Χρήστος Γ. Φαϊλάδης Σύμβουλος Τύπου & Επικοινωνίας Πρεσβεία της Ελλάδος στο Πεκίνο

Transcript

1

2 Επικεκυφότες εις τα της ελληνικής διαλέκτου βιβλία, εδρόσιζον αυτά με δάκρυα, βλέποντες εν αυτοίς ζωηροτάτως εκτεθειμένας τας πράξεις και την εικόνα λαμπρών προγόνων μας Ρήγας Βελεστινλής, Νέος Ανάχαρσις, Βιέννη 1797 Η Αρχαιότητα και Εμείς. Παράδοση και Νεωτερισμός. Αρχαίος πολιτισμός και σύγχρονο πρόσωπο. Εκδοτικός δυναμισμός και πολύπτυχη πολιτιστική ταυτότητα. Έρωτας και ανάδειξη της γυναίκας. Πολιτική και Ρομαντισμός. Ιστορική ενάργεια και υπαρξιακή αγωνία. Δραματική ένταση και διαχρονική βιαιότητα. Απαγκίστρωση παρελθόντος και διαχείριση μεταβατικής εποχής. Οξυδερκείς αναλύσεις διαφόρων πνευματικών, ιστορικών, πολιτιστικών, οικονομικών και πολιτικών συγκρούσεων Κινέζων στοχαστών για τη σύγχρονη πολιτισμική και οικονομική κινεζική πραγματικότητα. Αυτή είναι η πνευματική Κίνα του σήμερα μέσα από τη γειωμένη στη Δύση λογοτεχνική της δεινότητα, έτοιμη να καταλάβει τα ράφια των διεθνών βιβλιοπωλείων, με τα ίδια επιφυλακτικά βήματα που κερδίζει, σιγά αλλά σταθερά, τη θέση που της ανήκει στο πολλαπλό νέο δυναμικό κέντρο εξουσίας της παγκόσμιας σκηνής. Μια μακρά λογοτεχνική παράδοση, μια ουσιαστική αναζήτηση πάνω στην ανθρώπινη φύση στο πλαίσιο του πολιτικού και κοινωνικού κινεζικού περιβάλλοντος όπως αναφέρει στη γραφή της η Ελένη Μουτσάκη. Η Κίνα είναι μία απρόβλεπτη χώρα, ικανή για το αδύνατο, ενώ η δύναμή της κρύβεται στην πνευματική δύναμη του πολιτισμού της, στη νοοτροπία και την ευφυία της ηγετικής ελίτ του λαού της. Ο νέος δυτικός δρόμος που χαράσσει η σύγχρονη κινεζική λογοτεχνία διασταυρώνεται φέτος με την ανατολική λεωφόρο της Θεσσαλονίκης, μεταξύ Απριλίου, σε μια μεγάλη γιορτή Βιβλίου, την 7η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου, όπου η Κίνα είναι τιμώμενη χώρα. Το βιβλίο είναι ένα ακόμα από τα πολλά βήματα επαφής και διασύνδεσης με αυτήν την άγνωστη, μυστηριώδη ακόμα δύναμη - του κινέζικου Δράκου - που ασκεί μια ιδιαίτερη γοητεία, μέσα από τα αναγνωρίσιμα στοιχεία του παρελθόντος κυρίως, αλλά και ενός πολλά υποσχόμενου μέλλοντος. Μετά το πολιτιστικό παρελθόν των χωρών της Μεσογείου, το σημερινό της Αμερικής του Ατλαντικού, το αυριανό, σίγουρα, ανήκει στην Κίνα της Κίτρινης Θάλασσας και του Ειρηνικού. Από την εποχή που τα Ταξίδια του Μάρκο Πόλο ερέθισαν το δυτικό ενδιαφέρον και οι Ωδές του Κομφούκιου προσέφεραν γεύση κινεζικής φιλοσοφίας, με τον Καζαντζάκη να γνωρίζει στο ελληνικό κοινό τη μακρινή αυτή χώρα με την ταξιδιωτική του Ιαπωνία-Κίνα, και τον Αντρέ Μαλρώ να διερευνά τη σχέση Δύσης-Ανατολής, το σήμερα βρίσκει την Ελλάδα να προσεγγίζει ολοέν και 2

3 περισσότερο τις κινεζικές λογοτεχνικές σελίδες, ανοίγοντας δρόμους για να έλθει κοντά στην Κίνα, κοντά στους Κινέζους φίλους της, κοντά στο κινεζικό πνεύμα. Γιατί η Κίνα θεωρώ ότι ήταν πάντα κοντά στην αρχαία ελληνική γραμματεία, ο πνευματικός της κόσμος είχε γαλουχηθεί με την ελληνική μυθολογία. Απόρροια αυτής της σχεδόν παθιασμένης αφοσίωσης στην αρχαία ελληνική γραμματεία - κάτι που πολλές φορές κρατάει μια ολόκληρη ζωή για τους κινέζους μεταφραστές - είναι, όπως χαρακτηριστικά γράφει η Έλενα Αβραμίδου στο μεστό κείμενό της, υπόθεση βαθύτερης εσωτερικής ανάγκης, πνευματικής έκφρασης, αγάπης, έρωτα. Και εγώ πιστεύω, επί πλέον, αυτό που καταγράφει ο Λί Τσενγκούϊ στο κείμενό του ότι οι κινέζοι διανοούμενοι δουλεύουν με το αίμα της καρδιάς! Το τρίτο τεύχος της πολιτιστικής μας ε π ι Κ ο Ι ν ω Ν ί Α ς, αφιερώνεται στο εκδοτικό ελληνο-κινεζικό ταξίδι, όπου πέραν από το ελληνικό βιβλίο στην Κίνα και το κινεζικό βιβλίο στην Ελλάδα, κοσμούν επιπρόσθετα τα ελληνικά ποιοτικά κείμενα τεσσάρων κινέζων διανοουμένων μεταφραστών, του Τσεν Μινχούα / Πρέσβυ του Ελληνισμού 2010, του Λί Τσενγκούϊ, της Σιού Κάϊ / Πρέσβειρας του Ελληνισμού 2007, και του Λίου Ρούι Χόγκ - Λεωνίδα. Δυστυχώς είναι αργά για να φιλοξενήσουμε προσωπικό κείμενο του μεγάλου ελληνιστή Λούο Νιανσέγκ, που άφησε όμως σπόρο κληρονομιάς στον γιό του, τον θεατράνθρωπο και Αντιπρύτανη της Κινεζικής Ακαδημίας Δράματος, Λούο Τζινλίν, Πρέσβυ του Ελληνισμού Ειδικά για την Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης, η δίγλωσση /αγγλικά-κινεζικά/ ε π ι Κ ο Ι ν ω Ν ί Α μας, επιταχύνει την έκδοσή της λόγω επικαιρότητας - κατ εξαίρεσιν σε κινεζικά και ελληνικά - για τους επισκέπτες της Έκθεσης και από τις δύο χώρες. Αργότερα, εμπλουτισμένη, θα αποτελέσει το 3 ο τεύχος της σειράς. Ο πολιτισμός δεν έχει όρια, και το βιβλίο ακόμα περισσότερο. Είναι ηλίου φαεινότερον ότι Ελλάδα και Κίνα, με το πλούσιο πολιτιστικό παρελθόν τους, έχουν απεριόριστες δυνατότητες συνεργασίας για ένα πλουσιότερο πολιτιστικά και βιβλιοεκδοτικά μέλλον. Κίνα και Ελλάδα έχουν συναντηθεί πολλές φορές πολιτιστικά και, τόσο το Πολιτιστικό Έτος της Ελλάδας στην Κίνα (2007-8) όσο και η 15 η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου του Πεκίνου (που έλαβε χώρα στην Tian Jin, Σεπ. 2008) με την Ελλάδα τιμώμενη χώρα, αποδεικνύουν του λόγου το αληθές. Χρήστος Γ. Φαϊλάδης Σύμβουλος Τύπου & Επικοινωνίας Πρεσβεία της Ελλάδος στο Πεκίνο 3

4 Το ελληνικό βιβλίο στην Κίνα Το πρώτο πράγμα που επισημαίνει ο ερευνητής που προσπαθεί να καταγράψει την παρουσία του ελληνικού βιβλίου στην Κίνα, είναι η ποσοτική διαφορά ανάμεσα στο πλήθος των μεταφράσεων έργων της αρχαίας γραμματείας (πλήθος τίτλων και επανεκδόσεων) και το συγκριτικά ελάχιστο αριθμό έργων της σύγχρονης λογοτεχνίας. Το ενδιαφέρον των Κινέζων για την αρχαία ελληνική γραμματεία οφείλεται στην έλξη που ασκεί σ αυτούς ο ελληνικός πολιτισμός και στη συνακόλουθη ανάπτυξη των ελληνικών σπουδών σε αρκετά κινεζικά πανεπιστήμια, με έμφαση στα αρχαία ελληνικά, στην ιστορία και στη φιλοσοφία. Οφείλουμε, βεβαίως, να τονίσουμε, εκ προοιμίου, ότι η καταγραφή του συνόλου των μεταφράσεων αποτελεί εγχείρημα δυσχερέστατο, αν όχι αδύνατο, δεδομένης της έκτασης της χώρας, της πληθώρας των εκδοτικών οίκων, καθώς και της δημοσίευσης αρκετών μεταφράσεων σε λογοτεχνικά περιοδικά, αλλά όχι ως αυτόνομες εκδόσεις, λόγω του οικονομικού κόστους (είναι η περίπτωση αρκετών μεταφράσεων έργων σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας). Εκτός από τις μεταφράσεις, υπάρχει, επίσης, ένας μεγάλος αριθμός πρωτότυπων εκδόσεων για την Ελλάδα, ιστορικού και φιλοσοφικού, κυρίως, περιεχομένου, Κινέζων συγγραφέων, καθώς και ξένων, ως επί το πλείστον Άγγλων και Αμερικανών, μεταφρασμένα στα κινεζικά. Δυστυχώς, καταγράφεται η πλήρης απουσία αντίστοιχων έργων Ελλήνων συγγραφέων εξ αιτίας της άγνοιας της γλώσσας και, κυρίως, της έλλειψης γνωριμίας και επικοινωνίας ανάμεσα στους επιστήμονες και ερευνητές των δύο χωρών. Η συνεργασία πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων συνιστά, ως εκ τούτου, ανοικτό αίτημα που απευθύνεται και προς τις δύο πλευρές. Λαμβάνοντας υπόψη τη χρονική περίοδο και τις συνθήκες υπό τις οποίες συντελείται η γνωριμία των Κινέζων με την ελληνική σκέψη, διακρίνουμε τρεις περιόδους. Η πρώτη περιλαμβάνει τις πρώτες μεταφράσεις που πραγματοποιήθηκαν από τους Ιησουίτες μοναχούς που, στο πλαίσιο του ιεραποστολικού και προσηλυτικού τους έργου, έφθασαν στην Κίνα τον 16 ο αιώνα. Η δεύτερη περίοδος, τον 19ο αιώνα, οφείλεται στο ενδιαφέρον κάποιων νεαρών Κινέζων διανοουμένων που σπούδασαν στην Ιαπωνία και, αργότερα, στην Ευρώπη. Ερχόμενοι σε επαφή με την επιστήμη και τον πολιτισμό της Δύσης, ανακάλυψαν ότι οι απαρχές της δυτικής σκέψης ευρίσκονται στην Ελλάδα. Έτσι, κάποιοι αποφάσισαν να μάθουν αρχαία ελληνικά και άλλοι άρχισαν να μεταφράζουν έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας από τα αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά. Εμφανίζονται, με τον τρόπο αυτό, οι πρώτες μεταφράσεις, αρχικά μέσω τρίτης γλώσσας και στη συνέχεια, τη δεκαετία του 30, από το αρχαίο κείμενο. Πρόκειται για μια εποχή έντονων πολιτικών ζυμώσεων και πνευματικών αναζητήσεων που δεν διήρκησε πολύ, λόγω της έναρξης του πολέμου. Η τρίτη περίοδος, τέλος, αρχίζει στα μέσα της δεκαετίας του 80, στο πλαίσιο της νέας πολιτικής του ανοίγματος και των μεταρρυθμίσεων, και φθάνει ως σήμερα. Χαρακτηρίζεται από το έντονο ενδιαφέρον για την ελληνική σκέψη, που ξεκινάει από τη μυθολογία και εκτείνεται στην ιστορία, τη φιλοσοφία και το θέατρο. 4

