Θεοδώρα Χασεκίδου-Μάρκου

Transcript

1 Θεοδώρα Χασεκίδου-Μάρκου «Η διδασκαλία της Ιστορίας με βάση τις αρχές του Συμβουλίου της Ευρώπης. Διδάσκοντας και μαθαίνοντας για το ολοκαύτωμα και την πρόληψη των εγκλημάτων ενάντια στην ανθρωπότητα» Zagreb-Jasenovac 26/04-01/05/2009

2 Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Σύσταση Rec(2001)15 σχετικά µε τη διδασκαλία της ιστορίας στην Ευρώπη του εικοστού πρώτου αιώνα

3 Οι στόχοι της διδασκαλίας τον 21ο αιώνα Η διδασκαλία της ιστορίας θα πρέπει: να κατέχει σημαντική θέση στην εκπαίδευση υπεύθυνων και ενεργών πολιτών και στην καλλιέργεια του σεβασµού κάθε είδους διαφορετικότητας να αποτελεί αποφασιστικό παράγοντα για τη συµφιλίωση, την αναγνώριση, την κατανόηση και την αµοιβαία εµπιστοσύνη µεταξύ των λαών

4 Οι στόχοι της διδασκαλίας τον 21ο αιώνα να καθιστά ικανούς τους μαθητές να αναλύουν και να ερµηνεύουν τις πληροφορίες µε κριτικό και υπεύθυνο τρόπο, µέσω του διαλόγου, της αναζήτησης ιστορικών στοιχείων και της ανοιχτής συζήτησης να επιτρέπει στους Ευρωπαίους πολίτες να ενισχύουν την ατοµική και συλλογική τους ταυτότητα µέσω της γνώσης της κοινής ιστορικής τους κληρονοµιάς στις τοπικές, περιφερειακές, εθνικές, ευρωπαϊκές και παγκόσµιες διαστάσεις της να αποτελεί µέσο για την αποσόβηση των εγκληµάτων κατά της ανθρωπότητας

5 Η κακή χρήση της ιστορίας Η διδασκαλία της ιστορίας δεν πρέπει να αποτελεί µέσο ιδεολογικής προπαγάνδας ή να χρησιµοποιείται για την προαγωγή µισαλλόδοξων και υπερεθνικιστικών, ξενοφοβικών, φυλετικών ή αντισηµιτικών ιδεών. Η ιστορική έρευνα και επιστήμη δεν πρέπει να επιτρέπουν ή να ενθαρρύνουν την κακή χρήση της ιστορίας, κυρίως µέσω της διαστρέβλωσης των γεγονότων ή της επινόησης ψευδών αποδεικτικών στοιχείων, µιας υπέρµετρα εθνικιστικής ερµηνείας του παρελθόντος, η οποία ενδέχεται να οδηγήσει στη διχοτόµηση των εννοιών «εµείς» και «αυτοί», της αυθαίρετης χρήσης ιστορικών αρχείων, της απόρριψης ιστορικών γεγονότων, της παράλειψης ιστορικών γεγονότων.

6 Η ευρωπαϊκή διάσταση στη διδασκαλία της ιστορίας Για να προωθηθεί η ευρωπαϊκή διάσταση θα πρέπει: να παρουσιαστούν οι διαχρονικές ιστορικές σχέσεις µεταξύ τοπικού, περιφερειακού, εθνικού και ευρωπαϊκού επιπέδου να προαχθεί η διδασκαλία των ιστορικών περιόδων και εξελίξεων που εµπεριέχουν την ευρωπαϊκή διάσταση, ιδίως των ιστορικών ή πολιτιστικών γεγονότων και τάσεων, στα οποία στηρίζεται η ευρωπαϊκή συνείδηση να αξιοποιηθεί κάθε διαθέσιµο µέσο, και κυρίως η τεχνολογία πληροφοριών, για την προώθηση σχεδίων συνεργασίας και ανταλλαγής µεταξύ των σχολείων σε θέµατα που συνδέονται µε την ιστορία της Ευρώπης να καλλιεργηθεί το ενδιαφέρον των µαθητών για την ιστορία άλλων ευρωπαϊκών χωρών και την ιστορία της οικοδόµησης της Ευρώπης.

7 Περιεχόµενο διδακτέας ύλης Η διδασκαλία της ιστορίας, παρόλο που πρέπει να αποφεύγει τη συσσώρευση εγκυκλοπαιδικών γνώσεων, πρέπει ωστόσο να συµπεριλαµβάνει τα ακόλουθα: ευαισθητοποίηση γύρω από το θέµα της ευρωπαϊκής διάστασης, ούτως ώστε να ενσταλαχθεί στους µαθητές η «ευρωπαϊκή συνείδηση» καλλιέργεια του κριτικού πνεύµατος, της ικανότητας προσωπικής σκέψης, της αντικειµενικότητας και της αντίστασης στη χειραγώγηση γεγονότα και στιγµές που αποτέλεσαν ορόσηµο της ιστορίας της Ευρώπης µελέτη όχι µόνο της πολιτικής, αλλά και της οικονοµικής, κοινωνικής, πολιτιστικής και κάθε άλλης διάστασης της ευρωπαϊκής ιστορίας

8 Περιεχόµενο διδακτέας ύλης εξάλειψη των προκαταλήψεων και των στερεοτύπων µε την προβολή των θετικών αλληλεπιδράσεων µεταξύ διαφορετικών θρησκειών, χωρών και σχολών σκέψης κατά την ιστορική εξέλιξη της Ευρώπης κριτική µελέτη περιπτώσεων κακής χρήσης της ιστορίας είτε αυτές προέρχονται από την απόρριψη ιστορικών γεγονότων, τη διαστρέβλωση, την παράλειψη, την άγνοια είτε από το σφετερισµό για ιδεολογικούς σκοπούς µελέτη ζητηµάτων, η οποία βασίζεται στη θεώρηση των διάφορων γεγονότων, απόψεων και αντιλήψεων, καθώς και στην αναζήτηση της αλήθειας.

9 Καθηγητές/ιες Ιστορίας Με την εξειδικευµένη αρχική και συνεχή επιµόρφωση των καθηγητών ιστορίας θα πρέπει να επιδιώκεται, ώστε αυτοί να καταστούν ικανοί και να ενθαρρυνθούν να εφαρµόζουν µεθόδους διδασκαλίας, οι οποίες βασίζονται στην έρευνα και απαιτούν στοχασµό να ενηµερωθούν για όλα τα τελευταία «προϊόντα», µέσα και µεθόδους, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που απαιτείται η χρήση των τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνίας

10 Καθηγητές/ιες Ιστορίας να εξοικειωθούν οι καθηγητές µε την εφαρµογή τεχνικών διδασκαλίας, οι οποίες αποσκοπούν στο να καταστήσουν τους µαθητές ικανούς να ερµηνεύουν και να αναλύουν τα ιστορικά γεγονότα και την επίδρασή τους στο παρόν σε διάφορα πλαίσια, όπως κοινωνικό, γεωγραφικό, οικονοµικό, κ.λπ. να µπορέσουν οι καθηγητές να εφαρµόζουν τεχνικές αξιολόγησης, οι οποίες λαµβάνουν υπόψη όχι µόνο τις πληροφορίες που αποµνηµονεύουν οι µαθητές, αλλά και τις δραστηριότητες που µπορούν να αναπτύσσουν χάρη στη γνώση των πληροφοριών είτε αυτές προϋποθέτουν έρευνα, συζήτηση ή ανάλυση θεµάτων

11 Καθηγητές/ιες Ιστορίας να είναι ικανοί οι καθηγητές να επινοούν και να δηµιουργούν στην τάξη τους συνθήκες εκµάθησης διεπιστηµονικού χαρακτήρα, σε συνεργασία µε συναδέλφους τους. να έχουν δυνατότητες ανταλλαγών, προκειµένου να µπορέσουν να γνωρίσουν τη µεγάλη ποικιλία των συνθηκών εκµάθησης που περικλείουν οι τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνίας να δημιουργούν ομάδες συζήτησης σχετικά µε τις νέες αυτές µεθόδους διδασκαλίας να έχουν πρόσβαση σε τράπεζες πόρων, οι οποίες να προσδιορίζουν όχι µόνο τα διαθέσιµα έγγραφα και τις τοποθεσίες στο Διαδίκτυο, αλλά και την εγκυρότητα των πληροφοριών που προέρχονται από τα εν λόγω έγγραφα και τοποθεσίες.

