Επέκταση ενός σύγχρονου οικισμού πάνω σε μια μινωϊκή πόλη: Τα Τριάντα της Ρόδου

Transcript

1 ΤΟΥΛΑ ΜΑΡΚΕΤΟΥ Επέκταση ενός σύγχρονου οικισμού πάνω σε μια μινωϊκή πόλη: Τα Τριάντα της Ρόδου Η ένταξη και η συνύπαρξη μιας μινωϊκής πόλης του 1600/1500 π.χ. στον ιστό μιας σύγχρονης πόλης του Αιγαίου δεν είναι μια συνηθισμένη περίπτωση. Οι ανασκαμμένοι αρχαιολογικοί χώροι αυτής της περιόδου στο υπόλοιπο Αιγαίο, κατά τη λεγάμενη εποχή της Μινωϊκής Θαλασσοκρατίας, βρίσκονται κατά κανόνα μακριά από τους σύγχρονους οικισμούς, σε χώρους όπου ανασκάπτονται συστηματικά από τους αρχαιολόγους χωρίς να παρεμποδίζεται η ζωή των κατοίκων και οι σημερινοί ρυθμοί οικοδόμησης μέσα στον κύριο πολεοδομικό ιστό της πόλης ή του χωριού. Οι χώροι αυτοί μπορούν στη συνέχεια να διαμορφωθούν ή να διατηρηθούν, κατά περίπτωση. Τα σπουδαιότερα λοιπόν κέντρα του Αιγαίου αυτής της περιόδου, το Ακρωτήρι της Θήρας*1, η Φυλακωπή της Μήλου2, η Αγ. Ειρήνη της Κέας3 και τα Κύθηρα4 βρίσκονται σε απόσταση από τους σύγχρονους οικισμούς των νησιών και οι ανασκαφές διεξάγονται εκεί με συγκεκριμένα επιστημονικά προγράμματα και δίνουν στους ειδικούς τη δυνατότητα μιας συνέχειας σε τακτά χρονικά διαστήματα, σε ενιαία έκταση και όχι κατά περίπτωση ανασκαφική έρευνα σε μικρούς τυχαία επιλεγμένους χώρους, όπως για παράδειγμα οικόπεδα προς οικοδόμηση. Είναι αυτονόητο ότι παρόμοιες συνθήκες επιτρέπουν σωστό προγραμματισμό και άνετη διεξαγωγή της έρευνας και μελέτης. Το ίδιο ισχύει kol για τους δύο σύγχρονους οικισμούς στη Μίλητο5 και * Μαρκέτου Τούλα, Αρχαιολόγος ΚΒ' ΕΠΚΑ. 1. Do urn a s, C., 1983, Thera, Pompei of the ancient Aegean. Thames and Hudson: London, όπου και η βασική βιβλιογραφία. 2. Atkinson, T.D., R.C., Bosanquet, C.C., Edgar, A.J., Evans, D.G., Hogarth, D., MacKenzie, C., Smith & F.B., Welsch, 1904 Excavations at Phylakopy in Melos, JHS Suppl Davis, J.L., 1982 Keos V: Ayia Irini: Period V. Philipp von Zabern: Mainz am Rhein. 4. Coldstream, N. and Huxley, G.L. et al, 1973 Kythera. Excavations and Studies. Faber & Faber: London. 5. Weickert, K., 1940, «Grabungen in Milet 1938», Bericht Ciber den Vi internationalen Kongress fur Archaologie, Berlin, , 1957, «Die Ausgrabung beim Athena - Tempel in Milet 1955», IstMitt. 7, , Weickert, K., P., Hommel, G., Kleiner, A., M all witz, & W., Schiering, 1960, «Die Ausgrabung beim Athena - Tempel in Milet 1957», IstMitt. 9,

2 ΜΑΡΚΕΤΟΥ ΣΤΑΜΑΤΙΑ Ιασό6της Μ. Ασίας, που είναι ενταγμένοι σε αρχαιολογικούς χώρους, σήμερα σε ξένο έδαφος. Τα Σεράγια της Κω7, Υστεροχαλκική πόλη παρόμοιου χαρακτήρα με τα Τριάντα της Ρόδου, ένα επίσης από τα σπουδαιότερα κέντρα του ΝΑ Αιγαίου, αποκαλύπτεται σε μεγάλα βάθη, κάτω από αλλεπάλληλα στρώματα συνεχούς κατοίκησεως έως τα χρόνια της τουρκοκρατίας και τα σημερινά. Η διατήρησή του οικισμού αυτού, με εξαίρεση τα τμήματα που η πολιτική των Ιταλών αρχαιολόγων σε συνεργασία με την τότε διοίκηση έχει αφήσει σε αδόμητες ζώνες, είναι σχεδόν αδύνατη. Για τους παραπάνω λόγους η περίπτωση που εξετάζουμε εδώ, το νέο γενικό πολεοδομικό σχέδιο της Ιαλυσού (Τριάντα) της Ρόδου σε σχέση με τη διατήρηση του μινωϊκού οικισμού, είναι ένα αρκετά σπάνιο παράδειγμα συνύπαρξης αρχαίων πόλεων με σύγχρονες. Πρόκειται για μια αρκετά περίεργη περίπτωση-σύμπτωση, που φαίνεται ότι πρόλαβε την τελευταία ίσως στιγμή να βρει μια ικανοποιητική λύση, όπως αυτή επιτεύχθηκε με την αγαστή συνεργασία αρμοδίων φορέων8, σε μια προσπάθεια όπου ελήφθησαν σοβαρά υπόψη, εκτός από την προστασία του προϊστορικού οικισμού και οι παρακάτω τρεις βασικοί παράγοντες: 1. Οι ανάγκες των κατοίκων, σύμφωνα με το νέο οικοδομικό στοιχείο της ροδιακής κοινωνίας και τις πιθανές μελλοντικές τροποποιήσεις του. 2. Οι αιτίες που οδηγούν στην ανάπτυξη των πόλεων και την πληθυσμιακή αύξηση. 3. Οι αδόμητες εκτάσεις που έμειναν προφυλαγμένες από το παρελθόν, δίνοντας τη δυνατότητα για μια νέα πόλη φορέα ήθους9. Η επέκταση του σημερινού οικισμού της Ιαλυσού (Τριάντα) στη Ρόδο προς την περιοχή όπου βρίσκεται στο μεγαλύτερο ακόμη τμήμα της θαμμένη η μεγάλη μινωϊκή πόλη απέχει πολύ από την αρχική δομή του οικισμού. Ο πυρήνας του παλιού οικισμού είναι ακόμη ορατός γύρω από τις εκκλησίες της Κοίμησης και του Αγ. Νικολάου. Οι κάτοικοι του χωριού κατά τον προηγούμενο αιώνα, ήταν κυρίως αγρότες και φύλακες των μεγάλων περιουσιών των αστών από τα μαράσια της Ρόδου, που επέ- 6. Laviosa, C., 1978, «Les Fouilles de lasos» Proceedings of the Xth International Congress of Classical Archaeology», Ankara, , όπου και η βασική βιβλιογραφία. 7. Morricone, L., 1950 «Scavi e ricerche a Coo ( ) Bolletino d' Arte 35, , 1973, «Coo - Scavi e Scoperte nel -<Seraglio»e in localita minori ( ), ASAtene 50-51, , Marketou, T., 1987 «Marine Style pottery from Seraglio in Kos» BSA , Marthari, Μ., T. Marketou & R E. Jones, 1990 «LB I Ceramic connections between Thera and Kos» Thera and the Aegean Word III, τόμος 1, Κυριάκος, Δ., Διακοσταματίου, Ε, κ.α., 1987, Γενικό πολεοδομικό σχέδιο Ιαλυσού. ΥΧΟΠ ΕΠΑ 82-84, Υπ' Αρ. ΑΙ/Φ22/47481/2386/ Υπουργική Απόφαση ΦΕΚ/τεύχος BY 212/ , Γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου Πράξη 7/9. ΥΠΠΟ 27718/ Υπουργική Απόφαση. Το άρθρο 1 του Ν.ΒΡΞΖ/1893 «Περί αναγκαστικής απαλλοτριώσεως ακινήτων δια την διενέργεια ανασκαφών προς ανεύρεσιν ή συντήρησιν αρχαιοτήτων». ΥΠΠΟ 152/40332/ Υπουργική Απόφαση. ΥΠΕΧΩΔΕ 69947/6287/ Le Corbusier, 1987, Η Χάρτα των Αθηνών. Αθήνα, Ύψιλον/βιβλία. 442

3 ΝΕΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΕ ΠΑΛΙΕΣ λεξαν την εύφορη παραθαλάσσια αυτή περιοχή, τόσο κοντά στην πόλη της Ρόδου για επενδύσεις σε αγορά γης και χώρο Β' κατοικίας. Στις πλούσιες πεδιάδες που απλώνονται στα βόρεια και στα ανατολικά του σημερινού δήμου στα Τριάντα σώζονται ακόμη ορισμένοι από τους διάσπαρτους χαρακτηριστικούς τετράγωνους πύργους με βεράντα και μικρούς πυργίσκους του 17ου-18ου αι. μ.χ. Οι πύργοι μιμούνται ιπποτικά κτίσματα, που φαίνεται ότι προϋπήρχαν στην περιοχή. Αργότερα στα τέλη του 19ου-αρχές 20ού αι., μετά μια σύντομη περίοδο παρακμής, χτίζονται οι επαύλεις παραθερισμού της αστικής τάξης, από πλούσιους Ροδίους της Αιγύπτου και τους Μαρασιώτες εμπόρους και αστούς της πρωτεύουσας του νησιού με αραιότατη δόμηση και σε απόλυτη αρμονία με το χαρακτηριστικό τοπίο της περιοχής. Όπως φαίνεται από τους πολύτιμους ιταλικούς κτηματολογικούς χάρτες, στα Τριάντα υπήρχαν μεγάλες ιδιοκτησίες που ανήκαν σε πλούσιους γαιοκτήμονες. Την αραιή δόμηση στις μεγάλες αυτές ιδιοκτησίες φαίνεται να υποδηλώνει και το όνομα του χωριού Τριάντα10, από τριάντα κτηματίες που μοιράστηκαν με κοινή αγορά μεγάλο κτήμα, ή κατ' άλλην ερμηνεία τριάντα οικογένειες δουλοπαροίκων. Ενα λοιπόν από τα προβλήματα που είχαμε να επιλύσουμε στην περίπτωση αυτή των Τριαντών της Ρόδου ήταν η μετατροπή τους από χώρο δεύτερης κατοικίας των αστών της πόλης σε ζώνη πρώτης κατοικίας, με τον αναπόφευκτο κίνδυνο υποβάθμισης της ποιότητας της ζωής, χωρίς ελεύθερους χώρους. Ενώ αντίθετα, η αραιή δόμηση με μεγάλους ελεύθερους χώρους και κήπους, είχε επιτευχθεί από την αστική τάξη του περασμένου αιώνα και είχε στενή σχέση με την κοινωνική διαστρωμάτωση της εποχής, αποτέλεσμα της διαμόρφωσης της οικονομίας και του εμπορίου. Ο παραπάνω κίνδυνος έγινε ακόμη μεγαλύτερος, όταν με τη σταδιακή αύξηση του πληθυσμού και τη μετατροπή του σε προάστιο της πόλης της Ρόδου, ανάμεσα στις καθαρά οικιστικές ζώνες παρουσιάστηκε η ανάγκη της άναρχης ένταξης δωματίων και «πανσιόν» για τουρίστες, τα λεγάμενα ενοικιαζόμενα διαμερίσματα ή δωμάτια. Ο ιδιαίτερος αυτός παράγοντας έχει στενή σχέση με τις τουριστικές ασχολίες των περισσοτέρων κατοίκων του νησιού. Τα τελευταία χρόνια τα επαγγέλματα αυτά βρίσκονται στη μεταβατική φάση της μεταπηδήσεως από άλλες ειδικότητες -ή και παράλληλα με αυτές- σε μικροξενοδόχους, φαινόμενο και άλλων τουριστικών τόπων της Ελλάδας. Ετσι και στα Τριάντα, όπως και σε άλλες θέσεις της υπαίθρου του νησιού εγκαταλείπεται η καλλιέργεια της γης, η κτηνοτροφία ή και η αλιεία. Τα ποτάμια σκεπάζονται και γίνονται δρόμοι και οι οικοδομές συσσωρεύονται χωρίς κανένα πρό- 10. X. Παπαχριστοδούλου, 1936 «Τοπωνυμικά. Χωριά πις Ρόδου στον ΙΕ' αιώνα», Ελληνικά 9, 1951, Τοπωνυμικό της Ρόδου, Ρόδος 1951, , «Μορφολογία των ροδίτικων ιδιωμάτων», Δωδεκανησιακόν Αρχείον 3, 2, 1972, Ιστορία της Ρόδου, 285, 287, υπό επανέκδοση, 1986, Λεξικό των Ροδίτικων Ιδιωμάτων, 620. Αθήνα, Ζ. Τσιρπανλής. 1991, Η Ρόδος και οι Νότιες Σποράδες στα Χρόνια των Ιωαννιτών Ιπποτών (14ος - 16ος αι.), 227, 233, 237, Ρόδος. 443

4 ΜΑΡΚΕΤΟΥ ΣΤ AMATI A γραμμα με μια εκπληκτική μανία να καλυφθεί κάθε τμήμα ελεύθερης γης, χωρίς καμιά μέριμνα για το περιβάλλον. Για τους αυτούς λόγους στο νέο πολεοδομικό σχεδίασμά θα έπρεπε να ληφθούν υπόψη όλοι αυτοί οι παράγοντες, που δημιούργησαν μια νέα μικροαστική τάξη, που επενδύει στο «μικροτουρισμό». Το φυσικό και ιστορικό περιβάλλον της Ιαλυσού διατηρείται ακόμη σε αρκετά καλή κατάσταση. Στο βάθος του τοπίου δεσπόζει το καταπράσινο βουνό Φιλέρημος, μνημείο φυσικού κάλλους με την αρχαία ακρόπολη, το βυζαντινό κάστρο και το επιβλητικό Ιπποτικό μοναστήρι και κάστρο, στενά δεμένο με τη ζωή των σημερινών κατοίκων. Στα νοτιοδυτικά του βουνού βρίσκονται οι δύο λόφοι, της Μόσχου και Μακριάς Βουνάρας με τους μυκηναϊκούς θαλαμοειδείς τάφους11. Ολόκληρο το μνημείο προστατεύεται από το νόμο12, με θεσπισμένη αρχαιολογική ζώνη, που ελήφθηκε σοβαρά υπόψη και στην τελική πρόταση της ομάδας του νέου πολεοδομικού σχεδίου. Αμέσως κάτω από το βουνό απλώνεται η μεγάλη εύφορη πεδιάδα με τα μικρά ρυάκια, μερικά από τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα δίνοντας ένα κρυμμένο τοπίο μοναδικού χαρακτήρα, σε μικρή απόσταση από την πολύβουη τουριστική ζώνη με τα ξενοδοχεία και τα μπαρ. Η παραλιακή αυτή ζώνη σχεδόν αδόμητη μέχρι τη δεκαετία του 70, γεμίζει με μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα, στο ανατολικό και περισσότερο στο δυτικό της άκρο, στην ευρύτερη περιοχή όπου βρίσκονται εργαστηριακές εγκαταστάσεις της ελληνιστικής περιόδου καί των υστερορωμάίκών νεκροταφείων με τους κεραμοσκεπείς τάφους. Μία μεγάλη έκταση του μινωϊκού οικισμού στο μέσον αυτής της πεδιάδας παρέμείνε, σαν από θαύμα, μέχρι σήμερα σχεδόν αδόμητη, επιτρέποντας ακόμη και τώρα όχι μόνο τη διαμόρφωση ενός αρχαιολογικού χώρου, αλλά και τη διάσωση ενός φυσικού τοπίου στα πλαίσια μιας πιο ανθρώπινης ζωής. Στην περιοχή αυτή πραγματοποιήθηκαν το 1936 οι πρώτες ιταλικές ανασκαφές, που έφεραν για πρώτη φορά στο φως ένα από τα λαμπρότερα κέντρα του προϊστορικού Αιγαίου. Η σημασία του, γνωστή στη διεθνή βιβλιογραφία ήδη από το 1941, γίνεται συνεχώς μεγαλύτερη μετά τα νέα ευρήματα των προσφάτων ανασκαφών της ΚΒ' ΕΠΚΑ Maiuπ, Α., , «lalisos: Scavi della Missione archeologica Italiana a Rodi», ASAtene 6-7, Jacopi G., , «Nuovi Scavi Necropoli Micenea di lalisso», ASAtene 13-14, , Benzi, M., 1992, Rodi e la Civilta Micenea. Incunabula Graeca Vol XCIV. Roma 12. Υπ1αρ. ΑΙ/Φ22/47481 /2386/ Υπουργική Απόφαση. ΦΕΚ/ τεύχος Β'/212/ , ΥΠΠΟ/ ΑΡΧ/ Α1 / Φ22/ 7293/327, ΦΕΚ 130/ Monaco, G., 1941, «Scavi nella zona micenea di laliso », Clara Rhodos 10, Furumark, A., 1950, «The settlement at lalysos and the Aegean History c BC, Op. Arch 6, , Hope Simpson, R. and Lazendy, J. F., 1973 «Notes from the Dodecanese III» BSA 68, Doumas, C. and Papazoglou, L, 1980, «Santorini tephra from Rhodes» Nature 287, no 5780, PapazogIou - Manioudaki, L, 1982 «Ανασκαφή του Μινωϊκού οικισμού στα Τριάντα της Ρόδου». ΑΔ 37 Μελέτες, Benzi, 444

5 ΝΕΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΕ ΠΑΛΙΕΣ Το βορειότερο τμήμα της μεγάλης προϊστορικής πόλης ( π.χ.) εκτείνεται στα βόρεια της σημερινής λεωφόρου Ρόδου - Παραδείσιου, από τον Πύργο Παρασκευά, στα Δυτικά της σημερινής οδού Δωριέα, έως την οδό Ιερού Λόχου και περίπου 500μ. νότια από τη σημερινή ακτογραμμή. Σύμφωνα με τα πορίσματα των σωστικών ανασκαφών της τελευταίας δεκαετίας διαπιστώθηκε ότι ο Μινωϊκός και Μυκηναϊκός οικισμός στα Τριάντα της Ρόδου, είναι στην εποχή της ακμής του ΤΡΙΑΝΤΑ I: ( π.χ.), μία από τις μεγαλύτερες πόλεις του Αιγαίου, έκτασης εκταρίων, εφάμιλλη του Ακρωτηρίου της Θήρας και των μεγάλων ανακτορικών κέντρων της Κνωσού. Πολλά νέα στοιχεία για την πολεοδομία και την αρχιτεκτονική της πόλης έχουν έλθει στο φως. Πολύθυρα, επιβλητικές ισόδομες οικοδομές με ορόφους και τοιχογραφίες υψηλής τέχνης, αποτελούν μαρτυρία για το υψηλό πολιτιστικό και οικονομικό επίπεδο της πόλης μινωίζοντος χαρακτήρα. Ειδώλια μινωικών λάτρεων και τελετουργικά αγγεία, αλλά και αρχιτεκτονικά κέρατα καθοσιώσεως αποτελούν ενδείξεις για την ύπαρξη ενός μεγάλου διοικητικού-θρησκευτικού κέντρου, που εντοπίζεται στην έκταση του αρχαιολογικού χώρου. Το τέλος αυτής της περιόδου σφραγίζεται με την πτώση της τέφρας από την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας, μετά από ένα καταστρεπτικό σεισμό. Το στρώμα της τέφρας έχει καλύψει σε μεγάλη έκταση τα Τριάντα και αρκετές άλλες περιοχές του νησιού. Η έκρηξη του ηφαιστείου, σύμφωνα με την παραδοσιακή χρονολογία, τοποθετείται γύρω στα 1500 π.χ. Με νέα δεδομένα, που ταιριάζουν και με τη μελέτη της στρωματογραφίας της περιοχής των Δωδεκανήσων τοποθετήθηκε πρόσφατα γύρω στα Μετά την έκρηξη η πόλη συρρικνώνεται προς το βορειότερο τμήμα της, κοντά στη θάλασσα. Η καινούρια πόλη, ΤΡΙΑΝΤΑ II Α: ( π.χ.) θεμελιώνεται επάνω στο στρώμα της ηφαιστειακής τέφρας με διαφορετικό πολεοδομικό σχεδίασμά. Στην ίδια θέση χτίζεται η ΥΜ ΙΙ/ΥΕ ΙΙΒ και η YE 11ΙΑ 1, ΤΡΙΑΝΤΑ II Β ( π.χ.), που συμπίπτει με την πρωιμότερη φάση των μυκηναϊκών νεκροταφείων της Ιαλυσού και συνεχίζεται μέχρι το 1300 π.χ. Ο ακριβής καθορισμός του αρχαιολογικού χώρου στα Τριάντα της Ρόδου επιτεύχθηκε με διάφορες δοκιμαστικές τομές και με το συστηματικό έλεγχο των εκσκαφών στην περιοχή, μια επίπονη αλλά αρκετά επιτυχή μέθοδο, που ολοκλήρωσε μια παλιότερη προσπάθεια ακριβούς καθορισμού με τη μέθοδο της μαγνητο- Μ., 1988, «Mycenaean pottery later than LH III: 1 from the Italian excavations at Trianda on Rhodes», στον τόμο, S. Dietz & I. Papachristodoulou (Εκδ.) Archaeology in the Dodecanese, 39-55, Copenhagen, Doumas C., 1988 «The prehistoric eruption of Thera and its effects. The evidence from Rhodes», o.n., Marketou, T., 1988, «New evidence on the topography and site history of prehistoric lalysos», o.n., 27-33, 1990, «Santorini Tephra from Rhodes and Kos» Thera and the Aegean World, III, τόμος 3, , 1997 «Excavations at Trianda (lalysos) on Rhodes: New Evidence for the Late Bronze Age I Period», BIOS 41: Marketou, T., 1990 ό.π. 445

6 ΜΑΡΚΕΤΟΥ ΣΤ AMAT IA μετρικής διασκοπήσεως15. Μέχρι στιγμής, με τις συμπληρωματικές τομές που διεξάγονται στην περιοχή, διαπιστώνεται ότι τα καθορισμένα όρια είναι ακριβή16. Η ολοκληρωμένη πρόταση της Εφορείας Αρχαιοτήτων, σύμφωνα με τα πορίσματα των σωστικών ανασκαφών της τελευταίας δεκαετίας, συνέπεσε με την προετοιμασία της μελέτης του νέου πολεοδομικού σχεδίου της Ιαλυσού17. Η Εφορεία, λαμβάνοντας υπόψη την ήδη διαμορφωμένη κατάσταση στην περιοχή, πρότεινε την απαλλοτρίωση έκτασης τ.μ. Το τμήμα αυτό είναι ένα μέρος της πραγματικής έκτασης της αρχαίας πόλης, αλλά συμπίπτει με αυτή που έτυχε να παραμείνει αδόμητη και έχει όλες τις δυνατότητες για μελλοντική διαμόρφωση σε αρχαιολογικό χώρο. Η ομάδα μελέτης του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου ύστερα από μια παραδειγματική συνεργασία με τους αρμοδίους της ΚΒ1ΕΠΚΑ έλαβε σοβαρά υπόψη την αρχαιολογική πρόταση και συνέταξε το νέο σχέδιο σύμφωνα με τα δεδομένα των αρχαιολογικών ζωνών. Το γεγονός αυτό παρ' όλο που προκάλεσε αντιδράσεις κάποιων ιδιοκτητών, ήταν η περισσότερο ενδεδείγμένη λύση για τη διάσωση των αρχαίων και τη λιγότερη ταλαιπωρία των πολιτών. Τα αρχαία στην παραπάνω έκταση βρίσκονται σε σχετικά μικρό βάθος με άμεσο κίνδυνο να αποκαλύπτονται με τις εκσκαφές θεμελίων και βεβαίως κατά τη διάνοιξη των βόθρων, με καταστροφικά αποτελέσματα για τόσο σημαντικά αρχιτεκτονικά και άλλα λείψανα. Το γεγονός αυτό προϋποθέτει ταλαιπωρία του πολίτη, ο οποίος μετά το πέρας της ανασκαφής, λόγω της γνωστής σπουδαιότητας των αποκαλυπτομένων αρχαίων, θα πληροφορείται εκ των υστέρων τη διαδικασία απαλλοτρίωσης και τα αρχαία θα διατηρούνται όχι στον οργανωμένο αρχαιολογικό χώρο, αλλά σε σποραδικά «αρχαιολογικά οικόπεδα» με τη γνωστή εικόνα της εγκατάλειψης. Τη στιγμή αυτή η πολιτεία, που θα αναλάβει και την τελική ευθύνη, έχει στα χέρια της μια συγκεκριμένη πρόταση προσαρμοσμένη στις πραγματικές ανάγκες του τόπου. Σήμερα η πραγματική αξία της γης στην περιοχή του αρχαιολογικού χώρου είναι χαμηλότερη και ol τυχόν αγοραπωλησίες φαίνεται ότι γίνονται σε χαμηλές τιμές με σκοπούς εύκολου κέρδους με την ελπίδα αποχαρακτηρισμού της απαλλοτριωτέας έκτασης. Η τυχόν άρση των απαλλοτριώσεων θα οδηγήσει σε μεγάλο αριθμό σωστικών ανασκαφών, που θα ταλαιπωρήσουν άδικα τους πολίτες με καθυστερήσεις και άλλες επιβαρύνσεις. Η νέα πρόταση των αρμοδίων φορέων για τον αρχαιολογικό χώρο προσφέρει δυνατότητα για ιδανική επίλυση του μεγάλου αυτού προβλήματος. Αυτή τη στιγμή η ευθύνη για τη σωτηρία του μινωϊκού και μυκηναϊκού οικισμού της 15. Η εφαρμογή δεν ολοκληρώθηκε, έτσι τα όρια του αρχαιολογικού χώρου καθορίστηκαν με 6άση τα ανασκαφικά συμπεράσματα. Λιθιεράτος, Ε., Μαρκέτου, Τ. κ.α., 1985 «Εφαρμογή μαγνητομετρικής διασκόπησης στον αρχαιολογικό χώρο Ιαλυσού Ρόδου», Γεωδαιηκά Τετράδια τομ. 6, No 3, Ανασκαφική έρευνα στο οικόπεδο Μαρίνου. Α.Δ. 44(1989) Χρονικά, Οπως στην περίπτωση της ανασκαφής του οικοπέδου K. Μάρκου στην οδό Ιερού Λόχου το Η τότε κοινότητα Ιαλυσού διαμαρτυρήθηκε επίσημα στους αρμόδιους φορείς για την κατάχωση των αρχαίων, ενώ οι κάτοικοι μιλούν μέχρι σήμερα για την καταστροφή εκείνη. 446

7 ΝΕΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΕ ΠΑΛΙΕΣ Ιαλυσού είναι συλλογική. Οι κάτοικοι του σημερινού Δήμου της Ιαλυσού δεν θα πρέπει να ξαναδούν να θάβεται η τόσο πλούσια ιστορία τους. Στα Τριάντα της Ρόδου αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια μια καινούργια κοινωνία. Το παλιό μικρό χωριό ανανεώθηκε με νέο πληθυσμό ξεφεύγοντας από τον κίνδυνο του μαρασμού και της εξαφάνισης, όπως συμβαίνει με άλλα χωριά του τόπου μας. Αυτή τη νέα κοινωνία, που δεν θα ήταν υπερβολικό να τονίσουμε ότι έχει σχέσεις με το θαύμα που συνέβη στον ίδιο τόπο περίπου 3600/3700 χρόνια πριν και περίπου 1300 χρόνια πριν από την ίδρυση της πόλης της Ρόδου, με τη λαμπρή μινωϊκή πόλη, που διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στην εποχή της λεγόμενης Μινωϊκής Θαλασσοκρατίας, έχουμε όλοι χρέος να προστατεύσουμε και να διαφυλάξουμε για τις επόμενες καλύτερες γενιές με τον πιο σοφό πολεοδομικό σχεδίασμά που θα λάβει σοβαρά υπόψη όλα όσα προσπαθήσαμε να αναλύσουμε παραπάνω, που έχουν μέτρο το πολυτιμώτερο αγαθό, τον άνθρωπο. 447