5 Οι μεταφραστές της περιόδου αυτής μεταφράζουν είτε από τα αρχαία ελληνικά (Τσεν Μινχουά) είτε από τα νέα ελληνικά. Οι τελευταίοι διακρίνονται, με τη σειρά τους, σε εκείνους που έμαθαν την ελληνική γλώσσα στις αρχές της δεκαετίας του 60 στη Βουλγαρία (Γιανγκ Γκουανγκσένγκ) και στην Αλβανία (Λι Τσενγκούι, Τσου Σενγκπένγκ) με διδασκάλους Έλληνες πολιτικούς πρόσφυγες και βορειοηπειρώτες, με στόχο τη στελέχωση των ανώτερων κρατικών υπηρεσιών με εξειδικευμένο προσωπικό. Επίσης, σε εκείνους που έμαθαν τα ελληνικά στο τέλος της δεκαετίας του 70 στη νεοϊδρυθείσα, τότε, Έδρα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Διεθνών Σπουδών (ΠΔΣ) της Σαγκάης (Λεωνίδας Λίου) και, τέλος, στη νεότερη γενιά που σπούδασε στα Πανεπιστήμια Σαγκάης (Χου Τζινγκτζίνγκ), Πεκίνουυ (Ου Γιουέ) και Λουογιάνγκ (Λι Γουέι). Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελούν οι Σιου Κάι, που έμαθε την ελληνική στο Πανεπιστήμιο Τηλεραδιοφωνίας Πεκίνου με καθηγητές έναν Έλληνα πολιτικό πρόσφυγα, τον Καραμούζη, και το νεαρό, τότε, Γιανγκ Γκουανγκσένγκ, και η Σιέ Μιν που σπούδασε στην Ελλάδα. Ένα νέο στοιχείο παρατηρείται κατά την τελευταία πενταετία, αποτέλεσμα της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας σε διάφορα κινεζικά πανεπιστήμια. Ένας μικρός, πλην, όμως, ικανός αριθμός Κινέζων ευρίσκεται ήδη στη χώρα μας συνεχίζοντας σπουδές σε μεταπτυχιακό επίπεδο σε ελληνικά πανεπιστήμια. Όλοι τους διακρίνονται για τη συγκινητική αγάπη τους προς την Ελλάδα, το ζωηρό ενδιαφέρον για το αντικείμενο της ερευνητικής τους εργασίας (συνήθως ιστορικού θέματος) και για τη γνώση τους της αρχαίας και της νέας ελληνικής. Δεδομένου ότι ορισμένοι από αυτούς έχουν κιόλας δώσει δείγματα του μεταφραστικού τους έργου (Ου Γιουέ, Λι Γουέι) και άλλοι έχουν εκφράσει το ενδιαφέρον τους προς αυτήν την κατεύθυνση, επισημαίνουμε τη διαμόρφωση μελλοντικά της τέταρτης περιόδου, με κύριο χαρακτηριστικό τις σπουδές, πλέον, σε ελληνικά ΑΕΙ, με ό,τι θετικό αυτό συνεπάγεται από την εδώ ζωή τους και την άμεση γνωριμία τους με τον ελληνικό πολιτισμό. ΠΡΩΤΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ Τα πρώτα έξι βιβλία των Στοιχείων του Ευκλείδη αποτελούν το πρώτο δυτικό βιβλίο που μεταφράστηκε στα κινεζικά, από τα λατινικά, το Η μετάφραση οφείλεται στον Ιταλό Ιησουίτη Ματέο Ρίτσι ( ) και στον Κινέζο συνεργάτη του Σου Γκουανγκτσί ( ). Το βιβλίο εντυπωσίασε βαθιά με τις μαθηματικές γνώσεις και την αφηρημένη λογική σκέψη των Ελλήνων, με την οποία οι Κινέζοι έρχονταν πρώτη φορά σε επαφή. Άνοιξε νέους ορίζοντες στην κινεζική σκέψη, για την οποία οι 5

6 αριθμοί δεν ήταν αφηρημένα σημεία ποσότητας, ούτε χρησιμοποιούνταν για να αποδώσουν αφηρημένους συλλογισμούς. Είχαν απλώς μια ποσοτική και συμβολική αξία, ήταν υπόθεση των αρχιτεκτόνων και των μουσικών και, επίσης, σχετίζονταν με την τέχνη της διάταξης των μαντικών εμβλημάτων. «Αν κάποιος μπορεί να μάθει καλά αυτό το βιβλίο, δεν υπάρχει τίποτα που να μην μπορεί να μάθει», θεωρούσε ο Σου Γκουανγκτσί. Μια νέα μετάφραση του συνολικού έργου πραγματοποιήθηκε από τον Γιαν Σαοντόνγκ, ενώ οι πλέον πρόσφατες επανεκδόσεις εντοπίζονται το 2003, 2005 και Στη συνεργασία Ιησουϊτών και Κινέζων λογίων της εποχής της δυναστείας των Μινγκ ( ), οφείλεται, επίσης, η μετάφραση κάποιων έργων από την Εισαγωγή του Πορφύριου και των Περί Ψυχής και Κατηγοριών του Αριστοτέλη. Ο Ιησουίτης μοναχός Φρανσίσκο Φουρτάδο ( ) ήταν ο εισηγητής της αριστοτελικής λογικής, με τη βοήθεια του Λι Τσιτσάο, το 1616, με τον τίτλο, Commentarii Collegii Conimbricencis e Societate Jesu in Universam Dialecticam Aristotelis Stagirite. Το όνομα του Αριστοτέλη αναφέρεται, επίσης, στο βιβλίο Εισαγωγή στη δυτική κουλτούρα και εκπαίδευση (Xixue Fan) του Ιούλιου Αλένι ( ) που εκδόθηκε το 1623 και περιέχει εκτενή εισαγωγή στη ζωή και το έργο του. Σύμφωνα με άλλους, έφθασε πολύ νωρίτερα, μαζί με τους Νεστοριανούς χριστιανούς, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αυτοκράτορα Ταϊτζόνγκ ( ) της δυναστείας Τανγκ ( ). Εξ αιτίας, όμως, των εκδιώξεων των χριστιανών ως και των οπαδών άλλων θρησκειών, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ουτζόνγκ ( ), εξαφανίσθηκαν τα οποιαδήποτε ίχνη παρουσίας του Αριστοτέλη στην Κίνα. Ανεξάρτητα πάντως από το πώς ο Σταγειρίτης έφθασε στην Κίνα, μέσω των Νεστοριανών ή Ιησουϊτών, είναι γεγονός ότι αυτή η πρώτη συνάντηση με την ελληνική επιστήμη και φιλοσοφία διακόπηκε σύντομα, εξ αιτίας των μακροχρόνιων πολέμων και την κατάρρευση των Μινγκ ( ), τους οποίους διαδέχθηκε η τελευταία μαντζουριανή δυναστεία των Τσινγκ ( ). Χρειάστηκε να παρέλθουν μερικοί αιώνες για να λάβει χώρα η δεύτερη συνάντηση με την ελληνική σκέψη. Αυτή τη φορά οφείλεται στο γνωστό Κινέζο λόγιο Τσόου Τζουορέν ( ), αδερφό του πατέρα της σύγχρονης κινεζικής λογοτεχνίας Λου Σουν. Ο Τσόου Τζουορέν, ο οποίος μετέβη στην Ιαπωνία το 1906 για να σπουδάσει μηχανικός αλλά αφοσιώθηκε στη μελέτη των αρχαίων ελληνικών, υπήρξε ο πρώτος καθηγητής αρχαίων ελληνικών και αρχαίας ελληνικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πεκίνου το Οι μεταφράσεις του περιλαμβάνουν ποιήματα του Χαρώνδα και του Θεόκριτου με τον τίτλο Ελληνικοί Μιμίαμβοι (1934), τη Βιβλιοθήκη του Απολλόδωρου (1938), ποιήματα της Σαπφούς (1951), τον Πλούτο του Αριστοφάνη (1954), τους Μύθους του Αισώπου (1955), τραγωδίες του Ευρυπίδη ( ) και τους Διαλόγους του Λουκιανού. Οι Διάλογοι, μολονότι ολοκληρώθηκαν το 1965, δημοσιεύθηκαν μόλις το 1991, λόγω της προσωπικής περιπέτειας του μεταφραστή, διότι κατηγορήθηκε ως συνεργάτης των Γιαπωνέζων κατά τη διάρκεια του Σινο-Ιαπωνικού Πολέμου ( ). Ο Τσόου Τζουορέν, νιώθοντας ιδιαίτερη έλξη για τους ελληνικούς μύθους, επισήμανε σε μια από τις πανεπιστημιακές του παραδόσεις, το 1926, ότι αυτοί αντανακλούν δύο χαρακτηριστικά των Ελλήνων, την αγάπη για τα εγκόσμια και την αγάπη για την ομορφιά. Κατά τη γνώμη του, η Κίνα χρειαζόταν και τα δύο στη μεταρρυθμιστική της πορεία. 6

