ΘΕΜΑ 1 ης ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ- ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ

Transcript

1 ΕΛΠ 12: 1 η Γραπτή Εργασία ΘΕΜΑ 1 ης ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σύμφωνα με το Εγχειρίδιο (τ. Δ : σελ. 37), η αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική διακρίνεται, μεταξύ άλλων, και για τον τρόπο διάταξης (οργάνωσης) των κτιρίων σε μνημειακά συγκροτήματα. Αφού μελετήσετε την περίπτωση της αθηναϊκής Ακρόπολης (τ. Α : 2.3.3, 2.3.4, και τ. Δ : 2.6), να περιγράψετε με συντομία τα κυριότερα κτίσματα της κλασικής περιόδου όπως είναι ορατά σήμερα στον αρχαιολογικό χώρο, περιλαμβάνοντας σύντομη περιγραφή του γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα. Με ποιους τρόπους εντάσσονται τα συγκεκριμένα αρχιτεκτονήματα στο φυσικό τοπίο; Συμφωνείτε με την ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι αντίστοιχα χαρακτηριστικά μπορούν να εντοπιστούν και σε παλαιότερα αρχιτεκτονικά συγκροτήματα, όπως η προϊστορική ακρόπολη των Μυκηνών (τ. Α : 1.1, και τ. Δ : 2.9, 5.1, 5.2, 5.3); Τι συμπεραίνετε; Να σχολιάσετε τους τρόπους με τους οποίους το ελληνικό κράτος αξιοποιεί σήμερα τα δύο αυτά αρχιτεκτονικά σύνολα. Πώς εντάσσονται στο σύγχρονο ελληνικό τοπίο, αστικό και εξοχικό αντίστοιχα; Ποιες αξίες του σύγχρονου ελληνισμού προβάλλει η ένταξή τους αυτή; ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ- ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ Επαναδιατύπωση του θέματος: Το θέμα μας ζητάει να αναφερθούμε στον τρόπο διάταξης των αρχαίων κτιρίων στα αρχαία μνημειακά συγκροτήματα μέσα από τα παραδείγματα της Ακρόπολης και των Μυκηνών. 1 ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ Fax:

2 Δομή της εργασίας Εισαγωγή: αναφορά στο θέμα και στα κεφάλαια των εργασιών Κύριο μέρος: 1. Τα κτίρια της Ακρόπολης 2. Οι Μυκήνες 3. Η σημερινή ένταξη της Ακρόπολης και των Μυκηνών στο φυσικό τοπίο και η προβολή των αξιών σύγχρονου ελληνισμού μέσα από τα δύο μνημειακά συγκροτήματα Επίλογος: σύνοψη των θεμάτων που αναφέρθηκαν ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Εισαγωγή Είναι γεγονός ότι η αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική διακρίνεται για τον τρόπο διάταξης και οργάνωσης των κτιρίων σε μνημειακά συγκροτήματα. Δύο αντιπροσωπευτικά παραδείγματα αποτελούν η Ακρόπολη και οι Μυκήνες. Το θέμα, λοιπόν, αυτής της εργασίας είναι να εξετάσουμε την περίπτωση της αθηναϊκής Ακρόπολης, να περιγράψουμε τα πιο σημαντικά κτίσματά της από την κλασική περίοδο και τον γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα Να αναφερθούμε στον τρόπο με τον οποίο εντάσσονται αυτά τα αρχιτεκτονήματα στο φυσικό τοπίο. Να μελετήσουμε την ακρόπολη των Μυκηνών προκειμένου να δούμε αν υπάρχουν αντίστοιχα χαρακτηριστικά. Τέλος θα σχολιάσουμε τους τρόπους με τους οποίους το ελληνικός κράτος αξιοποιεί αυτά τα δύο αρχιτεκτονικά σύνολα, Θα δούμε πώς εντάσσονται στο σύγχρονο ελληνικό τοπίο και ποιες αξίες του σύγχρονου ελληνισμού προβάλλει η ένταξή τους. 1.Τα κτίρια της Ακρόπολης 2 ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ Fax:

3 Το σύνθημα του Περικλή προς τους Έλληνες μετά την τελευταία σύγκρουση στην Κύπρο και τη σύναψη ειρήνης με τους Πέρσες κατά τα έτη π.χ. ήταν «Ξαναχτίστε τα ιερά». 1 Με την εποπτεία του Φειδία και των αρχιτεκτόνων Ικτίνου, Καλλικράτη και Μνησικλή και πολλών άλλων βοηθών και δούλων δημιουργήθηκαν αυτά τα έργα. 2 Ο Παρθενώνας συνδύαζε ιωνικά με δωρικά χαρακτηριστικά. Στις μετόπες δεν υπήρχε ενιαίο θέμα. Απεικονιζόταν η Κενταυρομαχία, η μάχη θεών και γιγάντων, η Αμαζονομαχία και σκηνές από την άλωση της Τροίας. Στα αετώματα απεικονιζόταν δύο σκηνές με πρωταγωνίστρια την Αθηνά. Στο ανατολικό η γέννησή της από το κεφάλι του Δία. Στο δυτικό αέτωμα εικονιζόταν η διαμάχη της Αθηνάς με τον Ποσειδώνα 3. Στη ζωφόρο του σηκού οι αναφορές στην πομπή των Παναθηναίων παρέπεμπαν στο δημοκρατικό γεγονός της συνολικής συμμετοχής των Αθηναίων προς τιμήν της πόλης. Στην κύρια πρόσοψη οι αναφορές στη συνέλευση των θεών παρέπεμπαν στην εκκλησία του δήμου. 4 Τα Προπύλαια που βλέπει σήμερα ο επισκέπτης, αποτελούν μέρος του οικοδομικού προγράμματος που συντελέσθηκε στην Ακρόπολη από τον Περικλή. Κτίσθηκαν μεταξύ των ετών π.χ., μετά την ολοκλήρωση του Παρθενώνα, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Μνησικλή. Το κεντρικό ορθογώνιο τμήμα είναι το κυρίως πρόπυλο. Στην ανατολική και δυτική όψη έχει δύο εξάστυλες στοές δωρικού ρυθμού, μεταξύ των οποίων παρεμβάλλεται εγκάρσιος τοίχος με πέντε θύρες. Η βόρεια πτέρυγα των Προπυλαίων αποτελείται από ένα δωμάτιο, Πινακοθήκη, επειδή η αίθουσα ήταν κοσμημένη με ζωγραφικούς πίνακες. Μπροστά του έχει μία μικρή δωρική στοά από τρεις κίονες και η είσοδος σε αυτό γινόταν από πόρτα που πλαισιώνεται από δύο παράθυρα. την 1 Παπαγιαννοπούλου Α., Μπίρνταχα Β., Σουέρεφ Κ., Πλάντζος Δ., Τέχνες Ι, Ελληνικές Τέχνες, τομ. Α, Πάτρα, ΕΑΠ, 2001, σελ Στο ίδιο, σελ Στο ίδιο, σελ Στο ίδιο, σελ ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ Fax:

4 Η νότια πτέρυγα των Προπυλαίων αρχικά φαίνεται να σχεδιάσθηκε όμοια με τη βόρεια, η ύπαρξη, όμως, του προγενέστερου ιερού της Νίκης ανάγκασε τον αρχιτέκτονα να μην υλοποιήσει το αρχικό σχέδιο. Για το λόγο αυτό κατασκευάσθηκε μόνο μία στοά, σε αντιστοιχία με τη βόρεια, αποτελούμενη από τρεις κίονες. 5 Μετά τη δημιουργία του Παρθενώνα δύο ακόμα νέα οικοδομήματα κατασκευάστηκαν στην Ακρόπολη. Το ένα ήταν ο ναός της Απτέρου Νίκης, ιωνικού ρυθμού, που ολοκληρώθηκε στα 421 π.χ. Αυτός ο ναός ήταν έργο του Καλλικράτη και αποτελούσε το σύμβολο της ευημερίας που ο Νικίας υποσχόταν. Το δεύτερο κτίριο, το Ερέχθειο, που είχε αρχίσει να χτίζει ο Μνησικλής παραδόθηκε στους πολίτες κατά το έτος 406 π.χ. Επρόκειτο για ένα αθηναϊκό μνημείο. Η κατασκευή αυτού του κτιρίου τιμούσε τη διπλή υπόστασης της οικονομίας της Αθήνας: την ελιά της Αθηνάς και το θαλασσινό νερό του Ποσειδώνα. Στο Ερέχθειο βρισκόταν και ο τάφος του Κέκροπα και η θέση των παλαιότερων μυκηναϊκών ανακτόρων του Ερεχθέα και του Θησέα. Σε αυτό το σημείο ήταν και η θέση του κατεστραμμένου πρώτου αρχαϊκού ναού της Ακρόπολης. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να συμβολίζει το Ερέχθειο τη διαφύλαξη των προαιώνιων συμβόλων της πόλης 6. Η επιλογή του ιωνικού ρυθμού σε αυτούς τους ναούς παρέπεμπε στο ιστορικό παρελθόν των Αθηναίων. 7 Είναι γεγονός, λοιπόν, ότι η αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική διακρίθηκε στον τρόπο διάταξης των κτιρίων σε μνημειακά συγκροτήματα. Η πλάγια τοποθέτηση του Παρθενώνα επάνω στο λόφο της Ακρόπολης ώστε να φαίνεται υπό γωνία σε εκείνον που τον βλέπει από τα Προπύλαια για πρώτη φορά, αποτέλεσε τον κύριο αισθητικό κανόνα και μάλιστα ερμηνεύτηκε από τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη με βάση τη θεωρία των ίσων «οπτικών γωνιών» Στο ίδιο, σελ Στο ίδιο, σελ Δ. Φιλιππίδης, Τέχνες Ι: Εικαστικές Τέχνες, Επισκόπηση της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής και Πολεοδομίας, τομ. Δ, Πάτρα, ΕΑΠ, 2001, σελ ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ Fax:

5 2. Οι Μυκήνες Η άποψη ότι η αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική διακρίθηκε στον τρόπο διάταξης των κτιρίων σε μνημειακά συγκροτήματα επιβεβαιώνεται και στην περίπτωση των Μυκηνών. Οι Μυκήνες, που χρονολογούνται στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού περιελάμβαναν το ανάκτορο στο υψηλότερο σημείο της ακρόπολης. 9 Το ανάκτορο, σύμβολο της δύναμης των Μυκηναίων βασιλέων, δεσπόζει, λοιπόν, στο ψηλότερο σημείο της ακρόπολης. 10 Επίσης, η ακρόπολη των Μυκηνών περιελάμβανε την περίφημη Πύλη των Λεόντων, τον ταφικό περίβολο Α, την Περσεία Κρήνη, το θρησκευτικό κέντρο και πολλά άλλα κτίσματα. Στην είσοδο των Μυκηνών δέσποζε η Πύλη των Λεόντων. 11 Η επιλογή της θέσης της ακρόπολης των Μυκηνών και της οργάνωσης των χώρων δεν ήταν τυχαία. Γενικά η τοποθεσία που επέλεγαν οι αρχαίοι πρόγονοι των Ελλήνων για να χτιστεί ένας θρησκευτικό κτίριο δεν ήταν τυχαία. Η ιδιαίτερη θέση της τοποθεσίας φαίνεται ότι σχετιζόταν άμεσα με το φυσικό τοπίο και με θρησκευτικούς συμβολισμούς, η αρχή των οποίων χάνεται στο βάθος της προϊστορίας. Ο Vincent Scully υποστήριζε μια θεωρία σύμφωνα με την οποία η σχέση του τοπίου με την επιλογή της ειδικής θέσης μπορεί να ανιχνευτεί από την προϊστορία ως την ελληνιστική περίοδο. Η προϊστορική ακρόπολη των Μυκηνών που επιλέχτηκε να χτιστεί σε τέτοια θέση ώστε να βρίσκεται στο ενδιάμεσο δύο ψηλότερων κωνικών λόφων. Ο τόπος είχε θρησκευτική σημασία, γιατί ήταν συνδεδεμένος με την λατρεία του φεγγαριού. 12 Ο Vincent Scully, όπως και ο Κ. Δοξιάδης αναγνώριζαν την ιδιαίτερη προσοχή που δίνεται στην επιλογή της διάταξης και οργάνωσης των κτιρίων. 9 Παπαγιαννοπούλου Α., Μπίρνταχα Β., Σουέρεφ Κ., Πλάντζος Δ., σελ Στο ίδιο, σελ Δ. Φιλιππίδης, ό.π., σελ ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ Fax:

6 Βέβαια, ο Scully αναφέρεται σε μαγικο-θρησκευτικές αξίες, ενώ ο Δοξιάδης τονίζει τις μαθηματικές σχέσεις, δηλαδή τις μαθηματικές αξίες Η αξιοποίηση και η σημερινή ένταξη της Ακρόπολης και των Μυκηνών στο φυσικό τοπίο και η προβολή των αξιών σύγχρονου ελληνισμού μέσα από τα δύο μνημειακά συγκρότηματα η Ακρόπολη αποτελεί ένα πραγματικό σύμβολο του ελληνισμού πολιτισμού και της δημοκρατίας. Μέσα στην Αθήνα η Ακρόπολη δεσπόζει στο αστικό τοπίο καθώς είναι ορατή από πολλά σημεία των κεντρικών δρόμων που καταλήγουν στον κέντρο της πρωτεύουσας. Το κράτος έχει αξιοποιήσει το συγκεκριμένο μνημείο, φροντίζοντας να διευκολύνει και την πρόσβαση σε αυτό μέσα από την πεζοδρόμηση των δρόμων που δίνουν τη δυνατότητα για ένα ευχάριστο περίπατο στην αρχαία Αθήνα. Κατά τη δημιουργία των έργων στην Ακρόπολη η υλοποίηση του σχεδιασμού εκπλήρωνε τις αρχές της σύγκλισης των Ελλήνων, όπως φάνηκε μέσα από την ταυτόχρονη επεξεργασία του δωρικού και ιωνικού ρυθμού. Ο Παρθενώνας πάνω από όλα τα οικοδομήματα του βράχου της Ακρόπολης συμβόλιζε τα ιδεώδη πνεύματος και της ελευθερίας του με τις αρχιτεκτονικές και γλυπτές μορφές που όριζαν την τελειότητα, δηλαδή το θείον. 14 Σήμερα, λοιπόν, η Ακρόπολη εξακολουθεί να προβάλλει την αξία της δημοκρατίας, αλλά και της σύγκλισης της ελληνικής ιστορίας, όπως θα δούμε στη συνέχεια, πράγμα που συμβαίνει και στην περίπτωση των Μυκηνών. Οι Μυκήνες, επίσης, αποτελούν ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία της προϊστορικής αρχαιότητας. Είναι ένα ανακτορικό σύνολο που είναι ενταγμένο μέσα σε ένα εξοχικό τοπίο σε αντίθεση βέβαια με το αστικό τοπίο που περιβάλλει την Ακρόπολη. 13 Στο ίδιο, σελ Παπαγιαννοπούλου Α., Μπίρνταχα Β., Σουέρεφ Κ., Πλάντζος Δ., ό.π.,σελ ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ Fax:

7 Οι κάτοικοι της γύρω περιοχής που νιώθουν απόγονοι των Μυκηναίων και φορείς ενός ένδοξου παρελθόντος, όπως αναφέρεται και στην ιστοσελίδα του δήμου Μυκηναίων, συνηθίζουν να καλλιεργούν τη γη των προγόνων τους, να υποδέχονται και να παρέχουν υπηρεσίες στους χιλιάδες τουρίστες που επισκέπτονται καθημερινά την περιοχή. Ο σημερινός Δήμος Μυκηναίων συμβάλλει στην διάδοση και ανάδειξη του πνεύματος και του πολιτισμού που κουβαλάει μέσα του αυτός ο τόπος 15. Η αξιοποίηση των Μυκηνών και της Ακρόπολης από το ελληνικό κράτος προβάλλουν την αξία της σύγκλισης της ελληνικής ιστορίας, μέσα από την οποία τονίζεται η αδιάλειπτη συνέχεια της ελληνικής ιστορίας από την προϊστορικό ένδοξο παρελθόν, στο κλασικό έως το παρόν. Στην προβολή της αδιάλειπτης συνέχειας του ελληνικού πολιτισμού συνέβαλε η σύνδεση του μυκηναϊκού μεγάρου με τον αρχαίο ελληνικό κλασικό ναό. Μέσα από τις έρευνες αναγνωρίστηκε το σχήμα του ελληνικού μεγάρου και στην Τροία και στις ακροπόλεις της Θεσσαλίας με αποτέλεσμα να γίνει άμεσα η σύνδεση με τα μέγαρα στα μυκηναϊκά ανάκτορα και από εκεί στην καθαυτό ελληνική αρχιτεκτονική. 16 Επίλογος Είναι γεγονός ότι η αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική διακρίνεται για τον τρόπο διάταξης και οργάνωσης των κτιρίων σε μνημειακά συγκροτήματα. Δύο αντιπροσωπευτικά παραδείγματα αποτελούν η Ακρόπολη και οι Μυκήνες. Η αξιοποίηση των Μυκηνών και της Ακρόπολης από το ελληνικό κράτος προβάλλουν την αξία της σύγκλισης της ελληνικής ιστορίας, μέσα από την οποία τονίζεται η αδιάλειπτη συνέχεια της ελληνικής ιστορίας από την προϊστορικό ένδοξο παρελθόν, στο κλασικό έως το παρόν Δ. Φιλιππίδης, ό.π., σελ ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ Fax:

8 Βιβλιογραφία Παπαγιαννοπούλου Α., Μπίρνταχα Β., Σουέρεφ Κ., Πλάντζος Δ., Τέχνες Ι, Ελληνικές Τέχνες, τομ. Α, Πάτρα, ΕΑΠ, 2001, Φιλιππίδης Δ., Τέχνες Ι: Εικαστικές Τέχνες, Επισκόπηση της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής και Πολεοδομίας, τομ. Δ, Πάτρα, ΕΑΠ, ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ Fax: