ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΡΟΥΣΙΩΤΙΣΣΑ

Transcript

1 ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΡΟΥΣΙΩΤΙΣΣΑ ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Ὑπό Ἐπισκόπου Ἰερεμίου, Μητροπολίτου Ἱ. Μ. Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως «Εἰς πόλιν ἤ εἰς Ρούμελην, ὅπου περιπατήσεις, παντοῦ ἀκούεις ὄνομα τό τῆς Προυσιωτίσσης» (Ἆσμα τοῦ εὐσεβοῦς λαοῦ) Kυριακή 25 Σεπτεμβρίου 2011 Κυριακή Α Λουκᾶ, Εὐφροσύνης ὁσ. καί Παφνουτίου Ἀπολυτίκιον Παναγίας Προυσιωτίσσης Ἦχος α Τῆς Ἑλλάδος ἁπάσης Σύ προΐστασαι πρόμαχος καί τερατουργός ἐξαισίων τῇ ἐκ Προύσσης εἰκόνι Σου. Πανάχραντε Παρθένε Μαριάμ καί γάρ φωτίζεις ἐν τάχει τούς τυφλούς δεινούς τε ἀπελαύνεις δαίμονας καί παραλύτους δέ συσφίγγεις, Ἀγαθή, κρημνῶν τε σῴζεις καί πάσης βλάβης τούς Σοί προσφεύγοντας. Δόξα τῷ Σῷ ἀσπόρῳ τοκετῷ, δόξα τῷ Σέ θαυμαστώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διά Σοῦ τοιαῦτα θαύματα. ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΕΓΚΥΚΛΙΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΝΕΟΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΩΝ (Α) 1. Πρέπει νά πονέσουμε, ἀδελφοί μου χριστιανοί, γι αὐτά πού συμβαίνουν στήν σημερινή μας ἐποχή. Σάν τόν ἅγιο Πολύκαρπο πρέπει νά ποῦμε κι ἐμεῖς: «Ω Χριστέ, σέ ποιούς καιρούς μέ φύλαξες, γιά νά ὑποφέρω αὐτά τά πράγματα»! Ἀλλά πρέπει, χριστιανοί μου, νά ἔχει κανείς καί μάτια γιά νά βλέπει τά γύρω του θέλω νά πῶ ὅτι πρέπει νά ἔχει νοῦ καθαρό, γιά νά ἐμβαθύνει στά παρατηρούμενα τῆς σημερινῆς ἐποχῆς. Μεταξύ ὅλων τῶν κακῶν, προσωπικά, ὡς μεγαλύτερο ἀπ ὅλα τά κακά καί ἀπ ὅλα τά ἁμαρτήματα τῆς ἐποχῆς μας θεωρῶ

2 τό κίνημα Ἑλλήνων χριστιανῶν, Δωδεκαθεϊστῶν λεγομένων, πού μέ παλμό καί βρασμό ψυχῆς θέλουν νά φέρουν πάλι στόν ἁγιασμένο καί ἔνδοξο τόπο μας τήν εἰδωλολατρία, τό δωδεκάθεο τοῦ Ὀλύμπου. Καί μάλιστα τήν ἰδεολογία τους αὐτή θέλουν νά τήν ἐνθρονίσουν ἰδιαίτερα στήν Ἀρκαδία, ὡς ἔχουσα τά ὡραιότερα τοπία γιά τόν σκοπό τους. 2. Ποιοί εἶναι αὐτοί οἱ Δωδεκαθεϊστές, χριστιανοί μου; Εἶναι ἄνθρωποι βαπτισμένοι χριστιανοί, πού, χωρίς νά τούς βάλουν τό μαχαίρι στόν λαιμό, ὅπως ἔκαναν στούς μάρτυρες, αὐτοί ἀρνήθηκαν τό βάπτισμά τους, «ἔπτυσαν τήν ἅγια κολυμβήθρα τους», ὅπως ἔλεγε ὁ δικός μας ἀπό τήν Νυμφασία πατήρ Γερβάσιος, πρόδωσαν τήν ἅγια πίστη στόν Ἰησοῦ Χριστό καί τήν καλή μας Παναγία καί ἔκαναν θρησκεία τους τό ψέμα, τούς δώδεκα «θεούς» τάχα τοῦ Ὀλύμπου. Καί θέλουν τώρα νά κάνουν καί μᾶς νά πλανηθοῦμε σάν κι αὐτούς. Αὐτό θέλουν! Τό κίνημα αὐτό, πού δυστυχῶς ἔχει καί νέους ἀνθρώπους στά σπλάγχνα του, λέγεται Νεοειδωλολατρία ἤ καί Νεοπαγανισμός καί συνδέεται στενά μέ τό ἄλλο κίνημα τῆς «Νέας Ἐποχῆς», γιά τό ὁποῖο σᾶς μίλησα σέ ἕνα προηγούμενό μου κήρυγμα. Δέν εἶναι κίνημα πού συμβαίνει μόνο στήν πατρίδα μας, ἀλλά ἀκριβῶς, ἐπειδή συνδέεται μέ τήν «Νέα Ἐποχή», πού εἶναι μιά παγκόσμια λαίλαπα, ἔτσι καί παντοῦ οἱ ἄνθρωποι, μέ τήν ἀναζήτηση τάχα τοῦ «ἀρχαίου», ἀναζητοῦν τίς ἀρχαῖες θρησκεῖες, καί θέλουν νά τίς προβάλλουν στήν πολιτισμένη ἐποχή μας ὡς ἀληθινές. Πρόκειται γιά μιά παγκόσμια παγανιστική θρησκεία. Τά στελέχη τῆς θρησκείας αὐτῆς συγκροτοῦν συνέδρια σ ὅλο τόν κόσμο καί μάλιστα τό 2004, μέ τήν ἀφορμή τῶν ὀλυμπιακῶν ἀγώνων, πραγματοποιήθηκε τέτοιο συνέδριο καί στήν πρωτεύουσά μας, τήν Ἀθήνα. 3. Στήν Ἑλλάδα οἱ Νεοειδωλολάτρες ἀποτελοῦν διάφορες ὁμάδες καί μέ διάφορα περιοδικά καί βιβλία καί ἐκπομπές ἀπό τά ραδιόφωνα καί τίς τηλεοράσεις, ἀλλά καί ἱστοσελίδες στό διαδίκτυο, μᾶς προβάλλουν τήν ἀρχαία εἰδωλολατρική θρησκεία καί συγχρόνως ὑβρίζουν τόν χριστιανισμό καί τόν παρουσιάζουν σάν μία «ἑβραϊκή αἵρεση» ξένη τάχα πρός τό πνεῦμα τοῦ ἑλληνισμοῦ. Ἀλλά ποιούς ἀρχαίους θεούς θέλουν νά μᾶς φέρουν καί νά μᾶς κάνουν νά τούς προσκυνήσουμε; Θά χρειαζόταν, χριστιανοί μου, ὥρα πολλή γιά νά ἀνοίξω τά βιβλία τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων φιλοσόφων γιά νά σᾶς πῶ πόσο ἀηδιαστική καί παράλογη εἶναι ἡ ἀρχαία εἰδωλολατρική θρησκεία. Οἱ «θεοί» της φέρονται νά διαπράττουν ἠθικά ὄργια καί φοβερές ἐχθρότητες μεταξύ τους. Οἱ «θεοί» πού λάτρευαν οἱ πρόγονοί μας, αὐτοί πού θέλουν νά μᾶς φέρουν οἱ Δωδεκαθεϊστές, ἔκαναν μοιχεῖες, πορνεῖες, παιδεραστίες, αἱμομιξίες, ὁμοφυλοφιλίες, ἀπάτες, κλοπές κ.ἄ., πράγματα δηλαδή πού κάνουν οἱ χειρότεροι τῶν ἀνθρώπων. Αὐτά πού σᾶς λέω εἶναι ἔγκυρα καί 2

