Transcript

1 Ντούνη Κερασία, Μέξη Μαρία, Αρχαιολόγοι της Β' ΕΠΚΑ Αρχαίος Δήμος Παιανίας Υπένερθεν. Νεότερες ανασκαφικές έρευνες. Ο αρχαίος δήμος της Παιανίας Υπένερθεν, ένας από τους πέντε μεγαλύτερους αττικούς δήμους κατά την κλασική εποχή, τοποθετείται στην περιοχή που εκτείνεται από τον Αγ. Ανδρέα, στο ΒΔ τμήμα της σημερινής Παιανίας, έως τον Αγ. Αθανάσιο που βρίσκεται στο ΝΑ τμήμα της. Οι νεότερες αρχαιολογικές έρευνες έφεραν στο φως πλήθος ευρημάτων που συμπληρώνουν τις γνώσεις μας, τόσο για το αρχαίο οδικό δίκτυο στο εσωτερικό του δήμου και τα τεχνικά έργα που σχετίζονται με αυτό, όσο και για τους χώρους και τα έθιμα ταφής. Στο πλαίσιο της ανακοίνωσης παρουσιάζονται τα ανασκαφικά δεδομένα που προέρχονται από την έρευνα επτά σωστικών ανασκαφών της Β Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Συγκεκριμένα, στο ΝΑ τμήμα του δήμου έχουν αποκαλυφθεί σε μεγάλο μήκος τμήματα δύο αρχαίων οδών που πιθανώς διασταυρώνονται μεταξύ τους και εξυπηρετούσαν την κυκλοφορία των πολιτών στο εσωτερικό του δήμου. Από αυτές διέρχονταν άμαξες, όπως αποδεικνύουν τα ίχνη τροχών που σώζονται σε αρκετά καλή κατάσταση διατήρησης. Παρόδια κτίρια με ποικίλα ενδιαφέροντα ευρήματα εντοπίζονται στο δυτικό τμήμα της μιας οδού. Μεγάλο τεχνικό έργο διευθέτησης αρχαίου ρέματος στη συμβολή των οδών αυτών φαίνεται ότι προστάτευε την ασφαλή διέλευση από τις οδούς, καθώς και τα παρακείμενα δύο νεκροταφεία. Με βάση τα ευρήματα, τα εν λόγω νεκροταφεία χρονολογούνται από τα τέλη του 8 ου αρχές 7 ου έως και τον 4 ο αι. π.χ., ενώ ενδείξεις υπάρχουν και για τη χρήση του χώρου στα βυζαντινά χρόνια. Επίσης, έχουν ερευνηθεί τμήματα 2 νεκροταφείων των κλασικών χρόνων στο Β και Δ τμήμα του δήμου. Ο μεγάλος αριθμός αλλά και η ποιότητα των ευρημάτων που προέρχονται από τις παραπάνω ανασκαφές μαρτυρούν την ύπαρξη μιας πλούσιας κοινωνίας ήδη από τη γεωμετρική εποχή, που αναπτύσσεται και ακμάζει ιδιαίτερα την κλασική περίοδο, εποχή ακμής των αττικών δήμων. Δέδες Λιώνης, Αρχαιολόγος της Β' Ε.Π.Κ.Α. «Γκιουβέτσια, καπάκια και αλογάκια» (ευρήματα του Δυτικού νεκροταφείου στο Μαρκόπουλο). Πρόκειται για την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της σωστικής ανασκαφικής έρευνας που διεξήχθη από τη Β Ε.Π.Κ.Α. κατά τα έτη σε οικόπεδο επί της οδού Ι. Σταύρου στο Μαρκόπουλο Μεσογαίας, σε συνδυασμό με δεδομένα από προηγούμενες ανασκαφές κατά τις δεκαετίες του 1970 και 1980 από την ίδια περιοχή Οκτωβρίου 2013 Σελίδα 1

2 Κατσαβού Μαρία-Χριστίνα, Αρχαιολόγος της Β' ΕΠΚΑ Ταφικά ευρήματα από την επέκταση δικτύου ύδρευσης στη Μερέντα Μαρκοπούλου Μεσογαίας. Κατά τη διάνοιξη τάφρου για τη διέλευση αγωγού ύδρευσης επί της οδού Μυρρινούντος στην περιοχή Μερέντα Μαρκοπούλου Μεσογαίας, τον Φεβρουάριο του 2011, εντοπίστηκε τμήμα στρώματος ταφικών προσφορών. Στην παρούσα ανακοίνωση παρουσιάζεται το μικρό αυτό σύνολο και εξετάζεται η σχέση του με τις νεκροπόλεις του ομώνυμου αρχαίου δήμου (δήμος Μυρρινούντος), τμήματα των οποίων έχουν κατά καιρούς έρθει στο φως. Λαζάρ Δήμητρα, Αρχαιολόγος Κατάλοιπα αγροικίας στο Δήμο Γέρακα Αττικής. Κατά τη διάρκεια εκσκαφικών εργασιών σε οικόπεδο ιδιοκτησίας του Οργανισμού Σχολικών Κτηρίων στην περιοχή του Κέντρου του Δήμου Γέρακα Αττικής εντοπίστηκαν αρχαιότητες, με αποτέλεσμα να διενεργηθεί ανασκαφική έρευνα, η οποία έφερε στο φως αρχιτεκτονικά κατάλοιπα αγροικίας των ιστορικών χρόνων. Το κτήριο δεν σώζεται ολόκληρο, και φέρει στο νότιο και δυτικό τμήμα. Έχει προσανατολισμό Β- Ν, και μέγιστες αποκαλυφθείσες διαστάσεις περίπου 36 μ. (Β-Ν) x 25 μ. (Δ-Α). Αποκαλύφθηκαν συνολικά 40 τοίχοι και 12 χώροι. Οι περισσότεροι χώροι έχουν δάπεδα από λεπτό στρώμα χώματος (2-3 εκ.) επί του φυσικού εδάφους. Στο ανατολικό τμήμα του οικοπέδου εντοπίστηκαν τρεις αποθέτες (Ι- ΙΙΙ), ενώ στο νότιο τμήμα του χώρου I αποκαλύφθηκε πήλινος αγωγός που είχε τεθεί σε αχρηστία ήδη στην αρχαιότητα. Από το κτήριο περισυνελέγησαν ευρήματα της καθημερινής ζωής των κατοίκων, όπως είναι η χρηστική κεραμική, νομίσματα, μετάλλινα και λίθινα ευρήματα, η μελέτη των οποίων αποκάλυψε ότι η κατάληψη του χώρου της αγροικίας καλύπτει ευρύ χρονικό φάσμα που ξεκινά από το τέλος των κλασικών χρόνων και φτάνει έως και τα υστερορωμαϊκά χρόνια Οκτωβρίου 2013 Σελίδα 2

3 Λυγκούρη-Τόλια Ευτυχία, πρώην προϊσταμένη της ΚΣΤ' ΕΠΚΑ, Αναγνωστοπούλου Άννα-Μαρία, αρχαιολόγος της ΚΣΤ' ΕΠΚΑ, Γιαμαλίδη Μαίρη, αρχαιολόγος της ΚΣΤ' ΕΠΚΑ, Συρογιάννη Αλεξάνδρα, αρχαιολόγος της ΚΣΤ' ΕΠΚΑ, Νταϊφά Κορνηλία, αρχαιολόγος, Λουρεντζάτου Ιουλία, αρχαιολόγος Η συστηματική ανασκαφή στη θέση Άγιος Νικόλαος Πάλλων, στη Βούλα. Πρώτα συμπεράσματα. H συστηματική ανασκαφή στη θέση Άγιος Νικόλαος Πάλλων, στην περιοχή της Βούλας Αττικής, υπάγεται στην αρμοδιότητα της ΚΣΤ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και διεξάγεται υπό τη διεύθυνση της κας Ευτυχίας Λυγκούρη-Τόλια, με ομάδα αρχαιολόγων της Υπηρεσίας και εξωτερικών επιστημονικών συνεργατών. Η θέση αυτή είναι γνωστή από το 1934, όταν ο χώρος παραχωρήθηκε από τον Ο.Δ.Ε.Π. στην Αρχαιολογική Υπηρεσία και κηρύχθηκε ως αρχαιολογικός εξαιτίας των ορατών αρχαίων καταλοίπων. Από το 2011 πραγματοποιείται συστηματική έρευνα εκπαιδευτικού χαρακτήρα με τη συμμετοχή εθελοντών φοιτητών από το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο και το ΔΙΚΕΜΕΣ. Η ανασκαφή έχει επικεντρωθεί στο ΒΔ τμήμα του οικοπέδου και τα μέχρι τώρα αποκαλυφθέντα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και κινητά ευρήματα επιβεβαιώνουν τη συνεχή χρήση του χώρου, από τους κλασικούς έως και τους βυζαντινούς χρόνους. Συγκεκριμένα, έχει αποκαλυφθεί ταφικός περίβολος κλασικών χρόνων, δομημένος με ορθογώνιους λίθους μεγάλων διαστάσεων που συνδέονται με χώμα. Η ανεύρεση σαρκοφάγου από κογχυλιάτη λίθο επιβεβαιώνει τη χρήση του χώρου, ως ταφικού, μέχρι τους ύστερους κλασικούς/ ελληνιστικούς χρόνους. Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους μέσα στα όρια του ταφικού περιβόλου θεμελιώνονται δύο κλίβανοι, ένας ορθογώνιος και ένας κυκλικός. Από τους κλιβάνους σώζεται ο θάλαμος θέρμανσης, ενώ ο ορθογώνιος διατηρεί τμήμα της εσχάρας. Το μεγαλύτερο μέρος του ανεσκαμμένου χώρου καταλαμβάνει εκτεταμένη εγκατάσταση, πιθανώς εργαστηριακού χαρακτήρα, που σχετίζεται με τους κλιβάνους. Στρώμα καταστροφής της ύστερης αρχαιότητας με θραύσματα κεραμίδων και λίθων εντοπίζεται σε όλα σχεδόν τα δωμάτια της εγκατάστασης. Στους βυζαντινούς χρόνους οικοδομείται ναΐσκος, ο οποίος χρησιμοποιεί τον ισχυρό τοίχο του ταφικού περιβόλου για τη διαμόρφωση της αψίδας του. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το οστεολογικό υλικό της σαρκοφάγου, όπου εντοπίστηκε μεγάλος αριθμός ατόμων διαφόρων ηλικιών Οκτωβρίου 2013 Σελίδα 3

4 Στάθη Μαρία, Αρχαιολόγος της Β' ΕΠΚΑ Νέα ευρήματα προϊστορικών και ιστορικών χρόνων από ανασκαφές στα Σπάτα. Οι σωστικές ανασκαφές σε οικόπεδα ιδιωτών και σε δημόσια έργα, που διενεργήθηκαν στη διάρκεια των ετών , υπήρξαν η αφορμή για να έρθουν στο φως σημαντικά αρχαία κατάλοιπα, τα οποία βοήθησαν στη συμπλήρωση του αρχαιολογικού χάρτη της περιοχής. Ιδιαίτερα, ο νέος οικισμός της νεολιθικής εποχής που εντοπίστηκε στην περιοχή «Γυαλού» και ο οικισμός της ΠΕ εποχής στο λόφο «Μαγουλέζα», μας προσφέρουν πληθώρα στοιχείων για την προϊστορία της περιοχής. Τα νεκροταφεία μυκηναϊκής, γεωμετρικής, κλασικής και ρωμαϊκής εποχής, οι αγροικίες κλασικών και ελληνιστικών χρόνων, οι εργαστηριακές εγκαταστάσεις και οι αρχαίοι δρόμοι που ερευνήθηκαν, επίσης, σε διάφορες θέσεις επιβεβαίωνουν τη διαχρονική κατοίκηση της περιοχής. Παπαδημητρίου Γεώργιος, Ομότιμος Καθηγητής Ε.Μ.Π. Μία νέα άποψη για τα λεγόμενα «ελικοειδή πλυντήρια» του Λαυρίου και τις μεταλλουργικές διεργασίες που συνδέονται με αυτά. Στα τέλη του 1 ου π.χ. αιώνα ο Στράβων έγραψε ότι οι μεταλλευτικές εργασίες της Λαυρεωτικής έχουν περιέλθει σε παρακμή και οι μεταλλευτές για την παραγωγή αργύρου ανατήκουν παλαιότερες εκβολάδες και σκωρίες. Στις δραστηριότητες αυτές, όπως θα δείξουμε, συμπεριλαμβάνονταν και η ανακύκλωση του λιθαργύρου. Ο λιθάργυρος περιείχε μεταλλικά εγκλείσματα (ψήγματα) μολύβδου/αργύρου, για την ανάκτηση των οποίων οι αρχαίοι μεταλλουργοί έπρεπε να τον λειοτριβήσουν και να τον υποβάλουν σε εμπλουτισμό. Η λειοτρίβηση του λιθαργύρου γινόταν σε κυκλικά τριβεία, για τα οποία αποδεικνύουμε ότι δεν ήσαν άλλα από τα θεωρούμενα ως ελικοειδή πλυντήρια. Στο συμπέρασμα αυτό συνηγορεί το γεγονός ότι πολλά από αυτά είναι κλειστές κυκλικές κατασκευές χωρίς κλίση, με εμφανή τα ίχνη της μυλόπετρας στην επιφάνειά τους, καθώς και η αποκάλυψη παρόμοιων διατάξεων στην Κίνα, Ευρώπη και Αμερική. Μερικές από αυτές λειτούργησαν από τον Μεσαίωνα έως τον περασμένο αιώνα. Τα κυκλικά τριβεία της Λαυρεωτικής είναι τα αρχαιότερα του είδους παγκοσμίως και αποτελούν εξέλιξη του trapetum που ανακαλύφθηκε τον 5 ο π.χ. αιώνα για την έκθλιψη των ελαιών. Στη Λαυρεωτική το trapetum προσαρμόσθηκε στη μεταλλευτική, δίνοντας γένεση στο κυκλικό τριβείο. Παρόμοιες εγκαταστάσεις χρησιμοποιήθηκαν στα Μεταλλεία του Παγγαίου. Επί τη βάσει ιστορικών δεδομένων εικάζεται ότι τα κυκλικά τριβεία λειτούργησαν μετά την παρακμή των μεταλλείων, περί το 300 π.χ., και συνέχισαν με ενδιάμεσες διακοπές, λόγω της μακεδονικής κηδεμονίας, της ρωμαιοκρατίας και των επαναστάσεων των δούλων, μέχρι τα μέσα του 1 ου μ.χ. αιώνα Οκτωβρίου 2013 Σελίδα 4

5 Γκινάλας Μιχάλης, Αρχαιολόγος Αρχαία νεκροταφεία στη θέση Γυαλού του Δήμου Σπάτων. Οι ανασκαφές που διενεργήθηκαν στην περιοχή Γυαλού του δήμου Σπάτων, κατά τα έτη , αποκάλυψαν τρία νεκροταφεία σε μικρή απόσταση μεταξύ τους. Δύο από τα νεκροταφεία που εντοπίστηκαν ήταν παρόδια και περιλάμβαναν 23 τάφους-πυρές κατά χώραν, 3 εγχυτρισμούς, 3 λακκοειδείς λαξευμένους στο φυσικό αργιλώδες, 3 αύλακες προσφορών και ένα κυκλικό όρυγμα που λειτουργούσε ως αποτεφρωτήριο ή λάκκος σπονδών. Τα κτερίσματα των παρόδιων νεκροταφείων ήταν πολυάριθμα και περιλάμβαναν κυρίως ταφικά αγγεία (ληκύθια, φιάλες, πινάκια, μικκύλα). Τα ευρήματα αυτά, σε συνδυασμό με άλλα από την ανασκαφική έρευνα στον αρχαίο δρόμο, μας επιτρέπουν τη χρονολόγηση των νεκροταφείων στον 5ο αι. π.χ. Επίσης ερευνήθηκε ρωμαϊκό νεκροταφείο (5ος αι. μ.χ.), οργανωμένο γύρω από ταφικό περίβολο, που περιλάμβανε 4 κιβωτιόσχημους τάφους, 13 λακκοειδείς, 5 καλυβίτες και 2 τάφους με κτιστή υπερκείμενη κατασκευή. Στο σύνολο της ανασκαφής εντοπίστηκαν 23 πήλινα αγγεία και 5 γυάλινα ακέραια, 55 χάλκινα νομίσματα, 4 δαχτυλίδια, 3 περόνες, 1 μαρμάρινη επίστεψη με ακανθωτή διακόσμηση σε ρηχό ανάγλυφο και 1 πόρπη. Η ανασκαφική έρευνα των νεκροταφείων στη θέση Γυαλού συμπληρώνει σημαντικά τη γνώση μας γύρω από τα αρχαία έθιμα ταφής σε μία περιοχή που θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά στην ΙΕ' Επιστημονική Συνάντηση ΝΑ. Αττικής. Πέτρου Αικατερίνη, Αρχαιολόγος Πρόσφατες ανασκαφικές έρευνες στο Δήμο Μαρκοπούλου. Κατά το χρονικό διάστημα στο πλαίσιο παρακολούθησης εκσκαφών για την ανέγερση οικοδομών στο Μαρκόπουλο και το Πόρτο Ράφτη ήρθαν στο φως σημαντικές αρχαιότητες, οι οποίες συμπληρώνουν την εικόνα της τοπογραφίας της περιοχής κατά τους προϊστορικούς και τους ιστορικούς χρόνους. Εντός των ορίων του σημερινού Μαρκοπούλου έχουν εντοπισθεί πενιχρά οικιστικά κατάλοιπα και πληθώρα νεκροταφείων, καθώς οι αρχαίοι δήμοι βρίσκονταν περιφερειακά του σύγχρονου οικισμού. Αντιθέτως, στο Πόρτο Ράφτη ήκμασαν δύο αρχαίοι δήμοι, ο δήμος Πρασιέων και ο δήμος Στειριέων. Στην ΙΕ' Επιστημονική Συνάντηση ΝΑ. Αττικής πρόκειται να παρουσιαστεί μία ταφή εντός πίθου των κλασικών χρόνων και ένα κτίσμα της ίδιας εποχής, που βρέθηκαν στο Μαρκόπουλο, ενώ από το Πόρτο Ράφτη μία προϊστορική εγκατάσταση της πρώιμης Εποχής του Χαλκού, ένα νεκροταφείο των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων, μία παιδική ταφή εντός πήλινης λάρνακας της κλασικής εποχής και ένα ρωμαϊκό εργαστήριο αγγείων και κονιάματος. Η πρόθεση της παρουσίασης αυτής είναι να αποδειχθεί μέσα από τα πρόσφατα αρχαιολογικά ευρήματα η συνεχής λειτουργία των περιοχών αυτών στους αιώνες Οκτωβρίου 2013 Σελίδα 5

6 Δημητριάδου Ειρήνη, Δρ. Αρχαιολόγος Άστυ και Χώρα: η σχέση της Αθήνας και της ΝΑ. Αττικής κατά την αρχαϊκή περίοδο. Η μορφή της αρχαϊκής Αθήνας είναι ελάχιστα γνωστή στην έρευνα μέχρι σήμερα. Η καταστροφή της από τους Πέρσες το 480/479 π.χ., η εκ θεμελίων ανοικοδόμησή της από τους Αθηναίους μέσα στη δεκαετία που ακολούθησε και η μακραίωνη κατοίκηση έχουν εξαλείψει το μεγαλύτερο μέρος του αρχαιολογικού της αποτυπώματος. Ό,τι έχει σωθεί από αυτή είναι λιγοστά κατάλοιπα από τα νεκροταφεία της και ελάχιστα από κτήρια του οικισμού στα Ν της Ακρόπολης. Μέχρι σήμερα, κυριαρχούσε η εντύπωση ότι η πρώιμη αρχαϊκή πόλη βρισκόταν σε γενική ανάσχεση προόδου συγκριτικά με τη ραγδαία ανάπτυξή της κατά τους Γεωμετρικούς χρόνους. Αιτία απετέλεσανδύο παρατηρήσεις που είχαν θεωρηθεί ενδείξεις τοπογραφικής συρρίκνωσης: - Η παύση της λειτουργίας ταφικών χώρων γύρω από την Ακρόπολη και της σταδιακής απομάκρυνσής τους και - Η μείωση του αριθμού των τάφων σε σχέση με τη Γεωμετρική (αλλά και την Κλασική) περίοδο. Τελευταία, η έρευνα τείνει να ερμηνεύσει τα ίδια δεδομένα διαφορετικά και ιδίως τη μείωση των τάφων (επομένως και του πληθυσμού). Αυτή αποδίδεται πλέον στις αποκεντρωτικές τάσεις προς την περιφέρεια που επικρατούν τα χρόνια αυτά, τη γενικότερη διασπορά της κατοίκησης στην Αττική και την ενίσχυση των αττικών δήμων ιδίως μετά τον Κλεισθένη (508/7 π.χ.). Όσο για τον μικρό αριθμό των αρχαϊκών οικισμών της Αττικής, φαίνεται πως πρόκειται για κενό στις γνώσεις μας, αφού οι θέσεις τους είναι κατά κύριο λόγο εντοπισμένες όχι μέσω ανασκαφών αλλά επιφανειακών ερευνών και τυχαίων ευρημάτων. Η εύρεση των περισσοτέρων γνωστών επιτύμβιων αγαλμάτων κούρων στη ΝΑ. Αττική και η πληθώρα αναθηματικών στο ιερό του Ποσειδώνα στο Σούνιο δεν φανερώνουν απλώς την κατοίκηση της περιοχής, αλλά πιστοποιούν τη μετακίνηση οικογενειών ευπατριδών από το Άστυ και την εγκατάστασή τους στην έγγειο ιδιοκτησία που διέθεταν εκεί. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται ήδη από τον 7 ο αι. π.χ., οπότε οι αριστοκράτες εκδηλώνουν τη θρησκευτικότητά τους με αναθήματα, όχι στην Ακρόπολη, αλλά στην ύπαιθρο χώρα, σε τόπους ακατοίκητους και κυρίως κορυφές βουνών. Βεβαίως αυτό δεν συνεπάγεται τη συνολική εγκατάλειψη του άστεως από τις αριστοκρατικές οικογένειες, όπως εξάλλου πιστοποιείται από τους κούρους και τα ενεπίγραφα επιτύμβια βάθρα τους που έχουν βρεθεί στα μεγάλα νεκροταφεία της πόλης. Μετά την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας το 508/7 π.χ., όταν με σκοπό τη διακοπή των παλαιών σχέσεων ισχύος και εξουσίας των αριστοκρατικών γενών δημιουργούνται οι νέοι δήμοι στην ύπαιθρο χώρα και στο εσωτερικό του άστεως, οι πυρήνες πολλών από τους προαστιακούς και αγροτικούς της ΝΑ. Αττικής, ταυτίζονται με τους πολυάριθμους οικισμούς που υπήρχαν διάσπαρτοι στην ενδοχώρα και στις ΝΑ. ακτές της Οκτωβρίου 2013 Σελίδα 6

7 Ιατρού Γεώργιος, Μαθηματικός Η στάση του ημερήσιου και περιοδικού τύπου στη διάρκεια του αγώνα των κατοίκων της Κερατέας κατά του ΧΥΤΑ Αναφορά στα δημοσιεύματα εφημερίδων (ημερησίων-εβδομαδιαίων) που θεωρούνται σημαντικά στη διάρκεια του αγώνα των κατοίκων της Κερατέας κατά του ΧΥΤΑ, εδώ και 17 χρόνια τώρα. Η ανακοίνωση επικεντρώνεται κυρίως στα δημοσιεύματα εκείνα που αναφέρονται στις 128 ημέρες αποκλεισμού της Κερατέας από τα ΜΑΤ ( έως ). Γίνεται παρουσίαση των θετικών αλλά και των αρνητικών δημοσιευμάτων που καθορίζουν εν τέλει μια κοινωνικοπολιτική στάση, ιδιαίτερα των εφημερίδων που ανήκουν στα μεγάλα δημοσιογραφικά συγκροτήματα, και έχουν άμεση σχέση με τα εργολαβικά συμφέροντα κατασκευής ΧΥΤΑ στον αρχαιολογικό χώρο Οβριόκαστρο Κερατέας. Πώς η εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ» είχε καθημερινές ανταποκρίσεις από το γαλατικό χωριό της Κερατέας, με δημοσιογράφους και φωτορεπόρτερ που μεταφέρουν τον παλμό των γεγονότων (Αλέξ. Κυριακόπουλος, Σπ. Τσακίρης ) ή δημοσιογράφους ερευνητές (Νάντια Βασιλειάδου, Άρης Χατζηγεωργίου), πώς το «ΠΟΝΤΙΚΙ» στέκεται στο πλευρό του αγώνα μας δημοσιεύοντας καίρια κείμενα και σατιρικά σχόλια για τη «λωρίδα της Γάζας», όπως αποκάλεσε τότε την Κερατέα. Κι ακόμη πώς οι εφημερίδες «ΒΗΜΑ»-«ΝΕΑ» πολεμούν και απαξιώνουν με συκοφαντικά και ψευδή άρθρα τον αγώνα, πώς αρνούνται κατ επανάληψη να δημοσιεύσουν τη δική μας άποψη, πώς αποκρύπτουν την απόφαση του Πρωτοδικείου Αθηνών (12 Ιουλίου 2011), που είναι τελεσίδικη εφετειακή κι έκρινε παράνομο το έργο και την εισβολή ( ), υποχρεώνοντας την κατασκευαστική κοινοπραξία να σταματήσει κάθε είδους εργασία στο χώρο. Γίνεται, επίσης, αναφορά στις 50 και πλέον γελοιογραφίες που εκφράζουν όλες τους τη συμπαράσταση στον αγώνα μας και έχουν τις υπογραφές κορυφαίων Ελλήνων γελοιογράφων (Ορνεράκης, Κυρ, Μητρόπουλος, Ιωάνννου, Αναστασίου κ.ά.) Ακόμη, σχόλια για τη θετική συμβολή του τοπικού μας τύπου και των διαδικτυακών ιστοτόπων (blogs, sites) της Κερατέας που ενημέρωναν καθημερινά για την πορεία του αγώνα, ενισχύοντας κυρίως την αυτοπεποίθηση των κατοίκων της Κερατέας και την πλειοψηφία του ελληνικού λαού που στάθηκε στο πλευρό μας θεωρώντας τον αγώνα μας ορόσημο στα χρόνια της κρίσης. Τέλος, σύντομη μνεία από τον απόηχο του αγώνα μας στο εξωτερικό, πάντα με βάση τα δημοσιεύματα του ημερήσιου και περιοδικού τύπου Οκτωβρίου 2013 Σελίδα 7

8 Κιούση Βάσω, Διευθύντρια του ΕΚΤ & Π. Γεφυρώνουμε μορφές λαϊκού πολιτισμού της περιοχής μας με το σήμερα μέσω της υλοποίησης προγραμμάτων και έκδοσης αυθεντικού υλικού. Η περίπτωση του Νίκου & Γιασεμή Σαραγούδα & του Δημήτρη Μακρή. Περιγράφεται η εμπειρία του ΕΚΤ & Π. από τη μελέτη-έρευνα-παρουσίαση μορφών λαϊκού πολιτισμού της περιοχής των Μεσογείων, της Λαυρεωτικής και της Ραφήνας-Πικερμίου (εκδόσεις και δημιουργία ψηφιακού αρχείου). Η ανακοίνωση επικεντρώνεται στον παραδοσιακό Σπαταναίο μουσικό Νίκο Σαραγούδα και τη σύζυγό του Γιασεμή, μέσα από τη μουσική διαδρομή των οποίων αναδύονται εκφάνσεις της Τοπικής Ιστορίας των Μεσογείων, της Αττικής και της Ελλάδας, και στον ερευνητή Δημήτρη Μακρή (Λιγνιτωρύχοι και Σαρακατσάνοι στη Διασταύρωση Ραφήνας-Λιμάνι Ραφήνας-αρχαιολογικοί χώροι Πικερμίου-Πικερμίδα) με την αρχειοθέτηση υλικού. Οι γέφυρες μεταξύ των γενεών χτίζονται επίσης με «πολιτιστικές περιηγήσεις» με μόνιμες εκθέσεις: φωτογραφίας και αντικειμένων για τη «ζωή των Μεσογειτών άλλοτε» και «στους Δρόμους του αμπελιού άλλοτε και τώρα» με βιωματικά εκπαιδευτικά προγράμματα για παραδοσιακά προϊόντα, τοπική ιστορία, «Κηπουρική για παιδιά» (φυτά και δέντρα του Μεσογείτικου κήπου - θρεπτική αξία των προϊόντων, τις τοπικές διατροφικές συνήθειες), Ποδήλατο (σύγχρονο μέσο άθλησης και μετακίνησης), Μουσική (κατασκευή αυτοσχέδιων μουσικών οργάνων) παιχνίδια, παραμύθια, στο πλαίσιο προώθησης της άτυπης εκπαίδευσης: στόχος είναι να συνειδητοποιήσει το παιδί τη σύνδεση/γεφύρωση στοιχείων του παρελθόντος με την καθημερινή του ζωή και την αξία διατήρησης της παράδοσης με εκδόσεις αυθεντικού υλικού («Παραδοσιακά Παιδικά Τραγούδια και Ποιήματα της περιοχής των Μεσογείων» - «Παιχνιδοτράγουδα στα Μεσόγεια» - «Νανουρίσματα-Ταχταρίσματα» - «Επιστροφή στην Παραμυθοχώρα» με αξιοποίηση των εκδόσεων του ΕΚΤ & Π. «Τα τραγούδια των Γυναικών στα Μεσόγεια », «Παιχνιδοτράγουδα στα Μεσόγεια», «Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική των Μεσογείων», «Οίνος..γέφυρα πολιτισμού και παράδοσης», «Τα παραδοσιακά εδέσματα των Μεσογείων», «Οι παραδοσιακοί χοροί των Μεσογείων», «Γέφυρες Πολιτισμού: μια πολυπολιτισμική πόλη από το 1886» Οκτωβρίου 2013 Σελίδα 8

