Η μετοχή στα λατινικά, όπως και στην αρχαία ελληνική, διακρίνεται σε :

Transcript

1 ΜΕΤΟΧΗ Η μετοχή στα λατινικά, όπως και στην αρχαία ελληνική, διακρίνεται σε : Α. ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ Είναι πάντα συνημμένη και αναλύεται σε δευτερεύουσα αναφορική πρόταση. Β. ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ Η χρήση της είναι σπάνια στη λατινική γλώσσα. Κυρίως χρησιμοποιείται η μετοχή ενεστώτα ως κατηγορηματική. Είναι πάντοτε συνημμένη και δεν αναλύεται. Εξαρτάται από ρήματα αισθητικά ή γνωστικά. Γ. ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΗ 1. Χρονική 2. Τροπική 3. Αιτιολογική 4. Υποθετική 5. Εναντιωματική 6. Τελική Η επιρρηματική μετοχή διακρίνεται περαιτέρω : Α.ΣΥΝΗΜΜΕΝΗ Όταν το υποκείμενό της επιτελεί και κάποια άλλη συντακτική λειτουργία μέσα στην πρόταση (υποκείμενο, αντικείμενο, προσδιορισμός). Β.ΑΠΟΛΥΤΗ Όταν το υποκείμενο της μετοχής δεν επιτελεί άλλη συντακτική λειτουργία μέσα στην πρόταση, η μετοχή τίθεται μαζί με το υποκείμενό της σε αφαιρετική πτώση και ονομάζεται αφαιρετική απόλυτη. Διατηρεί κανονικά την επιρρηματική της χροιά. ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ ΕΙΝΑΙ : 1. Γνήσια αφαιρετική απόλυτη Τίθεται σε οποιοδήποτε χρόνο και αντιστοιχεί με τη γενική απόλυτη της αρχαίας ελληνικής. π.χ. occiso Scriboniano (ut occisus est Scribonianus ή cum occisus esset Sribonianus) (μάθημα 23) 2. Νόθος αφαιρετική απόλυτη Τίθεται πάντα σε παθητικό παρακείμενο (στα αρχαία ελληνικά σε αντίστοιχη περίπτωση έχουμε μετοχή αορίστου). Επειδή η λατινική δε διαθέτει ενεργητική μετοχή παρελθόντος, πρέπει η ενεργητική σύνταξη να μετατραπεί σε παθητική, οπότε η μετοχή τίθεται σε αφαιρετική πτώση. Το ποιητικό αίτιο παραλείπεται, γιατί συμπίπτει με το υποκείμενο του ρήματος. π.χ. Sulla, occupata urbe, denatum coegerat (= Sulla, cum occupavisset urbem, senatum coegerat) (μάθημα 40) 1

2 3.Ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη Επειδή η μετοχή ενεστώτα του ρήματος sum δε χρησιμοποιείται παρά μόνο στα σύνθετα absens και praesens, στις περιπτώσεις που θα έπρεπε κανονικά να χρησιμοποιηθεί σχηματίζεται η ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη, που αποτελείται από ένα «υποκείμενο» και από ένα ουσιαστικό που δηλώνει ηλικία, επάγγελμα, αξίωμα ή ένα επίθετο ως κατηγορηματικό προσδιορισμό στο «υποκείμενο». π.χ. Brenno duce.. (μάθημα 21) Patre imperatore (μάθημα 30) 2

3 ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΩΝ ΣΕ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΕΣ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 1. Ανάλυση συνημμένης μετοχής Μια συνημμένη μετοχή αναλύεται στην αντίστοιχη πρόταση. Οι χρονικές μετοχές γίνονται χρονικές προτάσεις, οι αιτιολογικές μετοχές αιτιολογικές προτάσεις κ.ο.κ. Κατά τη μετατροπή ακολουθούμε πάντα τους κανόνες εισαγωγής και εκφοράς των αντίστοιχων προτάσεων προσέχοντας ιδιαίτερα δύο σημεία : α) το χρόνο της μετοχής, που καθορίζει εάν η μετοχή δηλώνει κάτι το (μετοχή, κάτι το (μετοχή ή κάτι το υστερόχρονο (μετοχή μέλλοντα), β) το χρόνο του ρήματος της κύριας πρότασης, από το οποίο θα εξαρτάται η πρόταση την οποία θα σχηματίσουμε (μας ενδιαφέρει συγκεκριμένα αν είναι αρκτικός ή ιστορικός). quod, quia, quoniam ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ Εισαγωγή - Έγκλιση 1. οριστική : όταν η αιτιολογία είναι αντικειμενική 2. υποτακτική : όταν η αιτιολογία είναι υποκειμενική cum υποτακτική : όταν η αιτιολογία είναι αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής διεργασίας μετοχή ενεστώτα () μετοχή παρακειμένου () μετοχή μέλλοντα (υστερόχρονο) Χρόνος 1. ενεστώτας : όταν το ρήμα εξάρτησης της μετοχή είναι αρκτικός χρόνος 2. παρατατικός : όταν το ρήμα εξάρτησης της μετοχή είναι ιστορικός χρόνος 1. παρακείμενος : όταν το ρήμα εξάρτησης της μετοχή είναι αρκτικός χρόνος 2. υπερσυντέλικος : όταν το ρήμα εξάρτησης της μετοχή είναι ιστορικός χρόνος 1. ενεστώτας ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας : όταν το ρήμα εξάρτησης της μετοχή είναι αρκτικός χρόνος 2. παρατατικός ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας : όταν το ρήμα εξάρτησης της μετοχή είναι ιστορικός χρόνος π.χ. Accius tragoediam suam ei desideranti legit quod desiderabat ή cum desideraret ΑΝΑΛΥΣΗ ΧΡΟΝΙΚΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ μετοχή ενεστώτα () 1. cum ιστορικός + υποτακτική παρατατικού 2. dum + οριστική ενεστώτα (συνεχιζόμενη πράξη) 3. dum, quoad, quamdiu + οριστική χρόνου ίδιου με το χρόνο του ρήματος εξάρτησης της μετοχής (παράλληλη διάρκεια) 3

4 μετοχή παρακειμένου () 1. cum ιστορικός + υποτακτική υπερσυντελίκου 2. ut, simul, ubi, postquam + οριστική παρακειμένου Σημειώσεις : 1. Οι παραπάνω τρόποι ανάλυσης της χρονικής μετοχής είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν όταν η μετοχή εξαρτάται από ιστορικό χρόνο. Μόνο ο τρόπος ανάλυσης της μετοχής στην περίπτωση της παράλληλης διάρκειας είναι δυνατός να χρησιμοποιηθεί και όταν η μετοχή εξαρτάται από αρκτικό χρόνο. π.χ. is Gallos abeuntes secutus est is Gallos, cum abirent ή dum abeunt, secutus est. occiso Scriboniano Romam trahebatur cum occisus esset Scribonianus ή postquam occisus est Scribonianus, Romam trahebatur ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ μετοχή ενεστώτα () 1. etsi + οριστική ενεστώτα (μετά από αρκτικό χρόνο) ή παρατατικού (μετά από ιστορικό χρόνο) 2. licet + υποτακτική ενεστώτα(μετά από αρκτικό χρόνο) ή παρατατικού (μετά από ιστορικό χρόνο) π.χ. absens dictator factus est etsi aberat ή licet abesset, dictator factus est ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΝΑΦΟΡΙΚΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ Η αναφορική μετοχή αναλύεται σε δευτερύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταη, η οποία εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui, quae, quod (ή με αναφορικό επίρρημα) και εκφέρεται με οριστική (πραγματικό γεγονός). Το γένος και ο αριθμός της αναφορικής αντωνυμίας συμπίπτουν με τα αντίστοιχα της προσδιοριζόμενης λέξης, ενώ η πτώση σχετίζεται με τη συντακτική της θέση. μετοχή ενεστώτα () μετοχή παρακειμένου () 1. οριστική ενεστώτα (μετά από αρκτικό χρόνο) 2. οριστική παρατατικού (μετά από ιστορικό χρόνο) 1. οριστική παρακειμένου (μετά από αρκτικό χρόνο) 2. οριστική υπερσυντελίκου (μετά από ιστορικό χρόνο) Σημειώσεις : 1. Για τη χρήση της υποτακτικής βλ. θεωρία αναφορικών προτάσεων π.χ. cum lacrimae suae, diu cohibitae, vincerent cum lacrimae suae, quae diu cohibitae erant, vincerent. 4

5 Αιτιολόγηση ανάλυσης μετοχής σε πρόταση με παραδείγματα Κείμενο 31 : Adulescens confisus... et permotus... ruit Αιτιολογική μετοχή που δηλώνει το. Μπορεί να αναλυθεί : α) σε αιτιολογική πρόταση εισαγόμενη με το quod(quia, quoniam) και εκφερόμενη με οριστική ή β) σε αιτιολογική εισαγόμενη με το αιτιολογικό cum και εκφερόμενη με υποτακτική (αυτή η σύνταξη θεωρείται πιο σωστή εφόσον η αιτιολογία είναι το αποτέλεσμα μιας εσωτερικής, λογικής διεργασίας). quod periculum consfisus / permotus erat cum periculum consfisus / permotus esset Κείμενο 36 : cum... magnum pondus auri publice missum attulissent. Αναφορική μετοχή προσδιοριστική στο pondus, που δηλώνει το. Θα αναλυθεί σε αναφορική προσδιοριστική πρόταση : quod publice missum erat quod publice missum esset (είναι δυνατό να τεθεί υποτακτική λόγω έλξης από το attulissent). Κείμενο 40 : Scaevola augur de hac re interrogatus sententiam dicere noluit Χρονική μετοχή που δηλώνει το. Μπορεί να αναλυθεί : α) σε χρονική πρόταση εισαγόμενη με το postquam(ut, ubi) και εκφερόμενη με οριστική παρακειμένου ή β) σε χρονική εισαγόμενη με το ιστορικό cum και εκφερόμενη με υποτακτική υπερσυντελίκου postquam de hac re interrogatus est cum de hac re interrogatus esset Κείμενο 42 : quorum auctoritatem secuti multi... dicerent Αιτιολογική μετοχή που δηλώνει το. Μπορεί να αναλυθεί : α) σε αιτιολογική πρόταση εισαγόμενη με το quod(quia, quoniam) και εκφερόμενη με οριστική ή β) σε αιτιολογική εισαγόμενη με το αιτιολογικό cum και εκφερόμενη με υποτακτική (αυτή η σύνταξη θεωρείται πιο σωστή εφόσον η αιτιολογία είναι το αποτέλεσμα μιας εσωτερικής, λογικής διεργασίας). quod secuti erant cum secuti essent Κείμενο 43 : Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit? Χρονική μετοχή που δηλώνει το και μάλιστα μια συνεχιζόμενη πράξη στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη πράξη. Θα αναλυθεί σε χρονική πρόταση εισαγόμενη με το dum και εκφερόμενη με οριστική ενεστώτα ή εισαγόμενη με τον ιστορικό cum και εκφερόμενη με υποτακτική παρατατικού. dum fines patriae ingrederis cum fines patriae ingredereris Κείμενο 44 : quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem. 5

6 Χρονική μετοχή που δηλώνει το και μάλιστα μια συνεχιζόμενη πράξη στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη πράξη. Θα αναλυθεί σε χρονική πρόταση εισαγόμενη με το dum και εκφερόμενη με οριστική ενεστώτα ή εισαγόμενη με τον ιστορικό cum και εκφερόμενη με υποτακτική παρατατικού. dum Tarqunius exulat cum Tarqunius exularet Κείμενο 45 : Gallus, periculum veritus, constituit Αιτιολογική μετοχή που δηλώνει το. Μπορεί να αναλυθεί : α) σε αιτιολογική πρόταση εισαγόμενη με το quod(quia, quoniam) και εκφερόμενη με οριστική ή β) σε αιτιολογική εισαγόμενη με το αιτιολογικό cum και εκφερόμενη με υποτακτική (αυτή η σύνταξη θεωρείται πιο σωστή εφόσον η αιτιολογία είναι το αποτέλεσμα μιας εσωτερικής, λογικής διεργασίας). quod periculum veritus erat cum periculum veritus esset 6

7 Όλες οι περιπτώσεις συνημμένων μετοχών των κειμένων και η ανάλυσή τους Μάθημα Μετοχή Χρονική βαθμίδα Ανάλυση σε δευτερεύουσα πρόταση 21 divisam (αναφορική μετοχή, quae non divisa erat absens (εναντιωματική μετοχή, abeuntes (χρονική μετοχή, appensum (αιτιολογική μετοχή, rogatus (χρονική μετοχή, 23 interroganti (αναφορική μετοχή, cohibitae (αναφορική μετοχή, 24 quaerenti (αναφορική μετοχή, indignatus (αιτιολογική μετοχή, 25 ostendens (χρονική μετοχή, 27 desideranti (αναφορική / αιτιολογική μετοχή, 28 notus (αναφορική μετοχή, rediens (χρονική μετοχή, 29 tenens (αναφορική μετοχή, 30 susceptum (αναφορική μετοχή, deportatum (αναφορική μετοχή, 31 natus (αναφορική μετοχή, confisus (αιτιολογική μετοχή σύχρονο προετερόχρονο etsi aberat cum abirent / dum abeunt quod appensum erat cum rogatus esset / ut rogatus est qui interrogabat quae cohibitae erant qui quaerebat quod indignatus erat / cum indignatus esset dum ostendit / cum ostenderet quia / qui desiderabat qui notus erat dum redis / cum redires qui tenebat quod susceptum erat quod deportatum erat qui natus erat cum confisus esset / quia consisus erat cum permotus esset / quia permot 7

8 permotus (αιτιολογική μετοχή 32 excellentes (αναφορική μετοχή, us erat qui excellentes erant (excellebant) missum (επιθετική μετοχή, quod missum erat / quod missum esset congruens (αναφορική μετοχή, quae congruebat fessa (αιτιολογική μετοχή, παρακειμένου 40 interrogatus (χρονική μετοχή, minitans (τροπική μετοχή, 41 obsoleto (αναφορική μετοχή, 42 nascentem (αναφορική μετοχή, secuti (τροπική / αιτιολογική μετοχή, quia fessa erat ut interrogatus est / cum interorrogatus esset qui obsoletus est quae nascebantur quod secuti erant / cum secuti essent 43 ingredienti (χρονική μετοχή, cum tu ingredereris -re / dum tu ingrederis 44 exulantem (χρονική μετοχή, 45 conscriptam (επιθετική μετοχή, veritus (αιτιολογική μετοχή, 46 parens (αναφορική μετοχή, 48 instictam (αναφορική, αιτιολογική μετοχή, emissa (χρονική μετοχή, 49 velut elapso (αιτιολογική μετοχή υποκειμενικής αιτιολογίας, vocatus (χρονική μετοχή, molientem dum exulat / cum exularet quae conscripta est quod veritus erat / cum veritus esset qui paret quae / quod insticta erat cum insticta esset cum emissa esset / ut emissa est quod is elapsus esset velut si is elapsus esset cum vocatus esset / ut vocatus est qui tu moliris - re 8