3 ἔχουμε μαρτυρίες ἀπό κείμενα. Φτάνει νά σᾶς πῶ γιά τήν Ἀφροδίτη μόνο ὅτι εἶχε στήν ὑπηρεσία της χίλιες πόρνες καί στήν γιορτή της κάτω στήν Κόρινθο γίνονταν ὄργια. Ἀκόμη, ἔχουμε βέβαιες ἀναφορές τῶν ἀρχαίων συγγραφέων μας ὅτι καί ἀνθρωποθυσίες γίνονταν ὑπέρ τῶν ἀρχαίων «θεῶν». Πέστε μου, παρακαλῶ, χριστιανοί μου, εἶναι θεοί αὐτοί, ὥστε νά μποροῦμε νά προσευχηθοῦμε σ αὐτούς καί νά μπορεῖ νά ἀποτελέσουν πρότυπα γιά μᾶς; Μπορεῖ νά μᾶς προστατεύσουν τέτοιοι «θεοί»; Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες φιλό- σοφοι ἀπό νωρίς νόησαν τό αἶσχος τῆς θρησκείας τῶν ἀρχαίων προγόνων μας καί τήν ἔκριναν, τήν κατέκριναν καί τήν ἤλεγξαν πολύ αὐστηρά γιά τήν αἰσχρότητά της καί τήν δεισιδαιμονία της. Καί τελικά τήν ἀρνήθηκαν! Γι αὐτό καί τό τέλος πολλῶν ἀπό αὐτούς ἦταν μαρτυρικό. Ἀναφέρω πρός τιμήν τους μερικά ὀνόματα: Πρωταγόρας, Σωκράτης, Πλάτων, Ἀριστοτέλης, Θεόφραστος, Αἰσχύλος, Δημόκριτος κ.ἄ. 4. Εἶχε ἤδη καταπέσει πρίν ἀπό τόν ἐρχομό τοῦ Χριστοῦ ἡ ἀρχαία εἰδωλολατρική θρησκεία στήν χώρα μας. Καί οἱ Ἕλληνες ἀπογοητευμένοι καί κουρασμένοι ἀπό τά ψέματα καί τήν πλάνη καί τό αἶσχος τῆς εἰδωλολατρίας ἄνοιξαν διάπλατα τήν καρδιά τους καί θρόνιασαν σ αὐτήν τήν ἅγια διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ καί ἔγιναν λάτρες Του. Καί ὅταν ἀργότερα ἕνας βασιλιάς, Ἰουλιανός τό ὄνομα, θέλησε νά ἐπαναφέρει τήν ἀρχαία πλάνη, ἔμαθε ἀπό τήν ἴδια τήν πηγή του ὅτι πᾶνε πιά τά ψέματα, οἱ μαντεῖες καί οἱ μαγεῖες, «ἀπέσβετο καί λάλον ὕδωρ»! Ἦρθε ἡ πίστη τοῦ Χριστοῦ καί σάρωσε τήν πλάνη καί τῆς εἰδωλολατρίας καί τό αἶσχος τοῦ δωδεκάθεου καί γνώρισε ὁ κόσμος τήν θεογνωσία καί ἔγινε ἡ πατρίδα μας ἀνθόκηπος καί φύτρωσαν σ αὐτόν τά μοσχοβολητά λουλούδια, οἱ ἅγιοι. Ἔτσι ἔχουμε ἅγιο Δημήτριο, ἁγία Βαρβάρα, ἅγιο Γεώργιο, ἁγία Αἰκατερίνη καί τόσους ἄλλους ἁγίους καί μάρτυρες, «νέφος μαρτύρων», πού ἔχυσαν τό αἷμα τους ὁμολογοῦντες τήν πίστη στόν Χριστό καί ἀρνούμενοι τό ψέμα τῆς εἰδωλολατρίας. Ποῦ νά σᾶς τά λέγω, χριστιανοί μου, διηγούμενος τά μεγαλεῖα τῶν ἁγίων μαρτύρων τῆς πίστης μας στούς ἀγῶνες τους ἐνάντια τῶν δώδεκα θεῶν τοῦ Ὀλύμπου, πού θέλουν νά μᾶς ἐπαναφέρουν καί σύγχρονοι τυφλωμένοι Ἕλληνες. Νά σᾶς πῶ γιά νεαρές κοπέλλες, πού τίς ἔπιαναν οἱ εἰδωλολάτρες βασιλεῖς ἀπό τόν λαιμό καί τίς ἔφερναν μπροστά στά εἴδωλα τοῦ Δία καί τῆς Αφροδίτης καί τῶν ἄλλων ψεύτικων θεῶν, γιά νά κάνουν προσευχή στά ἀγάλματά τους καί νά τούς προσφέρουν μιά χούφτα λιβάνι. Καί οἱ κοπελλοῦλες αὐτές μέ πίστη δυνατή στόν Χριστό σταύρωναν τά εἴδωλα καί αὐτά συντρίβονταν καί γίνονταν κομμάτια. Καί ἄλλος μάρτυρας χριστιανός, πού τόν ἔφεραν κι αὐτόν στό ἄγαλμα τοῦ Δία νά τό προσκυνήσει, σταύρωσε τό ἄγαλμα καί τό ρώτησε: «Δία, εἶσαι θεός;». «Ὄχι», ἀπήντησε τό νεκρό ἄγαλμα καί συντρίφτηκε καί ἔγινε καί αὐτό κομμάτια. Τἄβλε- 3

4 παν αὐτά τά φαινόμενα οἱ εἰδωλολάτρες καί ὅλοι μαζί, ὁμαδικά, ὁμολογοῦσαν καί αὐτοί τήν πίστη τους στόν Χριστό ὡς ἀληθινό Θεό. Ἀλλά ἐπειδή μᾶς ἔχουν γίνει πολύ ἐνοχλητικοί οἱ Δωδεκαθεϊστές, γιά στηριγμό τῶν ἀδελφῶν μας χριστιανῶν καί γιά νά ἔχουμε ἐπιχειρήματα νά τούς ἀποκρούουμε, θά συνεχίσουμε τό ἴδιο θέμα καί στό ἑπόμενο κήρυγμά μας. Κάτω οἱ ψεύτικοι δώδεκα θεοί τοῦ Ὀλύμπου καί ὅλη ἡ εἰδωλολατρία! Σταθεροί μέχρι θανάτου στήν ἅγια πίστη τοῦ Χριστοῦ μας, τοῦ μόνου ἀληθινοῦ Θεοῦ μας, καί πιστά τέκνα τῆς ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μας! Μέ πολλές εὐχές Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΑ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΓΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ Η ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ (Κείμενο, μετάφραση, προλογικά σημειώματα καί ὀλιγοστά σχόλια) Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΣΑΪΑΣ Ἡ μελλοντική σωτηρία τῶν ἐκλεκτῶν (4,2-6) 1. Ἡ μικρά αὐτή περικοπή εἶναι μιά μεσσιακή προφητεία καί προαναγγέλλει τήν σωτηρία καί τήν δόξα πού θά ἔρθει κατά τήν ἐποχή τοῦ Μεσσίου στούς ὀλίγους ἐκείνους πού θά ἀποδειχθοῦν πιστοί καί ἐκλεκτοί. 2. Ἀντίθετα πρός τήν μάταιη ἀνθρώπινη λαμπρότητα καί δόξα τῶν Ἰσραηλιτῶν, τήν ὁποία ἤλεγξε ὁ Προφήτης (βλ. 2,10 ἑξ ,16 ἑξ.), ὁ Θεός θά δοξάσει («ἐπιλάμψει») τό κατάλοιπο τοῦ Ἰσραήλ (στίχ. 2), αὐτούς, δηλαδή, πού ἐκαθάρθησαν μέ τήν κρίση (βλ. 2,5 ἑξ. 3,8 ἑξ.) καί διασώθηκαν ἀπ αὐτήν. Nέα δέ σχέση, λαμπρή καί δοξασμένη, θά ὑπάρχει μεταξύ τοῦ Θεοῦ καί τοῦ καταλοίπου αὐτοῦ, σχέση πού εἰκονίζεται ἐδῶ μέ τήν παλαιή δόξα τοῦ Ἰσραήλ κατά τήν καθοδήγησή του ἀπό τόν Θεό στήν ἔρημο (στίχ. 5). 3. Ὅπως τότε καθοδηγοῦσε ὁ Θεός τόν Ἰσραήλ κατά τήν πορεία του στήν ἔρημο καί δήλωνε τήν πρός αὐτόν προστασία του μέ «στύλο νεφέλης» τήν ἡμέρα καί μέ «στύλο πυρός» τήν νύκτα (βλ. Ἐξ. 13,21. 14,19. 40,28. Ἀριθμ. 10,34. 14,14), ἔτσι καί τώρα θά καθοδηγεῖ καί θά προστατεύει τούς πιστούς σ Αὐτόν. 4

5 4, 2 Τῇ δὲ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἐπιλάμψει ὁ Θεὸς ἐν βουλῇ μετὰ δόξης ἐπὶ τῆς γῆς τοῦ ὑψῶσαι καὶ δοξάσαι τὸ καταλειφθὲν τοῦ Ἰσραήλ 3 καὶ ἔσται τὸ ὑπολειφθὲν ἐν Σιών, καὶ τὸ καταλειφθὲν ἐν Ἱερουσαλὴμ ἅγιοι κληθήσονται, πάντες οἱ γραφέντες εἰς ζωὴν ἐν Ἱερουσαλήμ 4 ὅτι ἐκπλυνεῖ Κύριος τὸν ῥύπον τῶν υἱῶν καὶ τῶν θυγατέρων Σιὼν καὶ τὸ αἷμα ἐκκαθαριεῖ ἐκ μέσου αὐτῶν ἐν πνεύματι κρίσεως καὶ πνεύματι καύσεως. 5 Kαὶ ἥξει, καὶ ἔσται πᾶς τόπος τοὺς ὄρους Σιὼν καὶ πάντα τὰ περικύκλῳ αὐτῆς σκιάσει νεφέλη ἡμέρας καὶ ὡς καπνοῦ καὶ ὡς φωτὸς πυρὸς καιομένου νυκτός, καὶ πάσῃ τῇ δόξῃ σκεπασθήσεται 6 καὶ ἔσται εἰς σκιὰν ἀπὸ καύματος καὶ ἐν σκέπῃ καὶ ἐν ἀποκρύφῳ ἀπὸ σκληρότητος καὶ ὑετοῦ. 4, 2 Τήν ἐποχή ἐκείνη (τήν μεσσιακή) θά λάμψει ὁ Θεός μέ σοφία καί δόξα πάνω στήν γῆ, γιά νά ἀνυψώσει καί νά δοξάσει τούς Ἰσραηλῖτες ποὔχουν ἀπομείνει. α 3 Τότε, αὐτοί πού ἀπόμειναν στήν Σιών καί καταλείφθηκαν στήν Ἱερουσαλήμ, θά καλοῦνται «ἅγιοι», ὅλοι οἱ γραμμένοι γιά τό βιβλίο τῆς ζωῆς στήν Ἱερουσαλήμ. 4 Ὅταν ὁ Κύριος θά ἔχει ἀποπλύνει τόν μολυσμό τῶν υἱῶν καί τῶν θυγατέρων τῆς Σιών καί θά ἔχει καθαρίσει ἀπό ἀνάμεσά τους τά ἐγκλήματα τῶν φόνων μέ τήν πνοή τῆς θείας ὀργῆς, πού καθαρίζει καί ἐξαφανίζει. 5 Θά ἔρθει ὁ Κύριος! Καί τότε θά συμβεῖ σ ὅλο τόν χῶρο τοῦ ὄρους Σιών καί σ ὅλα τά τριγύρω του νά τά σκιάσει νεφέλη τήν ἡμέρα καί σάν καπνός καί σάν λάμψη καιομένης φωτιᾶς τήν νύκτα. Μέ κάθε δόξα θά σκεπαστεῖ ἡ Σιών. 6 Καί (ἡ νεφέλη καί ἡ δόξα Κυρίου) θά χρησιμεύει ὡς σκιά ἀπό τό καῦμα τοῦ ἥλιου καί ὡς σκέπη καί καταφύγιο ἀπό ραγδαία βροχή. α. Στό Ἑβρ. ὁ στίχ. ἔχει διαφορετικά: «Κατά τήν ἡμέρα ἐκείνη ὁ βλαστός τοῦ Κυρίου θά εἶναι στόλισμα καί τιμή, καί ὁ καρπός τῆς χώρας θά ἀποτελεῖ ὑπερηφάνεια καί δόξα γιά τούς διασωθέντας ἐκ τοῦ Ἰσραήλ». 4,2-6. Ἡ περικοπή προσμένει μέ χαρά τήν ἐποχή πού ἡ θεία κρίση θά καθαρίσει τήν Σιών ἀπό πάντα μολυσμό. Σ αὐτή τήν ἡμέρα, ὅπως στόν καιρό τῆς Ἐξόδου ἀπό τήν Αἴγυπτο, ἡ παρουσία τοῦ Θεοῦ θά καθίσταται φανερή ἀπό ἕνα σύννεφο τήν ἡμέρα καί ἀπό ἕνα στύλο πυρός τήν νύκτα. 4,2. Ἐπι- 5

6 λάμψει ὁ Θεός... Οἱ Ο μέ τήν μετάφρασή τους αὐτή θά ἐννοοῦν κάποια θεοφάνεια κατά τήν μεσσιακή ἐποχή. Τό Ἑβρ. ἀντί τοῦ «ὁ Θεός» τῶν Ο ἔχει ὁ «βλαστός (ἑβρ. m, «τσέμαχ») τοῦ Κυρίου». Τό «βλαστός» σημαίνει (α) τόν Μεσσία (Ἰερ. 23,5.33,15. Ζαχ. 3,8. 6,12. Ψαλμ. 131,17), ἤ (β) τό «ὑπόλοιπο» (τό «λεῖμμα») τοῦ Ἰσραήλ (βλ. τό ἀκολουθοῦν σχόλιο εἰς 4,3), συγκρινόμενο μέ τήν ἔκφραση αὐτή πρός ἕνα δένδρο, πού ἀναγεννᾶται στό ἔδαφος τῆς Παλαιστίνης. Ἔτσι στόν στίχ. μας κατά τό Ἑβρ. ἔχουμε καί τήν φράση ὁ «καρπός τῆς χώρας», πού τίθεται παραλλήλως πρός τόν «βλαστόν τοῦ Κυρίου». Κατ ἀρχήν ἡ ἑρμηνευόμενη φράση σημαίνει τήν εὐημερία πού θά ἀκολουθήσει τήν γενική καταστροφή καί ἡ ὁποία εὐημερία περιγράφεται στούς χρησιμοποιούμενους ὅρους γιά τήν εὐφορία τῶν μεσσιανικῶν χρόνων (Ἀμ. 9,13 ἑξ. Ἠσ. 61,11. Ψαλμ. 71,16). Ἡ προοπτική ὅμως τοῦ προφήτου ἐκτείνεται ὁμοίως καί στήν ἀναγέννηση τοῦ λαοῦ, ὁ ὁποῖος, μειωμένος κατ ἀρχάς σέ ἕνα «ὑπόλοιπο», θά γίνει «σπέρμα», κληθέν γιά ἕνα ἔνδοξο μέλλον. Ὁ ὅρος τελικά θά ἐφαρμοσθεῖ στό Ἴδιο τό Πρόσωπο τοῦ Μεσσίου (Ἰερ. 23,5. 33,15. Ζαχ. 3,8. 6,12. Ψαλμ. 131,17). Βλ. καί τό ἑπόμενο σχόλ. 4,3. Τό ὑπολειφθέν ἐν Σιών, τό «σπέρμα» (ἑβρ. dyr, «σαρίδ») βλ. σχόλ. εἰς 1,9. Ὁ ἄπιστος Ἰσραήλ θά τιμωρηθεῖ. Ἀλλά, ἐπειδή ὁ Θεός ἀγαπᾶ τόν λαό του, ἕνα μικρό «ὑπόλοιπο» θά ξεφύγει ἀπό τό σπαθί τῶν εἰσβολέων. Τό θέμα, γνωστό ἤδη ἀπό τόν Ἀμώς (3,12. 5,15. 9,8-10), ἐπαναλαμβάνεται ἀπό τόν Ἠσ. (4,2-3. 6,13. 7,3 καί 10, , ,4 [(= Δ Βασ. 19,4 37,31-32 βλ. Μιχ. 4,7. 5,2. Σοφ. 2,7.9. 3,12. Ἰερ. 3,14. 5,18. Ἰεζ. 5,3.9). Κατοικοῦν στήν Ἰερουσαλήμ αὐτό τό «ὑπόλοιπον», καθαρμένο καί πιστό πιά στό ἑξῆς, θά γίνει ἐκ νέου ἕνα ἰσχυρό ἔθνος. Μετά τήν καταστροφή τοῦ 586 ἐμφανίζεται μία νέα ἰδέα: Τό «ὑπόλοιπο» θά βρεθεῖ μεταξύ τῶν ἐξορίστων (Ἰεζ. 12,16. Βαρ. 2,13) καί ἐκεῖ στήν ἐξορία οἱ ταλαιπωρηθέντες θά μεταστραφοῦν (Ἰεζ. 6,8-10 βλ. Δευτ. 30,1-2) ὁ Θεός τότε θά συναθροίσει τό «ὑπόλοιπο» γιά τήν μεσσιακή ἀποκατάσταση (Ἠσ. 11, Ἰερ. 23,3. 31,7. 50,20. Ἰεζ. 20,37. Μιχ. 2,12-13). Μετά τήν ἐπιστροφή ἀπό τήν αἰχμαλωσία, τό «ὑπόλοιπο», θά ἀπιστήσει ἐκ νέου καί γι αὐτό πάλι θά κτυπηθεῖ καί θά καθαρισθεῖ (Ζαχ. 1,3. 8,11. Ἀγ. 1,12. Ἀβ. 17 = Ἰωήλ 3.5. Ζαχ. 13, ,2). Στήν πραγματικότητα ὁ Χριστός θά εἶναι τό ἀληθινό «Σπέρμα», πού θά προέλθει ἀπό τό «ὑπόλοιπο» τοῦ νέου καί ἐξαγνισθέντος Ἰσραήλ (Ἠσ. 11,1.10 βλ. 4,2. Ἰερ. 23,3-6). Ἀντίθετα ἀπό τό Ἰσραήλ τά εἰδωλολατρικά κράτη δέν θά ἔχουν «ὑπόλοιπο» βλ. Ἠσ. 14, ,9. 16,14. Ἰεζ. 21,37. Ἀμ. 1,8. Ἀβ ,4. Ἐκπλυνεῖ... πνεύματι καύσεως. Τό πῦρ εἶναι περισσότερο διεισδυτικό στήν καθαριότητα ἀπό τό νερό. 4,5. Τό νόημα τοῦ στίχ. εἶναι ὅτι ὁ Γιαχβέ θά εἶναι πάλι μέ τόν λαό του, ὅπως ἦταν παλαιά κατά τήν διάρκεια τῆς πορείας του στήν ἔρημο. Ἐδῶ ἔχουμε ἀναφορά στήν στήλη τῆς νεφέλης ἤ τοῦ πυρός, πού προηγεῖτο τῶν Ἰσραηλιτῶν κατά τήν πορεία τους στήν ἔρημο, Ἐξ. 13, ,36. Ἡ νεφέλη δέν εἶναι μόνον τό σημεῖο τῆς παρουσίας τοῦ Γιαχβέ, ἀλλά εἶναι ἐπίσης καί τό σύμβολον τῆς προστασίας του. Ὁ ὑπαινιγμός στήν Ἔξοδο ὡς νά βεβαιώνει τήν βραδυτέρα χρονολογία τοῦ ποιήματος βλ. 10,26, χωρίο πού εἶναι μία προσθήκη, τούς στίχ. 11,15-16, πού εἶναι μεταιχμαλωσιακοί, καί τήν παράσταση τῆς ἐπιστροφῆς ἀπό τήν Ἐξορία, σάν μία νέα Ἔξοδο στόν Δεύτερο-Ἠσαΐα (βλ. 40,3 σχόλ.). 4,6. Ἡ προστασία τοῦ Θεοῦ ἐδῶ, κατά τό Ἑβραϊκό, παραβάλλεται μέ τό ἄσυλο μιᾶς παράγκας (ἑβρ. h s, «σουκκά»), πού στηνόταν στούς ἀμπελῶνες γιά νά προμηθεύσει σκιά στούς ἐργάτες. 6

7 ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΑ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΓΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ Η ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ (Κείμενο, μετάφραση, προλογικά σημειώματα καί ὀλιγοστά σχόλια) ΤΟ ΚΑΤΑ ΜΑΤΘΑΙΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής (3,1-6) 1. Ἡ περικοπή μας αὐτή μιλάει γιά τήν προσωπικότητα τοῦ Βαπτιστοῦ Ἰωάννου. Ἦταν ἀσκητής, ὅπως φαίνεται ἀπό τόν τόπο διαμονῆς του (στίχ 1) καί τήν διατροφή του (στίχ. 4β). Ἦταν προφήτης, γιατί φοροῦσε ἐνδυμασία προφητῶν τῆς ΠΔ (στίχ. 4α) καί κήρυττε κατά τήν γραμμή τους. 2. Ἐπειδή δέ τό κήρυγμα τοῦ Προδρόμου ἦταν κήρυγμα μετανοίας (στίχ. 2), γι αὐτό καί αὐτός φοροῦσε κατάλληλο πένθιμο ἔνδυμα ἀπό τρίχες καμήλου (στίχ. 4). Λέγουν δέ τήν κάμηλο καί καθαρό (ἐπειδή μηρυκάζει) καί μή καθαρό ζῶο (ἐπειδή δέν εἶναι δίχηλο κατά τούς ὄνυχες) καί αὐτό πάλι ταίριαζε στήν περίπτωση τοῦ Ἰωάννου, ἐπειδή ἀπηύθυνε τό κήρυγμά του καί στούς νομιζομένους καθαρούς Ἰουδαίους καί στούς μή καθαρούς ἐθνικούς. 3. Ὅπως οἱ προφῆτες στήν Π.Δ. φέρονται νά εἶναι ζωσμένοι, δεῖγμα αὐτό ὅτι εἶναι πάντοτε σέ ἔργο (βλ. Ἰερ. 1,17), γιατί «οἱ ἀμελεῖς καί τρυφηλοί οὐ ζώννυνται», ἔτσι καί ὁ Πρόδρομος Ἰωάννης ἦταν ζωσμένος μέ ζώνη δερματίνη στήν μέση του. Ἡ ζώνη πάλι ὑποδηλώνει τήν νέκρωση τῶν ἁμαρτωλῶν παθῶν, γιατί τό δέρμα εἶναι μέρος τοῦ νεκροῦ σώματος (βλ. Θεοφυλάκτου εἰς MPG 123, ). 3, 1 Ἐν δὲ ταῖς ἡμέραις ἐκείναις παραγίνεται Ἰωάννης ὁ βαπτι στὴς κηρύσσων ἐν τῇ ἐρήμῳ τῆς Ἰουδαίας 2 καὶ λέγων μετανοεῖτε ἤγγικε γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν. 3 Οὗτος γάρ ἐστιν ὁ ρηθεὶς ὑπὸ Ἡσαΐου τοῦ προφήτου λέγοντος φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ, ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν Κυρίου, εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους αὐτοῦ. 4 Αὐτὸς δὲ ὁ Ἰωάννης εἶχε τὸ ἔνδυμα αὐτοῦ ἀπὸ τριχῶν καμήλου καὶ ζώνην δερματίνην περὶ τὴν ὀσφὺν αὐτοῦ, ἡ δὲ τροφὴ αὐτοῦ ἦν ἀκρίδες καὶ μέλι ἄγριον. 5 Τότε ἐξεπορεύετο πρὸς αὐτὸν Ἱεροσόλυμα καὶ πᾶσα ἡ Ἰουδαία καὶ πᾶσα ἡ περίχωρος τοῦ Ἰορδάνου, 6 καὶ ἐβαπτίζοντο ἐν τῷ Ἰορδάνῃ ὑπ αὐτοῦ ἐξομολογούμενοι τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν. 3, 1 Ἐκεῖνες δέ τίς ἡμέρες ἔρχεται ὁ Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής καί κηρύττει στήν ἔρημο τῆς Ἰουδαίας 2 καί λέγει: «Μετανοεῖτε, διότι πλησιάζει ἡ Βασιλεία τῶν οὐρανῶν». 3 Αὐτός δέ εἶναι ἐκεῖνος, γιά τόν ὁποῖο μίλησε ὁ προφήτης Ἠσαΐας λέγοντας: «Φωνή κάποιου, πού φωνάζει δυνατά στήν ἔρημο (καί λέγει) Ἑτοιμάσετε τήν ὁδό γιά τόν Κύριο, ἰσιώσετε τά μονοπάτια γιά νά περάσει». 4 Φοροῦσε δέ ὁ Ἰωάννης ἔνδυμα ἀπό τρίχες καμήλας καί ζώνη δερμάτινη στή μέση του 7

8 καί ἡ τροφή του ἦταν ἀκρίδες καί μέλι ἀπό ἀγριομέλισσες. 5 Τότε ἔβγαιναν καί πήγαιναν πρός αὐτόν οἱ κάτοικοι τῶν Ἰεροσολύμων καί ὅλης τῆς Ἰουδαίας καί ὅλων τῶν περιχώρων τοῦ Ἰορδάνη, 6 καί βαπτίζονταν ἀπ αὐτόν στόν Ἰορδάνη, ἐνῶ συγχρόνως ἐξομολογοῦνταν τίς ἁμαρτίες τους. 3,1. Ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις. Ἡ ἔκφραση αὐτή εἶναι στερεότυπη καί εἰσάγει συνήθως, ὅπως ἐδῶ, ἕνα νέο ἐπεισόδιο χωρίς χρονολογική σύνδεση μέ τά προηγούμενα. Ἐν τῇ ἐρήμῳ τῆς Ἰουδαίας. Ὀρεινή καί ἐγκαταλελειμμένη περιοχή, πού ἐκτείνεται μεταξύ τῆς κεντρικῆς ὀροσειρᾶς τῆς Παλαιστίνης (τῆς ὀροσειρᾶς ἀπό τήν Ἰερουσαλήμ μέχρι τήν Χεβρών) καί τῆς Ν. Θαλάσσης καί τῆς κοιλάδος τοῦ Ἰορδάνου, ἀνατολικά - νοτιοανατολικά τῆς Ἰερουσαλήμ (βλ. 3,6, ὅπου ἡ δραστηριότητα τοῦ Ἰωάννου τοποθετεῖται κατά τρόπον περισσότερο ἀκριβῆ). 3,2. Μετανοεῖτε. Ἔχουμε ἐπίδειξη πραγματικῆς μετανοίας μέ ἔργα, ὅπως καί ἄρνηση τῶν Ἰουδαίων νά μετανοήσουν (11, ,41. Βλ. Λουκ. 5,32. 15,7). Ἡ «μετάνοια», ὅπως τό λέγει ἡ λέξη, σημαίνει μία μεταβολή τοῦ νοός, τοῦ ὅλου δηλαδή ἀνθρώπου, σημαίνει λύπη γιά τήν διαπραχθεῖσα ἁμαρτία καί ἀπόφαση γιά τήν ἀπάρνησή της. Πραγματικά, ἄν ἡ μετάνοια εἶναι ἀληθής, αὐτή ἡ λύπη γιά τά πεπραγμένα συνοδεύεται ἀπό μία μεταστροφή τῆς προτέρας ζωῆς καί ἀπό μία ἐπιστροφή πρός τόν Θεό καί ἀπόφαση γιά μία νέα ζωή. Αὐτές οἱ δύο ὄψεις τῆς ἀληθινῆς μετανοίας, τῆς ἀποστροφῆς πρός τήν ἁμαρτία καί τῆς ἐπιστροφῆς πρός τόν Θεό, ξεκινοῦν ἀπό τήν ἴδια κίνηση τῆς ψυχῆς καί δέν διακρίνονται, γιατί ἡ μία προϋποθέτει τήν ἄλλη. Βλ. σχόλ. εἰς Πράξ. 2,38 καί 3,19. Ἡ μετάνοια εἶναι ὁ ἀναγκαῖος ὅρος γιά νά λάβουμε τήν σωτηρία, πού μᾶς ἔφερε ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ἡ κλίση σέ μετάνοια, πού ἀκούστηκε ἀπό τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Βαπτιστή (βλ. ἀκόμη Πράξ. 13,24. 19,4), θά ἐπαναληφθεῖ ἀπό τόν Ἰησοῦ Χριστό, (βλ. Ματθ. 4,17. Λουκ. 5,32. 13,3.5), ἀπό τούς μαθητές του ( βλ. Μάρκ. 6,12. Λουκ. 24,47), καί ἀπό τόν Παῦλο (βλ. Πράξ. 20,21. 26,20). Γά ρ. Γιά τήν καλή ἑρμηνεία τοῦ «γάρ» ὡς αἰτιολογικοῦ, πρέπει νά ἔχουμε ὑπ ὄψιν τούς λόγους τῶν προφητῶν τῆς Π.Δ. ὅτι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ (ἡ Ἡμέρα τοῦ Κυρίου) θά ἔρθει πρῶτα ὡς κρίση κατά τῶν ἀσεβῶν (βλ. ἰδιαιτέρως τόν προφήτη Σοφονία). Ἔτσι, γιά νά ξεφύγουν οἱ Ἰουδαῖοι τήν κρίση τοῦ Θεοῦ μέ τόν ἐρχομό τοῦ Μεσσία (αὐτή εἶναι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ), πρέπει νά μετανοήσουν. Περί αὐτῆς τῆς ἑρμηνείας βλ. παλαιό ἄρθρο μας εἰς περιοδικό «Σταυρός» 1969, σελ. 27. Ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Σύμφωνα μέ ἰουδαϊκή συνήθεια νά ἀποφεύγεται τό ὄνομα τοῦ Θεοῦ, ὁ Ματθαῖος χρησιμοποιεῖ μᾶλλον τήν φράση «βασιλεία τῶν οὐρανῶν» καί ὄχι τήν φράση «βασιλεία τοῦ Θεοῦ», τήν ὁποία χρησιμοποιεῖ μόνο εἰς 12,28. 19,24. 21, Γιά τήν ἔκφραση γενικά «Βασιλεία τοῦ Θεοῦ» βλ. σχόλιο εἰς 4,17. 3,3. Ἡ ἀποστολή τοῦ Ἰωάννου περιγράφεται καί στά τρία συνοπτικά Εὐαγγέλια μέ βάση τό κείμενο Ἠσ. 40,3, παρατιθέμενο ἀπό τούς Ο καί μάλιστα ἀρχικά ἀπό τόν Μᾶρκο. 3,4. Ὁ Ἰωάννης ἔχει τό κλασσικό ἔνδυμα τῶν προφητῶν (Ζαχ. 13,4) καί ἰδιαίτερα τοῦ Ἠλία. Πράγματι, ἡ παραμονή τοῦ Ἰωάννου στήν ἔρημο, ἡ διατροφή του καί τό «ἔνδυμά» του μᾶς ὑπενθυμίζει τόν Ἠλία (βλ. Δ Βασ. 1,8), ὁ ὁποῖος ἀνεμένετο νά ἐπιστρέψει πρό τῆς «Ἡμέρας τοῦ Κυρίου» (Δ Βασ. 2,1.11. Μαλαχ. 4,5-6). Βλ. τό θέμα περί τῆς ἐπιστροφῆς τοῦ Ἠλία εἰς 11,14. 17, Σχετικά μέ τό ἔνδυμα τοῦ Ἰωάννου «ἀπό τριχῶν καμήλου» βλ. Θεοφυλάκτου εἰς MPG 123,173). Ἀκρίδες. Οἱ γνωστές ἀκρίδες τῆς Ἀνατολῆς, μία τροφή τῶν πτωχῶν, ἄν καί μερικοί νομίζουν ὅτι πρόκειται γιά βότανα. Μέλι ἄγριον, τό «ὑπό τῶν ἀγρίων μελισσῶν γεωργούμενον, ἐν δένδροις εὑρισκόμενον καί πέτραις» (Θεοφύλακτος, MPG 123,173). Βλ. Α Βασ. 14, ,6. Καί ἐβαπτίζοντο ἐν τῷ Ἰορδάνῃ...Ἡ τελετή τῆς βαπτίσεως, σύμβολο τοῦ καθαρμοῦ καί τῆς ἀναγεννήσεως, ἦταν γνωστή ἀπό τίς παλαιές θρησκεῖες καί ἀπό τόν ἰουδαϊσμό (βάπτισμα τῶν προσηλύτων καί τῶν Ἐσσαίων). Παρά ταῦτα ὅμως τό βάπτισμα τοῦ Ἰωάννου, διακρίνεται ἀπό τά ἑξῆς τρία χαρακτηριστικά: α) Προσφέρεται 8

9 σέ ὅλους (γι αὐτό καί ὁ στίχ. μας λέγει «ἐβαπτίζοντο») καί ἀποσκοπεῖ σέ ἕνα καθαρμό, ὄχι πιά τυπικό, ἀλλά ἠθικό (3, Λουκ. 3,10-14) δέν ἐπαναλαμβάνεται καί γι αὐτόν τόν λόγο παίρνει τήν μορφή μιᾶς μυήσεως διέφερε οὐσιωδῶς τό βάπτισμα αὐτό τοῦ Ἰωάννου ἀπό τίς τελετουργικές πλύσεις τῶν Ἐσσαίων, πού ἦταν καθημερινές, καί ἀπό τό βάπτισμα τῶν προσηλύτων, πού τούς «καθάριζε», γιά νά τούς ἐπιτραπεῖ ἡ ἐπικοινωνία μέ τούς Ἰουδαίους. β) Ἔχει μία ἐσχατολογική ἀξία, γιατί εἰσάγει στήν ὁμάδα αὐτῶν πού ὁμολογοῦν μία ἔμπρακτη προσμονή τοῦ ἐγγίζοντος Μεσσίου καί πού ἀποτελοῦν ἐκ τῶν προτέρων τήν κοινότητά του (3,2.11. Ἰωάν. 1,19-34). γ) Ἡ ἀποτελεσματικότητα αὐτοῦ τοῦ βαπτίσματος εἶναι πραγματική ἀλλά ὄχι μυστηριακή, ἀφοῦ ἐξαρτᾶται ἀπό τήν κρίση τοῦ Θεοῦ, πού πρόκειται νά ἔρθει στό πρόσωπο τοῦ Μεσσίου, τοῦ Ὁποίου τό πῦρ θά καθαρίσει ἤ θά καταφάγει κατά τήν καλή ἤ κακή διάθεση τῶν ἀνθρώπων, καί ὁ ὁποῖος μόνο θά βαπτίσει «ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ» (3, Ἰωάν. 1,33 σχόλ.). Αὐτό τό βάπτισμα τοῦ Ἰωάννου θά ἐξασκηθεῖ ἀκόμη καί ἀπό τούς μαθητές τοῦ Χριστοῦ (Ἰωάν. 4,1-2) μέχρι τήν ἡμέρα κατά τήν ὁποία αὐτό θά ἀφομοιωθεῖ στήν νέα τελετή τήν θεσπισθεῖσα ἀπό τόν Ἰησοῦ (Ματθ. 28,19. Πράξ. 1,5 σχόλ. Ρωμ. 6,4 σχόλ.). Πρόσκληση τοῦ Ἰωάννου γιά μετάνοια (3,7-10) 1. Ὁ Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής ἦταν ὄχι ἁπλᾶ προφήτης, ἀλλά ὁ μέγιστος τῶν προφητῶν, γιατί κήρυττε ἄμεσα τόν ἐρχομό τοῦ Μεσσία (στίχ ) γιά τήν ὑποδοχή δέ τοῦ Μεσσία καί τήν συμμετοχή στήν Βασιλεία Του, ἀλλά καί γιά τήν ἀποφυγή τῆς κρίσεως, πού θά ἔρθει μέ τόν ἐρχομό Του (στίχ ), συνιστοῦσε ὁ Ἰωάννης ἰσχυρά τήν μετάνοια. 2. Σχετικά μέ τό περί μετανοίας κήρυγμά του μᾶς κάνει ἐντύπωση ὅτι αὐτό δέν τό ἀπηύθυνε μόνο στόν ἁπλό λαό (στίχ. 5.6), ἀλλά καί στούς ἐπισήμους θρησκευτικούς ἡγέτες ἐλέγχοντάς τους γιά τά ἁμαρτήματά τους (στίχ. 7-10). 3, 7 Ἰδὼν δὲ πολλοὺς τῶν Φαρισαίων καὶ Σαδδουκαίων ἐρχομένους ἐπὶ τὸ βάπτισμα αὐτοῦ εἶπεν αὐτοῖς γεννήματα ἐχιδνῶν, τίς ὑπέδειξεν ὑμῖν φυγεῖν ἀπὸ τῆς μελλούσης ὀργῆς; 8 Ποιήσατε οὖν καρπὸν ἄξιον τῆς μετανοίας, 9 καὶ μὴ δόξητε λέγειν ἐν ἑαυτοῖς, πατέρα ἔχομεν τὸν Ἀβραάμ λέγω γὰρ ὑμῖν ὅτι δύναται ὁ Θεὸς ἐκ τῶν λίθων τούτων ἐγεῖραι τέκνα τῷ Ἀβραάμ. 10 Ἤδη δὲ καὶ ἡ ἀξίνη πρὸς τὴν ρίζαν τῶν δένδρων κεῖται πᾶν οὖν δένδρον μὴ ποιοῦν καρπὸν καλὸν ἐκκόπτεται καὶ εἰς πῦρ βάλλεται. 3, 7 Ὅταν δέ εἶδε πολλούς ἀπό τούς Φαρισαίους καί τούς Σαδδουκαίους νά ἔρχονται γιά τό βάπτισμά του, εἶπε σ αὐτούς: «Γεννήματα ὀχιῶν, ποιός σᾶς εἶπε, ὅτι θά ξεφύγετε ἀπό τή μέλλουσα ὀργή; 8 Κάνετε λοιπόν ἔργα, πού εἶναι ἄξια τῆς μετανοίας, 9 καί μή σᾶς ἀρέσει νά λέτε μέσα σας, Ἔχουμε Πατέρα τόν Ἀβραάμ. Γιατί σᾶς λέω, ὅτι ὁ Θεός μπορεῖ ἀπ αὐτούς (ἐδῶ) τούς λίθους ν ἀναστήσει τέκνα στόν Ἀβραάμ. 10 Ἤδη δέ καί τό τσεκούρι εἶναι κοντά στή ρίζα τῶν δέντρων καί κάθε δέντρο, πού δέν κάνει καρπό καλό, θά κόβεται σύρριζα καί θά ρίχνεται στή φωτιά. 9

10 3,7. (α) Οἱ Φαρισαῖοι ἀποτελοῦσαν μία αἵρεση τῶν Ἰουδαίων, ἦταν ζηλωτές στήν ἐφαρμογή τοῦ Νόμου, ἀλλά ἡ ὑπερβολική προσκόλλησή τους στήν προφορική παράδοση τῶν διδασκάλων τους κατέληγε σέ μία ἠθικιστική διδασκαλία γεμάτη ψέμα καί ἀπάτη. Ἡ ἐλευθερία τοῦ Ἰησοῦ ὡς πρός τόν Νόμο καί ἡ συναναστροφή του μέ τούς ἁμαρτωλούς δέν ἦταν δυνατόν παρά νά προκαλέσει τήν ἀντίθεσή τους οἱ Εὐαγγελιστές, καί πρό παντός ὁ Ματθαῖος, παραθέτουν πολλές περικοπές ἀπό τίς ἀντιθέσεις αὐτές βλ. Ματθ. 9,11.12, ,1. 16, ,3. 21,45. 22, κεφ. 23. Λουκ. 5,21. 6,7. 15,2. 16,14 ἑξ. 18,10 ἑξ. Ἰων. 7,32. 8,13. 9,13 ἑξ. 11,47 ἑξ. Ὁ Ἰησοῦς ἐν τούτοις εἶχε φιλικές σχέσεις μέ μερικούς ἀπό αὐτούς, βλ. Λουκ. 7,36-50 σχόλ. Ἰωάν. 3,1 σχόλ., καί οἱ μαθητές βρῆκαν σ αὐτούς συμμάχους κατά τῶν Σαδδουκαίων, βλ. Πράξ. 23,6-10. Δέν μποροῦμε νά ἀρνηθοῦμε τόν ζῆλο τους, βλ. Ρωμ. 10,2, καί μάλιστα τήν εὐθύτητά τους, Πράξ. 5, 34 ἑξ. Ἀκόμη καί ὁ Παῦλος ἐκαυχᾶτο γιά τό παρελθόν του ὡς Φαρισαῖος, Πράξ. 23,6. 26,5. Φιλιπ. 3,5. (β) Οἱ Σαδδουκαῖοι, ὡς ἀντίδραση κατά τῶν Φαρισαίων, ἀπέρριπταν κάθε παράδοση ἐκτός ἀπό τόν γραπτό Νόμο, βλ. Πράξ. 23,8 σχολ. Λιγώτερο εὐσεβεῖς ἀπό τούς Φαρισαίους καί ἔχοντας περισσότερο ἐνδιαφέρον γιά τήν πολιτική προήρχοντο πρό παντός ἀπό μεγάλες ἱερατικές οἰκογένειες καί αὐτοί ἐπίσης ἦλθαν σέ σύγκρουση μέ τόν Ἰησοῦ (βλ. Ματθ. 16, ,2) καί μέ τούς μαθητές του (βλ. Πράξ. 4,1σχόλ. 5,17). Ἀπό τῆς μελλούσης ὀργῆς. Πρόκειται γιά τήν ὀργή (Ἀριθμ. 11,1σχόλ.) τῆς Ἡμέρας τοῦ Γιαχβέ (Ἀμώς 5,18 σχόλ.), ἡ ὁποία θά ἐγκαινίαζε τήν μεσσιακή ἐποχή. Τήν κρίση τοῦ Θεοῦ θά λέγαμε, βλ. Α Θεσ. 1,10, τήν ἀντίδραση τοῦ ἁγίου Θεοῦ κατά τῆς ἁμαρτίας (βλ. Ἠσ. 30,27-33). Βάπτισμα τοῦ ὕδατος καί βάπτισμα τοῦ πυρός (3,11-12) 1. Ὅπως ὅλο τό ἔργο τοῦ Ἰωάννου ἦταν προδρομικό, ἦταν δηλαδή μία προετοιμασία γιά τόν ἐρχομό τοῦ Μεσσία, ἔτσι καί τό βάπτισμά του ἦταν καί αὐτό προδρομικό, ἦταν μία προετοιμασία γιά τό βάπτισμα τοῦ ἐρχομένου Μεσσία, τό βάπτισμα τῆς Ἐκκλησίας. 2. Τό βάπτισμα αὐτό θά εἶναι βάπτισμα στό Ἅγιο Πνεῦμα, βάπτισμα σέ φωτιά, εἰς ἄφεση ἁμαρτιῶν, ἐνῶ τό βάπτισμα τοῦ Ἰωάννου ἦταν βάπτισμα σέ ἁπλό νερό (στίχ ) καί δέν παρεῖχε ἄφεση ἁμαρτιῶν. Ἀπέβλεπε μόνο στό νά δημιουργήσει τόν πόθο γιά μετάνοια πρός σωτηρία μέ τήν καλή ὑποδοχή τοῦ Μεσσία (στίχ. 11). 3, 11 Ἐγὼ μὲν βαπτίζω ὑμᾶς ἐν ὕδατι εἰς μετάνοιαν ὁ δὲ ὀπίσω μου ἐρχόμενος ἰσχυρότερός μου ἐστίν, οὗ οὐκ εἰμὶ ἱκανὸς τὰ ὑποδήματα βαστάσαι αὐτὸς ὑμᾶς βαπτίσει ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ καὶ πυρί. 12 Οὗ τὸ πτύον ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ καὶ διακαθαριεῖ τὴν ἅλωνα αὐτοῦ, καὶ συνάξει τὸν σῖτον αὐτοῦ εἰς τὴν ἀποθήκην, τὸ δὲ ἄχυρον κατακαύσει πυρὶ ἀσβέστῳ. 