9 Μαρμάνη Φωτεινή, υπ. Δρ. Κοινωνιολογίας Η διάσταση του φύλου στη διερεύνηση αναγκών των αιτούντων άσυλο που διαβιούν στις δομές προσωρινής διαμονής αιτούντων άσυλο αλλοδαπών στην περιοχή της Αττικής - Συμπεράσματα έρευνας. Στη συγκεκριμένη ανακοίνωση πρόκειται να παρουσιαστεί μέρος των συμπερασμάτων της έρευνας που διεξήχθη στις δομές φιλοξενίας των αιτούντων άσυλο αλλοδαπών στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής, κατά τη χρονική περίοδο Νοεμβρίου 2011-Μαρτίου Θεματικοί άξονες της συγκεκριμένης έρευνας ήταν τα κοινωνικά, δημογραφικά και οικονομικά χαρακτηριστικά των ερωτώμενων, οι εμπειρίες κατά τη μετανάστευση και την άφιξη στην Ελλάδα, οι συνθήκες διαβίωσης των γυναικών και ανδρών αιτούντων άσυλο (παροχή βοήθειας και προστασίας από το κέντρο και από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, αίσθημα ασφάλειας, ζητήματα διατροφής, υγιεινής, ελεύθερος χρόνος), προκειμένου να γίνει συγκριτική προσέγγιση, η απασχόληση των αιτούντων άσυλο, αλλά και η εκπαίδευσή τους, καθώς και οι αντιλήψεις και στάσεις των αιτούντων άσυλο σχετικά με τη ζωή τους στην Ελλάδα και τις συνθήκες που επικρατούν στην ελληνική κοινωνία. Επίσης, θα παρουσιαστεί και μέρος της ποιοτικής διερεύνησης των απόψεων του επιστημονικού και διοικητικού προσωπικού των δομών, που θα δώσει μια ολοκληρωμένη και σφαιρική κάλυψη του αντικειμένου μελέτης. Παπαδάκη-Λάππα Ελευθερία, Δρ. Οικονομικής Ιστορίας, Κοινωνιολόγος Το ιδιωτικό και το δημόσιο συμφέρον. Η περίπτωση της Λαυρεωτικής. Για να καταδειχθεί η σχέση του δημοσίου και του ιδιωτικού συμφέροντος στην περιοχή της Λαυρεωτικής, οφείλουμε να εξετάσουμε τις ομάδες συμφερόντων που εκπροσωπούν κάθε πλευρά. Οι συγκεκριμένες ομάδες σχετίζονται με όλους τους τομείς παραγωγής, τον πρωτογενή, το δευτερογενή και το τριτογενή. Στη συγκεκριμένη περιοχή της Λαυρεωτικής κυρίαρχοι τομείς αναδεικνύονται ο δευτερογενής και ο τριτογενής. Η έλλειψη του πρωτογενούς τομέα είναι προφανής λόγω της περιεκτικότητας του εδάφους σε μόλυβδο. Ο δευτερογενής τομέας, που σχετίζεται με την «company town» του Λαυρίου αφορά εργαζόμενους και επιχειρηματίες. Η λειτουργία των εργαζομένων αποτυπώνεται μέσα από τα πρακτικά των διοικητικών συμβουλίων των σωματείων τους και η πλευρά των επιχειρηματιών από την εξέλιξη του κεφαλαίου και της λειτουργίας των επιχειρήσεων. Ιδιαιτέρως, όσον αφορά στις επιχειρήσεις, τα τεράστια κέρδη και η εξέλιξη του κεφαλαίου τους είναι εκείνα που προδίδουν την Οκτωβρίου 2013 Σελίδα 9

10 άνοδο του ιδιωτικού συμφέροντος σε σχέση με το δημόσιο [εργαζόμενοι κυρίως] που στην προκειμένη περίπτωση και ιδιαιτέρως στην «company town» του Λαυρίου είναι εμφανής. Τελικά, η οικονομική υπεροχή των επιχειρήσεων, έτσι όπως εξελίσσονται, και οι διασυνδέσεις τους με θεσμικούς και εξωθεσμικούς φορείς αποτελούν τον πυρήνα του ιδιωτικού συμφέροντος. Η πολιτική των επιχειρήσεων με άμεσες παρεμβάσεις σε όλους τους τομείς τελικά είναι πολιτική διεκδίκησης και απόδειξης ότι το ιδιωτικό συμφέρον αποδείχθηκε κυρίαρχο στην περιοχή και η επόμενη αποβιομηχάνιση ήταν το επιπλέον βήμα απαξίωσης των εργαζομένων και μεταφοράς τους σε άλλες περιοχές για διεκδίκηση του μεροκάματου. Οι επιχειρήσεις που λειτουργούν σήμερα, έτσι όπως καταγράφονται, συνεχίζουν μέσα από την ίδια πολιτική και τακτική να λειτουργούν πάντα όμως μέσα από πολιτικές και μη, διασυνδέσεις να υπολειτουργούν κατά καιρούς και να απολαμβάνουν κέρδη και προνόμια. Αν εξετάσουμε σταδιακά τις επιχειρήσεις, το γενικό συμπέρασμα είναι ότι η κατά καιρούς ύφεση των επιχειρήσεων είναι και ύφεση της πόλης. Το βάρος αυτής της ύφεσης, όπως έχουμε προαναφέρει, πέφτει στους κατοίκους που κυρίως μετά το 1980 μετακομίζουν σε άλλες περιοχές, όπως φαίνεται και από τις μετέπειτα απογραφές [2001 και 2011]. Άρα, η αύξηση ή η μείωση του πληθυσμού της πόλης συνοδεύει και την άνοδο ή τη μείωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, δηλαδή τη συνεχιζόμενη πλειοψηφικά σε χρόνο αύξηση του ιδιωτικού συμφέροντος, έτσι όπως λειτουργεί για την περιοχή. Η προφανής υπεροχή κερδών των επιχειρήσεων και η μεταβίβαση του καρπού των εργαζομένων στις επιχειρήσεις διαφαίνεται και από τη στασιμότητα των περιουσιακών στοιχείων των εργαζομένων, έτσι όπως εξετάζονται αναλυτικά και μέσα από πίνακες και αναφορές στα περιουσιακά στοιχεία των εργαζομένων. Αλεξάκης Ελευθέριος, Δρ. Εθνολόγος, Λαογράφος, Κοινωνικός Ανθρωπολόγος, τ. Δ/ντής Ερευνών Ακαδημίας Αθηνών Καρυστινοί και άλλοι Ευβοείς στη Λαυρεωτική ( ). Στην εισήγηση εξετάζεται η μετανάστευση και η εγκατάσταση κατοίκων από την Καρυστία και την υπόλοιπη Εύβοια στο Λαύρειο Αττικής (Λαυρεωτική). Ειδικότερα, αναλύονται οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες στον τόπο προέλευσης που ανάγκασαν στη μετανάστευση μέρος του πληθυσμού και την εγκατάσταση και απασχόλησή του στο Λαύρειο Αττικής ως εργατών, επαγγελματιών κλπ. Επιπλέον, γίνεται μελέτη για τα επαγγέλματα των μεταναστών και τις γαμήλιες στρατηγικές, προικοδοτήσεις κλπ. Η εισήγηση στηρίζεται σε επιτόπια εθνογραφική έρευνα στην Εύβοια (ειδικότερα Καρυστία) και στο Λαύρειο, καθώς και σε αρχειακή έρευνα στα δημοτολόγια και τα μητρώα του Δήμου Λαυρεωτικής Οκτωβρίου 2013 Σελίδα 10

11 Μιχοπούλου Άννα-Ευφροσύνη, Ερευνήτρια Ιστορίας των Γυναικών και Τοπικής Ιστορίας Μια δασκάλα από το Κορωπί. Η διαδρομή της Μαρίας Καραμπάτσου (γ. Πάσχου) στον 20ό αιώνα. Η Μαρία, στερνή θυγατέρα του Αντώνη Πάσχου και της Πηγής Γκίκα, πέρασε τα παιδικά της χρόνια στο Κορωπί και ύστερα φοίτησε στο Αρσάκειο, στην Αθήνα, υπό τη σκέπη και με δαπάνες του πατέρα της, που διατηρούσε ταβέρνα και πρατήριο αγροτικών προϊόντων στη χωμάτινη ακόμα τότε Μεσογείων. Η διδασκαλική σταδιοδρομία της, τις απαρχές της οποίας στήριξε ιδιαίτερα ένας από τους αδελφούς της, σημαδεύτηκε στο ξεκίνημά της, το 1938, από μια περιπετειώδη θητεία στα Σφακιά της Κρήτης και συνεχίστηκε στην περιοχή της Μεθώνης. Εκεί είδε κι αγάπησε τη νεαρή δασκάλα ο καταξιωμένος ήδη δικηγόρος Ηλίας Καραμπάτσος. Παντρεύτηκαν στο Κορωπί, μέσα στην Κατοχή. Οι πρώιμες εμφυλιακές συγκρούσεις τούς ανάγκασαν να εγκαταλείψουν οριστικά τη Μεθώνη και να εγκατασταθούν στην Αθήνα με τη μοναχοκόρη τους Ξανθή. Η Μαρία δίδαξε για ένα διάστημα στη Ραφήνα και στη συνέχεια επί χρόνια, μέχρι τη συνταξιοδότησή της το 1972, στο 12ο Δημοτικό Σχολείο, κοντά στον Ερυθρό Σταυρό. Η γλαφυρή της αφήγηση, ηχογραφημένη το 1996, αποτυπώνει τη διαδρομή μιας γυναίκας με δυναμισμό, που εκδιπλώθηκε στους χώρους του σχολείου και του σπιτιού της, σε εναργή διάλογο με τις κατά τόπους κοινωνικές και πολιτισμικές συνιστώσες και με ιστορικά γεγονότα που σφράγισαν τον ελληνικό βίο στον 20ό αιώνα. Μεταξύ άλλων, μαρτυρεί για την επένδυση που έγινε από την ελληνική οικογένεια στην εκπαίδευση, ως μέσο οικονομικής και κοινωνικής προόδου, και για τη χειραφετητική επίδραση της πολιτικής αυτής ειδικά σε κορίτσια που έγιναν δασκάλες, εντασσόμενες σε έναν από τους πρώτους και για καιρό ελάχιστους επαγγελματικούς χώρους που έκαναν δεκτές στους κόλπους τους τις γυναίκες. Νικολάου Δημήτριος, Βιβλιοθηκονόμος Το αμπελουργικό ζήτημα στην Αττική από το 18ο στον 20ό αιώνα. Η καλλιέργεια του αμπελιού στην Αττική είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Στην ανακοίνωσή μας θα προσπαθήσουμε να δούμε την παρουσία του αμπελιού μέσα από τις αρχειακές πηγές στη νεότερη ιστορία. Τα μνημεία των Αθηναίων του Καμπούρογλου είναι γεμάτα συμβόλαια από αγοραπωλησίες αμπελιών στην Αττική τον 18ο αιώνα. Παράλληλα, στο Μαρκόπουλο και στο Κορωπί σώζονται στροφιλιές που χρονολογούνται κατά την περίοδο εκείνη. Τον 19ο αιώνα υπάρχουν συμβόλαια στην Παιανία, Κορωπί, Μαρκόπουλο, στα οποία αναφέρονται αγορές αμπελιών από καλλιεργητές των παραπάνω χωριών. Τον 20ό αιώνα ιδρύεται η Ανώνυμος Εταιρεία Οίνων και Οινοπνευμάτων, η οποία δραστηριοποιείται στην περιοχή των Μεσογείων για την αγορά μούστου και τη δημιουργία οινοπνευματωδών ποτών. Το 1912 δημιουργείται ο Αμπελουργικός Συνεταιρισμός ΜΑΡΚΟ, ο οποίος ουσιαστικά λειτουργεί ως αντιπρόσωπος της εταιρείας στην περιοχή με τις ευλογίες του Βενιζέλου. Το Οκτωβρίου 2013 Σελίδα 11

12 1934 ιδρύεται ο Οργανισμός Προστασίας Αμπελουργών Αττικοβοιωτίας, μετέπειτα Ένωση Οινοποιητικών Συνεταιρισμών Αττικής, που κλείνει κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Το αποτέλεσμα αυτών των προσπαθειών είναι η μονοκαλλιέργεια του αμπελιού στα Μεσόγεια και η μετατροπή της αγροτικής κοινωνίας σε αστική. Νέα επαγγέλματα και νέα κέντρα εξουσίας δημιουργούνται με καθοριστικές παρεμβάσεις στην πορεία του τόπου. Ανθής Κωνσταντίνος, Οινολόγος Από τον ρητινίτη οίνο στη ρετσίνα μεσογείων. Η ιστορία συνεχίζεται... Από τα αρχαία χρόνια ήταν γνωστή η πρακτική παρασκευής οίνου με την προσθήκη ρητίνης κωνοφόρων στο υπό ζύμωση γλέυκος, αφενός για τον αρωματισμό του οίνου και αφετέρου για τη συντήρησή του. Η πρακτική αυτή, που συνεχίζεται από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας στην περιοχή, συνέδεσε το όνομα του οίνου ρετσίνα με την περιοχή των μεσογείων και, καθώς μόνο η Ελλάδα από όλες τις χώρες του κόσμου έχει δικαίωμα να παράγει οίνο με την ονομασία ρετσίνα, η ρετσίνα είναι συνδεδεμένη με την Ελλάδα Είναι κομμάτι των παραδόσεων και της πολιτιστικής μας κληρονομίας. Είναι κομμάτι της κουλτούρας και των παραδόσεων αυτού του τόπου. Είναι στίχοι τραγουδιών στα γελαστά χείλια των γλεντζέδων στις ταβέρνες της παλιάς Αθήνας και δεν λείπει από καμιά σχεδόν ταινία του παλιού Ελληνικού κινηματογράφου. Η ρετσίνα υμνήθηκε και απέκτησε φανατικούς οπαδούς. Όμως η ρετσίνα πληγώθηκε και έχασε φίλους, όταν έγινε αντικείμενο απόκτησης κέρδους στα χέρια αχάριστων επιχειρηματιών Τα τελευταία χρόνια, το μεράκι ευσυνείδητων οινοποιών και το μοναδικό ελληνικό φιλότιμο την οδηγούν ξανά σε πορεία ανόδου και σε ψηλή θέση, εκεί που πραγματικά της αξίζει Οκτωβρίου 2013 Σελίδα 12

13 Δρ. Μαυρίδης Θεοφάνης, Αρχαιολόγος Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας Ν. Ελλάδος/ΥΠ.ΠΟ.Α. Μία αυτοτελής ενότητα συμφραζομένων. Τα πρώτα στοιχεία της έρευνας στο σπήλαιο Πανός Κερατέας. To σπήλαιο του Πανός βρίσκεται στην κορυφή Κερατοβούνι στο Πάνειο Όρος, σε υψόμετρο περίπου 570 μ. Κατέχει περίοπτη θέση με θέα στην ανατολική Αττική και τον Αργοσαρωνικό. Είναι επίσης γνωστό και ως σπήλαιο του Λόρδου Βύρωνα μετά την επίσκεψή του εκεί στις αρχές του 19 ου αιώνα. Η είσοδός του είναι ένας κατηφορικός διάδρομος, στα δεξιά του οποίου βρίσκεται το άνοιγμα του σπηλαίου. Είναι ευρύχωρο εσωτερικά και χωρίζεται με λιθωματικά παραπετάσματα σε αρκετές και ευρύχωρες αίθουσες. Η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας Ν. Ελλάδας πραγματοποίησε το 2012 σύντομη σωστική επέμβαση στο σπήλαιο. Παλαιότερες αυτοψίες αναφέρουν την παρουσία επιχώσεων των προϊστορικών και ιστορικών χρόνων. Η έρευνα θα συνεχιστεί το Εντοπίστηκαν ευρήματα της Νεότερης Νεολιθικής και της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού. Σκοπός της ανακοίνωσης είναι να παρουσιάσει τα αποτελέσματα των δύο ανασκαφικών περιόδων στο σπήλαιο. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην ερμηνεία των καταλοίπων της Νεότερης Νεολιθικής Ι και ΙΙ. Στα μέχρι τώρα ευρήματα περιλαμβάνονται γνωστές κεραμικές κατηγορίες των εν λόγω περιόδων, λίθινα εργαλεία και ανθρώπινα οστά. Ανασκαφές σε διάφορα σπήλαια της Νότιας Ελλάδας έχουν καταδείξει την πολυπλοκότητα της χρήσης τους μέσω των διαφορετικών πρακτικών απόθεσης των υλικών καταλοίπων στο εσωτερικό τους. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να μελετηθούν τα στοιχεία της έρευνας στο σπήλαιο Πανός Κερατέας, σε μια προσπάθεια δηλαδή εντοπισμού συγκεκριμένων αποθετικών πρακτικών και συναφειών στα υλικά κατάλοιπα, προκειμένου να κατανοηθεί καλύτερα η χρήση του. Νάζου Μαργαρίτα, Αρχαιολόγος Ο οικισμός Ψηλοκορυφή και οι επαφές του με την Ανατολική Αττική, τις Κυκλάδες και την Αίγινα κατά την 4 η και 3 η χιλιετία π.χ. Η Ψηλοκορυφή (Κόντρα Γκλιάτε-Κίτσι Κορωπίου) είναι μια φυσικά οχυρή προϊστορική θέση που ελέγχει το πέρασμα από τη Βάρη στα Μεσόγεια και από τη Λαυρεωτική και τα Καλύβια στην Αθήνα. Οι ανασκαφές του Γερμανικού και του Καναδικού Ινστιτούτου ( ) αποκάλυψαν έναν οικισμό της 4 ης χιλιετίας π.χ. (Τελική Νεολιθική). Στο μεσαίο πλάτωμα της ακρόπολης βρέθηκε ένας μεγάλος αναλημματικός τοίχος μαζί με άφθονα κινητά ευρήματα, όπως κεραμική και λίθινα εργαλεία από οψιανό της Μήλου. Οι αγγειοπλάστες χρησιμοποιούσαν τους τοπικούς πηλούς για να φτιάξουν Οκτωβρίου 2013 Σελίδα 13

14 φιάλες, πίθους, ταψιά και σέσουλες. Τα τοπικά αγγεία είναι παρόμοια με δημοσιευμένα ευρήματα από άλλους σύγχρονους οικισμούς στην Αττική, την Καρυστία, την Κέα και την Αίγινα. Υπάρχουν και λίγες εισαγωγές, πιθανότατα από την Αίγινα. Η κατοίκηση συνεχίστηκε και στην 3 η χιλιετία π.χ. Συγκεκριμένα, στην Πρωτοελλαδική Ι ( π.χ.) τα σχήματα αλλάζουν και η κεραμική χρησιμοποιείται κυρίως για το μαγείρεμα (μαγειρικές φιάλες, τηγάνια). Σε αυτήν την περίοδο αυξάνονται οι εισαγωγές από την Αίγινα. Τέλος, στην Πρωτοελλαδική ΙΙ ( /2.150 π.χ) κυριαρχούν τα επιτραπέζια αγγεία, όπως «σαλτσιέρες», ασκοί και κύπελλα. Παρόμοια αγγεία είναι γνωστά από το Κέντρο Υγείας Κορωπίου, τη Ραφήνα, το Ασκηταριό και την Αγία Ειρήνη στην Κέα. Το νέο σχηματολόγιο υποδηλώνει σημαντικές αλλαγές στα έθιμα σερβιρίσματος του φαγητού και του κρασιού. Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι η Ψηλοκορυφή, χάρη στην καίρια γεωγραφική της θέση, συμμετείχε σε ένα ανεπτυγμένο δίκτυο χερσαίων και θαλάσσιων επαφών και ανταλλαγών με τις γειτονικές περιοχές. Γκινάλας Μιχάλης, Αρχαιολόγος, Στάθη Μαρία, Αρχαιολόγος της Β' ΕΠΚΑ, Ζγουλέτα Ζωή, Αρχαιολόγος Οικισμός Νεολιθικής εποχής στην περιοχή «Γυαλού» στα Σπάτα Αττικής. Ο προϊστορικός οικισμός στη θέση Γυαλού του δήμου Σπάτων εντοπίστηκε το 2008 στις άλλοτε καλλιεργήσιμες εκτάσεις του Καμπά περίπου δύο χλμ. βόρεια της πόλης των Σπάτων. Κατά τη διαδικασία της αρχαιολογικής έρευνας αποκαλύφθηκε τμήμα νεολιθικού οικισμού που αποτελείται από οικίες με λιθόκτιστα θεμέλια διαφόρων οικοδομικών φάσεων. Λάκκοι-αποθέτες, πηγάδια και μικρές διάσπαρτες εστίες εντοπίστηκαν σε όλη την έκταση του οικισμού, ενώ οι επιχώσεις απέδωσαν μεγάλη ποσότητα κεραμικής, λίθινα εργαλεία και κοσμήματα. Δυτικά του νεολιθικού οικισμού εντοπίστηκαν εκτεταμένα κατάλοιπα της Τελικής Νεολιθικής-ΠΕ Ι περιόδου, αποτελούμενα από 65 ορύγματα-λάκκους και τμήμα αψιδωτής κατασκευής. Ανάμεσα στα ευρήματα συγκαταλέγονται πήλινα αγγεία, τμήμα μαρμάρινης φιάλης, και πολλά τεμάχια λιθαργύρων που καταμαρτυρούν μια καλά οργανωμένη προϊστορική κοινωνία. Καθώς η έρευνα των προϊστορικών θέσεων στην Αττική είναι αποσπασματική, η παρουσίαση του συγκεκριμένου οικισμού θα συμπληρώσει τις γνώσεις μας σε θέματα προϊστορικής κατοίκησης και τεχνολογίας. Ο οικισμός θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά στην ΙΕ' Επιστημ. Συνάντηση ΝΑ. Αττικής Οκτωβρίου 2013 Σελίδα 14

