ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ: 100 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ

Transcript

1 XIVΕΛΛΗΝΙΚΗ o ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΕΤΑΙΡΕΙΑ 1 ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗΣ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ XIV o ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ: 100 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ & ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΑΘΗΝΑ ΜΑΡΤΙΟΥ 2015

2 Εικαστικό εξωφύλλου: kazimir malevich ( ) Κορμός (πρωτότυπο μιας νέας εικόνας) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Μήνυμα Οργανωτικής Επιτροπής 3 Επιτροπές Συμποσίου 4 Γενικές Πληροφορίες 5 Ημερήσιο Πρόγραμμα Παρασκευή 27 Μαρτίου 7 Σάββατο 28 Μαρτίου 10 Κυριακή 29 Μαρτίου 13 Περιλήψεις Διαλέξεις & Ομιλίες 15 Στρογγυλά τραπέζια, Ομάδες Εργασίας, 27 Ειδική Συνεδρία Ελεύθερες Ανακοινώσεις 40 Ευρετήριο προέδρων & ομιλητών 43

3 Αγαπητοί συνάδελφοι, Με ιδιαίτερη ευχαρίστηση σας καλούμε να συμμετάσχετε στο XIV Συμπόσιο της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας που θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα από τις 27 μέχρι και τις 29 Μαρτίου του Ο τίτλος του είναι: Ναρκισσισμός: 100 χρόνια μετά. Απευθυνόμαστε καταρχήν στους ψυχαναλυτές, όπως και τους ψυχιάτρους, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς και άλλους επαγγελματίες της ψυχικής υγείας να παρακολουθήσουν το Συμπόσιο, που ελπίζουμε ότι θα αποτελέσει χώρο διαλόγου και ανταλλαγής και θα δώσει ερεθίσματα για σκέψη και εμβάθυνση στο ζήτημα του Ναρκισσισμού. Ο Ναρκισσισμός αποτελεί μια από τις ευρύτερες, αλλά και τις πιο δυσπροσδιόριστες έννοιες στο ψυχαναλυτικό λεξιλόγιο. Αδρά θα λέγαμε ότι εισάγει το μείζον ζήτημα της σχέσης του υποκειμένου με τον εαυτό του, αλλά και μέσω αυτής, τη σχέση του με την εσωτερική παρουσία του Άλλου. Σχετίζεται λοιπόν με τα περισσότερα από τα μεγάλα προβλήματα που θέτει η ψυχαναλυτική θεωρία και κλινική πρακτική, όπως, για παράδειγμα, οι ταυτίσεις, η επιλογή αντικειμένου, η εξιδανίκευση, η δυαδική σχέση, το Οιδιπόδειο, η διαπλοκή μεταβίβασης και αντιμεταβίβασης, οι παθολογικές οργανώσεις της προσωπικότητας. Αρκετά από τα παραπάνω θα προσεγγιστούν στις ομιλίες και τις ομάδες εργασίας του Συμποσίου. Ο Ναρκισσισμός όμως συνδέεται και με ζητήματα που ξεπερνούν το κλινικό πεδίο όπως η τέχνη, η δημιουργικότητα και το ευρύτερο πολιτισμικό πεδίο. Κάποιες από αυτές τις εκφάνσεις του Ναρκισσισμού διερευνώνται σε ειδικές συνεδρίες του Συμποσίου και έτσι η πρόσκλησή μας αφορά και τους καλλιτέχνες και διανοουμένους, με τους οποίους εξάλλου ανέκαθεν οι ψυχαναλυτές μοιράζονταν ένα χώρο αμοιβαίας ανταλλαγής. Η Οργανωτική Επιτροπή θα καταβάλει κάθε προσπάθεια ώστε το Συμπόσιο να αποτελέσει χώρο επιστημονικής σκέψης και ανοικτού, δημιουργικού διαλόγου. Σε αυτό βέβαια θα συμβάλει αποφασιστικά και η ενεργή συμμετοχή σας. Η Οργανωτική Επιτροπή

4 4 ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ: 100 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ Οργανωτικός Φορέας Ελληνική Εταιρεία Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας Αιγίδα Διεθνής Ένωση Ψυχαναλυτικών Εταιρειών (IFPS) Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία (ΕΨΕ) Επιστημονική Συνεργασία Βορειοελλαδική Ψυχαναλυτική Εταιρεία Ελληνική Εταιρεία Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας Παιδιού και Εφήβου Τιμητική Επιτροπή Α. Αλεξανδρή Α. Γιαννακούλας Μ. Γιωσαφάτ Γ. Μωραΐτης Π. Σακελλαρόπουλος Ι. Τσιάντης Οργανωτική Επιτροπή Πρόεδρος: Ν. Χαμπέρης Μέλη: Α. Βασιλιάς Γρ. Βασλαματζής Κ. Εμμανουηλίδης Λ. Κοράλλη Β. Κωνσταντινίδου Τ. Λαζαράτου Μ. Λουτζακλή Γρ. Μανιαδάκης Γ. Χαλκιά Γ. Χατζησταυράκης Π. Χατζητάσκος Επιστημονική Επιτροπή Ε. Ασλανίδης Δ. Ρήγας Γ. Βασλαματζής Κ. Ταλφανίδης Χ. Καραμανωλάκη Σ. Τουρνής Δ. Κυριαζής Β. Φαλάρας Επιστημονική Γραμματεία - ΕΕΨΨ Ορσία Σοφρά Δημητρέσσα 8, Αθήνα Τηλ , hspp@otenet.gr Οργανωτικό Γραφείο - Γραμματεία Συμποσίου Easy Travel Αναγνωστοπούλου 19, Αθήνα Τηλ , Fax: easytravel@hol.gr

5 XIV o ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ 5 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Ημερομηνίες Μαρτίου 2015 Χώρος διεξαγωγής εργασιών Οι εργασίες του Συμποσίου θα διεξαχθούν στο ξενοδοχείο Divani Palace Acropolis στις αίθουσες ΕΡΕΧΘΕΙΟ, ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Α & ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Β. Γραμματεία Συμποσίου Η Γραμματεία, αρμόδια για τη διεκπεραίωση των νέων εγγραφών και την τακτοποίηση τυχόν εκκρεμούντων λογαριασμών, θα λειτουργεί συνεχώς κατά τις ώρες των εργασιών του Συμποσίου. Ταυτόχρονη μετάφραση Στις διαλέξεις των ξένων ομιλητών θα παρέχεται ταυτόχρονη μετάφραση από / προς Αγγλικά / Ελληνικά. Οι σύνεδροι θα μπορούν να προμηθευτούν τις μεταφραστικές συσκευές καταθέτοντας αστυνομική ή άλλη ταυτότητα. Απώλεια ή μη επιστροφή των συσκευών αυτών θα χρεώνεται με το ποσό των 200. Ονομαστικές κονκάρδες Οι σύνεδροι είναι απαραίτητο να φορούν συνεχώς την ονομαστική κονκάρδα που θα παραλάβουν από τη Γραμματεία. Κάθε κονκάρδα θα φέρει bar code για να σκανάρεται στα ειδικά μηχανήματα τόσο κατά την είσοδο όσο και κατά την έξοδο από τις αίθουσες συνεδριάσεων, ώστε να καταγραφεί ο συνολικός χρόνος που ο κάθε σύνεδρος παρακολούθησε τις εργασίες του συνεδρίου. Πιστοποιητικά παρακολούθησης Οι σύνεδροι θα μπορούν να παραλαμβάνουν το πιστοποιητικό τους από τη Γραμματεία, από το πρωί της Κυριακής 29 Μαρτίου. Επισημαίνεται ότι σύμφωνα με εγκύκλιο του ΕΟΦ, για την παραλαβή του πιστοποιητικού απαιτείται η παρακολούθηση τουλάχιστον του 60% του συνολικού χρόνου του επιστημονικού προγράμματος.

6 6 ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ: 100 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ Υλικό για προβολή Οι συγγραφείς / παρουσιαστές παρακαλούνται να παραδίδουν στη Γραμματεία το προς προβολή υλικό τους (αρχεία powerpoint) τουλάχιστον δύο ώρες πριν από την προγραμματισμένη ώρα παρουσίασης. Καλλιτεχνικά «Από Ψυχής Έργα» είναι ο τίτλος της ομαδικής έκθεσης έργων ζωγραφικής που θα φιλοξενηθούν στη διάρκεια του Συμποσίου. Οι πίνακες είναι αποτέλεσμα ομαδικής δουλειάς των μελών της ομάδας ζωγραφικής του Οικοτροφείου «Κεραμεικός», μιας δομής αποκατάστασης του Ψ.Ν.Α. Κανένα μέλος της ομάδας δεν είναι ζωγράφος. Διαλείμματα καφέ Ο καφές κατά τα διαλείμματα θα σερβίρεται καθημερινά στο φουαγέ του ξενοδοχείου. Δεξίωση Μετά τη λήξη των εργασιών του Σαββάτου 28 Μαρτίου θα ακολουθήσει απλή δεξίωση στο φουαγέ του ξενοδοχείου.