7 Την περίοδο αυτή μεταφράζονται, επίσης, ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης, ο Ησίοδος, ο Θουκυδίδης και οι τραγικοί ποιητές. Από τις πλέον ενδιαφέρουσες μεταφράσεις του πλατωνικού έργου είναι εκείνη του Ου Σιέν Σου, που εκδόθηκε το 1929 στη Σαγκάη και επανεκδόθηκε το 1933, 1957, 1961, 1966, 1980 από διάφορους εκδοτικούς οίκους. Ποιοτικά καλύτερη είναι αναμφίβολα εκείνη του Τσανγκ Σιτσού που επιμελήθηκε ο φιλόσοφος Τσανγκ Τουνγκ Σουν και περιλαμβάνει τα έργα Ευθύφρων, Απολογία, Κρίτων, Πρωταγόρας, Μένων. Το σύνολο των πλατωνικών έργων μεταφράστηκε, επίσης, στην κοινή κινεζική, από τον Τσεν Κανγκ το 1944 στο Τσοντσίν της νότιας Κίνας και ο Θεαίτητος από τον Τσου Κουάνγκ Τσιέν, μεγάλο αισθητικό φιλόσοφο του 20 ου αιώνα και μεταφραστή, επίσης, του Μπενετέτο Κρότσε. Την ίδια περίοδο, ο Τσεν Κανγκ, μεγάλος φιλόσοφος, ειδικός στον Πλάτωνα, ο πρώτος Κινέζος στοχαστής που μελέτησε τους Έλληνες φιλοσόφους από το αρχαίο κείμενο, μετέφρασε με σχόλια τον Παρμενίδη και έγραψε μελέτη για τον Αριστοτέλη παρουσιάζοντάς τον ως συνεχιστή του Πλάτωνα. Τα Ηθικά Νικομάχεια του Αριστοτέλη εκδόθηκαν, τέλος, το 1933 σε μετάφραση του Σιάν Τα. Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η συμβολή του Λούο Νιανσένγκ ( ). Νεαρός συνεργάτης του Τσόου Τζουορέν, σπούδασε πρώτα αγγλική και ελληνική φιλολογία στα πανεπιστήμια Columbia, Cornell και Ohio ( ) και στη συνέχεια μετέβη στην Αθήνα, το 1933, όπου παρέμεινε ένα χρόνο στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών. Ο Λούο Νιανσένγκ, που είναι ο πρώτος Κινέζος σπουδαστής στη χώρα μας, επιστρέφοντας στην Κίνα, δίδαξε στα Πανεπιστήμια Τσινχουά και Πεκίνου και εργάστηκε ως ερευνητής στην Κινεζική Ακαδημία Κοινωνικών Επιστημών, μεταφράζοντας αδιάκοπα ως το θάνατό του. Στις μεταφράσεις του περιλαμβάνονται όλα τα σωζόμενα έργα του Αισχύλου και του Σοφοκλή, πέντε του Ευριπίδη και επτά του Αριστοφάνη. Επίσης, ο Αριστοτέλης και ο Όμηρος. Μην προλαβαίνοντας να ολοκληρώσει τη μετάφραση των Επών, παρά μόνο ένα τμήμα της Ιλιάδας, την ολοκλήρωσε αργότερα ο στενός συνεργάτης του και ως σήμερα μέλος της Κινεζικής Ακαδημίας Κοινωνικών Επιστημών, Ουάνγκ Χουανσένγκ. Επίσης, το Λεξικό του της αρχαίας ελληνικής και κινεζικής γλώσσας είναι το πρώτο του είδους του στην Κίνα και κυκλοφόρησε μετά το θάνατό του, το Αρκετές από τις μεταφράσεις του παρουσιάσθηκαν στη θεατρική σκηνή από το γιο του, Λούο Τζινλίν, σκηνοθέτη, καθηγητή και πρώην Αντιπρύτανη της Κινεζικής Ακαδημίας Δράματος. Είναι ο πρώτος Κινέζος που δίδαξε και σκηνοθέτησε ελληνικό δράμα: Οιδίποδα, Αντιγόνη, Μήδεια, Τρωάδες, Θηβαίδα-βασισμένη στους Επτά επί Θήβας-, Θεσμοφοριάζουσες. Ο Λούο Νιανσένγκ τιμήθηκε το 1987 από την Ακαδημία Αθηνών για την προσφορά του στη διάδοση των ελληνικών γραμμάτων στην Κίνα και το 1988 αναγορεύθηκε επίτιμος καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ο Λούο Τζινλίν τιμήθηκε ως Πρεσβευτής του Ελληνισμού από τη Νομαρχία Αθηνών, το 2009, για τη συμβολή του στην προώθηση του ελληνικού δράματος στην Κίνα. Ο Μιάο Λιτιάν ( ), καθηγητής αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας και κλασικής γερμανικής φιλοσοφίας, δίδαξε αρχικά στο Πανεπιστήμιο Ναντζίνγκ και στη συνέχεια στο Πανεπιστήμιο Πεκίνου και στο Λαϊκό Πανεπιστήμιο 7

8 του Πεκίνου. Αναδείχθηκε σε μία από τις πλέον εξέχουσες μορφές των κινεζικών Γραμμάτων και σε εισηγητή της δυτικής φιλοσοφίας, ιδιαίτερα της ελληνικής, στην Κίνα. Γνώριζε αρχαία ελληνικά, αγγλικά, γερμανικά, ρωσικά και αρκετά καλά λατινικά. Μετάφρασε το σύνολο των έργων του Αριστοτέλη. Μετά το 1949 μεταφράστηκαν η Ιστορία του Ηρόδοτου από τον Ουάνγκ Γιτζού (1959, τελευταία επανέκδοση 2007), η Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου του Θουκυδίδη από τον Σιέ Ντεφένγκ (1960, τελευταία επανέκδοση 2008), και η Ιλιάδα (1958), είχε προηγηθεί η Οδύσσεια (1929). Ο Όμηρος συγκεντρώνει, ως σήμερα, το μεγαλύτερο ενδιαφέρον των Κινέζων αναγνωστών και τα έργα του επανεκδόθηκαν πολλές φορές από διαφορετικούς εκδοτικούς οίκους. Μεταφράστηκαν, επίσης, οι Ησίοδος, Πλούταρχος, Σαπφώ, Επίκτητος, Ιπποκράτης, Διογένης Λαέρτιος, Ιάμβλιχος, Πλωτίνος, Προκόπιος. Στην τρίτη περίοδο, προέχει με το πλούσιο μεταφραστικό και ερμηνευτικό του έργο ο Τσεν Μινχουά, καθηγητής και διευθυντής των Ελληνικών Σπουδών και Σπουδών Κεντρικής Ευρώπης στο Ινστιτούτο Ξένων Γλωσσών της Κινεζικής Ακαδημίας Κοινωνικών Επιστημών. Έχει μεταφράσει την Ποιητική του Αριστοτέλη με εισαγωγή και σχόλια (1996 επανεκδόσεις: 1999, 2001 στην Ταϊβάν, 2002, 2005, 2009), τραγωδίες του Αισχύλου με εισαγωγή και σχόλια (1998, επανέκδοση 2001), την Ιλιάδα (1994, επανεκδόσεις: 1996, 2000, 2002) και μια νέα μετάφρασή της με εκτενή σχόλια, ακολουθώντας το μέτρο και τον αριθμό των συλλαβών του πρωτοτύπου (2000, επανεκδόσεις: 2005, 2008), την Οδύσσεια (1994, επανεκδόσεις: 1996, 1998, 2000, 2002) και μια νέα μετάφρασή της με εκτενή σχόλια, ακολουθώντας το μέτρο και τον αριθμό των συλλαβών του πρωτοτύπου (2002, επανεκδόσεις: 2003, 2005, 2008). Τον προσεχή Μάιο αναμένεται η έκδοση μιας νέας μελέτης του για τον Όμηρο. Ο Τσεν Μινχουά με τις μεταφράσεις και το πρωτότυπο ερευνητικό του έργο έχει αναδειχθεί τα τελευταία χρόνια ως ο πρώτος ομηριστής στην Κίνα και τιμηθεί με πολλά βραβεία. Στην Ελλάδα τιμήθηκε, τον περασμένο Μάρτιο, ως Πρεσβευτής του Ελληνισμού για το έτος 2010 από τη Νομαρχία Αθηνών για την πολύτιμη προσφορά του στην προώθηση, στην Κίνα, των ελληνικών γραμμάτων, ιδιαίτερα του Ομήρου. Στην Κινεζική Ακαδημία Κοινωνικών Επιστημών εργάζεται, επίσης, ως ερευνητής ο προαναφερθείς Ουάνγκ Χουανσένγκ, ο οποίος ολοκλήρωσε τη μετάφραση της Ιλιάδας (1985) που είχε αρχίσει με τον Λούο Νιανσένγκ και μετάφρασε την Οδύσσεια (1998), την Ιλιάδα και Οδύσσεια το 1998, τους Μύθους του Αισώπου (2004, 2005, 2008) τις τραγωδίες του Αισχύλου (2008) και τις κωμωδίες του Μένανδρου (2008). Ένα γεγονός που χρήζει ιδιαίτερης μνείας είναι οι πολλές μεταφράσεις των Μύθων του Αισώπου και οι αμέτρητες εκδόσεις βιβλίων ελληνικής μυθολογίας, τόσο μεταφράσεις όσο και ελεύθερες μεταφορές από Κινέζους συγγραφείς. Η αιτία έγκειται στη γοητεία που ασκούν στους Κινέζους αναγνώστες κάθε ηλικίας οι ελληνικοί μύθοι, οι οποίοι έχουν μεταφραστεί στα κινεζικά ακόμη και μέσω της κορεατικής! Βιβλίο για την ελληνική μυθολογία έχει γράψει, μεταξύ των άλλων, και ο Γιανγκ Γκουανγκσένγκ, πρώην Πρέσβης της Κίνας στην Ελλάδα και σήμερα διδάσκων ελληνικά στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πεκίνου. 8

