Η καλλιέργεια αρωµατικών φυτών για παραγωγή ξηρού προϊόντος και αιθέριων ελαίων

Transcript

1 Η καλλιέργεια αρωµατικών φυτών για παραγωγή ξηρού προϊόντος και αιθέριων ελαίων Βασιλικός Αγγλικά Βasil, Γαλλικά Βasilic, Γερµανικά Basilienkraut Tαξινόµηση: Ανήκει στην οικογένεια Lamiaceae (Labiatae) Χειλανθή και στο είδος Οcimum basilicum. Yπάρχουν πολλές ποικιλίες και υβρίδια, που οφείλονται στην εύκολη διασταύρωση και τον πολυµορφισµό (λεπτόφυλλος, πλατύφυλλος, αραιόφυλλος, συµπαγής, πράσινος, κόκκινος κτλ.). Π ε ρ ι γραφή φυτού: Είναι φυτό µονοετές, ύψους αναλόγως της ποικιλίας, εκ. Έχει φύλλα αντίθετα και άνθη λευκά ή λευκορόδινα, τα οποία σχηµατίζουν ακραίο στάχυ. Υπάρχει και µία ποικιλία, γνωστή ως Αθάνατη, η οποία είναι πολυετής. Εδαφοκλιµατολογικές συνθήκες: Ευδοκιµεί σε χωράφια µέσης σύστασης, πλούσια, ποτιστικά, µε καλή αποστράγγιση. Ο βασιλικός, κατά την περίοδο του χειµώνα που οι θερµοκρασίες είναι χαµηλές, καταστρέφεται. Οι πιο ιδανικές θερµοκρασίες για την ανάπτυξή του είναι αυτές που κυµαίνονται γύρω στους Κελσίου. Πολλαπλασιασµός: Γίνεται µε σπόρο. Εποχή και τρόπος φύτευσης: Ο βασιλικός µεταφυτεύεται από τα σπορεία όταν έχει ύψος 10 εκ. περίπου, από τα µέσα Απριλίου µέχρι τα µέσα Μ α ΐου. Οι αποστάσεις φύτευσης είναι: µεταξύ των γραµµών εκ. και πάνω στη γραµµή, από φυτό σε φυτό, πάλι εκ. Εποχή Άν θ η σ η ς : Ι ο ύ ν ι ο ς - Α ύ γ ο υ σ τ ο ς. Καλλιεργητικές φροντίδες α) Καταπολέµηση ζιζανίων: Λόγω του ότι ο βασιλικός είναι επιπολαιόρριζο φυτό δεν πρέπει να γίνονται πολλά σκαλίσµατα, διότι καταστρέφεται µεγάλο µέρος του ριζικού του συστήµατος. Είναι προτιµότερο να γίνονται βοτανίσµατα. Τα προφυτρωτικά ζιζανιοκτόνα που χρησιµοποιούνται είναι το Λινιούρ ο ν, Ναπροπαµάιτ, Οξανταϊαζόν κτλ. Τα µεταφυτρωτικά είναι το Μπεν τ α ζ ό ν, Πιριντέιν κτλ. Για τα πολυετή αγροστώδη χρησιµοποιούνται τα ζιζανιοκτόνα Φιουζιλέιτ, Γκάλαντ, Λέιζερ κ.ά. β) Συλλογή: Το φυτό συλλέγεται όταν βρίσκεται στην πλήρη άνθηση, κόβοντας ολόκληρο το φυτό σε ύψος 10 εκ. από το έδαφος ή κόβοντας τις ανθοφόρες κορυφές. Στην πρώτη περίπτωση γίνονται 3-4 συλλογές και στη δεύτερη 6-7 συλλογές. 2

2 γ) Άρδευση: Ο βασιλικός θεωρείται ποτιστική καλλιέργεια και αρδεύεται αναλόγως του εδάφους και των κλιµατολογικών συνθηκών, κάθε 4-5 µέρες. Για τον έλεγχο της άρδευσης θα πρέπει να εφαρµόζεται βελτ ι ω µ έ- νο σύστηµα άρ δ ε υ σ η ς. δ) Λίπανση: Εάν δεν υπάρχει χηµική ανάλυση εδάφους, η οποία να αποτελέσει τη βάση της ορθολογιστικής λίπανσης, τότε γίνεται µια βασική λίπανση µε τον τύπο λιπάσµατος σε ποσότητα 50 κιλών κατά δεκάριο και µετά από κάθε εκκοπή δίνονται κιλά κατά δεκάριο Θειϊκής Αµµωνίας (21-0-0). Ιδιότητες: Τονωτικό στοµάχου, αντιφυσητικό, γαλακτογόνο, διουρητικό, ευστόµαχο, σπασµολυτικό, ορεκτικό, εµµηναγωγικό, διώχνει τους νευρικούς πονοκεφάλους, βοηθά την αδύνατη µνήµη και τη νευρική αϋπνία κ.ά. Χρήση: Χρησιµοποιείται ως τσάι (φρέσκος και ξηρός), στις σαλάτες (φρέσκος), και το αιθέριο έλαιό του στην αρωµατοποιία, φαρµακοποιία και σαπωνοποιία. Σπατζιά (Φασκόµηλο) Αγγλικά Sage, Γαλλικά Sauge, Γερµανικά Salbei Ταξινόµηση: Το φυτό αυτό ανήκει στην οικογένεια Lamiaceae (Labiatae), Χειλανθή και στο γένος Salvia. Yπάρχουν πάρα πολλά είδη φασκόµηλου, αλλά τα πιο εµπορικά είναι η Salvia fruticosa (Kυπριακή), η Salvia officinalis και S. triloba. Περιγραφή φυτού: Τα είδη του γένους Salvia είναι πολυετείς µικροί θά- µνοι µε βλαστούς τετραγωνικούς, άνθη γαλαζοϊώδη και φύλλα αντίθετα, έµµισχα, το δε φυτό έχει ύψος εκ. Εδαφοκλιµατολογικές συνθήκες: Το φασκόµηλο αναπτύσσεται σε ποικιλία ε δ α φ ώ ν, προτιµά όµως τα µέσης σύστασης, ασβεστούχα µε καλή αποστράγγιση. Ιδανικό ph 6,2-6,4. Aκατάλληλα εδάφη θεωρούνται τα πολύ αµ- µώδη και τα βαριά συνεκτικά που συγκρατούν υγρασία. Ευδοκιµεί τόσο σε θερµές, όσο και σε ψυχρές περιοχές. Η αντοχή του στο κρύο είναι µεγάλη. Αντέχει µέχρι 25 Κελσίου. Πολλαπλασιασµός: Τα είδη της σάλβια πολλαπλασιάζονται µε σπόρο, ορισµένες όµως φορές ο πολλαπλασιασµός γίνεται και µε µοσχεύµατα και παραφυάδες. 3

3 Εποχή και τρόπος φύτευσης: Η καλύτερη εποχή φύτευσης της φασκο- µηλιάς στο χωράφι είναι το φθινόπωρο (Οκτώβριος-Νοέµβριος), όµως µπορεί να γίνει και την άνοιξη (Φεβρουάριος-Μάρτιος). Οι αποστάσεις φύτευσης µεταξύ των γραµµών είναι 2 µέτρα και των φυτών πάνω στις γραµµές 1 µέτρο. Εποχή άνθησης: Απρίλιος-Ιούλιος, ανάλογα µε το υψόµετρο που βρίσκεται η φυτεία. Διάρκεια ζωής της καλλιέργειας: Όταν οι εδαφοκλιµατολογικές συνθήκες είναι κατάλληλες και γίνονται οι σωστές περιποιήσεις, η διάρκεια ζωής του φασκόµηλου ανέρχεται στα χρόνια. Συλλογή: Η καλύτερη εποχή συλλογής είναι όταν το φυτό είναι λίγο πριν την άνθηση. Στις χαµηλές περιοχές η συλλογή αρχίζει από τον Απρίλιο, στις δε ορεινές κατά τους µήνες Ιούνιο και Ιούλιο. Στις καλλιεργούµενες φυτείες, τον πρώτο χρόνο γίνεται µόνο µια συλλογή, ενώ το δεύτερο χρόνο και µετά γίνονται 2-3 συλλογές. Η πρώτη συλλογή γίνεται τον Απρίλιο, η δεύτερη Ιούλιο και η τρίτη το Σεπτέµβριο. Κατά τη συλλογή αφαιρούνται οι βλαστοί λίγο πιο πάνω από τη διασταύρωση των πρώτων βλαστών. Μετά την αποξήρανση παίρνουµε τα φύλλα και τους ανθούς. Καλλιεργητικές φροντίδες: Βασική καλλιεργητική φροντίδα είναι η καταπολέµηση των ζιζανίων, η οποία γίνεται µε σκαλίσµατα, βοτανίσµατα και µε τη χρήση ζιζανιοκτόνων. Προφυτρωτικά, χρησιµοποιείται το Λένασιλ και µεταφυτρωτικά το Μπενταζόν. Οι ανάγκες σε νερό και λιπάσµατα είναι πολύ περιορισµένες. Ιδιότητες: Η πιο αξιοσηµείωτη θεραπευτική δράση του φασκόµηλου είναι ότι παρεµποδίζει την εφίδρωση. Η δράση αυτή αρχίζει δύο ώρες µετά την πρόσληψη του τσαγιού και µπορεί να κρατήσει ορισµένες µέρες. Άλλες ιδιότητες του είναι: τονωτικό, σπασµολυτικό, αντιδιαρροϊκό, αντιφυσητικό, αποχρεµπτικό, αντιπυρετικό, ευστόµαχο, υπερτασικό για ορισµένα είδη, όπως η σπατζιά Salvia officinalis και αντιβηχικό. Χρήση: Τα φύλλα και οι ανθοί (φρέσκοι ή ξηροί) χρησιµοποιούνται ως τσάι, το δε αιθέριο έλαιο στην αρωµατοποιία, φαρµακοποιία και στον αρω- µατισµό διαφόρων τροφίµων, κονσέρβων και σαλτσών. 4

4 Λεβάντα Αγγλικά Lavender, Γαλλικά Lavande, Γερµανικά Lavendel Tαξινόµηση: Η Λεβάντα ανήκει στην οικογένεια Lamiaceae (Labiatae) Χειλανθή και στο γένος Lavandula. To γένος αυτό περιλαµβάνει περί τα 30 είδη, τα σπουδαιότερα των οποίων είναι: α. Lavandula vera DCL. β. Lavandula spica L. γ. Lavandula stoechas (µυροφόρα) δ. Lavandula hybrida Rev. Περιγραφή φυτού: Το πιο παραγωγικό είναι το υβρίδιο Lavandula hybrida Rev. το οποίο προήλθε από τη διασταύρωση των ειδών L. vera x L. spica. Eίναι µικρός αειθαλής θάµνος που το ύψος του κυµαίνεται µεταξύ 30 και 80 εκ. Τα άνθη του έχουν χρώµα βαθύ κυανό, έχει βλαστό όρθιο, τετραγωνικό και τα φύλλα του είναι αντίθετα, γραµµοειδή, τεφροπράσινα. Εδαφοκλιµατολογικές συνθήκες: Ο ι εδαφοκλιµατολογικές συνθήκες επηρεάζουν τη χηµική σύνθεση και γενικά την ποιότητα του παραγόµενου αιθέριου ελαίου, καθώς και την παραγόµενη ποσότητα. Η λεβάντα µπορεί να καλλιεργηθεί σε οποιοδήποτε έδαφος, εκτός από τα πολύ αργιλώδη που συγκρατούν υγρασία. Για παραγωγή όµως πολύ καλής ποιότητας αιθέριου ελαίου συστήνονται τα ελαφρά χαλικώδη και ασβεστούχα εδάφη. Όσο περισσότερη είναι η περιεκτικότητά τους σε ενεργό ασβέστιο τόσο καλύτερη είναι η ποιότητα του αιθέριου ελαίου. Η λεβάντα, για να παραγάγει καλή ποιότητα αιθέριου ελαίου, χρειάζεται µεγάλη ηλιοφάνεια και ξηρό αέρα. Πρέπει να αποφεύγονται περιοχές στις οποίες παρουσιάζονται παγετοί κατά την άνοιξη. Το υψόµετρο έχει µεγάλη σηµασία για την καλλιέργεια της λεβάντας. Το καταλληλότερο υψόµετρο για την Lavandula spica L. είναι µέτρα, για τη Lavandula hybrida Rev µέτρα και για τη Lavandula vera DCL µέτρα. Πολλαπλασιασµός: Γίνεται µε σπόρο, µοσχεύµατα και µε παραφυάδες. Το υβρίδιο L. hybrida πολλαπλασιάζεται µε µοσχεύµατα και µε παραφυάδες διότι δεν παράγει σπόρο. Εποχή και τρόπος φύτευσης: Η εποχή φύτευσης της λεβάντας είναι τόσο το φθινόπωρο όσο και η άνοιξη. Οι αποστάσεις φύτευσης είναι ανάλογες του είδους: για µεν τη Lavandula vera DCL. κυµαίνονται γύρω στο 1 µέτρο τόσο µεταξύ των γραµµών όσο και µεταξύ των φυτών πάνω στη γραµµή, για δε το υβρίδιο Lavandula hybrida Rev. είναι 2 µέτρα µεταξύ των γραµµών και 1 µέτρο απέχουν τα φυτά µεταξύ τους πάνω στις γραµµές. 5

5 Εποχή άνθησης: Η Lavandula stoehas ανθίζει κατά τον Απρίλιο-Μάιο, η Lavandula vera DCL. τον Ιούνιο-Ιούλιο και η Lavandula hybrida Rev. κατά τον Ιούνιο-Ιούλιο. Διάρκεια καλλιέργειας: Η διάρκεια ζωής της καλλιεργούµενης λεβάντας είναι ανάλογη των περιποιήσεων και των εδαφοκλιµατολογικών συνθηκών, γύρω στα χρόνια. Καλλιεργητικές φροντίδες α) Καταπολέµηση ζιζανίων: Γίνεται είτε µε σκαλίσµατα και βοτανίσµατα, είτε µε τη χρήση ζιζανιοκτόνων. Τα πιο κατάλληλα προφυτρωτικά ζιζανιοκτόνα είναι το Οξανταϊαζόν, Χλωρινταζόν και ως µεταφυτρωτικό το Μπενταζόν. Γίνεται ένας ψεκασµός το Φεβρουάριο. Όταν υπάρχει µεγάλο πρόβληµα γίνεται και δεύτερο ψεκασµός το Δεκέµβριο. β) Λίπανση: Η προσθήκη κοπριάς, 3-4 τόνους κατά δεκάριο, και χηµικών λιπ α σ µ ά τ ω ν, κιλά κατά δεκάριο, συµβάλλουν στην αύξηση της παραγωγής ανθέων (πειράµατα στην Ελλάδα έδωσαν αύξηση µέχρι και 50%) χωρίς να επηρεάζουν τη χηµική σύνθεση του παραγόµενου αιθέριου ε λ α ί ο υ. γ) Συλλογή: Η συλλογή γίνεται όταν το φυτό βρίσκεται στο στάδιο της πλήρους άνθησης και ο καιρός είναι καλός και ξηρός. Όταν η έκταση της λεβάντας είναι µικρή, συλλέγεται από εργάτες που χρησιµοποιούν δρεπάνια, ενώ όταν η έκταση είναι µεγάλη χρησιµοποιούνται ειδικές χορτοκοπτικές µηχανές, αυτοκίνητες ή ελκόµενες. δ) Καταπολέµηση εχθρών και ασθενειών i) Σήψη ριζών: Οφείλεται στους µύκητες Armillaria mellea Vahler Fr και Rosellina necatrix Prill. Σε περίπτωση εµφάνισης κηλίδας στο χωράφι απο- µ ακρύνονται τα φυτά και γίνεται απολύµανση µε τη µέθοδο της ηλιοαπολύµανσης. ii) Άλλες ασθένειες ή εχθροί που προκαλούν πρόβληµα δεν παρουσιάστηκαν στην Κύπρο. ε) Άρδε υ σ η : Οι ανάγκες του φυτού σε νερό είναι περιορισµένες. Κατάχρηση νερού ευνοεί τις σηψιρριζίες. Για τις εµπορικές καλλιέργειες, µε το σύστηµα άρδευσης των σταγόνων δηµιουργούνται ιδανικές συνθήκες αερισµού και υ γρασίας στο έδαφος, καθώς και µείωση της ανάπτυξης των ζιζανίων. Ιδιότητες: Αντιδιαρροϊκό, αεραγωγό, τονωτικό, αντισπασµωδικό, αντισηπτικό, αντιασθµατικό, χολαγωγό. Επίσης, απωθεί (διώχνει) το σκόρο. 6

6 Χρήση: Το αιθέριο έλαιό της χρησιµοποιείται στην αρωµατοποιία, φαρµακευτική και σαπωνοποιία. Η χρησιµοποίησή της ως τσαγιού πρέπει να γίνεται µε πολλή προσοχή, αν είναι δυνατό να αποφεύγεται, εκτός από το είδος Lavandula officinalis. Kάππαρη Αγγλικά Caperbush, Γαλλικά Caprier commun, Γερµανικά Κapernstrauch Tαξινόµηση: H κάππαρη ανήκει στην οικογένεια Capparidaceae που περιλαµβάνει πολλά είδη, όπως το Capparis spinosa L. (µε αγκάθια) και το Capparis avata Dest (χωρίς αγκάθια) τα οποία αυτοφύονται στις παραµεσόγειες χώρες. Περιγραφή φυτού: Είναι θάµνος ύψους 1-1,50 µέτρων µε πολλούς βλαστούς, που µερικοί είναι πλάγιοι και άλλοι όρθιοι, µε φύλλα αυγοειδή εναλλασσόµενα. Τα άνθη της κάππαρης έχουν τέσσερα λευκά πέταλα, µακρύ ποδίσκο και πολυάριθµους στήµονες. Εδαφοκλιµατολογικές συνθήκες: Το φυτό αναπτύσσεται σε ποικιλία εδαφών, εκτός από τα πολύ αργιλώδη και αµµώδη. Προτιµά όµως τα µέσης σύστασης, καλά αποστραγγιζόµενα ασβεστώδη, χαλικώδη εδάφη. Ευδοκιµεί σε διάφορες περιοχές µε ήπιο χειµώνα. Τη συναντούµε από τα παραθαλάσσια µέχρι το υψόµετρο των 900 µέτρων. Πολλαπλασιασµός: Πολλαπλασιάζεται µε σπόρο, αφού προηγουµένως επεξεργαστεί µε Θειικό Οξύ. Ο σπόρος, αφού καθαριστεί, τοποθετείται σε Θειικό Οξύ (98%) για 15 λεπτά, µετά πλένεται µε άφθονο νερό και κατόπιν µπαίνει σε διάλυµα Γιββερελίνης για µια ώρα. Επίσης, πολλαπλασιάζεται µε έριζα µοσχεύµατα, κατά τον Ιούλιο. Εποχή και τρόπος φύτευσης: Η εποχή φύτευσης της καππαριάς είναι η περίοδος Φεβρουαρίου-Μαΐου. Οι αποστάσεις φύτευσης είναι 2 µέτρα µεταξύ των γραµµών και 1 µέτρο τα φυτά πάνω στη γραµµή. Εποχή άνθησης: Μάιος-Αύγουστος. Συλλογή: Τον πρώτο και δεύτερο χρόνο δε συλλέγονται βλαστοί. Η κάππαρη φθάνει στην πλήρη παραγωγή της τον τρίτο χρόνο. Η περίοδος µαζέµατος των βλαστών είναι αρχές Απριλίου τέλος Μαΐου και του «κουτρουβιού» αρχίζει από το Μάιο και διαρκεί µέχρι τον Αύγουστο. Στο διάστηµα αυτό γίνονται 9-12 συλλογές κάθε 8-12 µέρες. 7

7 Καλλιεργητικές φροντίδες α) Άρδευση: Η καππαριά µπορεί να καλλιεργηθεί τόσο σαν ξηρική όσο και αρδευόµενη. Οι ανάγκες σε νερό στην αρδευόµενη είναι περιορισµένες. Σε εµπορικές καλλιέργειες θα πρέπει να γίνεται εγκατάσταση του βελτιωµένου συστήµατος άρδευσης των σταγόνων. β) Λίπανση: Στην ξηρική καλλιέργεια τοποθετούνται κιλά ανά δεκάριο και στην ποτιστική κιλά ανά δεκάριο , ενώ στην αρδευόµενη η ποσότητα µπορεί να φτάσει τα κιλά κατά δεκάριο. γ) Η κάππαρη προσβάλλεται συχνά από το σκουλήκι του εντόµου Pieris brassicae. Iδιότητες: Ορεκτικό, τονωτικό, αντιαναιµικό, αφροδισιακό, διουρητικό και αντιαρτηριοσκληρωτικό. Χ ρ ή σ η : Οι τρυφεροί βλαστοί, τα µικρά µπουµπούκια και οι τρυφεροί καρποί, που διατηρούνται σε άλµη και ξίδι, χρησιµοποιούνται στις σαλάτες ως ορεκτικό. Δίκταµος Ταξινόµηση: Ανήκει στην οικογένεια Lamiaceae (Labiatae) Χειλανθή και στο είδος Οriganum dictamus. Yπάρχουν τρεις παραλλαγές: ο πλατύφυλλος, ο στενόφυλλος και ο µεσόφυλλος δίκταµος που είναι και ο καλύτερος. Περιγραφή φυτού: Ο δίκταµος είναι φυτό ποώδες, πολυετές, φρυγανώδες µε πολλούς βλαστούς σαν νήµατα, µε πυκνό άσπρο τρίχωµα, µε φύλλα ωοειδή, µήκους 8-10 χιλιοστά µε πυκνό άσπρο τρίχωµα. Τα άνθη του σχηµατίζουν κόρυµβους και έχουν χρώµα ανοιχτό ρόδινο. Εδαφοκλιµατολογικές συνθήκες: Ευδοκιµεί σε εδάφη αµµοαργιλώδη που αποστραγγίζουν εύκολα. Αναπτύσσεται σε δροσερές ηµιορεινές και πεδινές περιοχές. Πρέπει να αποφεύγονται περιοχές όπου φυσούν δυνατοί ανέµοι. Πολλαπλασιασµός: Γίνεται µε σπόρο, µε µοσχεύµατα και µε παραφυάδες. Εποχή και τρόπος φύτευσης: Η µεταφύτευση στο χωράφι γίνεται το φθινόπωρο (Οκτώβριο-Νοέµβριο) ή την άνοιξη (Φεβρουάριο-Μάρτιο). Οι αποστάσεις φύτευσης είναι γύρω στα 45 εκ. τόσο µεταξύ των γραµµών όσο και µεταξύ των φυτών πάνω στη γραµµή. 8

8 Εποχή άνθησης: Μάιος-Σεπτέµβριος. Διάρκεια ζωής της φυτείας: Λόγω της εντατικής εκµετάλλευσης της φυτείας, η διάρκεια της οικονοµικής της ζωής είναι 4-5 χρόνια. Καλλιεργητικές φροντίδες α) Άρδευση: Το πότισµα πρέπει να γίνεται µε προσοχή και σε αραιά χρονικά διαστήµατα, γιατί µε την κατάχρηση του νερού καταστρέφεται η ποιότητα του προϊόντος. β) Καταπολέµηση ζιζανίων: Η καταπολέµηση των ζιζανίων γίνεται µε τα σκαλίσµατα ή βοτανίσµατα είτε και µε την ηλιοαπολύµανση πριν τη φύτευσ η. γ) Λίπανση: Μια βασική λίπανση κάθε χρόνο, µε λίπασµα του τύπου , σε ποσότητα κιλά ανά δεκάριο, θεωρείται ικανοποιητ ι κ ή. Η προσθήκη οργανικής ουσίας (κοπριάς), 3-4 τόνοι κατά δεκάριο, συµβάλλει στην ανάπτυξη υγιών βλαστών µε πλούσιο φύλλωµα. δ) Συλλογή: Το φυτό συλλέγεται όταν βρίσκεται στο στάδιο της άνθησης. Γίνονται 3-5 κοψίµατα το χρόνο. Ιδιότητες: Αιµοστατικό, τονωτικό, εµµηναγωγό, αντισηπτικό, ευστόµαχο, αντιδυσεντερικό, διουρητικό. Χρήση: Ο δίκταµος (φρέσκος ή ξηρός) χρησιµοποιείται ως ρόφηµα (κρύο ή ζεστό). Το αιθέριο έλαιό του χρησιµοποιείται στη φαρµακευτική και στην παρασκευή βερµούτ. Μαντζουράνα Αγγλικά Marjoram, Γαλλικά Marjolaine, Γερµανικά Majoram Ταξινόµηση: Aνήκει στην οικογένεια Lamiaceae (Labiatae), Χειλανθή και στο είδος Οriganum majorana L. ή Majorana hortensis Moench. Περιγραφή φυτού: Πολυετής πόα. Ύψος εκ. Φυτό χνουδωτό µε διακλαδισµένα όρθια στελέχη. Φύλλα µικρά στρογγυλά. Άνθη µικρά λευκοπράσινα κατά κορύµβους. Εδαφοκλιµατολογικές συνθήκες: Η µαντζουράνα ευδοκιµεί σε εδάφη πλούσια που αποστραγγίζονται καλά. Το φυτό δεν αντέχει στην ξηρασία και πρέπει να αρδεύεται. Προτιµά περιοχές µε µάλλον ήπιο κλίµα. Σε ψυχρές περιοχές υποφέρει. 9

9 Πολλαπλασιασµός: Γίνεται µε σπόρο και µε παραφυάδες. Εποχή και τρόπος φύτευσης: Τα φυτά της µαντζουράνας µπορούν να µεταφυτευτούν στο χωράφι από το σπορείο το φθινόπωρο ή την άνοιξη. Η πρώιµη φθινοπωρινή µεταφύτευση είναι καλύτερη από την ανοιξιάτικη. Οι αποστάσεις φύτευσης είναι 45 εκ. µεταξύ των γραµµών και εκ. µεταξύ των φυτών πάνω στις γραµµές. Άνθηση: Ιούνιος-Σεπτέµβριος. Διάρκεια ζωής: Όταν το φυτό έχει τις αναγκαίες περιποιήσεις, η φυτεία διαρκεί χρόνια. Καλλιεργητικές φροντίδες α) Καταπολέµηση ζιζανίων: Η καταπολέµηση των ζιζανίων γίνεται είτε µε το σκάλισµα είτε µε ζιζανιοκτόνα. Για µεν τα αγροστώδη µπορεί να χρησιµοποιηθεί το Φιουζιλέιτ, Γκάλαντ, Λέιζερ κ.ά., για δε τα πλατύφυλλα και στενόφυλλα ετήσια µπορεί να χρησιµοποιηθεί το Τερπασίλ (Sinbar). β) Λίπανση: Γίνεται µια λίπανση το Νοέµβριο-Δεκέµβριο µε κιλά/δεκάριο Η προσθήκη καλής ποιότητας κοπριάς συµβάλλει σηµαντικά στην αύξηση της ποιότητας της παραγωγής τόσο των φύλλων όσο και των ανθέων χωρίς τούτο να επιφέρει µείωση των αιθέριων ελαίων. γ) Συλλογή: Η συλλογή γίνεται µε δρεπάνια ή µε χορτοκοπτική µηχανή. Γι α να πάρουµε αιθέριο έλαιο, η καλύτερη εποχή είναι όταν το φυτό είναι σε πλήρη άνθηση. Στην περίπτωση που η µαντζουράνα θα χρησιµοποιηθεί για τα ξηρά της φύλλα, τότε η συγκοµιδή γίνεται λίγο πριν την άνθηση. Αν θα διατεθεί σε φρέσκια µορφή κόβεται όταν το φυτό έχει ύψος 20 εκ. Ιδιότητες: Χωνευτικό, διουρητικό, αποχρεµπτικό, αντισπασµωδικό, αντινευραλγικό, αντιεµετικό, υποτασικό, αντιδιαβητικό. Χρήση: Το αιθέριο έλαιο της µαντζουράνας χρησιµοποιείται στην αρωµατοποιία και φαρµακοποιία. Χρησιµοποιείται φρέσκια και ξηρή, ως άρτυµα σε διάφορα φαγητά. Επίσης, χρησιµοποιείται ως ρόφηµα. Δεντρολίβανο (Λασµαρί) Αγγλικά Rosmarin, Γαλλικά Romarin, Γερµανικά Rosmarin Ταξινόµηση: Aνήκει στην οικογένεια Lamiacea (Lamiatae) Χειλανθή, στο είδος Rosmarinus officinalis. 10

10 Περιγραφή φυτού: Πολυετής µικρός θάµνος που φθάνει µέχρι 1 µέτρο ύψος. Φύλλα λογχοειδή, παχιά, δερµατώδη, βαθυπράσινα, άµισχα και άνθη µικρά µε χρώµα κυανόλευκο, πολλά µαζί στις µασχάλες των φύλλων. Εδαφοκλιµατολογικές συνθήκες: Το δεντρολίβανο ευδοκιµεί σε ποικιλία εδαφών εκτός από τα βαριά που δεν αποστραγγίζονται καλά. Το δεντρολίβανο αναπτύσσεται καλύτερα σε θερµές περιοχές. Εντούτοις, δείχνει αξιόλογη αντοχή στις χαµηλές θερµοκρασίες του χειµώνα. Το φυτό αυτό µπορεί να αναπτυχθεί τόσο ξηρικό όσο και ποτιστικό. Η προσθήκη οργανικής ουσίας κρίνεται απαραίτητη, τουλάχιστο στις ξηρικές καλλιέργειες, γιατί τούτο αυξάνει την ικανότητα του εδάφους να συγκρατεί θρεπτικά στοιχεία σε διαθέσιµες µορφές και νερό, προς όφελος των φυτών. Πολλαπλασιασµός: Γίνεται κυρίως µε µοσχεύµατα. Εποχή και τρόπος φύτευσης: Η καλύτερη εποχή εγκατάστασης της φυτείας είναι νωρίς την άνοιξη. Οι αποστάσεις φύτευσης είναι 1,5-2 µέτρα µεταξύ των γραµµών και 1 µέτρο (το ένα φυτό από το άλλο) πάνω στη γρ α µ µ ή. Εποχή άνθησης: Διαρκεί σχεδόν όλο το χρόνο. Καλλιεργητικές φροντίδες α) Καταπολέµηση ζιζανίων: Ο καλύτερος τρόπος καταπολέµησης των ζιζανίων είναι το σκάλισµα διότι βοηθά στην καλύτερη ανάπτυξη των φυτών. Από τον τρίτο χρόνο και µετά τα φυτά καλύπτουν σχεδόν όλη την επιφάνεια του χωραφιού µε αποτέλεσµα να αναπτύσσονται λίγα ζιζάνια τα οποία βγάζουµε µε το χέρι. β) Άρδευση: Παρόλο που το δεντρολίβανο αναπτύσσεται και ξηρικό, εντούτοις αν αρδευτεί θα δώσει περισσότερο προϊόν και κυρίως όταν το προϊόν προορίζεται για φρέσκο. Η άρδευση θα πρέπει να γίνεται µε βελτιωµένο σύστηµα άρδευσης, κατά προτίµηση των σταγόνων. γ) Λίπανση: Στις µη αρδευόµενες καλλιέργειες η προσθήκη κιλών κατά δεκάριο ενός λιπάσµατος του τύπου νωρίς την άνοιξη κρίνεται ικανοποιητική, ενώ στις αρδευόµενες καλλιέργειες χρειάζονται επιπρόσθετα άλλα κιλά Νιτρικής Αµµωνίας (34,5-0-0) σε 3-4 δόσεις, από τα µέσα Μαΐου µέχρι τα τέλη Ιουλίου. δ) Συλλογή: Η συλλογή γίνεται ολόχρονα φτάνει να υπάρχει τρόπος αποξήρανσης όταν χρησιµοποιείται ξηρό. Στην πλήρη απόδοση του το φυτό φτάνει κατά τον τρίτο χρόνο. Ιδιότητες: Εξαίρετο τονωτικό και σπασµολυτικό, ευστόµαχο, χολαγωγό, αντιρευµατικό, αντιδιαβητικό, εµµηναγωγό, καρδιοτονωτικό, υπερτασικό, αποχρεµπτικό, αντισηπτικό κ.ά. 11

11 Χρήση: Τα φύλλα και τα άνθη χρησιµοποιούνται ως άρτυµα σε διάφορα φ α γ η τ ά. Το αιθέριο έλαιό του χρησιµοποιείται στη φαρµακοποιία και σαπωνοποιία. Μέλισσα η Φαρµακευτική Αγγλικά Balm, Γαλλικά Melisse, Γερµανικά Melisse, Zitronenkraut Tαξινόµηση: Ανήκει στην οικογένεια Lamiaceae (Labiatae), Χειλανθή, στο είδος Μellissa officinalis. Περιγραφή φυτού: Πολυετής πόα, ύψους εκ. Φύλλα µεγάλα, αυγοειδή, οδοντωτά, µε οσµή λεµονιού και άνθη µικρά λευκά. Εδαφοκλιµατολογικές συνθήκες: Ευδοκιµεί σε γόνιµα εδάφη που συγκρατούν υγρασία. Ακατάλληλα θεωρούνται τα πολύ υγρά και συνεκτικά. Η µέλισσα µπορεί να αναπτυχθεί τόσο σε θερµές όσο και σε ψυχρές περιοχές. Πιο κατάλληλες περιοχές είναι οι ηµιορεινές µε ήπιο χειµώνα και δροσερό καλοκαίρι. Πολλαπλασιασµός: Γίνεται µε σπόρο και µε παραφυάδες. Εποχή και τρόπος φύτευσης: Η µέλισσα φυτεύεται στο χωράφι το φθινόπωρο και την άνοιξη, αλλά καλύτερη εποχή θεωρείται το φθινόπωρο. Οι αποστάσεις φύτευσης είναι, µεταξύ των γραµµών 45 εκ. και τα φυτά πάνω στις γραµµές εκ. Εποχή άνθησης: Ιούνιος-Αύγουστος. Καλλιεργητικές φροντίδες α) Καταπολέµηση ζιζανίων: Η καταπολέµηση των ζιζανίων γίνεται µε το σκάλισµα, διότι ακόµη δε βρέθηκε το κατάλληλο ζιζανιοκτόνο. β) Άρδευση: Η µέλισσα έχει µεγάλες ανάγκες σε νερό, γι αυτό κατά την καλοκαιρινή περίοδο αρδεύεται συστηµατικά. Είναι αρδευόµενη καλλιέργεια και γι αυτό το λόγο, µε την εγκατάσταση της φυτείας, θα πρέπει να εφαρµοστεί και βελτιωµένο σύστηµα άρδευσης. Ανάλογα µε την εποχή του χρόνου είναι και οι απαιτήσεις της σε νερό. Η ετοιµασία προγράµµατος άρδευσης για τη µέλισσα είναι απαραίτητη για την καλύτερη ανάπτυξή της. γ) Λίπανση: Γίνεται µια λίπανση το Νοέµβριο-Δεκέµβριο µε τον τύπο λιπάσµατος στη δόση κιλά κατά δεκάριο και 10 κιλά Θειική Αµµωνία (21-0-0) µετά από κάθε κόψιµο. 12

12 Συλλογή: Κατά τον πρώτο χρόνο της φύτευσης γίνεται µόνο µια συλλογή τον Ιούλιο-Αύγουστο, στα επόµενα χρόνια γίνονται 2-3 συλλογές, η πρώτη τον Ιούνιο, η δεύτερη τον Αύγουστο και η τρίτη το Σεπτέµβριο. Την εποχή της συλλογής τα φυτά πρέπει να βρίσκονται στην αρχή της άνθησης. Διάρκεια ζωής της καλλιέργειας: 9-10 χρόνια. Ιδιότητες: Διεγερτικό σωµατικά και πνευµατικά, τονωτικό για την καρδιά, τον εγκέφαλο και το πεπτικό σύστηµα, χωνευτικό, υποστατικό, καταπραϋντικό, σπασµολυτικό, αντιφυσητικό και ανθελµινθικό. Χ ρ ή σ η : Το αιθέριο έλαιό του χρησιµοποιείται στην αρωµατοποιία, φαρ- µ α κ ο π ο ι ί α και στην παρασκευή βε ρ µ ο ύ τ. Τα ξηρά φύλλα χρησιµοποιούνται ως τσάι. Θυµάρι Αγγλικά Τhyme, Γαλλικά Thym, Γερµανικά Τhymian Ταξινόµηση: Ανήκει στην οικογένεια Lamiaceae (Labiatae) Χειλανθή. Υπάρχουν δύο είδη θυµαριού που είναι αυτοφυή στην Κύπρο, το Τhymus capitatus L. και το Τhymus integer Griseb. To καλλιεργούµενο στην Κύπρο είναι το Τhymus vulgaris L. Περιγραφή φυτού: Το κοινό θυµάρι (καλλιεργήσιµο) Τhymus vulgaris είναι µικρός θάµνος που το ύψος του δεν ξεπερνά τα 40 εκ. Έχει χρώµα γκριζωπό πράσινο. Στελέχη ξυλώδη, ανορθωµένα, πολύ διακλαδισµένα, φύλλα µικρά ωοειδή ρόδινα σε κόρυµβο. Εδαφοκλιµατολογικές συνθήκες: Το θυµάρι ευδοκιµεί σε θερµές και ψυχρές περιοχές αλλά αναπτύσσεται καλύτερα σε ηµιορεινές περιοχές σε ποικιλία εδαφών, φτάνει να έχουν καλή αποστράγγιση και να είναι πλούσια σε οργανική ουσία. Πολλαπλασιασµός: Γίνεται µε σπόρο και µε παραφυάδες. Εποχή και τρόπος φύτευσης: Το θυµάρι φυτεύεται στο χωράφι το φθινόπωρο. Εάν για οποιοδήποτε λόγο δε φυτευτεί την εποχή αυτή τότε µπορεί να φυτευτεί νωρίς την άνοιξη. Οι αποστάσεις φύτευσης είναι 45 εκ. µεταξύ των γραµµών και µεταξύ των φυτών πάνω στις γραµµές. Εποχή άνθησης: Μάιος-Οκτώβριος. 13

13 Καλλιεργητικές φροντίδες α) Καταπολέµηση ζιζανίων: Για την καταπολέµηση των ζιζανίων γίνεται σκάλισµα. β) Άρδευση: Το κοινό θυµάρι, και κυρίως όταν θα χρησιµοποιηθεί ως φρέσκο για εξαγωγή, χρειάζεται συστηµατική άρδευση. γ) Λίπανση: Κατά τη βασική λίπανση χρησιµοποιούνται κιλά κατά δεκάριο του λιπάσµατος Η λίπανση γίνεται κατά κανόνα νωρίς την άνοιξη (Μάρτιο-Απρίλιο). δ) Συλλογή: Η συλλογή για ξηρό θυµάρι γίνεται όταν το φυτό είναι σε πλήρη άνθηση (Μάιο). Γίνονται συνήθως 2-3 κοψίµατα. Όταν θα χρησιµοποιηθεί για φρέσκο, τότε κόβεται πριν ανθίσει, όταν έχει ύψος 15 εκ. Ιδιότητες: Είναι χωνευτικό, αντιφυσητικό, τονωτικό, εξασφαλίζει διαύγεια πνεύµατος, τονώνει τα νεύρα, σπασµολυτικό, αποσµητικό, διουρητικό, αντισηπτικό, βακτηριοκτόνο, αντιβηχικό, καθαρίζει το στόµα και τα δόντια καλύτερα από κάθε οδοντόπαστα. Χρήση: Χρησιµοποιείται στην αρωµατοποιία, φαρµακοποιία στην παρασκευή οδοντόπαστας, σαν ρόφηµα και στην οµοιοπαθητική. Τριανταφυλλιά η δαµασκηνή Αγγλικά Damas rose, Γαλλικά Rose de Damas, Γερµανικά Rosenbusch Tα ξ ι ν ό µ η σ η : Ανήκει στην οικογένεια Rosaceae, Ροδώδη και στο γένος Rosa που περιλαµβάνει πάρα πολλά είδη και ποικιλίες. Το είδος Rosa damascena Mill είναι το είδος που χρησιµοποιείται για την παραγωγή ροδέλαιου και ροδοστάγµατος. Περιγραφή φυτού: Η τριανταφυλλιά η δαµασκηνή είναι θαµνώδες φυτό, φυλλοβόλο, µε ύψος 1,5 µέτρα περίπου, έχει φύλλα σύνθετα από 5-7 φυλλάρια που έχουν σχήµα προµήκες ωοειδές. Τα άνθη της έχουν τριάντα πέταλα, είναι µυρωδάτα, χρώµατος ροζ-ροδοκόκκινου. Εδαφοκλιµατολογικές συνθήκες: Η τριανταφυλλιά αναπτύσσεται σε ποικιλία εδαφών, ευδοκιµεί όµως καλύτερα σε εδάφη µέσης σύστασης αµµοαργιλώδη, πλούσια σε οργανική ουσία, βαθιά και καλώς αποστραγγισµένα. Ακατάλληλα εδάφη θεωρούνται τα πολύ αµµώδη, τα όξινα και όσα συγκρατούν υπερβολική υγρ α σ ί α. Η προσαρµοστικότητα της τριανταφυλλιάς της δαµασκηνής είναι µεγάλη. Εκτός των άλλων, µπορεί να καλλιεργηθεί σχεδόν σε όλες τις περιοχές της Κύπρου, αλλά ευδοκιµεί περισσότερο στις ηµιορεινές δρο- 14

14 σερές περιοχές µε υψόµετρο µέτρα. Αντέχει στην ξηρασία και στις χαµηλές θερµοκρασίες. Πολλαπλασιασµός: Η τριανταφυλλιά πολλαπλασιάζεται µε παραφυάδες και µε µοσχεύµατα. Εποχή και τρόπος φύτευσης: Τα µοσχεύµατα και οι παραφυάδες της τριανταφυλλιάς φυτεύονται στο χωράφι το Νοέµβριο-Δεκέµβριο ή Φεβρουάριο-Μάρτιο. Οι αποστάσεις φύτευσης είναι µεταξύ των γραµµών 1,5-2 µέτρα και τα φυτά πάνω στις γραµµές απέχουν µεταξύ τους 1-1,30 µέτρα. Εποχή άνθησης: Απρίλιος-Μάιος. Καλλιεργητικές φροντίδες α) Καταπολέµηση ζιζανίων: Για µια επιτυχή καλλιέργεια τριανταφυλλιάς η καταπολέµηση των ζιζανίων είναι απαραίτητη. Αυτή γίνεται κυρίως µε την καλλιέργεια. β) Λίπανση: Κατά τη λίπανση της τριανταφυλλιάς πρέπει να είναι κανείς προσεκτικός διότι αυτή εξαρτάται στενά από τη γονιµότητα του εδάφους, το ύψος της βροχόπτωσης, τη δυνατότητα άρδευσης και από πολλούς άλλους παράγοντες. Βασική λίπανση της τάξης των 30 κιλών κατά δεκάριο του λιπάσµατος κρίνεται ικανοποιητική, και στη διάρκεια της βλαστικής περιόδου 3-4 δόσεις 8-10 κιλά κατά δεκάριο Θειικής Αµµωνίας (21-0-0) είναι αρκετή για µια πολύ καλή παραγωγή. γ) Άρδευση: Η καλλιέργεια της τριανταφυλλιάς µπορεί να γίνει ξηρική σε περιοχές µε δροσερό καλοκαίρι. Η καλλιέργεια µπορεί να γίνει και αρδεύσιµη όταν υπάρχει διαθέσιµο νερό. Οι αρδεύσεις γίνονται κάθε µέρες, ανάλογα µε τις εδαφοκλιµατολογικές συνθήκες. Το σύστηµα άρδευσης των σταγόνων είναι το πιο κατάλληλο για την τριανταφυλλιά διότι µε αυτό επιτυγχάνεται καλύτερη ανάπτυξη των φυτών όταν ποτίζεται κατά τους καλοκαιρινούς µήνες και όταν υπάρχει διαθέσιµο νερό. δ) Κλαδέµατα: Κατά τα πρώτα 3 χρόνια δε γίνεται κανένα κλάδεµα, εκτός εάν υπάρχουν ξηροί βλαστοί. Μετά τον τρίτο χρόνο αφαιρούνται όλοι οι αποξηραµένοι βλαστοί, οι γερασµένοι, οι καχεκτικοί, µέρος των λαίµαργων, και µέρος των κορυφών των βλαστών. ε) Εχθροί και ασθένειες: Οι κυριότεροι εχθροί της τριανταφυλλιάς είναι οι αφίδες, οι τετράνυχοι, η στάχτη και η σκωρίαση. στ) Συλλογή: Η συλλογή αρχίζει τον Απρίλιο και διαρκεί περί τις 30 µέρες. Η συλλογή πρέπει να γίνεται τις πρωινές ώρες και να σταµατά κατά τις 10 το πρωί. Το στάδιο στο οποίο πρέπει να βρίσκονται τα τριαντάφυλλα για να µαζευτούν είναι λίγο πριν το πλήρες άνοιγµά τους, στάδιο το οποίο διαρκεί 2 µέρες. 15

15 Χρήση-ιδιότητες: Από τα τριαντάφυλλα λαµβάνεται το ροδέλαιο και ροδόσταγµα, τα οποία χρησιµοποιούνται στην αρωµατοποιία. Από τα ροδοπέταλα παρασκευάζεται γλυκό του κουταλιού το οποίο έχει καθαρκτικές ιδιότητες. Ρίγανη Αγγλικά Οrigan, Γαλλικά Origan, Γερµαντικά Dost., Kostets και Wilder Majoran ή Origanum. Ταξινόµηση: Ανήκει στην οικογένεια Lamiaceae (Labiatae), Χειλανθή, στο γένος Οriganum. Tα κυριότερα είδη είναι Οriganum heracleoticum L., O. vulgare L., O. onites και Ο. dubium. Tα καλλιεργούµενα σήµερα στην Κύπρο είδη είναι το Οriganum heracleoticum L. (Eλληνική) και το Οriganum dubium (Κυπριακή). Περιγραφή φυτού: H ρίγανη είναι πολυετής πόα που έχει βλαστό όρθιο, τετραγωνικό πολύκλαδο τριχωτό, µε ύψος εκατοστά, φύλλα πράσινα, αντίθετα, έµµισχα αυγοειδή ή προµήκη, πολύ πριονωτά και άνθη άσπρα σε ακραίους κορύµβους. Εδαφοκλιµατολογικές συνθήκες: Ευδοκιµεί σε ποικιλία εδαφών, εκτός από τα πολύ αµµώδη και αργιλώδη. Τη ρίγανη σαν αυτοφυή τη συναντού- µε σε πολλές περιοχές της Κύπρου, από τα παραθαλάσσια του Πύργου Τηλλυρίας µέχρι τον Κάµπο της Τσακκίστρας, δηλαδή µπορεί να αναπτυχθεί σε πεδινές, ηµιορεινές και ορεινές περιοχές, πλούσιες σε οργανική ουσία. Πολλαπλασιασµός: Γίνεται µε σπόρο και µε παραφυάδες. Εποχή και τρόπος φύτευσης: Η ρίγανη φυτεύεται στο χωράφι το φθινόπωρο ή νωρίς την άνοιξη. Οι αποστάσεις φύτευσης τόσο µεταξύ των γραµµών όσο και µεταξύ των φυτών πάνω στη γραµµή είναι στα 45 εκατ ο σ τ ά. Εποχή άνθησης: Η µεν Origanum dubium (Kυπριακή) ανθίζει τέλος Μαΐουαρχές Ιουνίου, η δε Οriganum hebacleoticum (Eλληνική), τέλος Ιουνίου µέχρι τέλος Ιουλίου. Συλλογή: Η συλλογή της ρίγανης γίνεται όταν το φυτό είναι στην πλήρη άνθηση. Όταν η έκταση είναι µικρή συλλέγεται µε δρεπάνια, ενώ όταν η έκταση είναι µεγάλη συλλέγεται µε χορτοκοπτική µηχανή και κατόπιν µεταφέρεται στο αποξηραντήριο. 16