7 XIV o ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ 7 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΉ 27 ΜΑΡΤΊΟΥ ΑΙΘΟΥΣΑ: ΕΡΕΧΘΕΙΟ ΕΝΑΡΚΤΗΡΙΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑ Προεδρία: Ν. Χαμπέρης Προσφωνήσεις - Χαιρετισμοί Μ.-Α. Δημόπουλος, Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών Δ. Πλουμπίδης, Πρόεδρος της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας Θ. Κατριός, Πρόεδρος της Βορειοελλαδικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δ. Αναστασόπουλος, Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας Παιδιού & Εφήβου Ν. Χαμπέρης, Πρόεδρος της Ε.Ε.Ψ.Ψ.: Εισαγωγή στο θέμα του Συμποσίου ΑΙΘΟΥΣΑ: ΕΡΕΧΘΕΙΟ ΟΜΙΛΙΕΣ Προεδρία: Ομιλητές: Δ. Ρήγας Δ. Κυριαζής: Ο Νάρκισσος στην Ψυχανάλυση Γρ. Βασλαματζής: Για το «Σωμα-ψυχωτικό τμήμα» της προσωπικότητας Νεώτεροι προβληματισμοί υπό το πρίσμα του ναρκισσισμού ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ - ΚΑΦΕΣ

8 8 ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ: 100 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΑΙΘΟΥΣΑ: ΕΡΕΧΘΕΙΟ ΟΜΙΛΙΕΣ Προεδρία: Ομιλητές: Θ. Κατριός Β. Φαλάρας: Ψυχανάλυση και ναρκισσιστική παθολογία. Μερικές πλευρές της θεραπευτικής διαδικασίας Γ. Χατζησταυράκης: Η ναρκισσιστική «βάσανος» του ψυχαναλυτή την περίοδο της κοινωνικο-οικονομικής κρίσης ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ ΔΙΑΚΟΠΗ ΑΙΘΟΥΣΑ: ΕΡΕΧΘΕΙΟ ΟΜΙΛΙΕΣ Προεδρία: Ομιλητές: Ε. Ασλανίδης Γρ. Μανιαδάκης: Υποκείμενο, αντικείμενο και κείμενο Α. Σπυροπούλου: Προσεγγίζοντας τη ναρκισσιστική ευαλωτότητα στο θεατρικό έργο Συρανό ντε Μπερζεράκ ΑΙΘΟΥΣΑ: ΕΡΕΧΘΕΙΟ ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ Η έκφραση του ναρκισσισμού στο ψυχαναλυτικό ντιβάνι και στην τέχνη Οργάνωση: Προεδρία: Ομιλητές: Βορειοελλαδική Ψυχαναλυτική Εταιρεία Ι. Ιεροδιακόνου-Μπένου Α. Μούτσιανου: Το ιστορικό μια εξαφάνισης Ι. Παπαδόπουλος & Ε. Ξανθοπούλου: Η τέχνη: ένας ναρκισσιστικός τρόπος έκφρασης ή ένα πέρασμα στις σχέσεις; Κ. Φελέκη: H ναρκισσιστική χρήση της θεωρίας ως άμυνας μπροστά στο άγνωστο της αναλυτικής εμπειρίας

9 XIV o ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΑΙΘΟΥΣΑ: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Α ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ναρκισσιστικές εκδηλώσεις του ψυχισμού σε αναλυτικό πλαίσιο. Μεταβιβαστικές και αντιμεταβιβαστικές αντιδράσεις Συντονιστής: Ομιλητές: Α. Βασιλιάς Κ. Βασιλοπούλου: Ο φόβος επανάληψης του τραύματος ως εμπόδιο στην ανάγκη για σχέση: Κλινικό υλικό από τη θεραπεία μιας ασθενούς με κνησμό Α. Μπουρνάκας: Ναρκισσισμός: Δυσκολίες στην επικοινωνία Γ. Ισακίδου: Ναρκισσισμός και Οιδιπόδειο σύμπλεγμα. Μερικές σκέψεις πάνω σε κλινικό υλικό ΑΙΘΟΥΣΑ: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Β ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ Ναρκισσισμός και άγχος αποχωρισμού στα παιδιά / ζητήματα επιβίωσης Οργάνωση: Προεδρία: Ομιλήτριες: Συζητητής: Διαγνωστική και Θεραπευτική Μονάδα για το Παιδί Σπύρος Δοξιάδης Ε. Σουμάκη Ε. Μούτου, Τ. Καβαλιέρου Κ. Ζερβός ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ ΚΑΦΕΣ ΑΙΘΟΥΣΑ: ΕΡΕΧΘΕΙΟ ΔΙΑΛΕΞΗ Προεδρία: Ομιλητής: Γρ. Βασλαματζής J. Greenberg: Narcissism, Otherness, and Insusceptibility to Influence ΑΙΘΟΥΣΑ: ΕΡΕΧΘΕΙΟ ΕΙΔΙΚΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ Το υποκείμενο αντιμέτωπο με την εικόνα του Προβολή της ταινίας «Θηλειά» (2014, 12 ) του Βασίλη Λουλέ και συζήτηση με τους συνέδρους. Γρ. Μανιαδάκης, Β. Λουλές

10 10 ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ: 100 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΣΆΒΒΑΤΟ 28 ΜΑΡΤΊΟΥ ΑΙΘΟΥΣΑ: ΕΡΕΧΘΕΙΟ ΟΜΙΛΙΕΣ Προεδρία: Ομιλητές: Β. Φαλάρας Τ. Λαζαράτου: Μητρώο αρχιπέλαγος: Πλευρίζοντας τις δύο πλευρές Eμ. Στεφανουδάκης: Η ιδεολογία σαν μια ιδιαίτερη μορφή ναρκισσιστικής ολοκλήρωσης Π. Χατζητάσκος: Εκφάνσεις του ναρκισσισμού στην ψύχωση ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ ΚΑΦΕΣ ΑΙΘΟΥΣΑ: ΕΡΕΧΘΕΙΟ ΟΜΙΛΙΕΣ Προεδρία: Ομιλητές: Δ. Αναστασόπουλος Κ. Ταλφανίδης: Όταν το είδωλο στον καθρέφτη είναι θολό και κατακερματισμένο Ν. Παναγιωτοπούλου: Φιλομόφυλη επιλογή αντικειμένου ως ναρκισσιστική παλινδρόμηση ΑΙΘΟΥΣΑ: ΕΡΕΧΘΕΙΟ ΟΜΙΛΙΕΣ Προεδρία: Ομιλητές: Ν. Χαμπέρης Επ. Ασλανίδης: Ναρκισσιστικές εκφάνσεις στη θεσμική αντιμεταβίβαση Στ. Τουρνής: Ναρκισσιστικά εμπόδια στο τέλος της αναλυτικής θεραπείας ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ ΔΙΑΚΟΠΗ

11 XIV o ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΑΙΘΟΥΣΑ: ΕΡΕΧΘΕΙΟ ΟΜΙΛΙΕΣ Προεδρία: Ομιλητές: Στ. Τουρνής Κ. Εμμανουηλίδης: Ναρκισσιστική λύση στην ψυχική νέκρα Κλινική παρουσίαση με ένα σχόλιο στο έργο του Ν. Γκόγκολ «Οι Νεκρές Ψυχές» Ι. Παπαβασιλείου: Ρωγμές και ελλείμματα στο ναρκισσισμό. Η «νεκρή μητέρα» ΑΙΘΟΥΣΑ: ΕΡΕΧΘΕΙΟ ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ Αναζητώντας ταυτότητα και τον άλλο: Ναρκισσισμός και ψυχικές διαταραχές στην εφηβεία Οργάνωση: Προεδρία: Ομιλήτριες: Ελληνική Εταιρεία Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας Παιδιού και Εφήβου Ο. Σκλείδη Μ. Σιώκου: «Δεν υπάρχει τίποτα πιο αληθινό από το χαράκωμα» Α. Φυρίγου: Η ναρκισσιστική διάσταση της πρωταρχικής σχέσης σαγήνης και οι αποχρώσεις της στη μεταβιβαστική σχέση Ν. Ταλούμη: Όταν ο καθρέφτης γίνεται οδός προς το έτερο. Μεταβίβαση - αντιμεταβίβαση στην ψυχοθεραπεία εφήβων με ναρκισσιστικές διαταραχές ΑΙΘΟΥΣΑ: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Α ΟΜΑΔΙΚΗ ΕΠΟΠΤΕΙΑ Προεδρία: Δ. Κυριαζής Επόπτης: J. Greenberg Παρουσίαση κλινικού υλικού: Λ. Κοράλλη

12 12 ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ: 100 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΑΙΘΟΥΣΑ: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Β ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ναρκισσιστικές οργανώσεις και η σχέση τους με την ψυχοσωματική νόσο Οργάνωση: Τμήμα Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας της Α Ψυχιατρικής Κλινικής ΕΚΠΑ Συντονιστές: Β. Δημόπουλος, Χ. Καραμανωλάκη Παρουσίαση κλινικού υλικού: Π. Πινιώτη, Αρ. Σφρίντζερη ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ - ΚΑΦΕΣ ΑΙΘΟΥΣΑ: ΕΡΕΧΘΕΙΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ Ψυχαναλυτικό σχόλιο στο κείμενο του W. Bion «Δεύτερες σκέψεις». 50 χρόνια μετά Προεδρία: Ομιλητές: Γρ. Βασλαματζής Γρ. Βασλαματζής: Δεύτερες σκέψεις. Ένα βιβλίο αρχή νέων ψυχαναλυτικών προτάσεων Δ. Κυριαζής: Μεταφράζοντας τον W. Bion στα Ελληνικά: Ορισμένες προεκτάσεις στην κατανόηση της ψυχαναλυτικής σχέσης στο πλαίσιο της σκέψης του ΑΙΘΟΥΣΑ: ΕΡΕΧΘΕΙΟ ΔΙΑΛΕΞΗ Προεδρία: Ομιλητής: Μ. Γιωσαφάτ F. De Masi: Narcissism: One or many? ΔΕΞΙΩΣΗ

13 XIV o ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ 13 ΚΥΡΙΑΚΉ 29 ΜΑΡΤΊΟΥ ΑΙΘΟΥΣΑ: ΕΡΕΧΘΕΙΟ ΟΜΑΔΙΚΗ ΕΠΟΠΤΕΙΑ Προεδρία: Ε. Σουμάκη Επόπτης: F. De Masi Παρουσίαση κλινικού υλικού: Γ. Χατζησταυράκης ΑΙΘΟΥΣΑ: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Α ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ναρκισσισμός και Οιδιπόδειο σύμπλεγμα Συντονιστής: Ομιλητές: Ν. Χαμπέρης Γ. Χαλκιά: Η απουσία της πατρικής λειτουργίας και ο διαστροφικός τρόπος σκέψης στη ναρκισσιστική δομή της προσωπικότητας Π. Χατζητάσκος: Αμυντικές διευθετήσεις του άγχους ευνουχισμού και η σχέση τους με τον ναρκισσισμό ΑΙΘΟΥΣΑ: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Β ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Διαφορετικές όψεις του ναρκισσισμού στη θεραπευτική κατάσταση Συντονιστής: Ομιλητές: Γρ. Βασλαματζής Ε. Ζέϊκου: Πλευρές του Ναρκισσισμού στη θεραπεία Χρ. Κρύσιλας: Το θεραπευτικό πλαίσιο σα στοιχείο διαφοροποίησης Α. Λεονάρδου: Η περιγραφή μιας περίπτωσης δευτερογενούς ναρκισσισμού, απόρροια πρώιμων και έντονων ψυχοτραυματισμών ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ ΚΑΦΕΣ