9 Επίσης, από τις μεταφράσεις των Μύθων του Αισώπου, διακρίνουμε εκείνες του Τσου Σενγκπένγκ, Καθηγητή Ελληνικής Γλώσσας στην Έδρα Νεοελληνικών Σπουδών του ΠΔΣ της Σαγκάης, και του Ουάνγκ Χουανγκσένγκ, ερευνητή στην Κινεζική Ακαδημία Κοινωνικών Επιστημών. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Οι πρώτες μεταφράσεις σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας εμφανίζονται, άλλες από τα αγγλικά και άλλες από τα ελληνικά, στις αρχές της δεκαετίας του 80. Προηγουμένως, μοναδική εξαίρεση αποτελούν κάποιες μεταφράσεις διηγημάτων και ποιημάτων από τα ρωσικά, π.χ. ποιήματα του Αλέξη Πάρνη, το 1953, μετά από δημοσίευσή τους στην Πράβντα, με τον τίτλο Ελληνική καρδιά, σε μετάφραση Ουέι Χουάνγκρου, από τις Εκδόσεις Κινέζων Συγγραφέων. Η καθυστέρηση στην πρόσληψη της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας οφείλεται στη μακρόχρονη απομόνωση της χώρας και στη συνεπαγόμενη έλλειψη επαφών, καθώς και στις δυσκολίες της μετάφρασης από τα ελληνικά στα κινεζικά και αντίστροφα, εξαιτίας της άγνοιας της γλώσσας. Οι λόγοι που οδήγησαν στο ανανεωμένο ενδιαφέρον για το ελληνικό βιβλίο, τόσο για νέα διαβάσματα όσο και για νέες αναγνώσεις των παλαιών, είναι ποικίλοι: Δίψα για γνώση και επιθυμία επικοινωνίας, πνευματικές αναζητήσεις, ανάγκη των μεταφραστών για προσωπική έκφραση, καθώς και μια γενικότερη διάθεση ανοίγματος στον υπόλοιπο κόσμο. Αποτέλεσμα είναι οι πρώτες μεταφράσεις που δημοσιεύονται σε λογοτεχνικά περιοδικά του Πεκίνου και της Σαγκάης. Από την εποχή εκείνη βρίσκονται διάσπαρτα, σήμερα, στα διάφορα περιοδικά, διηγήματα και ποιήματα των: Α. Καρκαβίτσα, Α. Παπαδιαμάντη, Γ. Βιζυηνού, Κ. Παλαμά, Η. Βενέζη, Γ. Καζαντζάκη, Α. Σαμαράκη, Δ. Χατζή, Β. Βασιλικού, Μ. Αλεξανδρόπουλου, Γ. Ανδρεάδη (σε μετάφραση της Σιου Κάι), καθώς και των: Κ. Παλαμά, Α. Καρκαβίτσα, Γ. Βιζυηνού, Η. Βενέζη, Γ. Καζαντζάκη, Β. Αλεξάκη, Ν. Κάσδαγλη, Γ. Μαρή (σε μετάφραση του Λι Τσενγκούι). Την πρώτη αυτή γενιά μεταφραστών από τα ελληνικά, ακολουθεί η δεύτερη (Λεωνίδας Λίου, που φοίτησε στην Έδρα Νεοελληνικών Σπουδών του ΠΔΣ Σαγκάης και στο ΑΠΘ) και σήμερα έχουμε την, πολλά υποσχόμενη, τρίτη γενιά (Χου Τζινγκτζίνγκ, διδάσκει ελληνικά στην Έδρα Νεοελληνικών Σπουδών του ΠΔΣ Σαγκάης, Ου Γιουέ, υποψήφια διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Λι Γουέι, μελετήτρια της ελληνικής γλώσσας). Την πρώτη μεταφραστική του προσπάθεια κατέθεσε ο Κωνσταντίνος Σεν (απόφοιτος της Έδρας Νεοελληνικών Σπουδών του ΠΔΣ Σαγκάης), ενώ ο Τσου Σενγκπένγκ με την Ουάνγκ Σαογίνγκ (πεφωτισμένοι καθηγητές στην Έδρα Νεοελληνικών Σπουδών του ΠΔΣ Σαγκάης) έχουν αφιερωθεί, τα τελευταία χρόνια, στη σύνταξη του κινεζο-ελληνικού και ελληνο-κινεζικού λεξικού. Παράλληλα, κάποια βιβλία μεταφράζονται από τα αγγλικά, κυρίως, και τα γαλλικά. Ως προς τους μεταφραστές παρατηρείται ότι, όσοι μεταφράζουν από τα αγγλικά ή τα γαλλικά, είναι επαγγελματίες μεταφραστές, ορισμένοι, δε, θεωρούνται από τους καλύτερους στην Κίνα, όπως στην περίπτωση του Τελευταίου Πειρασμού. Εξαίρεση αποτελούν οι ποιητές Μα Γκαομίν (από τα αγγλικά) και Σου Τσάι (από τα γαλλικά), που μεταφράζουν ποίηση στο πλαίσιο της ποιητικής τους δημιουργίας και των γενικότερων λογοτεχνικών τους ενδιαφερόντων. Αντίθετα, για όσους μεταφράζουν από τα ελληνικά, η επιλογή τους δεν προσδιορίζεται ούτε από 9

10 βιοποριστικούς λόγους ούτε από ένα γενικό, προσωπικό ενδιαφέρον για τη λογοτεχνία. Αυτοί αγάπησαν τη λογοτεχνία διαβάζοντας Έλληνες συγγραφείς, η ευαισθησία τους εκφράστηκε ψάχνοντας τις ελληνικές λέξεις και τις αναλογίες τους με εκείνες της δικής τους λαλιάς, έγιναν οι ίδιοι ποιητές μεταφράζοντας Σεφέρη και Ελύτη, αυτοπροσδιορίζονται μέσα από την αγάπη τους για κάθε τι ελληνικό. Γι αυτούς είναι υπόθεση βαθύτερης εσωτερικής ανάγκης, πνευματικής έκφρασης, αγάπης, έρωτα. Μεταφράζουν χρόνια ολόκληρα, δουλεύοντας τα κείμενα λέξη προς λέξη, εντελώς μόνοι, δίχως καμιά βοήθεια ή αρωγή, στον ελεύθερο χρόνο τους και όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν. Αυτοί ζουν και ονειρεύονται την Ελλάδα με τρόπο συγκινητικό και θεωρούν το έργο τους ως αποστολή για να γνωρίσουν καλύτερα και να πλησιάσουν περισσότερο ο ένας λαός τον άλλο. Είναι η περίπτωση του Λεωνίδα Λίου, που τιμήθηκε πρόσφατα με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης για τη μετάφρασή του Άξιον Εστί του Ο. Ελύτη, του Λι Τσενγκούι, υποψήφιου πέρυσι για το βραβείο μετάφρασης με το Ταξιδεύοντας-Κίνα του Ν. Καζαντζάκη και της Σιου Κάι, που τιμήθηκε το 2007 ως Πρέσβειρα του Ελληνισμού από τη Νομαρχία Αθηνών. _. _ Ανάμεσα στις πρώτες εκδόσεις, ξεχωρίζουν οι μεταφράσεις των Ν. Καζαντζάκη, Κ. Καβάφη και Ο. Ελύτη. Αρκετοί αναμετρήθηκαν με τα κείμενά τους, που τα μετάφρασαν από τα ελληνικά, τα αγγλικά ή τα γαλλικά. Υπήρξαν, μάλιστα, επανειλημμένες εκδόσεις των έργων του Ν. Καζαντζάκη, καθώς και αρκετές δημοσιεύσεις, σε περιοδικά ποίησης, ποιημάτων του Ο. Ελύτη. Αυτοί είναι οι γνωστότεροι σύγχρονοι Έλληνες λογοτέχνες στην Κίνα ακόμη και σήμερα. Φυσικά, σε ένα αναγνωστικό κοινό που αποτελείται από πανεπιστημιακούς, διανοούμενους και φοιτητές. Ο Ν. Καζαντζάκης, που επισκέφθηκε την Κίνα δύο φορές, το 1935 και το 1957, έγινε ευρύτερα γνωστός μετά την ταινία του Μάρτιν Σκορσέζε ο Τελευταίος Πειρασμός του Χριστού, την οποία ακολούθησε η εκδοτική επιτυχία του βιβλίου. Ο Τελευταίος Πειρασμός εκδόθηκε αρκετές φορές (1991, 1999, 2001, 2007) και από διαφορετικούς εκδοτικούς οίκους. Η πλέον γνωστή έκδοση είναι εκείνη του Yilin Press (από τους σπουδαιότερους εκδοτικούς οίκους που δραστηριοποιείται, ιδιαίτερα, στις μεταφράσεις ξένης λογοτεχνίας), που επανεκδόθηκε, το 2007, σε μετάφραση, από την αγγλική, των Ντονγκ Λεσάν και Φου Ουέιτσι. Αποτελεί το πιο πολυδιαβασμένο ελληνικό βιβλίο του τελευταίου αιώνα στην Κίνα, σήμερα, δε, διαβάζεται όχι μόνο από τους φίλους της λογοτεχνίας αλλά και της φιλοσοφίας, αφού συμπεριλαμβάνεται στα προτεινόμενα, στους φοιτητές της Φιλοσοφίας, βιβλία στο Πανεπιστήμιο Πεκίνου. 10

11 Ο Καπετάν Μιχάλης πρωτοδημοσιεύθηκε το 1982 και επανεκδόθηκε το 2004 και το 2007, από τον Yilin Press, σε μετάφραση, από την αγγλική, του Ουάνγκ Τσεντζί. Το 2007 κυκλοφόρησαν, επίσης, από τον ίδιο εκδοτικό οίκο, η Κίνα από το ταξιδιωτικό Κίνα-Ιαπωνία και η Ασκητική σε μετάφραση, από τα ελληνικά, του Λι Τσενγκούι. Σε μετάφραση του ίδιου είχε κυκλοφορήσει το 2005 Ο Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά από τις εκδόσεις North Art Press. Ο Ζορμπάς είχε εκδοθεί το 2004 και από τον Yilin Press, σε μετάφραση από την αγγλική, του Ουάνγκ Τσεντζί. Τέλος, το 2007, κυκλοφόρησε, από τον ίδιο εκδοτικό οίκο, μια μικρή έκδοση με αποσπάσματα της Οδύσσειας, σε μετάφραση, από τα αγγλικά, του Μα Γκαομίν. Συλλογές ποιημάτων του Κ. Καβάφη έχουν μεταφραστεί από την αγγλική, από τους Χουάνγκ Τσανράν, καθώς και Γιου Γιανγκ και Ντονγκ Τσιπίνγκ, το 2002 και το 2004, από τις εκδόσεις Hebei Educational και Chongqing, αντίστοιχα. Στις τακτικές συναντήσεις των μελών ποιητικών ομάδων, που, παραδοσιακά, λειτουργούν στο Πανεπιστήμιο Πεκίνου και αποτελούν ζωντανούς χώρους συνάντησης και ανταλλαγής ιδεών, ο Κ. Καβάφης συγκεντρώνει σταθερά το ενδιαφέρον ανάμεσα στους ξένους ποιητές. Ο Ο. Ελύτης έγινε ευρύτερα γνωστός μετά τη βράβευσή του με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Ακολούθησαν μεταφράσεις ποιημάτων του που δημοσιεύθηκαν σε διάφορα περιοδικά ποίησης, όπως αυτές του Λεωνίδα Λίου και του Μα Γκαομίν. Αποσπάσματα του Άξιον εστί και άλλα ποιήματα του Ο. Ελύτη, καθώς και του Γ. Σεφέρη, βρίσκονται στην Ανθολογία Νομπελιστών Ποιητών των Εκδόσεων Λογοτεχνίας και Τέχνης Zhejiang (1987), σε μετάφραση, από τα ελληνικά, του Λεωνίδα Λίου. Επίσης, εκδόθηκαν το Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας, σε μετάφραση του Λι Γιε Γκουάνγκ, (Lijiang, 1995), και το Άξιον εστί, σε μετάφραση Λεωνίδα Λίου (Yilin, 2008). Η Κίχλη του Γ. Σεφέρη, σε μετάφραση Λι Γεγκουάνγκ, κυκλοφόρησε το 1995, από τις εκδόσεις Lijiang, και μια συλλογή με ποιήματα του Γ. Σεφέρη, μεταφρασμένη από το Λεωνίδα Λίου, το 2008, από τον εκδοτικό οίκο Yilin. Άλλα βιβλία Ελλήνων συγγραφέων που έχουν μεταφραστεί στα κινεζικά είναι: Το λάθος, Α. Σαμαράκη (1983), η σειρά μυθολογίας Θεότητες και Ήρωες, Μ. Στεφανίδη (2005, 2008), Η ζωή μου στο καμίνι, Π. Τρανούλη (2006, μτφ. Τόνια Λούο), Το γονίδιο της αμφιβολίας, Ν. Παναγιωτόπουλου (2006, από τα γαλλικά), Η Οδύσσεια, Σ. Ζαραμπούκα (2006, μτφ. Σιέ Μιν), Η μυθολογία των Ελλήνων, Σ. Σφυρόερα, Ένας έρωτας αλλιώτικος, Θ. Γουλιώνη (2008, μτφ. Κωνσταντίνος Σεν). Ενώ το Μονόπρακτο για ένα τηλεφώνημα της Μ. Βαμβουνάκη, μεταφρασμένο από το Γιανγκ Γκουανγκσένγκ, εκπροσώπησε τη χώρα μας σε μια συλλογή διηγημάτων των 15, τότε, χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που εκδόθηκε το 2003, με πρωτοβουλία της Ελληνικής Πρεσβείας στο Πεκίνο, κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Προεδρίας της ΕΕ, από τον εκδοτικό οίκο Kunlun. Παρατηρείται, επίσης, ένας αριθμός βιβλίων που το περιεχόμενό τους ποικίλλει, από τα Συμβολικά φυτά των Ολυμπιακών Αγώνων, των Α. Ρίζου Σ. Ριζοπούλου (2008), και το Πολιτιστικό ταξίδι μεταξύ Ελλάδας και Κίνας του Ι. Σταθογιάννη (2007) έως Το ελαιόλαδο, Ν. Ψιλάκη (2007), και τη Στοματολογία: έγχρωμος άτλας: Διάγνωση- Θεραπεία, του Γ. Λάσκαρη. 11

12 Μια πρώτη ανθολογία ελληνικής λογοτεχνίας, με τον τίτλο Επιλογή ελληνικών διηγημάτων, σε μετάφραση Ουάνγκ Πεϊρόνγκ, εκδόθηκε το 1988, από τις εκδόσεις Shanghai Translation, και περιλαμβάνει κείμενα των: Γ. Βιζυηνού, Α. Εφταλιώτη, Α. Παπαδιαμάντη, Α. Καρκαβίτσα, Γ. Ξενόπουλου, Γ. Βλαχογιάννη, Ζ. Παπαντωνίου, Ν. Καζαντζάκη, Σ. Μελά, Γ. Καζαντζάκη, Σ. Μυριβήλη, Φ. Κόντογλου, Κ. Μπαστιά, Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου, Π. Χάρη, Λ. Νάκου, Θ. Πετσάλη-Διομήδη, Η. Βενέζη, Ν. Αθανασιάδη, Γ. Θεοτοκά, Α. Τερζάκη, Π. Πρεβελάκη, Μ. Καραγάτση, Γ. Μαγκλή, Μ. Λουντέμη, Ι. Ιατρίδη. Τον Αύγουστο 2008 κυκλοφόρησαν τέσσερις νέες Ανθολογίες - Διηγήματος, Ποίησης, Θεάτρου και Παιδικού βιβλίου - από τους εκδοτικούς οίκους Shanghai Translation, Lijiang, People s Literature, Yilin, αντίστοιχα. Οι Ανθολογίες εκδόθηκαν στο πλαίσιο της συμμετοχής μας ως Τιμώμενης Χώρας στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Πεκίνου και αποτελούν την πρώτη επίσημη προσπάθεια για την παρουσίαση της ελληνικής λογοτεχνίας στο κινεζικό αναγνωστικό κοινό. Η επιλογή των ανθολογούμενων συγγραφέων έγινε από την ελληνική πλευρά (Α. Ζήρας, Δ. Καγγελάρη, Μ. Ντεκάστρο), ενώ η μετάφραση από τους Μα Γκαομίν, Σου Τσάι, Σιου Κάι, Ου Γιουέ, Χου Τζινγκτζίνγκ. Ποιητικές συλλογές έχουν δημοσιευθεί και παλαιότερα, όπως μια μικρή έκδοση του Κινεζικού Συνδέσμου Φιλίας με Ξένες Χώρες, σε μετάφραση Λι Τσενγκούι (ο Κινεζικός Σύνδεσμος Φιλίας, παλαιότερα Επιτροπή Ειρήνης, προσκάλεσε το Ν. Καζαντζάκη στην Κίνα και, μετά το θάνατό του, φιλοξένησε και πάλι την Ε. Καζαντζάκη). Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί ο τόμος Νεοέλληνες Ποιητές , του Σταύρου Μποσνακίδη, που κυκλοφόρησε το 1994 σε μετάφραση Τσου Σενγκπένγκ, Χουάνγκ Τσιανγκ Πινγκ, Σιέ Σιού Χουά, επειδή εκδόθηκε στην Ελλάδα από την Athens-Ellas. Η έκδοση περιέχει ποιήματα των: Δ. Σολωμού, Κ. Παλαμά, Κ. Καβάφη, Α. Σικελιανού, Γ. Βιζυηνού, Κ. Καρυωτάκη, Μ. Μαλακάση, Μυρτιώτισσας, Γ. Βλαχοδημητράκου, Κ. Βάρναλη, Γ. Ρίτσου, Ν. Βρεττάκου, Γ. Σεφέρη, Ο. Ελύτη. Επίσης, έχουν μεταφραστεί ποιήματα του Σ. Μποσνακίδη, καθώς και η όπερά του Τετραλογία, 1994, και το Συμπόσιο, ποιήματα, Όποιος Κινέζος ενδιαφέρεται να ενημερωθεί για τους Έλληνες συγγραφείς, μπορεί να ανατρέξει στο Μέγα Λεξικό Ξένων Συγγραφέων, στο οποίο συμπεριλαμβάνονται οι: Δ. Σολωμός, Α. Σικελιανός, Κ. Παλαμάς, Γ. Ψυχάρης, Η. Βενέζης, Σ. Μυριβήλης, Ν. Καζαντζάκης, Κ. Καβάφης, Γ. Σεφέρης, Γ. Ρίτσος, Ο. Ελύτης, Α. Σαμαράκης, ή στο Κινεζικό Λεξικό Ξένης Λογοτεχνίας, όπου θα ενημερωθεί για τις: Σαπφώ, Μ. Πολυδούρη, Μυρτώτισσα, Γ. Καζαντζάκη, Ε. Αλεξίου, Λ. Νάκου, Λ. Ιακωβίδη. Τα βιογραφικά κείμενα όλων επιμελήθηκε ο Λεωνίδας Λίου. Ξεφυλλίζοντας, επίσης, την Εγκυκλοπαίδεια Ξένων Λογοτεχνών μπορεί κανείς να αρυσθεί πληροφορίες για πολλούς Έλληνες συγγραφείς. Εκτός των ήδη προαναφερθέντων, συμπεριλαμβάνονται και οι: Γ. Χορτάτσης, Γ. Βλαχογιάννης, Κ. Χρηστομάνος, Κ. Χατζόπουλος, Ι. Δραγούμης, Γ. Δροσίνης, Π. Δέλτα, Α. Βλάχος, Τ. Αθανασιάδης κ.α., υπό την επιμέλεια του Λι Τσενγκούι. Τέλος, στην Ταϊβάν έχουν μεταφραστεί Τα απομνημονεύματα του Ιησού από το χειρόγραφο της νεκρής θάλασσας (2002) και Τ απομνημονεύματα του Σωκράτη, Ν. Μάτσα (2003), Η Μέλπω η μοναδική, Μ. Ρουσάκη (2002), Τα τρία μικρά λυκάκια, Ευγ. Τριβιζά (2002), Ο θείος Πέτρος και η εικασία του Γκόλντμπαχ, Απ. Δοξιάδη (2003). _. _ 12

13 Αναμένονται να εκδοθούν σε μετάφραση από τα ελληνικά το Τρίτο στεφάνι του Κ. Ταχτσή (μτφ. Λι Τσενγκούι), Η αγάπη άργησε μια μέρα της Λ. Ζωγράφου (μτφ. Σιου Κάι, δημοσιεύθηκε ολόκληρο στο έγκυρο διμηνιαίο λογοτεχνικό περιοδικό World Literature, τεύχος ), Σωκράτης του Χρ. Ζαλοκώστα (μτφ. Λι Τσενγκούι), Βούδας του Ν. Καζαντζάκη (μτφ. Λι Τσενγκούι), Ευρώπη μέσω Ελλάδας, μια καμπή της ευρωπαϊκής αυτοσυνειδησίας 17 ος -18 ος αι., της Ν. Γιακωβάκη (μτφ. Λεωνίδα Λίου), Τα τρία λυκάκια του Ευγ. Τριβιζά (μτφ. Λεωνίδα Λίου) και το Συμπόσιο του Πλάτωνα για εφήβους, από τα αγγλικά, της Αλεξάνδρας Μάγκου. Ετοιμάζονται, επίσης, μια Ανθολογία Ελληνικής Ποίησης του Λεωνίδα Λίου, από τα ελληνικά, και μια Ανθολογία Ελληνικής Ποίησης του Μα Γκαομίν, από τα αγγλικά. Καταληκτικά, επισημαίνουμε ότι η εισαγωγή της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας στην Κίνα έγινε με τρόπο τυχαίο και αποσπασματικό. Είναι, κυρίως, αποτέλεσμα της προσωπικής πρωτοβουλίας μερικών Κινέζων μεταφραστών, ορισμένων Ελλήνων συγγραφέων, ή κάποιων ανθολόγων και από τις δύο πλευρές. Δεν υπήρξε εξ αρχής μια συντονισμένη προσπάθεια ούτε ενδιαφέρον για ένα συστηματικό μεταφραστικό πρόγραμμα. Είναι αξιέπαινη, υπ αυτήν την έννοια, η μετάφραση των τεσσάρων προαναφερόμενων Ανθολογιών, το 2008, στο πλαίσιο της συνεργασίας των δύο χωρών, και η έκδοση, φέτος, τεσσάρων αντίστοιχων Ανθολογιών από τα κινεζικά στα ελληνικά, καθώς και η επιχορήγηση μεταφράσεων στα κινεζικά από το ΕΚΕΒΙ. Η μετάφραση στα ελληνικά των τελευταίων Ανθολογιών έγινε από τους Λεωνίδα Λίου (Ανθολογία Ποίησης), Σιου Κάι, Ου Γιουέ και Λι Γουέι (Ανθολογία Θεάτρου), Χου Τζινγκτζίνγκ και Σιου Κάι (Ανθολογία Παιδικού Βιβλίου) και Φίλιππο Συρίγο, Κωνσταντίνο Τσιμώνη, Σιέ Μιν, Λι Τσενγκούι, Λεωνίδα Λίου, Σιου Κάι, Σουν Γιανάν (Ανθολογία Διηγήματος). Μια ευχάριστη έκπληξη αποτελούν οι Φίλιππος Συρίγος και Κωνσταντίνος Τσιμώνης, αμφότεροι με σπουδές στην Κίνα, στο πρώτο τους και πολλά υποσχόμενο μεταφραστικό εγχείρημα από τα κινεζικά. Στην Κίνα τα ελληνικά διδάσκονται σε: Πανεπιστήμιο Πεκίνου, Κέντρο Ελληνικών Σπουδών: Τμήματα Νέας Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού: Διδάσκοντες: Γιανγκ Γκουανγκσένγκ, Έλενα Αβραμίδου/ Πρεσβεία της Ελλάδος στο Πεκίνο Τμήμα Αρχαίων Ελληνικών: Ελένη Μουτσάκη/ Γ.Τ.Ε. Πεκίνου Πανεπιστήμιο Ξένων Σπουδών Πεκίνου: Έδρα Νεοελληνικής Γλώσσας: Διδάσκοντες: Στέλλα Μονιάκη, Σουν Ταν Πανεπιστήμιο Διεθνών Σπουδών Σαγκάης, Έδρα Νεοελληνικής Γλώσσας: Διδάσκοντες: Τζου Σενγκπένγκ, Ουάνγκ Σαογίνγκ, Χριστίνα Σακελλίου, Χου Τζινγκτζίνγκ Πανεπιστήμιο Απελευθερωτικού Στρατού Λουογιάνγκ, Αίθουσα Θουκυδίδης: Διδάσκουσα: Σιου Κάι 13

14 Tα Αρχαία Ελληνικά διδάσκονται επίσης σε: Fudan University, Σαγκάη Northeast Normal University, Τσανγκτσούν Tsinghua University, Πεκίνο Huazhong Normal University, Βουχάν Shanghai Normal University, Σαγκάη Nankai University, Τιαντσίν Στο Πανεπιστήμιο Nankai λειτουργεί, επίσης, Τμήμα Βυζαντινής Ιστορίας. Έλενα Αβραμίδου Υπεύθυνη Πολιτιστικού Μορφωτικού Τμήματος Πρεσβεία της Ελλάδος στο Πεκίνο 14

15 Το κινεζικό βιβλίο στην Ελλάδα 1 Σύγχρονη κινεζική λογοτεχνία: αρμοί και ρήξεις με το παρελθόν Στη νουβέλα Hot Dog (Re gou), η Xu Kun, μία από τις σημαντικότερες Κινέζες συγγραφείς της δεκαετίας του 90, χρησιμοποιεί με εξαιρετική δύναμη τη φράση «άνευ προηγουμένου ταχύτητα», για να περιγράψει τον ραγδαίο μετασχηματισμό του χώρου, τον κατακερματισμό του αστικού κελύφους και τη διαφοροποίηση του κοινωνικού ιστού, ως θεμελιώδη και πολυσήμαντα χαρακτηριστικά της ανάπτυξης, που αποκαλύπτει την ανάδυση και εκδίπλωση νέων κοινωνικών και πολιτισμικών δομών. Σε αυτό το πλαίσιο, παρουσιάζει ενδιαφέρον το να προσεγγίσουμε τους τρόπους, με τους οποίους η σύγχρονη κινεζική λογοτεχνία από το τέλος της Πολιτιστικής Επανάστασης (1976) και μετά - εσωτερικεύει τις επιλογές ενός λογοτεχνικού παρελθόντος, που μπορεί να περιγραφεί ως «συμβιβασμός ανάμεσα στην Πολιτική και στα αιτήματα της Τέχνης», και προχωρεί στη διαμόρφωση νέων όρων ερμηνείας και επαναδιαπραγμάτευσης του παρόντος. Η κινεζική λογοτεχνία, από το 1942 και μετά, διαμορφώνεται στα όρια, που τίθενται με το κείμενο του Mao Zedong Talks at the Yenan Forum on Literature and Art (1942), το οποίο με τη σειρά του συνιστά έναν «περιεκτικό επανακαθορισμό της λειτουργίας, που καλείται να επιτελέσει η λογοτεχνία», καθώς ο στόχος του Forum, σύμφωνα με τον Mao, ήταν «να προσαρμόσει κατάλληλα την Τέχνη και τη Λογοτεχνία στην επαναστατική διαδικασία, ως θεμελιώδες συστατικό της, να τις αξιοποιήσει ως ισχυρό όπλο για την ενότητα του λαού και για την εκπαίδευσή του, καθώς και για την επίθεση κατά του εχθρού και την εξόντωσή του, και για την ενίσχυση της ομοψυχίας του λαού». Στο ευρύτερο εικονοκλαστικό περιβάλλον, που έχει δημιουργηθεί ήδη με το ρεύμα της Κινεζικής Αναγέννησης (Chinese Renaissance) και με την ειδικότερη έκφανσή της, την πολιτικά και κοινωνικά προσδιορισμένη Λογοτεχνική Επανάσταση (Literary Revolution) του 1917, στο πλαίσιο του New Cultural Movement, με κύρια αιτήματα τη χρήση της ομιλούμενης γλώσσας ως εκφραστικού μέσου της λογοτεχνίας, και τη ρεαλιστική αποτύπωση της ζωής, με απώτερο στόχο την αναζήτηση της προόδου και της ευτυχίας, η λογοτεχνική θεωρία του Mao εισάγει την ιδέα της αναγκαιότητας σε ό,τι αφορά τη λογοτεχνική δημιουργία: η σοσιαλιστική κοινωνία χρειάζεται τη λογοτεχνία, που θα υπηρετεί τις ανάγκες του λαού, και που θα μετατραπεί σε μέσο προώθησης της επαναστατικής δράσης. Η πάλη των τάξεων, ο πόλεμος με την Ιαπωνία, ο εμφύλιος πόλεμος, η αγροτική και η βιομηχανική παραγωγή, η ιστορία της Επανάστασης και άλλα παρεμφερή θέματα αναδεικνύονται σε κύριους νοηματικούς άξονες, γύρω από τους οποίους 1 Σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, διακρίνονται οι εξής κατηγορίες: Πεζογραφία (49 τίτλοι), Ποίηση (8 τίτλοι), Φιλοσοφία (100 τίτλοι), Ιστορία (23 τίτλοι), Πολιτική (3 τίτλοι), Οικονομία (6 τίτλοι), Τέχνη (10 τίτλοι), Ιατρική (3 τίτλοι), Διδασκαλία της κινεζικής γλώσσας (4 τίτλοι), Ταξιδιωτικοί οδηγοί (3 τίτλοι), Μαγειρική (14 τίτλοι). 15

