γκομπινώ (Δοκίμιο επί της ανισότητας των ανθρωπίνων φυλών), που δημοσιεύτηκε το 1853 και κυριολεκτικά αποτέλεσε τη θεωρητική κάλυψη και "ευλογία" των αποικιοκρατών. Ο πλέον εξέχων σύγχρονος υποστηρικτής του δόγματος αυτού, κατά τον 20ό αιώνα, θεωρείται ο Βρετανός δημοσιολόγος (πολιτογραφήθηκε Γερμανός το 1916), Χιούστον Στιούαρτ Τσάμπερλεν. ΑΝΤΙΡΑΤΣΙΣΤΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ Αντιρατσιστική εκπαίδευση Είναι πολύ σημαντικό ο διδάσκων να γνωρίζει τις υποκείμενες παιδαγωγικές προσεγγίσεις, προκειμένου να επεξεργαστεί θέματα αντιρατσιστικής εκπαίδευσης στη σχολική τάξη. Έτσι, θα πρέπει να οριοθετηθούν οι αντιρατσιστικές, διαπολιτισμικές, καθώς και πολυπολιτισμικές προσεγγίσεις. Αρχικά, παρουσιάζονται και αναλύονται αντιρατσιστικά εκπαιδευτικά προγράμματα. Στη συνέχεια, παρουσιάζεται μια επισκόπηση της αντιρατσιστικής παιδαγωγικής σε συνάρτηση με άλλες, σύγχρονες παιδαγωγικές προσεγγίσεις. Οι απαρχές του αντιρατσιστικού κινήματος Αντιρατσιστικά εκπαιδευτικά προγράμματα αναπτύχθηκαν και τέθηκαν σε εφαρμογή για πρώτη φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο. Κεντρική ιδέα ήταν η αντιμετώπιση του ρατσισμού στους κοινωνικούς θεσμούς, στους οποίους οι μετανάστες πολίτες βίωναν καθημερινά τον ρατσισμό. Σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι ρατσιστικές διακρίσεις απευθύνοντανιδιαίτερα στις εθνικές μειονότητες, τα μέλη των οποίων κατείχαν πλήρη δικαιώματα του πολίτη. Στο πλαίσιο αυτό, στις αρχές της δεκαετίας του 1980 τα θύματα ανέπτυξαν μια συγκεκριμένη στρατηγική δράση και αναζήτησαν δυ-νατότητες παρέμβασης. Κατόπιν τούτου, θεσπίστηκε μια σειρά κυβερνητικών μέτρων (Auernheimer, 2003). Στη Γερμανία η αντιρατσιστική εκπαίδευση ακολούθησε διαφορετικές προσεγγίσεις. Εκεί, κατά τη δεκαετία του 1980, διαπράχθηκαν επιθέσεις και αποτρόπαιες πράξεις βίας κατά μεταναστών και αιτούντων άσυλο από πολλούς νέους που εντάχθηκαν σε δεξιές, εξτρεμιστικές ομάδες. Ως εκ τούτου, στην προκειμένη περίπτωση η προσοχή και η έρευνα επικεντρώθηκαν στις στρατηγικές λύσεις για την αντιμετώπιση του ακροδεξιού εξτρεμισμού. Η πρωτοβουλία αυτή υποστηρίχθηκε, κυρίως, από την εκπαιδευτική κοινότητα και τα μέλη της πλειοψηφούσας κοινωνίας. Σε αντίθεση με το Ηνωμένο Βασίλειο, οι δράσεις προσανατολίστηκαν κυρίως προς τον τομέα ενημέρωσης των νέων και εστίασαν στον καθημερινό ρατσισμό. Το ζήτημα του δομικού ρατσισμού στους κοινωνικούς θεσμούς δεν

10 διαδραμάτισε ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο, επειδή ο ρατσισμός θεωρήθηκε ως ένα φαινόμενο που δεν λαμβάνει χώρα στο επίκεντρο της κοινωνίας αλλά στο περιθώριο αυτής. Αντιρατσιστικά εκπαιδευτικά προγράμματα Η αρχική αγγλική πρωτοβουλία της «αντιρατσιστικής διδασκαλίας», «antiracist teaching» (ART) θεωρήθηκε ως «μαύρη απάντηση» στα πολυπολιτισμικά εκπαιδευτικά προγράμματα της κυβέρνησης. Οι συμμετέχοντες επεδίωκαν διαφορετικές προσεγγίσεις, σχετικά με την ανάπτυξη των προγραμμάτων, με τις