14 14 ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ: 100 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΑΙΘΟΥΣΑ: ΕΡΕΧΘΕΙΟ ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ Ο εθνικός μας ναρκισσισμός Συντονίστρια: Ομιλητές: X. Καραμανωλάκη Δ. Πλάντζος: Η αρχαιολογία της ελληνικότητας Γ. Παπαθεοδώρου: «Καθρέφτη, καθρεφτάκι μου, ποιος είναι ο εχθρός μου;»: Πολιτισμικός εθνικισμός, ναρκισσιστική κουλτούρα και θεωρίες συνωμοσίας Α. Λιάκος: Αναλογική σκέψη και αρνητική συνείδηση. Η αντικλίμακα του ναρκισσισμού ΑΙΘΟΥΣΑ: ΕΡΕΧΘΕΙΟ ΟΜΙΛΙΕΣ Προεδρία: Δ. Κυριαζής Ομιλήτριες: Λ. Κοράλλη: Βία και Ταυτίσεις: Από τη δίνη των ναρκισσιστικών μορφοειδώλων στην αναζήτηση του αληθούς εαυτού. Μ. Κοκκώση: Aρχαϊκή βιαιότητα και ναρκισσιστικές σχέσεις αντικειμένου: Αντανακλάσεις στην αναλυτική συνάντηση με ασθενείς οριακής ψυχοπαθολογίας ΑΙΘΟΥΣΑ: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Α ΕΛΕΥΘΕΡΕΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ Προεδρία: Δ. Ρήγας Ομιλήτριες: Κ. Θανοπούλου: Όταν το βλέμμα τραυματίζει: To συναίσθημα της ντροπής μέσα από το βλέμμα των σημαντικών άλλων Χ. Κοντού: Ο αρνητικός ναρκισσισμός και το «Περσεφόνειο» υποκείμενο Π. Κορκοκίου: Για ποιο ναρκισσισμό μιλάμε; Δ. Χρόνη: Διαδίκτυο ένα ολόκληρο σύμπαν που παραδίδεται στην ανθρώπινη «ευτυχία». Ναρκισσισμός και σύγχρονες παθολογίες ΑΙΘΟΥΣΑ: ΕΡΕΧΘΕΙΟ ΚΑΤΑΛΗΚΤΉΡΙΑ ΣΥΝΕΔΡΊΑ Ν. Χαμπέρης, Γρ. Βασλαματζής

15 ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ & ΟΜΙΛΙΕΣ

16 16 ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ: 100 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ NARCISSISM, OTHERNESS, AND INSUSCEPTIBILITY TO INFLUENCE Jay Greenberg In this paper I develop some of the clinical implications of Freud s view of narcissism. The paper s themes are predominantly theoretical, and when it was written Freud himself doubted that patients whose object relations were narcissistically organized could participate in a psychoanalytic treatment. Subsequently, however, the problems of narcissistic patients what Freud characterized as their insusceptibility to influence has become a central focus of clinical discourse. Drawing on theory, especially Winnicott s concept of object use, as well as on clinical material I will argue that On Narcissism was central to the expansion of our ideas about psychoanalytic process. NARCISSISM: ONE OR MANY? Franco de Masi In this paper I will try to show how the concept of narcissism, which has had a great development in the psychoanalytic literature, has been proposed in different ways in the different theories and models. This does not seem to be the case in other topics proposed by Freud. I will compare mainly some positions and will advance some hypotheses for understanding the reasons for these divergent developments. Ο ΝΑΡΚΙΣΣΟΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ Δημήτρης Κυριαζής Σκοπός της σημερινής εργασίας είναι να συζητήσει με βάσει κλινικό υλικό, ορισμένες πτυχές του μύθο του Οβίδιου για τον Νάρκισσο σε συνάρτηση με την ψυχαναλυτική θεωρία και το κείμενο του Freud (1914) Υποστηρίζεται η θέση ότι η παθολογική ναρκισσιστική γραμμή ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης του παιδιού που υπερπροσδιορίζει και την συμπεριφορά του ενήλικου προσδιορίζεται αφ ενός από την λιβιδινική επένδυση στον ιδανικό φαλλό ως μερικό όλο καλό ηδονικό αντικείμενο (εσωτερικό και εξωτερικό) σε αντιρρόπηση και επανόρθωση ενός όλο κακού σαδιστικού μερικού αντικειμένου. Ο φαλλός είναι σε σχάση και η προβλητική ταύτιση κατά περίπτωση ενσωματώνει τον ηδονικό μερικό φαλλό ή τον κακό σαδιστικό μερικό φαλλό στο αντικείμενο. Ο εγκιβωτισμός της επιθυμίας του Νάρκισσου στο ερωτικό βλέμμα του άλλου, που μανιακά αποζητά και δια της γοητείας του κερδίζει, στηρίζει την αυτοεκτίμηση του και αντιρροπεί την εσωτερική πίεση που δέχεται από εάν εσωτερικό ασυνείδητο «νεκρό αντικείμενο» Έτσι μια μανιακού τύπου προσφυγή σε μια «ως εάν προσωπικότητα» όπως και στον ερωτά

17 XIV o ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ 17 του αυτοειδώλου του τον προστατεύει τόσο από τον άλλον, όσο και από μια προσκρουστεί σαδιστική επίθεση του υπερεγώ εναντίον του ιδίου του εαυτού του. Επιχειρεί έτσι να διασφαλίσει τον έλεγχο δια βίας και των σαδισμού που εκφράζεται ενεργητικά ή παθητικά πάνω στο αντικειμένου του πόθου του. Επιτίθεται και τιμωρεί το αντικείμενο από το οποίο εξαρτάται απολυτά, όταν αυτό αποτυγχάνει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ενός εγωιστικού μέτρου που ορίζεται από τις τελειομανείς ιδεοληψίες του ιδανικού του εγώ και του ιδεώδους εγώ του. Συζητείται επίσης οι επιπτώσεις που προκύπτουν από αυτή την προσέγγιση κατανόησης του ναρκισσισμού για τα αδιέξοδο που δημιουργείται κατά την αναλυτική διαδικασία και την εκπαιδευτική ανάλυση. ΓΙΑ ΤΟ «ΣΩΜΑ-ΨΥΧΩΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ» ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΝΕΩΤΕΡΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΥ Γρηγόρης Βασλαματζής Αρχικά αναφέρομαι σε ορισμένες πλευρές της θεωρίας του ναρκισσισμού δίνοντας έμφαση στην σχέση με το αντικείμενο. Στηρίζομαι κυρίως στην Κλάιν η οποία ταυτίζει τον ναρκισσισμό με τη σχέση με τα εσωτερικευμένα αντικείμενα και στον Bion ο οποίος συζητά το θέμα από την πλευρά της διάκρισης «ναρκισσι στικού» και «κοινωνικι στικού» τύπου σχέσεων. Επίσης τοποθετώ τον ναρκισσισμό στην φάση ανάπτυξης στην οποία το σώμα αποτελεί αντικείμενο του εγώ και διαμορφώνεται η ρύθμιση του σε βιο-ψυχικό επίπεδο. Σε αυτήν την ανάγνωση στηρίζομαι στο κείμενο των: G. Vaslamatzis & G. Chatzistavrakis (2012). On a soma-psychotic part of the personality: A clinical and theoretical approach to the somatic (The Psychoanalytic Quarterly, LXXXI, 2: ). Η εμπειρία ( δηλαδή η αίσθηση και το αίσθημα μαζί) οργανώνεται επί τη βάσει πρώιμων σχάσεων, όπως προτείνει η Μελανί Κλάιν, πού μόνο προοδευτικά απαρτιώνονται και ιεραρχούνται. Στο άρθρο μας αυτό προτείνεται μια «σωμα-ψυχωτική οργάνωση» (και όχι ψυχο-σωματική) στην οποία αποκρυσταλλώνονται λειτουργίες ψυχικής εκφόρτισης (κυρίως προβλητικές ταυτίσεις) και μορφές σωματικής απορρύθμισης. Οι τελευταίες στην αρχή μεν είναι εκδηλώσεις της παρουσίας έντονων σωματικών διεγέρσεων (πού αναστατώνουν την μειωμένη ούτως ή άλλως ικανότητα ρύθμισης) και οι οποίες προοδευτικά παίρνουν τη μορφή σταθερών για το άτομο αντιδράσεων. Αν επικρατεί αυτή η οργάνωση, τότε φαινοτυπικά έχουμε ποικίλα απορρυθμιστικά φαινόμενα δηλαδή «ευαισθησίες» (όπως αναιτιολόγητοι πυρετοί ή πόνοι, ξαφνικές δερματικές παθήσεις), «τρύπες» (όπως οι φλεγμονές εντέρου), «επιθέσεις» (τα «κοψίματα», οι έμετοι), «διαστρεβλώσεις της εικόνας εαυτού» (ανορεξία). Τώρα στο αν θα αποκρυσταλλωθεί μια ήπια σωμα-ψυχωτική ή μια έντονα απορρυθμιστική σώμα-ψυχωτική οργάνωση θα παίξουν ρόλο τόσο η διαμεσολάβηση του λεγόμενου οριζόντιου άξονα, της σχέσης μητέρας-βρέφους στην εμπερίεξη και τον μετασχηματισμό των αισθήσεων, όσο και ένα

18 18 ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ: 100 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ εγγενές υπερ-διεγερτικό χαρακτηριστικό του βρέφους. Αυτό το ιδιοσυγκρασιακό στοιχείο ενισχύει την αποτυχία της μητρικής εμπερίεξης. Στη συνέχεια μια σύντομη κλινική βινιέτα με τρείς συνεχόμενες συνεδρίες φωτίζει τα θέματα αυτά και επίσης αναδεικνύει τη σημασία της εμπεριεχουσας λειτουργίας και ονειροπόλησης του αναλυτή στις αναλύσεις ναρκισσιστικών ασθενών. ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΤΙΚΕΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΕΣ. ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΛΕΥΡΕΣ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ Βασίλης Φαλάρας Στην εργασία περιγράφονται ορισμένες πλευρές της θεραπευτικής διαδικασίας ασθενών με ναρκισσιστικές διαταραχές προσωπικότητας. Υποστηρίζεται ότι, σε μια πρώτη φάση, θα πρέπει να αποφεύγονται οι άμεσες, αποκωδικοποιητικές ερμηνείες, καθώς δεν υπάρχει στον ασθενή ο ψυχικός χώρος (περιέκτης) που θα φιλοξενήσει τα περιεχόμενα παρόμοιων ερμηνειών. Σε μεταγενέστερες όμως φάσεις της ανάλυσης και καθώς ο περιέκτης σταδιακά αναπτύσσεται, οι αποκωδικοποιητικές ερμηνείες μπορούν να παράξουν μια αίσθηση αμεσότητας και αλήθειας και να βοηθήσουν στην ανασυγκρότηση του ψυχικού κόσμου του ασθενούς. Παρατίθεται σχετικό κλινικό υλικό. Η ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΤΙΚΗ ΒΑΣΑΝΟΣ ΤΟΥ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΗ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΚΟΙ- ΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ Γιώργος Χατζησταυράκης Η ψυχανάλυση είναι, κατά τον Σ. Φρόυντ, ένα αδύνατο (impossible) επάγγελμα. Ο ψυχαναλυτής εργάζεται σε ένα δυσμενές επιστημονικό και κοινωνικο-οικονομικό περιβάλλον, ιδίως τα τελευταία χρόνια της «κρίσης». Στοιχεία που συναπαρτίζουν το πλαίσιο της αναλυτικής του εργασίας και αποτελούν μέρος της επαγγελματικής του ταυτότητας γίνονται αντικείμενο ισχυρών αντιστάσεων και διαπραγματεύσεων. Επώδυνα συναισθήματα πλήττουν τη ναρκισσιστική του ισορροπία. Η ικανότητα του ψυχαναλυτή να αντέχει στην αβεβαιότητα, την πίεση και τη σύγχυση, ενώ ταυτόχρονα εμπιστεύεται την αναλυτική του ταυτότητα και βασίζεται στην ψυχανάλυση σαν εσωτερικό αντικείμενο είναι σημαντική, όπως και η αναγνώριση της αντιμεταβίβασής του προς την ίδια την ψυχαναλυτική διαδικασία. Γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στον «ναρκισσισμό των ελασσόνων διαφορών», τον οποίο περιέγραψε ο Φρόυντ, και παρουσιάζεται ανάλογο κλινικό υλικό από δύο περιπτώσεις.

19 XIV o ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ 19 ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ, ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΚΕΙΜΕΝΟ Γρηγόρης Μανιαδάκης Για την ψυχανάλυση ο ναρκισσισμός ορίζεται ως «αγάπη που απευθύνεται στην εικόνα του ίδιου του εαυτού» (Laplanche & Pontalis, 1967). Ωστόσο, με δεδομένη τη σημασία του άλλου στην ψυχική ζωή (με προεξάρχον σχετικό παράδειγμα τη σχέση μητέρας - βρέφους) «υπό [μια] έννοια το εγώ αυτοπροσδιορίζεται μέσω της ταύτισης με την εικόνα του άλλου», δηλαδή, ο τρόπος με τον οποίο θα περιεχθούν και θα νοηματοδοτηθούν από τον ψυχισμό του άλλου πλευρές της εμπειρίας του εαυτού, είναι καθοριστικός για το τι αναγνωρίζει κανείς ως εικόνα του εαυτού του. Στην ομιλία μου συζητούνται ορισμένες πλευρές της καλλιτεχνικής δημιουργικότητας, του έργου τέχνης ειδικότερα του λογοτεχνικού κειμένου- και της απήχησής του στο κοινό, και επιχειρείται η προσέγγιση του λογοτεχνικού κειμένου ως περιέχοντος των μη νοηματοδοτημένων μερών του ψυχισμού, τόσο του συγγραφέα, όσο και του κοινού, ως «συμπληρώματος» δηλαδή της εικόνας του εαυτού. Εξετάζεται επίσης η σχέση κοινού και καλλιτέχνη, ως ομοτράπεζη (commensal - Bion 1970), σχέση περιέχοντος περιεχομένου, ως αμφίδρομη δηλαδή σχέση νοηματοδότησης. Τέλος, διατυπώνονται ορισμένες υποθέσεις σχετικά με τη σημασία των μορφικών στοιχείων του λογοτεχνικού κειμένου. ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΤΙΚΗ ΕΥΑΛΩΤΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΕΡΓΟ ΣΥΡΑΝΟ ΝΤΕ ΜΠΕΡΖΕΡΑΚ Αρετή Σπυροπούλου Το έμμετρο, ρομαντικό, θεατρικό έργο του Εντμόν Ροστάν, Συρανό ντε Μπερζεράκ, έτυχε διθυραμβικής αποδοχής από τη στιγμή που πρωτοανέβηκε στο Παρίσι, το Σίγουρα η δυνατότητα του συγγραφέα στη δραματουργία και στην έμμετρη γλώσσα καθώς και η εναλλαγή στο έργο κωμικών, δραματικών και ηρωικών στιγμών παίζει σημαντικό ρόλο, στη διαχρονική και παγκόσμια επιτυχία του έργου. Σε αυτή την παρουσίαση, θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε ψυχαναλυτικά τη ναρκισσιστική ευαλωτότητα του στιγματισμένου από την αφύσικα μεγάλη μύτη του, ήρωα του έργου, του Συρανό. Στο έργο, μέσα από τη λειτουργία αρχέγονων μηχανισμών άμυνας, όπως η διάσπαση εαυτού και αντικειμένου, η ακραία εξιδανίκευση και η ακραία υποτίμηση, καθώς και προβλητικών και ενδoβλητικών ταυτίσεων μεταξύ του ποιητή και ξιφομάχου Συρανό και του ανταγωνιστή του για την αγάπη της όμορφης Ρωξάνης, του Κριστιάν, επιχειρείται η ενσάρκωση ενός ιδανικού εαυτού. Ο Συρανό απέχοντας από τις λιβιδινικές απολαύσεις της σχέσης με το αντικείμενο, θα στηρίξει την ναρκισσιστική του ικανοποίηση στην περηφάνια, στην τιμή και στην ανδρεία, αλλά στο τέλος τα τρία βασικά πρόσωπα

20 20 ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ: 100 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ του έργου δείχνουν ότι έχουν υποταχθεί στις δυνάμεις της καταστροφής. Καλά κρυμμένη κάτω από έναν χείμαρρο λέξεων και πράξεων ανδρείας βρίσκεται η ναρκισσιστική παθολογία του ήρωά του, του οποίου η ιστορία θα γίνει το δράμα και η κατάρρευση μιας φαντασιωσικής κατάστασης τελειότητας. Μέσω των απόψεων του Hans Loewald για το ιδανικό εγώ, του Otto Kernberg για τον παθολογικό ναρκισσισμό και του André Green για τον ηθικό ναρκισσισμό εξετάζονται πλευρές της ναρκισσιστικής παθολογίας στο έργο Συρανό ντε Μπερζεράκ. ΜΗΤΡΩΟ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ: ΠΛΕΥΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΔΥΟ ΠΛΕΥΡΕΣ Τέση Λαζαράτου Σκέψεις κι επισημάνσεις πάνω στην ψυχοπαθολογία ενός 40χρόνου ιστιοπλόου, έτσι όπως ενεργοποιείται μέσα από τη μεταβιβαστική κίνηση και την αντιμεταβιβαστική απάντηση στα πλαίσια της ψυχαναλυτικής του ψυχοθεραπείας, σε δομή Ψυχικής Υγείας με την υποφαινόμενη, θεραπεύτρια. Είναι γιος «κυρίως» μιας μητέρας, για την οποία αισθάνεται λατρεία, σήμερα και οργή. Έρχεται με ισχυρά καταθλιπτικά συμπτώματα, υπό κατάρρευση, αρκετό διάστημα μετά τον θάνατο της. Ο ρηματικός προσδιορισμός «πλευρίζει» ακούγεται για πρώτη φορά σ ερώτηση που απευθύνει στην θεραπεύτρια, σχετικά με το λόγο και την πράξη. Στη συνέχεια, θ αποτελέσει την αφετηρία μιας άλλης αφήγησης-κατανόησης της ιστορίας των πρώιμων αποστερήσεων που υπέστη. Δεν θυμάται να τον παίρνει αγκαλιά η μητέρα του, αντιθέτως έχει εικόνες μ εκείνη να τον πλησιάζει από το «πλάϊ» και να τον χαϊδεύει, ενόσω τον κρατά αγκαλιά η τροφός. Όταν καταφέρνει να μιλήσει σχετικά με τα αρνητικά του συναισθήματα, άμεσα ανακουφίζεται και μακροπρόθεσμα επανατοποθετούνται τα πάντα, μηδέ εξαιρουμένης της δικής μας εργασίας. Ο τρόπος που «δι-αρθρώνεται» το μεταβαλλόμενο με το σταθερό κατά το πλεύρισμα, αποδίδει το μεταβιβαστικά επιζητούμενο αλλά και αντιμεταβιβαστικά το διακυβευόμενο. Τόσο, δηλαδή, την απαιτούμενη αξιοπιστία στο λόγο, όσο και την αναγκαία νοηματοδότηση στην πράξη, πυλώνες μιας μεταναρκισσικής εποχής στη σχέση με το αντικείμενο. Δια της διττής υφής του σύστοιχου αντικείμενου στο πλευρίζοντας τις δυό πλευρές, εμφαίνεται το εν λόγω πέρασμα. Η ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΣΑΝ ΜΙΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΜΟΡΦΗ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΤΙΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ Εμμανουήλ Στεφανουδάκης Ο χαμένος παιδικός ναρκισσισμός που χαρακτηρίζεται από την αίσθηση τελειότητας και παντοδυναμίας κατά τον Freud, δεν καταργείται, αλλά παραμένει ως ένας ενδοψυχικός

21 XIV o ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ 21 σχηματισμός προς τον οποίο το υποκείμενο τείνει ώστε να ξαναβρεί αυτό που έχει χαθεί. Στην πορεία της ωρίμανσης και της συγκρότησης του Εγώ, οι ταυτίσεις, οι επενδύσεις προς τα προοιδιποδειακά και οιδιποδειακά αντικείμενα παίζουν καθοριστικό ρόλο ως προς τον σχηματισμό, την σταθεροποίηση και τη μεταξύ τους δυναμική, των ενδοψυχικών σχηματισμών. Το ιδεώδες του Εγώ μπορεί να πιέζει το Εγώ προς μια απλή αν και έντονη νοσταλγία της πρώιμης ναρκισσιστικής κατάστασης στην οποία το υποκείμενο να προσδοκά την εκπλήρωση του χωρίς να διαταράσσονται οι λειτουργίες του Εγώ. Μπορεί όμως να είναι και μια πολυπλοκότερη κατάσταση όπου η προσδοκία αυτή να εμπλέκει με ένα επιτακτικό τρόπο το Εγώ έτσι ώστε αυτό να αναγκάζεται για να διατηρήσει τη συνοχή του και τις λειτουργίες του, να υπηρετεί εν μέρει ή εν όλω τον σκοπό αυτό, δηλαδή την αναζήτηση και την επιστροφή προς τη ναρκισσιστική ολοκλήρωση. Σε αυτή την περίπτωση η αναζήτηση της αυταπάτης μέσω διαφόρων ιδεολογιών φαίνεται ότι γεφυρώνει το χάσμα και ότι προσφέρει κατά περίπτωση μια έστω προσωρινή ανακούφιση αλλά και μια μετάθεση-προβολή σε αντικείμενα τα οποία ενίοτε ενδύει με παρανοϊδή χαρακτηριστικά. ΕΚΦΑΝΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΨΥΧΩΣΗ Παύλος Χατζητάσκος Ο Freud (1914) στο κείμενο του «Εισαγωγή στο Ναρκισσισμό» προσφεύγει στο κλινικό παράδειγμα των ψυχώσεων (πρώιμης άνοιας ή σχιζοφρένειας) όχι για να τις εντάξει στο θεραπευτικό εύρος της ψυχανάλυσης, αλλά γιατί διείδε σε αυτές την ευκαιρία για την ψυχαναλυτική μελέτη των ναρκισσιστικών φαινομένων και πιο συγκεκριμένα των εννοιών του πρωτογενούς και του δευτερογενούς ναρκισσισμού. Οι θεωρητικές αυτές έννοιες έδωσαν στον Freud τη δυνατότητα να επεξεργασθεί περαιτέρω έχει προηγηθεί κείμενο του «Ψυχαναλυτικές παρατηρήσεις για την αυτοβιογραφία μιας περίπτωσης παράνοιας (Ο πρόεδρος Schreber)» (1911) - τις κλινικές εκδηλώσεις των ψυχώσεων, προσθέτοντας μία οικονομική διάσταση στη φύση του ναρκισσισμού, πλέον αυτής του εξελικτικού σταδίου. Εμβαθύνοντας στη μελέτη του ναρκισσισμού ο Freud προσέφερε αιτιολογικές ερμηνείες, όχι μόνο για την κατανόηση των υποχονδριακών ενασχολήσεων που συχνά παρατηρούνται κατά την έναρξη των ψυχωτικών διεργασιών, αλλά και για την κατανόηση των παραληρημάτων και των ακουστικών ψευδαισθήσεων, εισάγοντας τις έννοιες του Ιδεώδους Εγώ και της Ηθικής Συνείδησης, προαναγγέλοντας έτσι τη διαμόρφωση της έννοιας του Υπερεγώ. Με την αναφορά κλινικού υλικού από την ψυχαναλυτική θεραπεία νεαρής γυναίκας με πρόσφατη έναρξη ψυχωτικής διαταραχής, θα παρουσιασθούν οι κύριες εκφάνσεις του

22 22 ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ: 100 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ναρκισσισμού (δευτερογενής ναρκισσισμός, διαταραχές της αυτοεκτίμησης, παθολογία του ιδεώδους Εγώ - ιδεώδους του Εγώ) και θα συζητηθεί η σχέση τους με την υπάρχουσα ψυχοπαθολογία και την πορεία της θεραπείας. ΟΤΑΝ ΤΟ ΕΙΔΩΛΟ ΣΤΟΝ ΚΑΘΡΕΦΤΗ ΕΙΝΑΙ ΘΟΛΟ ΚΑΙ ΚΑΤΑΚΕΡΜΑΤΙΣΜΕΝΟ Κώστας Ταλφανίδης Παρατίθεται κλινικό υλικό από την εργασία με έναν νεαρό άνδρα και εξετάζονται οι επιπτώσεις στην ψυχική λειτουργία που προκύπτουν από τη συνεισφορά δύο παραγόντων: τη μερική αποτυχία της μητρικής λειτουργίας και την ανάληψη μέρους της μητρικής λειτουργίας από τον πατέρα. Γίνεται προσπάθεια να ανιχνευθεί η ψυχογένεση των ναρκισσιστικών ελλειμμάτων, της δυσκολίας να πενθήσει και του τρόπου ανάπτυξης των αντικειμενοτρόπων σχέσεων αυτού του ασθενούς. Τέλος διερευνάται ο ρόλος του φύλου του παιδιού σε αυτές τις περιπτώσεις. ΦΙΛΟΜΟΦΥΛΗ ΕΠΙΛΟΓΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΩΣ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΤΙΚΗ ΠΑΛΙΝΔΡΟΜΗΣΗ Νατάσσα Παναγιωτοπούλου Στην παρούσα εργασία εξετάζεται το φαινόμενο αλλαγής σεξουαλικού αντικειμένου, κατά τη ναρκισσιστική παλινδρόμηση. Στο κείμενο «για το ναρκισσισμό», ο Φρόϋντ αναφέρει: «η ανάπτυξη του εγώ συνίσταται σε μια απομάκρυνση από τον πρωταρχικό ναρκισσισμό και στην παραγωγή μιας έντονης τάσης για επανάκτηση του. Αυτή η απομάκρυνση συντελείται με τη μετάθεση της λίμπιντο προς ένα επιβεβλημένο από τα έξω ιδανικό του Εγώ, ενώ η ικανοποίηση επιτυγχάνεται με την εκπλήρωση αυτού ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚΦΑΝΣΕΙΣ ΣΤΗ ΘΕΣΜΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗ Επαμεινώνδας Ασλανίδης Εάν διερευνήσουμε τον Ναρκισσισμό πέρα από το μύθο του Ναρκίσσου ή το στάδιο του καθρέφτη και πέρα από τον ναρκισσισμό του παιδιού απέναντι στη μητέρα, τέλος, πέρα από τον ναρκισσισμό της ατομικής παθολογίας, θα συναντήσουμε τον ναρκισσισμό των γονιών κρυμμένο στα επιτεύγματα του παιδιού ή τον ναρκισσισμό της ΙΡΑ στον εκπαιδευόμενο αναλυτή. Στην τελευταία περίπτωση η έννοια της εξουσίας αποτελεί θεμελιώδη διάσταση στην κλινική προσέγγιση του ναρκισσισμού. Συνακόλουθα αναδύεται η έννοια της ψυχαναλυτικής δικαιοσύνης. Προκύπτουν έτσι προβλήματα στην ψυχαναλυτική εκπαίδευση καθώς και στον καθορισμό της ψυχαναλυτικής ταυτότητας. Προς κατανόησιν αυτών των προβλημάτων η πα-

23 XIV o ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ 23 ρούσα εργασία προτείνει μια νέα έννοια αντιμεταβίβασης, την Θεσμική Αντιμεταβίβαση. Η Θεσμική Αντιμεταβίβαση, όπως και οι ήδη γνωστές αντιμεταβιβάσεις, είναι ασυνείδητη και εκδηλώνεται στον αναλυτή. Η αφετηρία της όμως (η μεταβίβαση που προηγείται) δεν εντοπίζεται στον άρρωστο ούτε στον αναλυτή, αλλά στον θεωρούμενο κορυφαίο θεσμό εξ ού και «θεσμική». Η άσκηση εξουσίας εκ μέρους των στελεχών της ΙΡΑ, λειτουργεί ως φορέας προβλητικών ταυτοποιήσεων προς τους ψυχαναλυτές ανά τον κόσμον, σε μία εκβιαστική μονοπωλιακή επικοινωνία, καθώς (σαν παιδί) ένας θεραπευτής-αναλυτής γίνεται δέκτης των «γονεϊκών» εκφορτίσεων. Ταυτοχρόνως δέχεται και όλες τις προβολές του αρρώστου, οι οποίες διαπλέκονται με τις προηγούμενες κατευθύνοντας την αντιμεταβίβαση σύμφωνα με το άνωθεν επιθυμητό αποτέλεσμα. ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΤΙΚΑ ΕΜΠΟΔΙΑ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Σταμάτης Τουρνής Κατά το πέρας της αναλυτικής θεραπείας επιτελούνται, μεταξύ άλλων δυο βασικές εργασίες: α) η εργασία του πένθους για το επικείμενο τέλος της σχέσης (μεταβιβαστικής, αντιμεταβιβαστικής, πραγματικής).είναι πιθανό η επικείμενη απώλεια να κινητοποιήσει και στους δύο συμβαλλόμενους ναρκισσιστικές- μανιακές άμυνες με διάφορες εκδραματίσεις, εντός και εκτός του πλαισίου. β) η απομυθοποίηση (disillusionment) που αφορά εξιδανικεύσεις σχετικά με τις δυνατότητες και τους περιορισμούς της ψυχανάλυσης και του αναλυτή. Καθώς η θεραπεία οδεύει στο τέλος, ερχόμαστε αντιμέτωποι με διαψεύσεις προσδοκιών, απογοητεύσεις, συναισθήματα ντροπής κ.λ.π. που μας φέρνουν αντιμέτωπους με τα αναλυτικά ιδεώδη ή και τα ιδανικά, απογοητεύσεις και διαψεύσεις που φυσικά αφορούν και τον αναλυόμενο και τον αναλυτή. Η δυνατότητα διαχείρισης όλων αυτών των συναισθημάτων μέσω της ερμηνευτικής διεργασίας και της ενδοσκοπικής ικανότητας του αναλυτή, εξαρτώνται σημαντικά από την ναρκισσιστική ευαλωτότητα του ενός και του άλλου. ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΤΙΚΗ ΛΥΣΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΝΕΚΡΑ. ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΜΕ ΕΝΑ ΣΧΟΛΙΟ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ Ν. ΓΚΟΓΚΟΛ «ΟΙ ΝΕΚΡΕΣ ΨΥΧΕΣ» Κώστας Εμμανουηλίδης Στην εργασία αυτή παρουσιάζεται κλινικό υλικό από ασθενείς που βρέθηκαν στην δίνη της πρόσφατης κρίσης στη χώρα μας. Με αφορμή αυτό το υλικό γίνεται ένα σχόλιο στο έργο του Ν. Γκόγκολ «Οι Νεκρές Ψυχές». Ο Γκόγκολ βρίσκει έναν ευφάνταστο τρόπο