16 περιστρέφεται η λογοτεχνική δημιουργία, ενώ η πάλη των τάξεων εγγράφεται ως κύρια δύναμη, που επικαθορίζει την ανθρώπινη φύση και τη ζωή. Σε αυτό το σημείο, παρουσιάζει ενδιαφέρον η άποψη του Mao για τη σχέση μορφής περιεχομένου: προκρίνοντας την απόρριψη των λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών δομών του παρελθόντος, οι οποίες διαμορφώνονται εκ νέου μέσα από το φίλτρο της επαναστατικής χρησιμοθηρικής προσέγγισης της λογοτεχνίας, ο Mao προτείνει τη διάσπαση του σχήματος, που συνδέει το σημαίνον με το σημαινόμενο, τη λέξη με τη βιωμένη και παράγουσα βίο πραγματικότητα. Η επιλογή αυτή μόνο τυχαία δεν μπορεί να θεωρηθεί. Εντάσσεται στην έννοια της πολιτικής ορθότητας σε συνδυασμό με την υπαγωγή της λογοτεχνίας στις πολιτικές νόρμες, και την προσαρμογή της στην αρχή του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, που καθιερώνεται ως μετεξέλιξη της απλής ρεαλιστικής απεικόνισης της ζωής. Η αρχετυπική λειτουργία της γλώσσας ως μήτρας του λογοτεχνικού κειμένου υφίσταται μία δομική διαφοροποίηση, καθώς η ρεαλιστική αποτύπωση της πραγματικότητας, περιβαλλόμενη τον ιδεολογικό μανδύα του σοσιαλισμού, κατατείνει προς ένα νοητικό σχήμα, στο οποίο τα πράγματα θεμελιώνουν την ύπαρξή τους σε μία εν πολλοίς αυτοαναφορική διαδικασία επανάληψης και επιβεβαίωσης. Η λογοτεχνική θεωρία του Mao έδωσε νέα ώθηση στη λογοτεχνική δημιουργία, και στο χρονικό διάστημα εμφανίζεται σημαντικός αριθμός έργων. Καλλιεργούνται κυρίως τα παραδοσιακά τραγούδια, τα οποία χαρακτηρίζονται από σταθερές πηγές έμπνευσης και έκφρασης, η κινεζική όπερα, που, όμως στηρίζεται περισσότερο σε εξω-γλωσσικά/εξω-λογοτεχνικά μέσα (μουσική, χορός, ακροβατικά), και η ειδησεογραφία, που εξορίζει το μυθοπλαστικό στοιχείο. Με το τέλος της Πολιτιστικής Επανάστασης (1976) ξεκινά μία νέα περίοδος λογοτεχνικής άνθισης, με πλούσια ποσοτικά και ποιοτικά παραγωγή, που φαίνεται να απολαμβάνει και μία σχετική ελευθερία από την πολιτική επιρροή, ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζει η θεματική ανανέωση, η μετατόπιση του κέντρου βάρους προς το άτομο και τη σχέση του με το πολιτικό περιβάλλον του, σε συνδυασμό με τον πειραματισμό με δυτικές αφηγηματικές τεχνικές. Το κείμενο, που σηματοδοτεί την αρχή της νέας περιόδου, η μικρή ιστορία The Scar, αποτελεί την πρώτη καταδίκη της Πολιτιστικής Επανάστασης, καθώς φέρνει στο προσκήνιο μία πραγματικότητα βιαιότητας και κοινωνικής αδικίας, και συγχρόνως συνιστά «αλλαγή παραδείγματος», καθώς στην ανάπτυξη της ιστορίας είναι πλέον ορατά τα στοιχεία μίας ανθρωπιστικής ρομαντικής προσέγγισης, που υπαγορεύει τον τελικό θρίαμβο του καλού παρά την προσωρινή επικράτηση του κακού. 16

17 Παράλληλα, στο προσκήνιο έρχονται και άλλα ζητήματα, που άπτονται της πολιτικής ορθότητας, και που εγείρουν θέματα ταύτισης του συγγραφέα με την επίσημη κομματική ερμηνεία για την Πολιτιστική Επανάσταση, και με τη λειτουργία του ως απολογητή του κομματικού συστήματος. Ένα ακόμη θέμα, που επιλέγεται συχνά από τους συγγραφείς αυτής της περιόδου, είναι οι περιπέτειες των Intellectual Youths, των νέων που υποχρεώθηκαν κατά την περίοδο να ζήσουν στις αγροτικές περιοχές της χώρας, και να έρθουν αντιμέτωποι με έναν πρωτόγνωρο για αυτούς τρόπο σκέψης και ζωής. Παράλληλα, ο παραλογισμός της Πολιτιστικής Επανάστασης και οι πολιτικές διώξεις της δεκαετίας του 50 αποτυπώνονται και στα κείμενα, που προσδιορίζονται με τον όρο Introspection texts, και που έχουν έναν σαφώς εντονότερο πολιτικό πυρήνα. Από τις αρχές της δεκαετίας του 80 και μετά, οι μεταρρυθμίσεις του Deng Xiaoping και το άνοιγμα της Κίνας στον υπόλοιπο κόσμο οδηγούν στην ανάγκη προσδιορισμού της σχέσης, που συνδέει τη σύγχρονη Κίνα με το παρελθόν της. Από αυτήν τη στροφή θα προκύψει η λογοτεχνική παραγωγή, που προσδιορίζεται ως Root Seeking Literature, και που κατευθύνει τους συγγραφείς στην εκ νέου ανακάλυψη παραδοσιακών μορφών κοινωνικής οργάνωσης. Με την Avant garde Literature εισερχόμαστε σε ένα πεδίο πειραματισμού με τη μορφή, και, κατά συνέπεια με το περιεχόμενο. Για τους συγγραφείς, σημαντικό δεν είναι πλέον το τι αλλά το πώς γράφουν. Ωστόσο, η μίμηση της δυτικής φόρμας και η αποδοχή περιεχομένου, που δεν προσαρμόζεται πλήρως στο κινεζικό λογοτεχνικό περιβάλλον, καταλήγει στην αποστασιοποίηση από την πραγματικότητα, στον παραγκωνισμό του πολιτικού στοιχείου, και στην αναζήτηση της καινοτομίας στη φόρμα. Από το 1989 και μετά, η κινεζική διανόηση διασπάται σε δύο διαφορετικές τάσεις, στους υποστηρικτές της και στους αντιπάλους της μαζικής κουλτούρας, χωρίς, ωστόσο, καμία από τις δύο τάσεις να καταλήγει σε ουσιαστικά συμπεράσματα για το νόημα και την ουσία της λογοτεχνίας. Από τη δεκαετία του 90 και μετά, η λογοτεχνία ενσωματώνει την αγωνία και τον προβληματισμό μίας κοινωνίας του Τρίτου Κόσμου, που εισέρχεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα στο διεθνές σύστημα, και υπόκειται σε έναν θεμελιώδη μετασχηματισμό, οι οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές πτυχές του οποίου απέχουν πολύ από το ιδεώδες του σοσιαλισμού. Επομένως, τα δύο κύρια χαρακτηριστικά της σύγχρονης κινεζικής λογοτεχνίας, η Πολιτική και ο Ρομαντισμός, που ανάγονται στη μακρά λογοτεχνική παράδοση της Κίνας, συνιστούν την ουσία της αναζήτησης πάνω στην ανθρώπινη φύση στο πλαίσιο του πολιτικού και κοινωνικού περιβάλλοντός της. Ελένη Π. Μουτσάκη Ακόλουθος Τύπου & Επικοινωνίας, Γ.Τ.Ε. Πεκίνου Πρεσβεία της Ελλάδος στο Πεκίνο 17

18 Η εκδοτική παρουσία της Κίνας στην Ελλάδα Διάβασα για πρώτη φορά σύγχρονη κινεζική λογοτεχνία στην Ελλάδα, πριν από δύο μόλις χρόνια, και, όπως με διαβεβαιώνουν σήμερα Κινέζοι φίλοι και συνεργάτες, η επιλογή μου, «Το τοτέμ του λύκου», του Jiang Rong, με έριξε αμέσως στα «βαθιά νερά» (Xin You Yu er Li Bu Zu) ενός λογοτεχνικού κόσμου θεωρητικά μόνο και αμυδρά - γνωστού σε εμένα μέχρι τότε. Αυτή η αίσθηση δεν απέρρεε μόνο από τη θεματολογία του μυθιστορήματος τις εμπειρίες του συγγραφέα από τα χρόνια της εθελοντικής αυτοεξορίας του στις στέπες της Εσωτερικής Μογγολίας, κατά τη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης ( ) που αποτελεί κοινό τόπο της κινεζικής λογοτεχνικής παραγωγής από το 1978 και μετά. Περισσότερο πήγαζε από τη συνειδητοποίηση τού ότι βρισκόμουν αντιμέτωπη με μία πλατιά αφηγηματική σύνθεση, που συνδύαζε την αφήγηση με την Ιστορία, τη Φιλοσοφία, την Ανθρωπολογία, τη Λαογραφία, με ένα επικό σύμπαν, που αντιπαρέτασσε με μοναδική οικολογική γνώση, ευαισθησία και δύναμη στον αρχέγονο νομαδικό πολιτισμό των Μογγόλων την προϊούσα επιρροή της αστικής κινεζικής γραφειοκρατίας. Δομώντας την αφήγησή του πάνω σε ένα βαθύ πολιτικό υπόστρωμα, ο συγγραφέας μεταθέτει το σχήμα της συλλογικής τραυματικής μνήμης σε ένα διαφορετικό επίπεδο, καθώς θέτει ερωτήματα και αναζητεί απαντήσεις, που εκφράζουν έναν ευρύτερο και ουσιαστικότερο προβληματισμό για την πορεία της χώρας του και για τη διαλεκτική σχέση παρόντος παρελθόντος σε ένα έντονα φορτισμένο πολιτικά και κοινωνικά περιβάλλον. Παρά τον πλούτο της ιστορίας της και την ποικιλία των ειδών της, η κινεζική λογοτεχνία δεν διαθέτει ακόμη ισχυρή λογοτεχνική παρουσία στο εξωτερικό. Οι πολιτισμικές διαφορές, ο υψηλός βαθμός δυσκολίας στη μετάφραση γλωσσικά απαιτητικών κειμένων, και η περιορισμένη έκθεση στο εξωτερικό λειτουργούν ανασταλτικά για μία συστηματική, οργανωμένη και περιεκτική παρουσίαση της σύγχρονης αλλά και της παλαιότερης κινεζικής λογοτεχνικής παραγωγής στη Δύση. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια η κινεζική λογοτεχνία κατακτά ένα ολοένα αυξανόμενο μερίδιο της ελληνικής αγοράς. Αν επιχειρήσουμε μία στοιχειώδη κατάταξη των έργων, διαπιστώνουμε ότι κινούμαστε σε δύο κύρια πεδία: από τη μία πλευρά, τα βιβλία Κινέζων συγγραφέων, και από την άλλη, τα βιβλία για την Κίνα. Η παρουσία της κινεζικής λογοτεχνίας και της περί την Κίνα βιβλιογραφίας συνιστά από μόνη της εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εξέλιξη, καθώς αντικατοπτρίζει μολονότι προς το παρόν κατά αποσπασματικό τρόπο και με μία μάλλον περιορισμένη θεματική την προϊούσα τάση εξοικείωσης με έναν μακρινό πολιτισμό, με τον οποίο ανιχνεύονται μερικές φορές ορισμένες εκλεκτικές συγγένειες. Ξεκινώντας από τη λογοτεχνία, παρατηρούμε ότι στα μυθιστορήματα, άλλα από τα οποία μεταφράζονται από την κινεζική γλώσσα και άλλα από την αγγλική ή από τη γαλλική, κυριαρχούν δύο μεγάλοι θεματικοί άξονες - η περίοδος της Πολιτιστικής Επανάστασης, και η πρόσφατη Ιστορία της χώρας που σηματοδοτούν αφηγηματικά 18