12 Η διδασκαλία του Ολοκαυτώματος Προσδιορισμός του Όρου. Τις πρόσφατες δεκαετίες η λέξη «ολοκαύτωμα» έχει χρησιμοποιηθεί αναφορικά με καταστροφές. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, ωστόσο, η συνήθης σημασία της λέξης είναι η ναζιστική γενοκτονία. Ο όρος χρησιμοποιείται επίσης από πολλούς με μια πιο στενή έννοια, για να περιγράψει συγκεκριμένα την άνευ προηγουμένου καταστροφή του Εβραϊκού στοιχείου στην Ευρώπη. Η λέξη Σοά,שואה) στη λατινική μεταγραφή Shoa, Shoah ή και Sho'ah), η οποία σημαίνει «καταστροφή»), καθιερώθηκε από τους Εβραίους ως όρος, για να περιγράψει το Ολοκαύτωμα ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του '40. Οι Γερμανοί Ναζί χρησιμοποίησαν τον όρο «Endlösung» (τελική λύση)

13 Η διδασκαλία του Ολοκαυτώματος Ένταξη στις ιδιαίτερες κοινωνικές-οικονομικέςπολιτικές συνθήκες κάθε χώρας και εποχής σε συνδυασμό με τις φιλοσοφικές-θρησκευτικές αντιλήψεις και την επικρατούσα ιδεολογία Μελέτη και επιλογή των πηγών-πληροφοριών με αξιολόγηση της αξιοπιστίας τους (οι περισσότερες πηγές είναι έγγραφα των ίδιων των Ναζί) εφαρμογή στην τάξη διαδικασιών που αναπτύσσουν και ενισχύουν την κριτική ανάλυση και τη δημιουργική σκέψη.

14 Μέθοδοι:Χρήση πηγών Θα πρέπει να χρησιµοποιούνται όσο το δυνατόν περισσότερες πηγές διδακτικού υλικού. Ειδικότερα: αρχεία ντοκιµαντέρ - οπτικοακουστικά προϊόντα υλικό που µεταδίδεται µε την τεχνολογία πληροφοριών, το οποίο θα πρέπει να αποτελεί αντικείµενο ατοµικής και συλλογικής µελέτης, στο πλαίσιο της οποίας ο καθηγητής διαδραµατίζει σημαντικό ρόλο

15 Επισήμανση ως προς το οπτικοακουστικό υλικό Η σωστή και αποτελεσματική διδασκαλία του Ολοκαυτώματος είναι δυνατή χωρίς τη χρήση ούτε μίας φωτογραφίας σωρών πτωμάτων, ενώ η υπερβολική χρήση τέτοιων εικόνων μπορεί να είναι επιζήμια. Η πρόκληση σοκ και αποστροφής δεν αποτελεί κατάλληλη βάση για μια αξιόλογη διδακτική εμπειρία. Μπορεί αντίστροφα να οδηγήσει σε αποανθρωποποίηση των εικονιζόμενων και να ενισχύσει τη θεώρηση των Εβραίων ως θυμάτων.

16 Επισήμανση ως προς τις ΤΠΕ Κίνδυνοι-δυνατότητες -Μέσω του Διαδικτύου υπάρχει κίνδυνος διάδοσης ρατσιστικού και ξενοφοβικού υλικού. -Η ποικιλοµορφία και η αξιοπιστία των πηγών χρήζουν ενδελεχούς εξέτασης +Επιτρέπουν στους καθηγητές και τους µαθητές να έχουν πρόσβαση σε νέες πηγές και σε πολλαπλές ερµηνείες, +Διευρύνουν θεαµατικά την πρόσβαση σε ιστορικές πληροφορίες και γεγονότα, +Αυξάνουν και διευκολύνουν τις ευκαιρίες ανταλλαγών και διαλόγου.

17 Μέθοδοι:Χρήση πηγών όλα τα είδη µουσείων του εικοστού αιώνα που έχουν ιδρυθεί στην Ευρώπη και τα ιστορικά µέρη µε συµβολική σηµασία βοηθούν τους µαθητές να διαµορφώσουν µια αντικειµενική αντίληψη των πρόσφατων γεγονότων, ιδιαίτερα στην καθηµερινή τους διάσταση Στην Ελλάδα (Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος- Θεσσαλονίκης) Κτίρια-μνημεία-ονόματα-τοπωνύμια

18 Μέθοδοι:Χρήση πηγών η προφορική ιστορία, χάρη στην οποία οι προφορικές µαρτυρίες για τα πρόσφατα ιστορικά γεγονότα καθιστούν την ιστορία πιο ζωντανή για τους νέους και η οποία µπορεί να παρουσιάσει την οπτική γωνία και τις απόψεις όσων δεν έχουν συµπεριληφθεί στη «γραπτή ιστορία». Επιζώντες Εβραίοι Άλλοι μάρτυρες Βίντεο με μαρτυρίες Προετοιμασία της τάξης

19 Μέθοδοι:Προσωπική έρευνα-οµαδική έρευνα Οι µαθητές θα πρέπει να ενθαρρύνονται να διενεργούν προσωπική έρευνα, ανάλογα µε το επίπεδό τους και τις περιστάσεις, προκειµένου να καλλιεργείται η φιλοµάθειά τους, να αναλαµβάνουν περισσότερες πρωτοβουλίες όσον αφορά τη συλλογή πληροφοριών και να ενισχύεται η ικανότητά τους να εξάγουν την ουσία των γεγονότων. Οι οµάδες µαθητών, οι τάξεις και τα σχολεία θα πρέπει να ενθαρρύνονται να αναλαµβάνουν σχέδια έρευνας ή ενεργούς µάθησης, προκειµένου να δηµιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες για διάλογο και αντιπαράθεση απόψεων, η οποία θα χαρακτηρίζεται από ευρύτητα πνεύµατος και ανοχή.

20 Μέθοδοι:Προσωπική έρευνα-οµαδική έρευνα Πρέπει να παρέχεται στους μαθητές η ευκαιρία να δουν τους διωκόμενους από τους Ναζί, όχι ως μια απρόσωπη μάζα θυμάτων (με παράθεση στατιστικών στοιχείων), αλλά ως ξεχωριστά άτομα. μελέτες μεμονωμένων περιπτώσεων, μαρτυρίες επιζώντων, γράμματα και ημερολόγια της εποχής, για να αναδειχτεί η εμπειρία σε προσωπικό επίπεδο, ώστε να κατανοήσουν οι μαθητές ότι κάθε μία από τις «στατιστικές», που αναφέρονται στα βιβλία της ιστορίας ή αλλού, αντιπροσωπεύει έναν αληθινό άνθρωπο, ένα άτομο με σάρκα και οστά που είχε ζωή, φίλους και οικογένεια.

21 Μέθοδοι:Προσωπική έρευνα-οµαδική έρευνα. Μελέτες περιπτώσεων Αντικείμενο μελέτης μπορεί να αποτελέσουν η στάση των «θεατών» και των «διασωστών» κατά την εφαρμογή της «τελικής λύσης» της ολοκληρωτικής εξόντωσης, που αποφάσισε ο Χίτλερ, η δημιουργία των στερεοτύπωνπροκαταλήψεων για τους Εβραίους (αλλά και για άλλες εθνικές, θρησκευτικές, κοινωνικές ομάδες) ο ρατσισμός, η ξενοφοβία, η ζωή στα γκέτο, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης κλπ.

22 Μέθοδοι: Η διεπιστηµονική- διαθεματική προσέγγιση Θα πρέπει να αξιοποιούνται οι δυνατότητες της διεπιστηµονικής και πολυεπιστηµονικής προσέγγισης µε τη δηµιουργία συνδέσµων µε τα άλλα µαθήµατα του αναλυτικού προγράµµατος, όπως τη Λογοτεχνία, τη Γεωγραφία, τις Θετικές, τις Κοινωνικές επιστήµες, τη Φιλοσοφία, καθώς και τις Τέχνες. Η προσέγγιση του Ολοκαυτώματος μέσω της Ιστορίας γεννά ισχυρά συναισθήματα, τα οποία οι μαθητές μπορούν να εκφράσουν με δημιουργικότητα και φαντασία μέσω της ποίησης, της μουσικής και της καλλιτεχνικής έκφρασης. Το Ολοκαύτωμα θέτει σημαντικά ηθικά, θεολογικά και δεοντολογικά ερωτήματα, τα οποία μπορούν να συζητηθούν με τους μαθητές κατά τη διάρκεια των μαθημάτων των Θρησκευτικών ή της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής

23 Η διεθνής και διασυνοριακή προσέγγιση Είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη, εφόσον αυτό είναι δυνατόν, η υλοποίηση διεθνών και διασυνοριακών σχεδίων που βασίζονται στη µελέτη κοινού θέµατος, σε συγκριτικές προσεγγίσεις ή στην εκτέλεση κοινής εργασίας από διάφορα σχολεία σε διάφορες χώρες, µε την αξιοποίηση των νέων δυνατοτήτων που προσφέρει η τεχνολογία πληροφοριών, την ανάπτυξη δεσµών και την καθιέρωση ανταλλαγών µεταξύ των σχολείων.

24 Μέθοδοι: Διδασκαλία και µνήµη Παράλληλα µε την προβολή των θετικών επιτευγµάτων του εικοστού αιώνα, όπως της χρήσης των επιστηµών για ειρηνικούς σκοπούς, της βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης, και της εξάπλωσης της δηµοκρατίας και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, θα πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για την αποσόβηση της επανεµφάνισης ή της απόρριψης των καταστρεπτικών γεγονότων που σηµάδεψαν τον αιώνα αυτό, δηλαδή του Ολοκαυτώµατος, των γενοκτονιών και άλλων εγκληµάτων κατά της ανθρωπότητας, της εθνοτικής εκκαθάρισης και των µαζικών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωµάτων

25 Διδασκαλία και μνήμη Για το σκοπό αυτό, θα πρέπει: να παρέχεται βοήθεια στους µαθητές, για να γνωρίσουν και να συνειδητοποιήσουν τα γεγονότα, που σηµάδεψαν µε το ζοφερότερο τρόπο την ευρωπαϊκή και παγκόσµια ιστορία, και τις αιτίες τους, να διατυπωθούν σκέψεις σχετικά µε τις ιδεολογίες που οδήγησαν σε αυτά και τον τρόπο αποσόβησης οποιασδήποτε πιθανότητας επανεµφάνισης των εν λόγω γεγονότων

26 Διδασκαλία και μνήμη Στην Ελλάδα (και σε άλλες 32 χώρες) η 27η Ιανουαρίου (ημέρα απελευθέρωσης του στρατοπέδου Auschwitz-Birkenau) είναι αφιερωµένη στη µνήµη των νεκρών του Ολοκαυτώµατος και στην αποσόβηση των εγκληµάτων κατά της ανθρωπότητας 19η Μαΐου γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου 24η Απριλίου γενοκτονία των Αρμενίων

27 Μην ξεχνούμε ότι ο αντικειμενικός σκοπός της διδασκαλίας είναι: «Η πρόληψη των εγκλημάτων ενάντια στην ανθρωπότητα» Antisemitism always starts with Jews, it never stops with Jews. Jew-hatred, if not contained, almost always develops into assaults on other groups and minorities and finally undermines democratic institutions and the rule of law.so the struggle against antisemitism is a task for Jews and non-jews together (Per Ahlmark, Author and former Deputy Prime Minister of Sweden).