24 24 ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ: 100 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ να ειρωνευτεί και να καυτηριάσει το ψευδές της Ρωσικής αριστοκρατίας της εποχής του, αλλά είναι αυτονόητοι οι συνειρμοί με την δική μας εποχή, την κρίση, την κατάπτωση των αξιών και την ανάδειξη ανθρωπίσκων σε άρχοντες αυτού του τόπου. Αναδεικνύεται η ναρκισσιστική άμυνα ενός μεγαλειώδους εαυτού, με μεγαλεπήβολα σχέδια που βασίζονται στο μηδέν, η εκμετάλλευση των άλλων χωρίς ενοχές, ο φθόνος για αγαθά του άλλου, η αδυναμία να αγαπήσει και να συνδεθεί με τον άλλο. Η άμυνα αυτή σκεπάζει την φτώχια, την κενότητα και την ενδεχόμενη νέκρα της ψυχής και δεν του επιτρέπει να ωφεληθεί από τη σύνδεση με αξιόλογους ανθρώπους που έχουν να δώσουν ψυχικό πλούτο. Δίνονται δυο κλινικές βινιέτες από ψυχαναλυτική εργασία που υποστηρίζουν την ανάπτυξη ναρκισσιστικών αμυνών μπροστά στην ψυχική αδυναμία που βιώνεται ως ψυχικός θάνατος και σχολιάζεται η πρόσφατη βιβλιογραφία γύρω από το νεκρό, το άγχος της διάλυσης και το βίωμα του θανάτου. ΡΩΓΜΕΣ ΚΑΙ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΣΤΟ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟ: Η "ΝΕΚΡΗ ΜΗΤΕΡΑ" Γιάννης Παπαβασιλείου Ο Andre Green το 1980 ανέπτυξε το σύνδρομο της "νεκρής μητέρας", που όπως δήλωσε ο ίδιος προέκυψε από τον συνδυασμό της προσωπικής του εμπειρίας ως αναλυόμενου, με την κλινική του εργασία και τη θεωρητική του αναζήτησή. Υποστηρίζει ότι πρόκειται για μια κατάσταση που εγκαθίσταται στον ψυχισμό του παιδιού λόγω της κατάθλιψης της μητέρας, που τη μεταμορφώνει από πηγή ζωής για το παιδί σε μια απόμακρη σκοτεινή μορφή, άτονη και άψυχη. Έτσι με τη μητέρα μη διαθέσιμη και απορροφημένη στον εαυτό της και με δεδομένη την αδυναμία του να κατανοήσει και να επεξεργαστεί την κατάσταση, το παιδί υφίσταται πλήγματα και ρωγμές στη ναρκισσιστική του συνοχή. Το σύνδρομο της "νεκρής μητέρας", χαρακτηρίζεται από ένα πένθος που είναι αδύνατο να πραγματοποιηθεί και από μια λευκή κατάθλιψη που αφήνει κενά με την έννοια του αρνητικού, στον ψυχισμό του παιδιού. Ο Green σημειώνει ότι το σύνδρομο αυτό αναγνωρίζεται και βιώνεται κυρίως μέσα από τη μεταβίβαση, που είναι έντονα ναρκισσιστική (κατάθλιψη μεταβίβασης). Σχεδόν κάθε φορά που ο ψυχαναλυτής καταφέρνει να αγγίξει κάποιο στοιχείο που αφορά τη "νεκρή μητέρα", ο αναλυόμενος αισθάνεται σαν να αδειάζει, σα να υπάρχει ένα κενό μέσα του, σαν να χάνει κάτι που τον γέμιζε και τον προστάτευε. Στη "νεκρή μητέρα" βιώνονται τόσο η λευκή κατάθλιψη όσο και το άγχος το οποίο εκφράζει μια απώλεια που έχει υποστεί ο ψυχισμός στο επίπεδο του ναρκισσισμού, και που έχει ως επακόλουθο την αποεπένδυση του αντικειμένου. Αυτή η ιδέα εντάσσεται και στη γενικότερη προβληματική του Green, σύμφωνα με την οποία μέσα από την έννοια του αρνητικού ναρκισσισμού, συνδέονται ο πρωτογενής ναρκισσισμός με την ενόρμηση

25 XIV o ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ 25 θανάτου. Έτσι η ταύτιση του παιδιού με την ψυχικά νεκρή μητέρα, είναι μια ταύτιση με το ναρκισσιστικό κενό που έχει δημιουργηθεί μέσα του και που εμφανίζεται ιδιαίτερα στην ανικανότητα του να αγαπήσει τον εαυτό του και να αναπτύξει σχέσεις αγάπης με τα αντικείμενα. Παρουσιάζονται αποσπάσματα από την ανάλυση ενός νέου άντρα, όπου η εικόνα του συνδρόμου της "νεκρής μητέρας" ξετυλίχθηκε στις αφηγήσεις του και στη μεταβιβαστική κατάσταση, με κυρία στοιχεία την απειλή της ήδη εύθραυστης ναρκισσιστικής ισορροπίας και συνοχής του, καθώς και τα έντονα προβλήματα στο μεταβιβαστικό και αντίμεταβιβαστικο επίπεδο. ΒΙΑ ΚΑΙ ΤΑΥΤΙΣΕΙΣ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΙΝΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΤΙΚΩΝ ΜΟΡΦΟΕΙΔΩ- ΛΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΑΛΗΘΟΥΣ ΕΑΥΤΟΥ Λέλα Κοράλλη Η συνάντηση με τον άλλον είναι προϋπόθεση για την διαμόρφωση του εαυτού. Ωστόσο ο εχθρός του ναρκισσισμού είναι η πραγματικότητα του αντικειμένου. H ναρκισσιστική οργάνωση επιτίθεται στην διαφορά, στο εσωτερικό και εξωτερικό, στο εγώ και στο αντικείμενο, στον ανδρισμό και την θηλυκότητα. Στην παρούσα εργασία, θα παρουσιαστούν ορισμένες στιγμές από την θεραπεία ενός νέου οριακού άνδρα ο οποίος βιώνει έντονα άγχη και αδιέξοδα διλλήματα γύρω από την σεξουαλικότητα του, την σχέση του με την γυναίκα, την δημιουργικότητα στην επαγγελματική του ζωή. Ο ασθενής συχνά εμπίπτει σε μια κατάσταση που επικρατεί σύγχυση στη σκέψη, απελπισία, ματαιότητα, απόσυρση σε σαδιστικές φαντασιώσεις για τον εαυτό του, ελλοχεύει ο κίνδυνος εκδραμάτισης. Στον ενδοψυχικό χώρο του ασθενούς αναδύονται και επικρατούν ασυνείδητες ναρκισσιστικές ταυτίσεις με ένα φαλλικό, τοξικό, αρχαϊκό αντικείμενο, αυτές τον απομονώνουν από την αλήθεια του εαυτού του, τον κρατούν διχασμένο, τον απειλούν, τον καταδιώκουν, τον τυφλώνουν, τον αποπλανούν. Τραυματισμένος από το αντικείμενο αυτό, το ενσωματώνει μιλάει την γλώσσα του, αναπαράγει την οπτική του, όπως αυτό διαφαίνεται μέσα από το λόγο του η το καλλιτεχνικό δημιούργημα του. Σε αυτό το ενδοψυχικό τοπίο, η σύνδεση με ένα καλό, θηλυκό, ζωντανό αντικείμενο, είναι υπαρκτή αλλά εύθραυστη, απλά επιβιώνει, δεν είναι όμως ποτέ αρκετή, υποτιμάται, μετατρέπεται σε επικίνδυνη, η είναι σε αναζήτηση. Η αναπαράσταση της είναι κενή. Συνδεδεμένος εξαρτητικά, όπως αποκαλύπτεται από το ονειρικό υλικό των συνεδρίων, ο ασθενής οδηγεί ασυνείδητα το όχημα του αρνητικού ναρκισσισμού. Στην θεραπευτική σχέση, ακολουθώντας την διαδρομή αυτών των ασυνείδητων ταυτίσεων θα αναπαράγει τα αδιέξοδα της σχέσης του με τα πρωταρχικά του αντικείμενα στο δίπολο μεταβίβασης- αντιμεταβίβασης, μέσα από το μηχανισμό της προβλητικής ταύτισης.

26 26 ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ: 100 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ AΡΧΑΪΚΗ ΒΙΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ: ΑΝΤΑ- ΝΑΚΛΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΟΡΙΑΚΗΣ ΨΥ- ΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ Μαρία Κοκκώση Προσεγγίζοντας το ζήτημα της ύπαρξης των αρχαϊκών καταβολών του ψυχισμού, αποδίδεται μια δίκαιη αναγνώριση στην υπόθεση της αρχαϊκής κληρονομιάς και της φυλογένεσης, την οποία ο Freud είχε σκιαγραφήσει στο έργο του Totem and Taboo, το , και η οποία διαφαίνεται να διατρέχει με συνέπεια όλο το έργο του. Η έννοια της φυλογενετικής, διαγενεακής μετάδοσης αρχαϊκών ιχνών που επάγονται τραυματικών και βίαιων γεγονότων και ανθρωπολογικών προϊστορικών καταστάσεων, αποτυπώνεται σε αυτό που θεωρούμε ως πρωταρχικές φαντασιώσεις, αναδυόμενες στις απαρχές της ψυχικής ζωής του ατόμου, και οι οποίες χαρακτηρίζονται από το στοιχείο της κυριαρχικής τυραννίας του αντικειμένου. Στις περιπτώσεις ασθενών με οριακού τύπου ψυχοπαθολογία, οι πρωταρχικές φαντασιώσεις συνδέονται με την ύπαρξη παθολογικού ναρκισσιστικού παράγοντα. Αυτός ορίζεται ως άμυνα έναντι της διεργασίας διαφοροποίησης από το αντικείμενο και βασίζεται στην παντοδυναμία, στην εξιδανίκευση του εαυτού, και στην ταύτιση με το εξιδανικευμένο αντικείμενο, έχοντας ως κατάληξη την άρνηση της διαφοράς και της ξεχωριστότητας του αντικειμένου. Οι καταστροφικές ενδοψυχικές αποσυνδέσεις και οι αποεπενδύσεις που συντελούνται διαβρώνουν τόσο το αντικείμενο όσο και το ίδιο το υποκείμενο. Επανερχόμενοι στις πρωταρχικές φαντασιώσεις, θα παρουσιαστούν κλινικά παραδείγματα από την ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία ασθενών με οριακή ψυχοπαθολογία και θα εξεταστεί η ανάδυση αρχαϊκών, τραυματογόνων, πρωτόγονων φαντασιώσεων που αφορούν στο πρωτογενές αντικείμενο. Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται σε αναλυτικές στιγμές συνάντησης της μεταβιβαστικής βίας και της αντιμεταβιβαστικής πρόσληψης της αρχαϊκότητας και των ναρκισσιστικών σχέσεων αντικειμένου.

27 ΣΤΡΟΓΓΥΛΑ ΤΡΑΠΕΖΙΑ ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΙΔΙΚΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

28 28 ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ: 100 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ Η ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΝΤΙΒΑΝΙ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΙΑΣ ΕΞΑΦΑΝΙΣΗΣ Αναστασία Μούτσιανου Τέχνη και Ψυχανάλυση, ένας κοινός τρόπος έκφρασης της ασυνείδητης ψυχικής ζωής. Μία πρωτότυπη συνάντηση ενός λογοτεχνικού έργου και μιας θεραπείας μέσα από τα μάτια μιας θεραπευόμενης, όπου κυριαρχούν οι ταυτίσεις της με τους ήρωες του έργου. Μία σύνδεση, έτσι όπως την έφερε η θεραπευόμενη, ταυτίζοντας τον εαυτό της με την ηρωίδα του έργου και με κομμάτια του πρωταγωνιστή και συγγραφέα του. Ρόλοι που εναλλάσσονται. Εξαφάνιση της ηρωίδας από τη ζωή του συγγραφέα και ήρωα, εξαφάνιση της θεραπευομένης από τη σχέση της, με ένα κενό, όσον αφορά την κατανόηση αυτής της εξαφάνισης. Κυρίαρχα στοιχεία, εξιδανικεύσεις, που εμφανίζονται μέσα στη θεραπεία, που εμπλέκουν θεραπευτή θεραπευόμενο, διχοτομήσεις, άρνηση, εξάρτηση και ματαίωση, τα κύρια στοιχεία μιας καταγραφής, μιας αγωνίας, για να διατηρηθεί και να υπάρξει μια σχέση και να μην απειληθεί η ύπαρξή της από την απουσία του αντικειμένου της. Το λογοτεχνικό κείμενο ίσως είναι μία ανάγκη για να υπάρξει μία καταγραφή μιας σχέσης, να διατηρηθούν, να μη χαθούν, να μην εξαφανιστούν οι ήρωες του έργου, μέσα από την ταύτιση της θεραπευόμενης μ αυτούς. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας εκφράζεται μία αγωνία για το αν θα μπορέσει να διατηρηθεί η σχέση της με τη θεραπεύτριά της χωρίς να εξαφανιστεί η μία από την άλλη, χωρίς να «καταπιεί» η μία την άλλη, Η ΤΕΧΝΗ: ΕΝΑΣ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΤΙΚΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ Ή ΕΝΑ ΠΕΡΑΣΜΑ ΣΤΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ; Ιωάννης Παπαδόπουλος - Ελένη Ξανθοπούλου Η τέχνη ως αισθητική διαδικασία παραπέμπει στην πρώιμη ψυχική κατάσταση του ναρκισσισμού. Και στις δυο καταστάσεις το άμορφο λαμβάνει μορφή. Στη βρεφική και πρώιμη νηπιακή περίοδο η πρωταρχική σχέση με το αντικείμενο εισάγει το υποκείμενο στον ψυχικό κόσμο των συμβόλων. Η μητρική λειτουργία, όπως περιγράφεται από τους M. Klein, D. Winnicott και W. Bion, είναι αυτή που συμβολοποιεί τις άμορφες ψυχικές εκφράσεις του βρέφους, όπως αυτό τις εκφράζει ακατανόητα επάνω στη μητέρα ή μέσα της, στο σώμα και τον ψυχισμό της. Η μορφοποίηση των άμορφων ψυχικών στοιχείων αποτελεί, σύμφωνα με ψυχαναλυτικούς συγγραφείς, αισθητική διαδικασία. Το "σύμβολο" γεννιέται μέσα στη σχέση. Αποτελεί την πρώτη μορφή, την πρώτη δημιουργία. Επομένως, η ικανότητα του ανθρώπου να δημιουργεί οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην πρώτη σχέση με το αντικείμενο, στην πρώτη περίοδο ζωής, στην ναρκισσιστική.

29 XIV o ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ 29 Σε εκείνη την περίοδο της παντοδυναμίας, της μακαριότητας και της ψευδαισθητικής δημιουργίας του κόσμου. Σύμφωνα με τον Michael Rustin, η πρωτογενής ρίζα της αισθητικής εμπειρίας βρίσκεται στην πρωταρχική "άλφα λειτουργία". Επιπλέον, σύμφωνα με τον ίδιο, η πρωτογενής λειτουργία του έργου τέχνης είναι να προσφέρει μια εμπεριέχουσα μορφή στην υποκειμενική εμπειρία. Να αποτελέσει το έργο τέχνης, τον τρίτο, «ενδιάμεσο» χώρο όπου συναντώνται καλλιτέχνης και θεατής στον κοινό τόπο ναρκισσιστικής δυνατότητας των πάντων, στην παλαίστρα όπου κατατίθεται η «ωμότητα των πραγμάτων». Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι στη διάρκεια μιας ζωής ως υποκείμενα ταξιδεύουμε από το ναρκισσισμό προς την Τέχνη και αντίστροφα, από την Τέχνη προς το ναρκισσισμό, καθώς αποτελούν δυο ψυχικές καταστάσεις, αλληλοτροφοδοτούμενες, που η μία εμπεριέχει ή προϋποθέτει την άλλη. Η ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΩΣ ΑΜΥΝΑΣ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟ ΑΓΝΩ- ΣΤΟ ΤΗΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ Κασσιανή Φελέκη Οι Θεωρίες μας λειτουργούν ως οργανωτική αρχή, δομούν την κατανόηση μας, παρέχουν ένα μοντέλο εργασίας, και βοηθούν τον αναλυτή να διαχειριστεί την πίεση εσωτερικών και εξωτερικών συγκρούσεων στην κλινική κατάσταση. Σε ενδοψυχικό και διαπροσωπικό επίπεδο λειτουργούν ως περιέκτες καθώς οι θεωρητικές μας επιλογές συνδέονται με ασυνείδητα άλυτα θέματα του αναλυτή, τα οποία συχνά προσπαθεί να επιλύσει με όχημα την θεραπευτική σχέση. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι να χρησιμοποιήσουμε τις θεωρίες μας ως αντίδοτο προκειμένου να αντέξουμε το ναρκισσιστικό τραύμα της ανεπάρκειας μπροστά στην αβεβαιότητα και το άγνωστο που παραμονεύει σε κάθε στιγμή της λειτουργίας μας ως αναλυτές, επιβλέποντες η εκπαιδευτές. Αυτήν την αβεβαιότητα θέτει ο Bion στην καρδιά της αναλυτικής συνεδρίας μέσω της έννοιας της Ο, που εισάγει για να περιγράψει την συναισθηματική αλήθεια του ασθενούς μέσα στην θεραπεία, αυτήν που δεν μπορεί να κατανοηθεί από τον αναλυτή μέσω της γνώσης, αλλά μπορεί μόνον να βιωθεί. Η έννοια της πίστης του αναλυτή αποτελεί ένα άνοιγμα στην ψυχαναλυτική εμπειρία ως προς την επαφή μ αυτόν το βαθύτερο τον ανεπίγνωστο εαυτό. Η πίστη, αντίθετα αλλά και συμπληρωματικά με την γνώση, μας επιτρέπει να συνδεθούμε οραματικά και διαισθητικά μ αυτό που βρίσκεται πέρα από τις αναπαραστάσεις και να φωτίσουμε το μυστήριο αυτού που είμαστε. Εμπόδιο σ αυτόν τον τρόπο λειτουργίας του αναλυτή είναι η μνήμη και η επιθυμία που εκφράζονται μέσω της θεωρίας του που μπορεί να οδηγήσουν σε κυριαρχία και έλεγχο της συναισθηματικής εμπειρίας της συνεδρίας. Η ναρκισσιστική χρήση της θεωρίας μπορεί να αποτελέσει την ύστατη άμυνα του αναλυτή κλείνοντας τον δρόμο στο αδιανόητο που απειλεί τις θεωρητικές μας βεβαιότητες.

30 30 ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ: 100 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΨΥΧΙΣΜΟΥ ΣΕ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ. ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΑΒΙΒΑΣΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ. Ο ΦΟΒΟΣ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ ΤΟΥ ΤΡΑΥΜΑΤΟΣ ΩΣ ΕΜΠΟΔΙΟ ΣΤΗΝ ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΣΧΕΣΗ: KΛΙΝΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΙΑΣ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΚΝΗΣΜΟ Κ. Βασιλοπούλου Η κ. Χ αναζήτησε θεραπεία λόγω της αναζωπύρωσης συμπτωμάτων κνησμού, που είχε πρωτοεμφανίσει στην παιδική της ηλικία. Από την αρχή, είχε ξεκαθαρίσει τα βασικά θέματα που θα προέκυπταν στη μεταβίβαση και την αντιμεταβίβαση. Από την πρώτη συνεδρία ακόμη, είχε δηλώσει ότι δεν ανοιγόταν στις σχέσεις της και είχε ανάγκη να αισθάνεται ότι τις ελέγχει. Στις επόμενες τρεις, είχε περιγράψει ότι στην πορεία τους αυτές διακόπτονται, διότι κάτι συμβαίνει που της δημιουργεί θυμό. Επίσης, είχε μιλήσει για το αίσθημά της ότι ο άλλος της επέβαλε τα περιεχόμενά του στις σχέσεις της, αλλά και για το αίσθημα ότι, αν της ζητούσε κάτι, θα έχανε τα δικά της. Παρουσιάζεται κλινικό υλικό από τα τρία πρώτα χρόνια της θεραπείας της και, πιο συγκεκριμένα, υλικό εστιασμένο στη σιωπή που αποτέλεσε βασικό στοιχείο στη θεραπεία της, υλικό από μια περίοδο που η ασθενής είχε αποκλειστεί σε μια φυλακή απελπισίας και ένα όνειρο, από το αμέσως επόμενο διάστημα, στο οποίο απεικονίζεται το τραύμα της. Ακολουθεί επεξεργασία του υλικού αυτού, με κύριο άξονα την ανάδειξη ενός αδιεξόδου που προκύπτει όταν η ανάγκη και η επιθυμία για σύνδεση με τον άλλον σημαίνει την επανάληψη σωματικών διεγέρσεων που βιώνονται ως τραυματικές. Παράλληλα, γίνεται και μια σύντομη αναφορά σε θεωρίες που βοηθούν στην κατανόηση της προβληματικής τέτοιων ασθενών. ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ: ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Αλέξης Μπουρνάκας Η Βασιλική είναι μια γυναίκα λίγο μετά την μέση ηλικία που είναι σε θεραπεία μαζί μου για τρία χρόνια, μία φορά την εβδομάδα, πρόσωπο-με-πρόσωπο εξαιτίας παρατεταμένων κρίσεων πανικού. Η συνεδρία που παρατίθεται παρουσιάζει ένα δείγμα της ανεστραμμένης επικοινωνίας της ασθενούς όπου κυριαρχούν ζευγάρια αντιθέτων, των οποίων η γειτνίασή προκαλεί συνεχείς δυσκολίες στην διαλεύκανση και επεξεργασία του ψυχικού υλικού. Τα ναρκισσιστικά στοιχεία της ασθενούς δυσχεραίνουν σημαντικά το θεραπευτικό εγχείρημα τόσο εξαιτίας των δυσκολιών στην πρόσληψη και καταγραφή των δεδομένων όσο και λόγω των προβλημάτων που συναντά η ερμηνευτική εργασία διαδικασία η οποία οφείλει να ισορροπήσει ανάμεσα στο holding [κράτημα], την διατήρηση της θεραπευτικής συμμαχίας και την πρόοδο της θεραπείας.

31 XIV o ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ 31 Στην θεραπευτική διαδικασία, η ταύτιση της Βασιλικής είναι κατ εξοχήν ναρκισσιστικού τύπου κάτι που συνδέεται στενά με την ιδιαίτερα διαταραγμένη σχέση της ασθενούς με την μητέρα της. Η ασθενής παραμορφώνει τις ερμηνείες σε «απόψεις που επιβάλλονται» κάτι που απαιτεί αυξημένη εγρήγορση από την πλευρά του αναλυτή που πρέπει να ερμηνεύσει την μεταβίβαση (θετική και αρνητική) αποφεύγοντας το θεραπευτικό αδιέξοδο. ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ ΚΑΙ OΙΔΙΠΟΔΕΙΟ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ. ΜΕΡΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΕ ΚΛΙΝΙΚΟ ΥΛΙΚΟ Γλυκερία Ισακίδου Επεκτείνοντας τις απόψεις του Freud, αλλά και διαφοροποιούμενη από αυτόν, η Μ. Klein τόνισε ότι η είσοδος στο οιδιπόδειο και η εξέλιξή του, εξαρτώνται από την πρώιμη σχέση με το στήθος. Ο R. Britton υπενθυμίζει ότι η επεξεργασία της καταθλιπτικής θέσης είναι άρρηκτα συνδεμένη με αυτήν της οιδιπόδειας κατάστασης. Η μετάβαση από την σχιζοειδή- παρανοειδή στην καταθλιπτική θέση και από το μερικό στο ολικό αντικείμενο, οδηγεί στην εγκατάσταση ενός τριγωνικού χώρου κατά Britton όπου λαμβάνει χώρα η βίωση της εμπειρίας και η κατανόησή της. Το κλινικό υλικό που παρουσιάζεται, αφορά την ανάλυση μιας ασθενούς κατά την περίοδο όπου η πρόοδος στην προσωπική και επαγγελματική της ζωή συνοδεύτηκε από την ανάδυση έντονου άγχους. Οι συνεδρίες της χρωματίστηκαν από τη χρήση πρώιμων αμυνών, με παλινδρόμηση σε ένα πιο ναρκισσιστικό τρόπο λειτουργίας, που επηρέασε την μεταβίβαση και την αντιμεταβίβαση και έκανε πιο κατανοητές τις δυσκολίες της κατά την αλλαγή αντικειμένου. ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΓΧΟΣ ΑΠΟΧΩΡΙΣΜΟΥ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ / ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΕΠΙ- ΒΙΩΣΗΣ Ευγενία Σουμάκη, Ειρήνη Μούτου, Τάνια Καβαλιέρου, Κώστας Ζερβός Στην προσπάθεια να μελετήσει κανείς τον ναρκισσισμό βρίσκεται στη βάση δόμησης του ανθρώπινου ψυχισμού και συνακόλουθα στα θεμέλια πολλών και διαφορετικών μεταξύ τους παθολογιών στην καθημερινή κλινική πράξη. Η αρχική καταγραφή του «ενός», της απόλυτης ένωσης «σαν ένα» με τον άλλο μοιάζει να διαπερνά τις ψυχικές διαδρομές και τις περιπλοκές τους σε ένα πλήθος ψυχικών καταστάσεων και κλινικών οντοτήτων. Οι δυσκολίες διαφοροποίησης, η αποδοχή της ετερότητας, και η διαμόρφωση του εαυτού ως μοναδικής αλλά και μοναχικής ύπαρξης εκφράζονται με άγχος, πόνο και συμπτώματα σε διάφορες μορφές.

32 32 ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ: 100 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ Ο αποχωρισμός από τον σημαντικό για το υποκείμενο άλλον της σχέσης περιπλέκεται όταν συχνά το άγχος της απουσίας του άλλου βιώνεται ως επικείμενη πραγματική απώλεια του άλλου. Μέσα από το κλινικό υλικό ενός κοριτσιού στη λανθάνουσα και μιας έφηβης, με διαφορετική κλινική φαινομενολογία μεταξύ τους, θα προσπαθήσουν να αναδειχθούν οι παραπάνω προβληματισμοί, η ανάδυσή τους στη μεταβίβαση, οι συγκλίσεις και οι αποκλίσεις τους στην προσπάθεια του κάθε ψυχισμού να επιβιώσει. «ΘΗΛΕΙΑ» ΤΟΥ Β. ΛΟΥΛΕ: ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΟ ΜΕ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ Βασίλης Λουλές, Γρηγόρης Μανιαδάκης Η θηλειά γύρω από το λαιμό του Λευτέρη, ερασιτέχνη ηθοποιού στην πρώτη ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου, την «Αναπαράσταση» (1969). Μια προβολή, μια ανα-παράσταση γι' αυτόν, 44 χρόνια μετά. Η θηλειά είναι ακόμα εκεί. Τα πράγματα αποκτούν άλλο νόημα καθώς εκείνος, ξαναβλέποντας τη σκηνή όπου παίζει ο ίδιος, αναπολεί - με τη σοφία, την πικρία και το χιούμορ των 92 χρόνων του. ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΛΛΟ: ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΙΠΟΤΕ ΠΙΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΑΠΟ ΤΟ ΧΑΡΑΚΩΜΑ Μένη Σιώκου Η Έλλη παραπέμφθηκε σε ηλικία 16 ετών, για αυτοκτονικό ιδεασμό και αυτοτραυματική συμπεριφορά (χαράκωμα χεριών). Σύντομα διαπιστώθηκε υποκείμενη ναρκισσιστική διαταραχή με έντονα καταθλιπτικά στοιχεία. Υπήρχε επίσης αναστολή στην έκφραση οποιουδήποτε συναισθήματος, κοινωνική απόσυρση, συνεχής επιδίωξη τελειότητας, αίσθημα αναξιότητας, αλλά και συγχρόνως μεγάλη επένδυση στις υψηλές νοητικές της ικανότητες. Η Έλλη βίωνε απαξιωτικά τους γονείς της που δεν κατάφερναν να αναγνωρίζουν τις πραγματικές της ανάγκες, κι αρνούνταν την ύπαρξη οποιασδήποτε σχέσης μαζί τους. Από την αρχή της θεραπείας αναπτύχθηκε έντονη μεταβίβαση προς την θεραπεύτρια, η οποία έγινε το εξιδανικευμένο αντικείμενο, στο οποίο η 'Ελλη προέβαλε όλα τα καλά εσωτερικευμένα αντικείμενα, για να τα διαφυλάξει από τα κακά που έμεναν να καταλαμβάνουν όλον τον ψυχικό της χώρο. Από νωρίς εκδηλώθηκαν πρώιμοι αμυντικοί μηχανισμοί εκδραμάτισης, παντοδυναμικο ελέγχου και προβλητικής ταύτισης, κινητοποιημένοι για να αντιμετωπιστεί το έντονο καταθλιπτικό συναίσθημα.