15 Σπηλιωτακοπούλου Ιωάννα, Αρχαιολόγος, Κουρτέση-Φιλιππάκη Γ., Επ. Καθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας Λιθοτεχνίες της ΠΕΧ από τη Νότια και Νοτιοανατολική Αττική: παλιές και νέες προσεγγίσεις. Στόχος της ανακοίνωσης είναι η παρουσίαση των τεχνοπολιτισμικών χαρακτηριστικών των λιθοτεχνιών από οψιανό και πυριτόλιθο της ΠΕΧ από τη Ν. και ΝΑ. Αττική και ο σχολιασμός των μεθοδολογικών εργαλείων που χρησιμοποιήθηκαν για τη μελέτη τους σε διαχρονικό επίπεδο. Αδάμ Αικατερίνη, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια, Εκπαίδευση Ενηλίκων, Ελληνικός Πολιτισμός ΕΑΠ, Μουσικός Η Ψαλτική τέχνη στα Μεσόγεια. Από το χτες στο σήμερα και το αύριο. Η παρούσα εισήγηση εστιάζει στις καλλιτεχνικές δραστηριότητες της ευρύτερης περιοχής των Μεσογείων. Πιο συγκεκριμένα, θα παρουσιάσει ένα τμήμα των δραστηριοτήτων αυτών από το χώρο της Μουσικής, εκείνον της Βυζαντινής Μουσικής. Με τον όρο Βυζαντινή Μουσική, ή με τον ομώνυμό της «Ψαλτική Τέχνη», εννοούμε τον τομέα της Μουσικής που καλλιεργήθηκε κυρίως στο Βυζάντιο, συνδυάζει τον ποιητικό λόγο με τη μελωδία και το ρυθμό. Χρησιμοποιείται στην πλειονότητα των Ορθοδόξων Εκκλησιών παγκοσμίως και όχι μόνο, μια και η επιστημονική έρευνα έχει ανακαλύψει και πολλά παραδοσιακά τραγούδια γραμμένα σύμφωνα με το είδος αυτό της Μουσικής Τέχνης. Αφορμή για την παρούσα εισήγηση δίνουν τα σαράντα χρόνια της Μητροπόλεως Μεσογαίας και Λαυρεωτικής, το πηδάλιο της οποίας επί σειρά ετών διηύθυνε ο Σεβάσμιος, Πράος, Πολιός, Πρώτος, Μητροπολίτης κ. Αγαθόνικος, άνθρωπος ιδιαίτερα φιλακόλουθος και φιλόμουσος. Στο σχεδιασμό των δραστηριοτήτων του στη νεοσύστατη Μητρόπολη, εξαρχής συμπεριέλαβε την καλλιέργεια και την ανάπτυξη της Ψαλτικής Τέχνης. Με τη δημιουργία Σχολής Βυζαντινής Μουσικής άτυπης εκπαίδευσης, με συστηματικό αλλά ταυτόχρονα επίμονο τρόπο, συνέβαλε στην ανάπτυξη της γνώσης, στην καλλιέργεια του καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος σε τοπικό επίπεδο, στην επιμόρφωση και την προσέγγιση του πολιτισμού. Οι δραστηριότητες αυτές σε συνδυασμό με την αγάπη και το ενδιαφέρον μεμονωμένων προσώπων για την Ψαλτική Τέχνη αποτελούν το υπόβαθρο για τις γενιές που έρχονται και τις καλούν ν αφουγκραστούν και να διδαχθούν από το παράδειγμα και την αγάπη των απερχόμενων Ιεροψαλτών και Διδασκάλων της περιοχής των Μεσογείων, ώστε κι αυτές με τη σειρά τους να ενστερνιστούν και να βάλουν το δικό τους «λιθαράκι» στην πορεία της Ψαλτικής Τέχνης ως κρίκος μιας αλυσίδας της παράδοσης και του πολιτισμού Οκτωβρίου 2013 Σελίδα 15

16 Ράπτης Δημήτριος, Τελειόφοιτος Τμήματος Λαϊκής & Παραδοσιακής Μουσικής, ΤΕΙ Ηπείρου Άρτα Η μουσική και οι μουσικοί στην Κερατέα των Μεσογείων Αττικής, Στην εργασία παρουσιάζεται η μουσική ζωή της Κερατέας στο πρώτο μισό του 20ού αι. φτάνοντας ως και τη δεκαετία του Καταγράφονται οι εκφάνσεις της ζωής των Κερατιωτών, οι οποίες και περιελάμβαναν μουσική, όπως οι γάμοι, τα πανηγύρια, οι απόκριες, τα πανηγύρια στα εξωκλήσια κτλ. Επίσης γίνεται καταγραφή και παρουσίαση βιογραφικών των ντόπιων μουσικών, ενώ δίνονται πληροφορίες για τις ξένες ορχήστρες και «φίρμες», οι οποίες πέρασαν από την Κερατέα τη συγκεκριμένη περίοδο στην οποία εκτείνεται η παρούσα εργασία. Τέλος, γίνεται μια προσπάθεια καταγραφής και περιοδολόγησης του μουσικού και χορευτικού ρεπερτορίου, πώς αυτό διομορφώθηκε και άλλαξε στην πορεία των ετών, πώς δηλαδή από τα δημοτικά παραδοσιακά παναγύρια φτάσαμε στα λαϊκά τη δεκαετία του 70. Η εργασία πλαισιώνεται από φωτογραφικό υλικό. Αγγελής, π. Τιμόθεος, Θεολόγος - Ιερωμένος Εγκαίνια χριστιανικών Ναών στην περιοχή της Κερατέας. Η περιοχή του Δημοτικού Διαμερίσματος της Κερατέας είναι κατάσπαρτη από ναούς και παρεκκλήσια. Από το πλήθος αυτό των ναών οι είκοσι τρεις είναι εγκαινιασμένοι, δηλαδή έχει τελεστεί σε αυτούς η ακολουθία του καθαγιασμού της αγίας τραπέζης τους. Τα γεγονότα αυτά αποτελούν σταθμούς τόσο για την ιστορία του κάθε ναού όσο και για την τοπική εκκλησιαστική ιστορία. Εξ αυτών οι τρεις είναι ενοριακοί, οι δώδεκα είναι ενοριακά παρεκκλήσια και εξωκκλήσια, οι δύο είναι ναοί μονών και οι έξι είναι ιδιωτικοί. Όπου κατέστη δυνατόν βρέθηκε η ακριβής ημερομηνία των εγκαινίων, καθώς και ο επίσκοπος που τα τέλεσε. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται και στην περίπτωση εγκαινιασμού ενός εκ των ναών από ιερέα. Επίσης, σημειώνονται οι δηλωτικές των εγκαινίων επιγραφές, καθώς και ανακοινώσεις ή ειδήσεις που να αναφέρονται στα σπουδαία αυτά γεγονότα. Τέλος, συγκεντρώθηκαν μαρτυρίες κατοίκων της Κερατέας που, είτε σε ιδιόχειρες ημερολογιακές σημειώσεις τους, είτε σε προφορικές μαρτυρίες, έκαναν αναφορές στα εγκαίνια ναού. Η παρούσα εισήγηση αποτελεί μέρος ευρύτερης έρευνας για τα εγκαίνια ναών σε όλη την περιφέρεια της Ι. Μητροπόλεως Μεσογαίας και Λαυρεωτικής Οκτωβρίου 2013 Σελίδα 16

17 Παναγιώτου Προκόπιος, Δικηγόρος Τα παρεκκλήσια και εξωκκλήσια των Μεσογείων και το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς - Το παράδειγμα του Μαρκόπουλου. Δυνάμει της διατάξεως του άρθρου 1 του Κανονισμού 8/1979 (ΦΕΚ 1Α'/1980), Περί Ιερών Ναών και Ενοριών, οι ιεροί ναοί της Εκκλησίας της Ελλάδος διακρίνονται σε Ενοριακούς Ναούς, Προσκυνηματικούς Ναούς και Ναούς Ιδρυμάτων, Ιδιοκτήτους Ναούς και Ναούς Κοιμητηρίων. Περαιτέρω, δυνάμει της προειρημένης διατάξεως, στους ενοριακούς ιερούς ναούς, οι οποίοι μετά της οικείας ενορίας λογίζονται ως αυτοτελή Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, δυνάμει των διατάξεων των άρθρων 1 παρ. 4 και 36 παρ. 1 ν. 590/1977 (Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας της Ελλάδος), ανήκουν κατά κυριότητα, διοίκηση και διαχείριση τα παρεκκλήσια και τα εξωκκλήσια τούτων, ήτοι ιεροί ναοί, πλην του ενοριακού, κείμενοι εντός ή εκτός πόλεων ή χωρίων. Της παρούσης εργασίας αντικείμενο αποτελούν οι προπεριγραφέντες ναοί. Ειδικότερα, ερευνάται το νομικό καθεστώς των παρεκκλησίων και των εξωκκλησίων, τα οποία κείνται εντός των ορίων του Δήμου Μαρκοπούλου Μεσογαίας και ανήκουν στους δύο ενοριακούς ιερούς ναούς της πόλεως του Μαρκοπούλου, περιγράφεται η ιστορική τους διαδρομή, καταγράφονται οι τίτλοι κτήσεως και οι τοπογραφικές τους αποτυπώσεις και αναλύεται η κατανομή αυτών μεταξύ των δύο ενοριακών ιερών ναών, ενώ, παραλλήλως, εξετάζονται επιμέρους θέματα και κατατίθενται σκέψεις και προτάσεις για την επίλυση των διαφόρων νομικών προβλημάτων που αναφύονται. Ζούβελου Παναγιώτα, Αρχαιολόγος της Β' ΕΠΚΑ Παλλήνη, παλαιές και νέες ανασκαφές συνθέτουν την αρχαία τοπογραφία. Παρουσιάζονται τα νέα ανασκαφικά δεδομένα, που προέκυψαν από τις σωστικές ανασκαφές της Β' ΕΠΚΑ, κατά τα έτη , σε συνδυασμό με παλαιότερες ανασκαφές. Ανδρίκου Ελένη, Δρ. Αρχαιολόγος, Αναπλ. Δ/ντρια της Β' ΕΠΚΑ Η μυκηναϊκή περίοδος στα Μεσόγεια και τη Λαυρεωτική. Στην ανακοίνωση συνοψίζονται οι μαρτυρίες, οι οποίες αφορούν στη μυκηναϊκή παράδοση της Αττικής, με έμφαση στα Μεσόγεια και τη Λαυρεωτική, από τη μυθολογία και την αρχαία ελληνική γραμματεία. Συγκεντρώνονται και παρουσιάζονται κάτω από ένα συνθετικό πρίσμα οι μυκηναϊκές θέσεις που είναι ήδη γνωστές στη βιβλιογραφία, καθώς και αυτές που ανασκάφηκαν πρόσφατα Οκτωβρίου 2013 Σελίδα 17

18 Τσαραβόπουλος Άρης, Αρχαιολόγος, Παπαθανασίου Ντίνα, Αρχαιολόγος Τεχνικά Έργα και κτιριακές κατασκευές σε περιοχές του Δήμου Σαρωνικού από τα Νεολιθικά χρόνια έως τη Ρωμαιοκρατία. Κατά τη διάρκεια του σωστικού αρχαιολογικού έργου που διενεργήθηκε τα τελευταία είκοσι χρόνια στα διοικητικά όρια του παλαιού, προκαλλικρατικού, δήμου Καλυβίων Θορικού αποκαλύφθηκαν πολλά υπολείμματα από τεχνικά έργα (δημόσια ή ιδιωτικά), καθώς και κτιριακές κατασκευές (δημόσιου ή ιδιωτικού χαρακτήρα) των αρχαίων χρόνων. Στην ανακοίνωση θα παρουσιαστούν τα έργα που ανακαλύφθηκαν στο διάστημα αυτό και εκτείνονται χρονολογικά από την προϊστορική εποχή έως τα χρόνια της Ρωμαιοκρατίας. Βρεττού Ειρήνη, Αρχαιολόγος Ταφικές πρακτικές σε μυκηναϊκό τάφο των Γλυκών Νερών. Ο θαλαμοειδής τάφος που ερευνήθηκε το 2011 στα Γλυκά Νερά Αττικής μας δίνει μια μικρή, αλλά σαφή, εικόνα των ταφικών συνηθειών της μυκηναϊκής εποχής. Ο δρόμος του ανασκάφηκε σε μήκος 3,20 μ., ενώ ο θάλαμός του είχε διαστάσεις 2,80 x 3,20 μ. Παρά την κατάρρευση της οροφής του, έδωσε αρκετά ευρήματα, κυρίως κεραμική και σκελετικό υλικό. Τα περισσότερα ευρήματα εντοπίστηκαν περιμετρικά των τοιχωμάτων του θαλάμου και αποτελούν προϊόντα ανακομιδής. Τα αγγεία είχαν συγκεντρωθεί σε δύο βασικά σύνολα στα νότια και δυτικά του θαλάμου. Στην πρώτη περίπτωση μάλιστα είχαν τοποθετηθεί το ένα εντός του άλλου. Αντίστοιχη ομαδοποίηση έγινε και σε δύο σωρούς μακρών οστών που βρέθηκαν τοποθετημένοι με τάξη στα βοειοδυτικά και νότια του θαλάμου. Κατά χώραν βρέθηκαν δύο αγγεία που εντοπίστηκαν στο κέντρο του θαλάμου, καθώς και δύο σκελετοί κατά μήκος του βορείου τοιχώματος αυτού. Κάτω από το σημείο εναπόθεσης του δεύτερου σκελετού εντοπίστηκε λάκκος, ο οποίος περιείχε ακόμη μία κτερισμένη ταφή. Δεύτερος λάκκος είχε λαξευθεί στο κέντρο περίπου του θαλάμου και περιείχε ικανό αριθμό κρανίων, θραύσματα αγγείων, λίγα όστρεα και άλλα αντικείμενα. Τα ευρήματα χρονολογούν τον τάφο στην ΥΕ ΙΙΙ Α περίοδο, ενώ είναι πιθανή η συνέχιση της χρήσης του μέχρι την πρώιμη ΥΕ ΙΙΙ Γ εποχή Οκτωβρίου 2013 Σελίδα 18

19 Πρόφης Ιωάννης, Ζωγράφος-Λαογράφος-Συγγραφέας Σημειολογικές ερμηνείες στο αντίδοτο της μαγείας του «δεσίματος» του γαμπρού. Ανάμεσα στ αναρίθμητα περί τον γάμο μεσογείτικα έθιμα και δοξασίες του 19 ου αι. στα Μεσόγεια, σημαντική θέση κατέχει η πεποίθηση ότι κατά την ώρα της τέλεσης του μυστηρίου του γάμου κάποια κακόβουλα τρίτα πρόσωπα μπορούσαν να ασκήσουν μαγεία σε βάρος των νεονύμφων. Επιδίωξή τους ήταν να καταστήσουν αβίωτο και δυστυχή τον συζυγικό τους βίο, με θανάτους, ατεκνία και άλλα δεινά. Εκείνο που φοβούνταν ιδιαίτερα ήταν το «δέσιμο του γαμπρού», δηλαδή την ανικανότητά του να ανταποκριθεί στα συζυγικά του καθήκοντα. Σε μια τέτοια περίπτωση, όταν μετά τη λήξη των εορτών του γάμου, διαπιστωνόταν «δέσιμο», γινόταν άμεση κινητοποίηση για την αντιμετώπιση του κινδύνου. Η συνηθέστερη και πιο αποτελεσματική μέθοδος ήταν να διοργανώσει η οικογένεια «εκδρομή» σε κάποια παραλία, όπου θα συμμετείχε το νιόπαντρο ζευγάρι και 2-3 άντρες από το συγγενικό περιβάλλον. Οι άντρες έπεφταν στη θάλασσα και προσπαθούσαν να πιάσουν ένα ψάρι ζωντανό. Όταν το κατόρθωναν, έπαιρναν το ζωντανό ψάρι, το έφερναν στο γαμπρό, άνοιγαν το στόμα του ψαριού και ο γαμπρός έπρεπε να φτύσει εννιά φορές μέσα στο ανοιχτό στόμα. Όταν αυτό γινόταν, ο γαμπρός πήγαινε να συναντήσει τη νύφη, αφού μετά από όλα αυτά τα «μαγικά» είχε ανακτήσει τώρα την αυτοπεποίθησή του, ξάπλωνε μαζί της και το αποτέλεσμα ήταν πάντα επιτυχές. Πώς ερμηνεύεται όμως και πώς δικαιολογείται αυτό το φτύσιμο στο στόμα του ζωντανού ψαριού; Και γιατί αυτό επαναλαμβάνεται 9 φορές; Η παρούσα ανακοίνωση επιχειρεί να απαντήσει στα ερωτήματα με εντελώς πρωτότυπες σημειολογικές παρατηρήσεις. Μάργαρη Ζωή, Δρ. Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας - Εθνολόγος, Ερευνήτρια, Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας - Ακαδημία Αθηνών Η περίπτωση του «Πανηγυριού του Αγίου Πέτρου» στα Σπάτα. Όπως είναι γνωστό, το «Πανηγύρι του Αγίου Πέτρου» στα Σπάτα αποτελεί ένα από τα παλαιότερα και μεγαλύτερα πανηγύρια των Μεσογείων. Παρά τις όποιες αλλαγές έχουν συντελεσθεί στο πέρασμα των χρόνων, με εξέχουσα την επιβεβλημένη μεταφορά του ιερού ναού του Αγίου Πέτρου εξαιτίας της κατασκευής του αεροδρομίου «Ελευθέριος Βενιζέλος», το εν λόγω πανηγύρι εξακολουθεί να αποτελεί κομβικό σημείο της λατρευτικής ζωής της Σπαταναίικης κοινότητας. Εκκινώντας από τα ευρήματα της επιτόπιας έρευνας και τη μελέτη των πηγών, η προτεινόμενη ανακοίνωση πρόκειται να επικεντρωθεί στην περιπτωσιολογική μελέτη του πανηγυριού του Αγίου Πέτρου, έχοντας διττή στοχοθεσία. Αφενός φιλοδοξεί να αναδείξει τις μεταλλάξεις και τους μετασχηματισμούς που εντοπίζονται στη σύγχρονη εθιμική επιτέλεση των λατρευτικών επεισοδίων του πανηγυριού και αφετέρου να μελετήσει τους σύγχρονους κοινωνικούς παράγοντες που συνεργούν στην αναμόρφωσή του. Ιδιαίτερη έμφαση πρόκειται να δοθεί στην αλληλόδραση των συν-τελεστών του πανηγυριού -Σπαταναίων και μη- που επενεργεί καταλυτικά στη διαμόρφωση του σύγχρονου τελεστικού πλαισίου, προκειμένου να επισημανθεί η δυναμική της τοπικής κοινότητας που (ανα)συγκροτείται και (ανα)δηλώνεται επιτελεστικά στο πλαίσιό του Οκτωβρίου 2013 Σελίδα 19

20 Γουήλ-Μπαδιεριτάκη Άννα-Ιωάννα, Αναπλ. Καθηγήτρια Λαογραφίας Πανεπιστημίου Αθηνών Οι απροσδόκητες ομοιότητες συγκεκριμένων κεντητικών μοτίβων των παραδοσιακών νυφικών ενδυμασιών της Αττικής με αντίστοιχες λαών της ανατολικής Ευρώπης και οι πιθανές καταβολές τους. Η συγκεκριμένη αυτή ανακοίνωση χωρίζεται σε τρεις ξεχωριστές ενότητες: Η πρώτη επικεντρώνεται στα πολυάριθμα και πολυποίκιλα θέματα, τα οποία ήταν κεντημένα στις παραδοσιακές νυφικές ενδυμασίες των γυναικών στα χωριά της Αττικής και γίνεται προσπάθεια επεξήγησης των συμβολικών, όπου υπάρχουν, στοιχείων τους. Η δεύτερη ενότητα επεκτείνεται σε συγγενικά κεντητικά θέματα, τα οποία απαντούν σε γαμήλιες φορεσιές λαών της ανατολικής Ευρώπης, όπου και εδώ ερευνάται, όπου υπάρχει, ο συμβολισμός τους. Τέλος, η τρίτη ενότητα, προσπαθεί να αιτιολογήσει την ομοιότητα των συγκεκριμένων αυτών κεντητικών θεμάτων, των κοινών τους καταβολών και, πιθανότατα, την αρχέγονή τους κοινή κοιτίδα. Πρόφης Ιωάννης, Ζωγράφος-Λαογράφος-Συγγραφέας, Τσεβά Αγγελική, Εικαστικός καλλιτέχνης Το φυτό μανδραγόρας στα Μεσόγεια (τοπωνυμία-λαογραφία) και ο μανδραγόρας στην τέχνη. α) Ιωάννη Πρόφη: Το Κορωπί έχει την τύχη να περιλαμβάνει στη χλωρίδα του το γνωστό από την αρχαιότητα φυτό μανδραγόρας, που ο λαός το έχει συνδέσει με ποικίλες δοξασίες λόγω των υπνωτικών και ναρκωτικών ιδιοτήτων του. Γνωστή είναι η έκφραση των αρχαίων «καθεύδει υπό μανδραγόραν». Η περιοχή όπου φύεται ονομάζεται Μαντραγούρα, ονομασία που φαίνεται ότι είναι πανάρχαια, αφού οι αρβανίτες δεν έδωσαν άλλη ονομασία στο τοπωνύμιο. β) Αγγελικής Τσεβά: Με τη σκέψη μιας προσπάθειας για τη διάσωση κάποιων σπανίων φυτών της μεσογείτικης γης, σκέφτηκα να παρουσιάσω εικαστικά τον μοβ μανδραγόρα, που έχει δώσει και το όνομά του στην περιοχή που φυτρώνει. Σκοπός της ανακοίνωσης των δύο ομιλητών είναι να γίνει γνωστό στο ευρύ κοινό η ύπαρξη του φυτού και να το ευαισθητοποιήσει προκειμένου να το διαφυλάξει από την εξαφάνιση, λόγω της αστικοποίησης της γης Οκτωβρίου 2013 Σελίδα 20

21 Τσεβά Αγγελική, Εικαστικός καλλιτέχνης Το κεντημένο τριγωνικό σχήμα του Μεσογείτικου σιγκουνιού και ο συμβολισμός του. Σύμβολα: λέξεις μιας γλώσσας που δεν την ακούς αλλά την αισθάνεσαι = γλώσσα του συναισθήματος. Αρκετά χρόνια τώρα μελετώ τα κεντημένα σχήματα (συμβολισμούς) επάνω σε ελληνικές παραδοσιακές φορεσιές. Ακόμα και σύμβολα που οπουδήποτε αλλού μπορεί να υπάρχουν. Όπως Γλυπτικά - Αρχιτεκτονικά - Ζωγραφικά, κλπ. Η πρώτη μου ματιά είναι εικαστική. Κατόπιν προσπαθώ να ανακαλύψω το συμβολισμό τους. Ξεκινώντας απ την Προϊστορία, Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία, Ελληνική Παράδοση κι ακόμα από σύγχρονες σκέψεις επάνω σ αυτά. Τελευταία, μελετώντας το Μεσογείτικο σιγκούνι πριν από το 1700 μέχρι το 1935 περίπου (μαύρο και κόκκινο), παρατήρησα ένα ιδιαίτερο κέντημα στο μπροστινό του μέρος δεξιά και αριστερά και σπανιότερα ίσως και στο πίσω μέρος, στην πλάτη. Ισοσκελή τρίγωνα ήταν το θέμα του κεντήματος. Η βάση του επάνω πρώτου τριγώνου ακουμπούσε στην κορυφή του αμέσως από κάτω και ούτω καθ εξής. Ο αριθμός του άρχιζε απ το τρία και μεγάλωνε αναλόγως. Όπου έψαξα, δεν βρήκα αυτό το σχήμα σε καμιά άλλη φορεσιά στην Ελλάδα, αλλά ακόμα και σ άλλες χώρες. Οι πιο πολλές φορεσιές, θα έλεγα, ανά τον κόσμο έχουν κάποια κοινά σημεία. Ανθέμια κλπ. Έτσι ασχολήθηκα μόνο με τα τρίγωνα του σιγκουνιού ψάχνοντας τον συμβολισμό τους. Το μόνο που ήξερα από τη δική μας παράδοση είναι ότι όσο πιο πολλά τρίγωνα ήταν κεντημένα, τόσο πιο πολλές είναι οι ευχές για κάθε καλό. Και ότι οι πιο πλούσιες γυναίκες είχαν περισσότερα κεντημένα τρίγωνα στο σιγκούνι τους. Αυτά όλα τα τρίγωνα ξεκινούσαν από ένα τετράγωνο σαν βάση που γύρω του υπήρχαν μικρά τρίγωνα ισοσκελή που έκαναν αυτό το τετράγωνο να μοιάζει με ανθέμιο κλπ. Στηρίζω αυτήν την ανακοίνωση στην Πυθαγόρεια Θεωρία του ιερού αριθμού τρία - τρίγωνο - τρεις πλευρές και το συμβολισμό τους. Το τετράγωνο (τετρακτύς) - συμβολισμός. Στον Αριστοτέλη, στο Νεοπλατωνικό φιλόσοφο Ανατόλιο κλπ. Ακόμα αναφέρομαι στα σκαλισμένα τρίγωνα της σφραγίδας του πρόσφορου της Εκκλησίας μας και στο συμβολισμό τους. Τέλος, στη σημασία που έχει για τη Χριστιανοσύνη αυτό το σχήμα Οκτωβρίου 2013 Σελίδα 21

22 Παπαφλωράτου Ελένη, Αρχαιολόγος της ΛΕ' ΕΠΚΑ Αρχαιότητες της περιοχής Κορωπίου στη διασπορά. Τα φαινόμενα της αρπαγής των αρχαιοτήτων και της λαθρανασκαφής παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια των προηγούμενων αιώνων, με ιδιαίτερη άνθηση από τον 19ο αι. και εξής και ιδιαίτερα σε δύσκολες περιόδους της ιστορίας μας. Σκοπός της παρούσας ανακοίνωσης είναι η ανίχνευση στοιχείων μέσα από τη βιβλιογραφία, το αρχειακό υλικό και τις προφορικές μαρτυρίες για τις αρχαιότητες που απομακρύνθηκαν, καθώς και οι συνέπειες του γεγονότος αυτού τόσο για τις αρχαιότητες, όσο και τον ίδιο τον τόπο. Γκικάκη Μαίρη, Δρ. Αρχαιολόγος Nομίσματα από την Υστερορωμαϊκή Νεκρόπολη στη θέση Πλάκες Σουνίου. Ο οικισμός και η νεκρόπολη στη θέση Πλάκες Σουνίου, που ανασκάφηκαν το στον χώρο του ξενοδοχειακού συγκροτήματος Καραδόντη, είναι συνέχεια του μεγάλου νεκροταφείου του αρχαίου δήμου του Σουνίου. Αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα ανασκαφικά σύνολα υστερορωμαϊκών χρόνων στην περιοχή της Λαυρεωτικής. Τα κτίσματα του οικισμού φαίνεται ότι χρησιμοποιήθηκαν τόσο ως κατοικίες όσο και ως εργαστήρια, όπου οι μεταλλουργοί-κάτοικοι επεξεργάζονταν τις αρχαίες σκωρίες αργυρούχου μεταλλεύματος, διαδικασία που τους απέφερε μικρές ποσότητες αργύρου και μολύβδου. Η εκτεταμένη νεκρόπολη με τους 150 περίπου τάφους σκαμμένους στο μαλακό έδαφος, οι περισσότεροι από τους οποίους έφεραν επένδυση και κάλυψη από σχιστολιθικές πλάκες, παρουσιάζει επίσης ενδιαφέρον. Πολλοί από τους τάφους περιείχαν νομίσματα και δη νομισματικούς θησαυρούς που συχνά εναποθέτονταν στη θέση των χεριών του νεκρού. Με αφετηρία τους νομισματικούς αυτούς θησαυρούς θα εξεταστούν τόσο η μικρο-οικονομία του οικισμού, σε συνάρτηση με γενικότερα οικονομικά φαινόμενα της εποχής, όσο και η εμπορική του δραστηριότητα στα πλαίσια των ευρύτερων οικονομικών συνθηκών στο Ανατολικό Τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Οκτωβρίου 2013 Σελίδα 22