διαφορετικές, ρατσιστικές συγκρούσεις και διακρίσεις, από αυτές που αποσκοπούσε το κράτος με τα πολυπολιτισμικά εκπαιδευτικά προγράμματα (MC). Οι προτείνοντες τα θέματα και το περιεχόμενο των αντιρατσιστικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων, όπως οι Michel Cole και Barry Troyna, τάχθηκαν κατά της πολιτισμικοποίησης των μειονοτικών ζητημάτων. Αμ-φέβαλαν ότι η αμοιβαία γνώση των πολιτισμών, όπως προβλεπόταν στην πολυπολιτισμική προσέγγιση της κυβέρνησης, αποτρέπει τις διακρίσεις στο σχολείο και στο χώρο εργασίας. Δεύτερον, οι επικριτικές φωνές σημείωναν περαιτέρω ότι η πολυπολιτισμική προσέγγιση είναι πατερναλιστική. Οι εκπρόσωποι της πολυπολιτι-σμικότητας ήταν μέλη των κυρίαρχων κοινωνικών δυνάμεων και προσπαθούσαν να διδάξουν στις μειονότητες τον πολιτισμό τους, χωρίς, όμως, να συμμετέχουν οι μειονότητες στο διάλογο. Το κύριο σημείο της κριτικής εστίαζε, κυρίως, στο γεγονός ότι η πολυπολιτισμική προσέγγιση εξατομικεύει το πρόβλημα του ρατσισμού και έτσι το αποπολιτικοποιεί. Απλές συζητήσεις στην τάξη σχετικά με τον ρατσισμό δεν θα επιτύχουν τίποτα περισσότερο από μια επίδειξη της προκατάληψης. Αντιθέτως, είναι πολύ πιο χρήσιμο να αναδειχθεί στα μαθήματα ότι η ιστορία είναι ιστορία ταξικών αγώνων και συγκρούσεων σχετικά με το φύλο και τις «φυλές». Η προσοχή θα πρέπει να επικεντρωθεί στο ενδιαφέρον της πλειονότητας για την καταπολέμηση αυτής της μορφής καταπίεσης (Cole, 1986 Troyna & Williams,1986). Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 η παραπάνω αυτή άποψη επικρίθηκε ως μονόπλευρη. Ο Philip Cohen σχολίασε δηκτικά ότι ρατσισμός δεν σημαίνει μόνο ταξική ή λευκή κυριαρχία ούτε αποπερατώνεται με την εξίσωση «ρατσισμός = εξουσία + προκατάληψη». Στην αναλυτική προσέγγισή του παρουσιάζονται διδακτικές προσεγγίσεις που επικράτησαν τη δεκαετία του 1990 (Cohen, 1994). Σύμφωνα με την άποψη αυτή, ο ρατσισμός είναι κατανοητός ως διαλογική πράξη, δηλαδή προκύπτει από την αλληλεπίδραση των προκαταλήψεων της πλειονότητας με τις προκαταλήψεις της μειονότητας (Auernheimer, 2003). Αυτή εφιστά την προσοχή στη γλωσσική εκπαίδευση, στο πνεύμα ενός κριτικού στοχασμού, διαμέσου της γλώσσας. Έτσι, ο David Gillborn (2006) επισημαίνει ότι οι πτυχές της «φυλής», κοινωνικής τάξης, φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού και σε κάθε περίπτωση αναπηρίας συνδέονται μεταξύ τους με πολλούς, σύνθετους και ενίοτε αντιφατικούς τρόπους. Με αυτήν την άποψη, η αντιρατσιστική παιδαγωγική γειτνιάζει με την αρχή της διαφορετικότητας, σε μια πιο διαφοροποιημένη μορφή. Η διαφορετικότητα έχει ως στόχο να φέρει σε επαφή διαφορετικές θέσεις υποκειμένου, όπως το φύλο, την κοινωνική τάξη, την εθνότητα αλλά και την εθνικότητα, την ηλικία, την αναπηρία, τη θρησκεία, το σεξουαλικό προσανατολισμό κτλ. Η αρχή της διαφορετικότητας εμφανίζει τη δυσκολία ότι το σύνολο των διαφορών και οι συνδεόμενες διαφορετικές αξιώσεις για αναγνώριση δεν μπορούν να περιορίζονται ή να ιεραρχούνται. Ο συνδυασμός της αντιρατσιστικής παιδαγωγικής με την αρχή της διαφορετικότητας επιδρά, εντούτοις, παραγωγικά και εμπνέει εκπαιδευτικούς με καινοτόμες, πρακτικές ιδέες για τη διδασκαλία (Auernheimer, 2003) ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΕ ΑΝΤΙΡΑΤΣΙΣΤΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ Μάρτιν Λούθερ Κινγκ

11 Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ ο νεώτερος (Martin Luther King Jr., 15 Ιανουαρίου Απριλίου 1968) ήταν Αμερικανός ιερέας των Βαπτιστών, ειρηνιστής και οπαδός της δράσης μέσω της παθητικής αντίστασης, ηγέτης του Αφροαμερικανικού Κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων. Αφού ολοκλήρωσε μια σειρά θεολογικών σπουδών, έλαβε θέση πάστορα σε εκκλησία των Βαπτιστών και αναμίχθηκε στον αγώνα των μαύρων για την απόκτηση πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Το 1955 ηγήθηκε της νικηφόρας εκστρατείας του μποϋκοτάζ των δημοσίων λεωφορείων της πόλης Μοντγκόμερυ της Αλαμπάμα (εξαιτίας του φυλετικού διαχωρισμού των επιβατών) και το 1957 αναγνωρίζοντας την ανάγκη δημιουργίας ενός πανεθνικού οργάνου που θα συντόνιζε τον αγώνα των μαύρων ίδρυσε μαζί με άλλους, ιερωμένους και μη, τη Διάσκεψη της Νότιας Χριστιανικής Ηγεσίας (Southern Christian Leadership Conference), μία από τις κυριότερες αντιρατσιστικές οργανώσεις των Η.Π.Α., και έγινε ο πρώτος της πρόεδρος. Το 1961 εμψύχωσε την εκστρατεία "Επιβάτες για την Ελευθερία", την κινητοποίηση που έφερε και το πραγματικό τέλος στους φυλετικούς διαχωρισμούς σε όλα τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Το 1962 ηγήθηκε του αγώνα εναντίον του φυλετικού διαχωρισμού στο Ωλμπανυ της Τζόρτζια (Κίνημα του Ωλμπανυ) και το 1963 βοήθησε στη διοργάνωση ειρηνικών πορειών διαμαρτυρίας στη πόλη Μπέρμιγχαμ (Αλαμπάμα) της Αλαμπάμα. Την ίδια περιοδο ηγήθηκε επίσης της «Πορείας στην Ουάσινγκτον» και εκεί εκφώνησε την ιστορική ομιλία του που ξεκινά με τη φράση «Έχω ένα όνειρο...», στην οποία περιγράφει το όραμα του για ισότητα στην αμερικανική κοινωνία. Στις 14 Οκτωβρίου του 1964 του απονεμήθηκε το Βραβείο Νόμπελ για τους αγώνες του υπέρ των πολιτικών δικαιωμάτων των μαύρων μέσω ειρηνικών διαμαρτυριών. Το 1965 ηγήθηκε της πορείας από τη Σέλμα στο Μοντγκόμερυ, διαμαρτυρία για τη μη εκχώρηση του δικαιώματος ψήφου στους μαύρους. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του μίλησε εναντίον του πολέμου στο Βιετνάμ, κριτικάροντας σφοδρά την αμερικανική κυβέρνηση και το 1967 εκφώνησε τον επίσης περίφημο λόγο του «Πέρα από το Βιετνάμ». Το 1968, και ενώ σχεδίαζε ακόμα μια πορεία προς την Ουάσινγκτον, την «Πορεία των Φτωχών», δολοφονήθηκε στις 4 Απριλίου στο Μέμφις του Τενεσσή. Ο Κινγκ έλαβε μετά θάνατον πολλές διακρίσεις όπως το Προεδρικό Μετάλλειο για την Ελευθερία και το Χρυσό Μετάλλιο του Κογκρέσσου. Το 1986 η 15η Ιανουαρίου (η ημέρα της γέννησής του) ανακηρύχθηκε επίσημη εορτή στις Η.Π.Α. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