19 και τη μετατόπιση του κέντρου βάρους από το δίπολο συλλογική μνήμη λήθη στον τρόπο, με τον οποίο οι πολιτικές εξελίξεις καθορίζουν τη ζωή του ατόμου. Ο πρώτος αφηγηματικός άξονας εκδιπλώνεται μέσα από συναρπαστικές μυθιστορηματικές συνθέσεις, στις περισσότερες από τις οποίες είναι έντονα τα αυτοβιογραφικά στοιχεία. Στην «Κόκκινη Αζαλέα» και στην «Άγρια πιπερόριζα», η Anchee Min δομεί με αξιοπρόσεκτη αφηγηματική τεχνική ένα σύμπαν, στο οποίο αναδεικνύονται οι εμπειρίες της από την Πολιτιστική Επανάσταση, και, συγχρόνως, καταγράφεται η συλλογική μνήμη μιας συγκλονιστικής εποχής. Στην ιστορική μυθοπλασία «Μαντάμ Μάο», η Anchee Min κινείται με αξιόλογη αφηγηματική άνεση ανάμεσα στη σκιαγράφηση μίας αμφιλεγόμενης ιστορικής φυσιογνωμίας, και στη σύνθεση του ψηφιδωτού μιας ολόκληρης εποχής. Μία ενδιαφέρουσα κατηγορία, που αναπτύσσεται στις αρχές της πρώτης δεκαετίας του 21 ου αιώνα, είναι η αστυνομική λογοτεχνία, που αποδύεται στην απεικόνιση της ζωής στη σύγχρονη Κίνα, σε συνδυασμό με την αναγωγή ορισμένων καθοριστικών στοιχείων της δράσης και της προσωπικής και οικογενειακής ιστορίας των ηρώων στην εποχή της Πολιτιστικής Επανάστασης. Η αφηγηματική παράδοση της λογοτεχνίας, στην οποία θεματολογικά κυριαρχεί η Πολιτιστική Επανάσταση, εμπλουτίζεται και διευρύνει τις προεκτάσεις της μέσα από τον διάλογό της με τον απόηχο της σύγχρονης Ιστορίας. Οι συγγραφείς ανακινούν σημαντικά ζητήματα, που άπτονται της σχέσης, που συνδέει το άτομο με το πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον του, και που θέτουν ή προσπαθούν να άρουν τα όρια ανάμεσα στη γνώση και στον μετασχηματισμό της σε δράση. Στα βιβλία για την Κίνα, το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στις πολιτικές και, κυρίως, στις οικονομικές εξελίξεις της αναδυόμενης υπερδύναμης, ενώ και η φιλοσοφία με έμφαση στα κείμενα του Κομφούκιου καταλαμβάνει ένα σημαντικό τμήμα της εκδοτικής δραστηριότητας. Παράλληλα, ο πολιτισμός και η ιστορία της χώρας αναδεικνύονται σταδιακά σε προνομιακό πεδίο, ενώ και η έκδοση βιβλίων για την εκμάθηση της κινεζικής γλώσσας κερδίζει σταθερά έδαφος. Ζω πλέον στο Πεκίνο εδώ και 14 μήνες. Παρακολουθώ τη σύγχρονη λογοτεχνική παραγωγή, και δοκιμάζω διαρκώς την έκπληξη του ανθρώπου, που ανακαλύπτει εκ νέου τον κόσμο γύρω του. Θεωρώ ότι η λογοτεχνική δημιουργία του 21 ου αιώνα αφομοιώνει δημιουργικά τα διδάγματα του παρελθόντος της και τα μετασχηματίζει σε μία επαναδιαπραγμάτευση των όρων της αφήγησης, ενώ παράλληλα ανανεώνει τη θεματολογία της, αντλώντας την πρώτη ύλη της από τη σύγχρονη κινεζική πραγματικότητα και από την επίδραση της ραγδαίας οικονομικής ανάπτυξης στις κοινωνικές δομές της χώρας. Η εσωτερική μετανάστευση, η ρήξη της σχέσης του ατόμου με το φυσικό περιβάλλον του, ο οικογενειακός προγραμματισμός, η ζωή στα μεγάλα αστικά κέντρα, είναι μερικά από τα νέα θέματα, ενδεικτικά του νέου προσανατολισμού της λογοτεχνίας. Ελένη Π. Μουτσάκη Ακόλουθος Τύπου & Επικοινωνίας, Γ.Τ.Ε. Πεκίνου Πρεσβεία της Ελλάδος στο Πεκίνο 19

20 Chen Minhua Θέλω να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στην Ελλάδα, και, κυρίως, στη Νομαρχία Αθηνών και στην Επιτροπή, που με επέλεξε ως Πρέσβυ του Ελληνισμού για το έτος Είμαι ευγνώμων στους Έλληνες για την εκτίμησή τους προς το έργο μου στον τομέα των ελληνικών σπουδών κατά τα τελευταία είκοσι χρόνια. Είναι πραγματικά μεγάλη τιμή για εμένα. Όταν η κα Έλενα Αβραμίδου, η οποία είναι υπεύθυνη Εκπαιδευτικών και Μορφωτικών Υποθέσεων στην Πρεσβεία της Ελλάδας στο Πεκίνο, με ενημέρωσε εκ μέρους του Πρέσβυ, κ. Θεόδωρου Γεωργακέλλου, ότι είχα βραβευθεί, σκέφθηκα εκείνη τη στιγμή και το σκέφτομαι ακόμη και σήμερα ότι είμαι ο ευτυχέστερος άνθρωπος στον κόσμο. Από το 1988 που ολοκλήρωσα το διδακτορικό μου στο Brigham Young University, έχω βραβευθεί αρκετές φορές, αλλά αυτή η βράβευση είναι διαφορετική. Το βραβείο μού απονεμήθηκε από ένα κράτος, που ήξερε ήδη πριν από 25 αιώνες να κυβερνά τους πολίτες του σύμφωνα με τη βούλησή τους, και από έναν λαό, που γαλούχησε λαμπρά πνεύματα, όπως ο Όμηρος, ο Ησίοδος, ο Αισχύλος, ανάμεσα σε πολλούς άλλους. Ευχαριστώ επίσης τους συναδέλφους μου για τη βοήθεια, που μου προσέφεραν, κάθε φορά που την χρειαζόμουν. Οι ευχαριστίες μου απευθύνονται και στους συγγενείς μου, και, κυρίως, στην αγαπημένη μου σύζυγο, της οποίας η καθημερινή και αδιάλειπτη υποστήριξη είναι η εγγύηση της περιορισμένης επιτυχίας μου. Ο χρόνος τρέχει, κάποιες φορές, όμως, σταματά. Ξεκουράζεται στις αναμνήσεις μας. Επισκέφθηκα την Ελλάδα τρεις φορές. Ήρθα για πρώτη φορά σε αυτήν την όμορφη χώρα το 1995, με την ιδιότητα του φοιτητή στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Τον Δεκέμβριο του 1999 ήρθα ως επισκέπτης καθηγητής στο Τμήμα Κλασσικών Σπουδών του φημισμένου Πανεπιστημίου Αθηνών. Για τρίτη φορά ήρθα τον περασμένο Μάρτιο, για τη βράβευση. Φοιτητής, επισκέπτης καθηγητής, αποδέκτης βραβείου από τις τρεις ιδιότητες προτιμώ την πρώτη. Η Κίνα και η Ελλάδα είναι δύο σπουδαίες χώρες με μακρά και αξιόλογη Ιστορία. Σήμερα, αυτοί οι δύο «γίγαντες» του πολιτισμού πρέπει να αναπτύξουν περισσότερο την αμοιβαία κατανόησή τους και να μάθουν περισσότερα ο ένας από τον άλλον. Η ευτυχία δεν συνίσταται απλώς στην καλή ζωή με οικονομικούς όρους, όπως υποστηρίζει σθεναρά ο Αριστοτέλης, και ο άνθρωπος έχει ανάγκη από ένα αξιόλογο πνευματικό και γνωστικό υπόβαθρο. Σύμφωνα με τον Σωκράτη, ο άνθρωπος, που πραγματικά γνωρίζει τι είναι σωστό, θα κάνει πάντα αυτό που είναι σωστό. Αντίθετα, αυτός που κάνει το σωστό, χωρίς να γνωρίζει γιατί είναι σωστό, διατρέχει πραγματικά τον κίνδυνο να κάνει λάθος ανά πάσα στιγμή ο Σωκράτης τον συγκρίνει με τυφλό, που βαδίζει στον σωστό δρόμο. Είναι ουσιαστικής σημασίας για εμάς σήμερα να κατανοήσουμε ότι ήταν οι Έλληνες, πριν από οποιονδήποτε άλλο λαό της αρχαιότητας, που αγαπούσαν τη γνώση για τη γνώση. Για αυτούς, το να βλέπουν τα πράγματα όπως ακριβώς είναι, το να διακρίνουν καθαρά το νόημά τους και να προσαρμόζουν τις σχέσεις τους, όταν ήταν απαραίτητο, δεν ήταν απλώς μία ενστικτώδης αντίδραση, αλλά το πάθος τους για τη ζωή. Αυτό 20