16 Καλλιεργητικές φροντίδες α) Καταπολέµηση ζιζανίων: Για να πετύχει µία φυτεία ρίγανης, πρέπει να καταπολεµηθούν τα ζιζάνια. Η καταπολέµηση γίνεται είτε µε σκάλισµα, που είναι δαπανηρός τρόπος, είτε µε ζιζανιοκτόνα. Ως προφυτρωτικά χρησιµοποιούνται το Οξανταϊαζόν, το Οξυφλούοφεν και Χλωρίνταζον, ενώ ως µεταφυτρωτικό το Μπενταζόν. β) Λίπανση: Η λίπανση στη ρίγανη πρέπει να γίνεται µε µεγάλη προσοχή διότι τυχόν προσθήκη µεγάλων ποσοτήτων αζωτούχων λιπασµάτων θα δώσει χορτόµαζα µε χαµηλή περιεκτικότητα σε αιθέρια έλαια. Μια λίπανση το Νοέµβριο-Δεκέµβριο µε Φωσφορική Αµµωνία ( ) ή σε ποσότητα κιλά/δεκάριο θεωρείται ικανοποιητική. Αν παρατηρηθεί καχεκτικότητα των φυτών, τότε µπορεί να γίνει µια επιφανειακή λίπανση µε κιλά Θειικής Αµµωνίας (21-0-0). γ) Άρδευση: Η ρίγανη µπορεί να καλλιεργηθεί ως ξηρική, αλλά κάτω α π ό ορισµένες προϋποθέσεις. Δηλαδή πρέπει να φυτευτεί σε εδάφη που συγκρατούν υγρασία, σε περιοχές µε ψηλή βροχόπτωση και δροσερό καλοκαίρι. Στις άλλες περιοχές, η άρδευση είναι απαραίτητη, φυσικά οι ανάγκες της σε νερό είναι περιορισµένες. Όταν πλησιάζει η εποχή συλλογής τότε σταµατά η άρδευση για δύο βδοµάδες ώστε να επιτυγχάνεται καλύτερης ποιότητας προϊ ό ν. Ανεξάρτητα της ποσότητας νερού που χρειάζεται η ρίγανη για την καλύτερη ανάπτυξή της, είναι απαραίτητο στις συστηµατικές καλλιέργειες να εφαρµόζεται και βελτιωµένο σύστηµα άρδευσης. δ) Καταπολέµηση εχθρών και ασθενειών: Η ρίγανη δεν αντιµετωπίζει σοβαρά προβλήµατα εχθρών και ασθενειών, γι αυτό δεν γίνεται χρήση φυτοφαρµάκων. Διάρκεια ζωής της φυτείας: Όταν µία φυτεία ρίγανης δέχεται όλες τις καλλιεργητικές φροντίδες έχει διάρκεια οικονοµικής ζωής γύρω στα 12 χρόνια. Ιδιότητες: Τονωτικό, χωνευτικό, αντιφυσητικό, εφιδρωτικό, αντιβηχικό, αποχρεµπτικό, αντιδιαρροϊκό, αντισηπτικό και εµµηναγωγό. Χρήση: Το αιθέριο έλαιο τη ρίγανης χρησιµοποιείται στην αρωµατοποιία και φαρµακοποιία, ενώ η ξηρή δρόγη ως άρτυµα ή ρόφηµα. 17

17 ΓΕΝΙΚO ΜEΡΟΣ α) Συλλογή αποξήρανση επεξεργασία και διατήρηση των αρωµατι - κ ώ ν Συλλογή: Τα αρωµατικά και φαρµακευτικά φυτά συλλέγονται όταν βρίσκονται στο στάδιο της άνθησης, διότι στο στάδιο αυτό τα φυτά έχουν την ψηλότερη περιεκτικότητα σε αιθέρια έλαια. Η συλλογή γίνεται όταν ο καιρός είναι ηλιόλουστος και ξηρός για να υπάρχει όσο το δυνατό λιγότερη υγρασία πάνω στα φυτά. Η συλλογή αρχίζει µετά τις 10 το πρωί, όταν εξατµιστεί η υγρασία που βρίσκεται πάνω στα φυτά. Για το κόψιµο των φυτών, όταν η έκταση είναι µικρή, χρησιµοποιούνται δρεπάνια, όταν όµως η έκταση είναι µεγάλη χρησιµοποιείται χορτοκοπτική µηχανή. Αποξήρανση: Κατά την αποξήρανση επιδιώκεται όπως τα συλλεγέντα φυτά διατηρήσουν το φυσικό τους χρώµα και τη χηµική τους σύνθεση. Για να επιτευχθεί αυτό πρέπει η χορτοµάζα να αποξηρανθεί σε περιβάλλον σκιερό και αεριζόµενο. Συνεπώς τα αποξηραντήρια, για να δώσουν προϊόν καλής ποιότητας, πρέπει να είναι σε στεγασµένα υπόστεγα. Ε π ε ξ ε ρ γ α σ ί α : Μετά το στάδιο της αποξήρανσης τα αποξηραθέντα φυτά περνούν στο στάδιο επεξεργασίας. Κατά το στάδιο αυτό διαχωρίζονται τα φύλλα και οι ανθοί από τα στελέχη, τις σκόνες και τους σπόρους. Τα φύλλα, ανάλογα µε το προϊ ό ν, θρυµµατίζονται (κοµµατιάζονται) σε µικρότερα ή µεγαλύτερα τε- µ ά χ ι α. Όταν η ποσότητα είναι µικρή, η επεξεργασία γίνεται µε κοπάνισµα, µε ξύλα και κόσκινα. Όταν η ποσότητα είναι µεγάλη τότε χρησιµοποιούνται µηχανή- µατα, για δε το σπάσιµο χρησιµοποιείται ο σπαστήρας και για το διαχωρισµό, σύστηµα κοσκίνων. Διατήρηση: Μετά την επεξεργασία των αρωµατικών και φαρµακευτικών φυτών, τα προϊόντα πρέπει να διατηρούνται µέσα σε ξηρές και καλά αεριζόµενες αποθήκες, για να µην καταστρέφονται από την υγρασία. β) Εχθροί και ασθένειες Τα αρωµατικά φυτά είναι νέα είδη καλλιεργειών και οι εµπειρίες µας όσον αφορά τους εχθρούς και ασθένειες είναι περιορισµένες. Με την πάροδο του χρόνου είναι δυνατό τα φυτά αυτά να προσβληθούν από διάφορους εχθρούς και ασθένειες. Γι αυτό προτρέπονται οι καλλιεργητές όπως, σε περίπτωση 18

18 οποιασδήποτε ανωµαλίας ή παρέκκλιση από την κανονική εµφάνιση των φυτών, απευθύνονται στους κατά τόπους γεωπόνους ή στους ειδικούς Κλάδους Προστασίας Φυτών και Οπωροκηπευτικών του Τµήµατος Γεωργίας. γ) Άρδευση Το βελτιωµένο σύστηµα άρδευσης που συστήνεται για τα αρωµατικά και φαρ- µακευτικά φυτά είναι το σύστηµα των σταγόνων, διότι δηµιουργεί ιδανικές συνθήκες αερισµού και υγρασίας στο έδαφος, συνθήκες συνεχούς ανάπτυξης, εξοικονόµησης νερού, περιορίζει την ανάπτυξη των ζιζανίων και τέλος µπορεί να αξιοποιήσει τα υφάλµυρα νερά. Τα άλλα συστήµατα άρδευσης που διαβρέχουν τα φύλλα προκαλούν, πιθανότατα, εγκαύµατα λόγω των αλάτων.