3, 11 Ἐγώ μέν σᾶς βαπτίζω μέ νερό, γιά νά σᾶς ἔρθει πόθος μετανοίας ἀλλά ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος ἔρχεται μετά ἀπό μένα, εἶναι ἰσχυρότερός μου. Αὐτοῦ ἐγώ δέν εἶμαι ἄξιος νά βαστάξω τά ὑποδήματα. Αὐτός θά σᾶς βαπτίσει μέ Πνεῦμα Ἅγιο καί μέ φωτιά. 12 Τό φτυάρι του εἶναι στό χέρι του καί θά ξεκαθαρίσει τό ἁλώνι του καί θά συνάξει τό σιτάρι του στήν ἀποθήκη, τό δέ ἄχυρο θά τό κατακάψει μέ φωτιά, πού δέν θά σβήνει». 10

11 3,11. Τά ὑποδήματα βαστάσαι. Ὄχι νά βγάλει ἤ νά βάλει τά ὑποδήματα κάποιου (πού ἦταν σημεῖο ξενίας ἤ εὐγενείας), ἀλλά νά τά «βαστάσει», πού ἦταν ἔργο δούλου. Καί πυρί. Στό βάπτισμα τοῦ Μάρκ. μέ Ἅγιο Πνεῦμα ὁ Ματθ. καί ὁ Λουκ. (3,16) προσθέτουν τό «καί πυρί». Ἡ φωτιά, μέσον καθαρισμοῦ, ὀλιγώτερο ὑλικό, ἀλλά περισσότερο ἀποτελεσματικό ἀπό τό νερό, συμβόλιζε, στήν Παλαιά Διαθήκη ἤδη (βλ. Ἠσ. 1,25. Ζαχ. 13,9. Μαλ. 3,2-3. Σοφ. Σειρ. 2,5 κ.ἄ.), τήν ἀνώτατη ἐπέμβαση τοῦ Θεοῦ καί τοῦ Πνεύματός του, πού καθαρίζει τίς συνειδήσεις. Βλ. Α Πέτρ. 1,7. 3,12. Πυρί ἀσβέστῳ. Ἡ φωτιά τῆς γεέννης (18,9 σχόλ.), πού κατέτρωγε αὐτό πού δέν εἶχε καθαρισθεῖ, βλ. Ἠσ. 66,24. Ἰουδ. 16,17. Σοφ. Σειρ. 7,17. Σοφ. 1,18. Ψαλμ. 20,10 κ.ἄ. Βάπτισμα τοῦ Ἰησοῦ (3,13-17) 1. Ὁ Ἰησοῦς ἀναγνωρίζει τήν θεία ἀποστολή τοῦ Ἰωάννου, δέχεται τό βάπτισμά του καί γι αὐτό τώρα πορεύεται πρός αὐτόν γιά νά βαπτιστεῖ ὑπ αὐτοῦ. Ὁ Ἴδιος ὁ Ἰησοῦς εἶναι ἀναμάρτητος, ἀλλά ἔρχεται πρός τό βάπτισμα τοῦ Ἰωάννου, γιατί αὐτό τό βάπτισμα ἦταν θέλημα Θεοῦ γιατί ἔπρεπε μέ τήν πράξη του αὐτή νά ἐπικυρώσει τό ἔργο τοῦ Ἰωάννου. Στήν βάπτιση τοῦ Ἰησοῦ ἀκοῦμε τήν φωνή τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης (βλ. στίχ. 17), ἡ ὁποία εἶχε ἀνακηρύξει τόν Μεσσία ὡς Υἱόν τοῦ Θεοῦ ἀγαπητόν (βλ. Ψαλμ. 2,7. Ἠσ. 42,1). 2. Κατά τήν βάπτισή Του ὁ Ἰησοῦς «ἀνέβη εὐθύς ἀπό τοῦ ὕδατος» (στιχ. 16). Αὐτό δηλώνει καθαρά τήν ἀναμαρτησία Του, γιατί οἱ βαπτιζόμενοι παρέμεναν στό νερό ὅσο διαρκοῦσε ἡ ἐξομολόγησή τους. Ἀλλά ὁ «Χριστός, μή ἔχων ἁμαρτίαν, οὐκ ἐνεβράδυνε τῷ ὕδατι καί τούτου χάριν εἰπεῖν τόν εὐαγγελιστήν, ὅτι εὐθύς ἀνέβη ἀπό τοῦ ὕδατος» (Ζιγαβηνός, MPG 129,172). Κατά τήν βάπτιση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ πάλι ἄνοιξαν οἱ οὐρανοί, πού τούς εἶχε κλείσει ὁ Ἀδάμ. Αὐτό σημαίνει ὅτι, ὅταν βαπτίζονται οἱ χριστιανοί, ἀνοίγουν καί γι αὐτούς οἱ οὐρανοί! 3. Κατά τήν βάπτιση τοῦ Χριστοῦ ἦλθε τό Ἅγιο Πνεῦμα γιά νά μαρτυρήσει, ὅπως ἑρμηνεύει ὁ Θεοφύλακτος, ὅτι εἶναι ἀνώτερος ὁ βαπτιζόμενος, δηλαδή ὁ Χριστός, ἀπό τόν βαπτίζοντα, δηλαδή τόν Πρόδρομο. Γιατί οἱ Ἰουδαῖοι θεωροῦσαν ἀνώτερο τόν Ἰωάννη ἀπό τόν Χριστό. Γιά νά μή νομίσουν δέ ὅτι ἡ φωνή «οὗτος ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός» λέγεται γιά τόν Ἰωάννη, γι αὐτό, λέγει πάλι ὁ Θεοφύλακτος, κατέρχεται τό Πνεῦμα μέ μορφή περιστερᾶς στό Χριστό. Ἐμφανίστηκε δέ τό Ἅγιο Πνεῦμα μέ μορφή περιστερᾶς, γιά νά δηλωθεῖ ὅτι, γιά νά ἔχουμε τήν Χάρη Του, πρέπει νά εἴμαστε καθαροί, ἐπειδή ἡ περιστερά ἀγαπᾶ τήν καθαρότητα. Πάντως, ὅπως ἐπί τοῦ Νῶε ἡ περιστερά μέ τό κάρφος ἐλαίας ἀνήγγειλε τήν λύση τοῦ κατακλυσμοῦ, ἔτσι καί ἐδῶ ἡ περιστερά ἀναγγέλλει τήν λύση τῶν ἁμαρτιῶν κατά τό βάπτισμα (βλ. MPG 123, 173). Καί τό ἄνοιγμα τῶν οὐρανῶν καί ἡ ἐπιφοίτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος κατά τήν βάπτιση τοῦ Χριστοῦ, αὐτά «τοῦ χριστιανικοῦ βαπτίσματος ἦσαν προχαράγματα» (Ζιγαβηνός, MPG 129,173). 3, 13 Τότε παραγίνεται ὁ Ἰησοῦς ἀπὸ τῆς Γαλιλαίας ἐπὶ τὸν Ἰορδάνην πρὸς τὸν Ἰωάννην τοῦ βαπτισθῆναι ὑπ αὐτοῦ. 14 Ὁ δὲ Ἰωάννης διεκώλυεν αὐτὸν λέγων ἐγὼ χρείαν ἔχω ὑπὸ σοῦ βαπτισθῆναι, καὶ σὺ ἔρχῃ πρός με; 15 Ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Ἰησοῦς εἶπε πρὸς αὐτόν ἄφες ἄρτι οὕτω γὰρ πρέπον ἐστὶν ἡμῖν πληρῶσαι πᾶσαν δικαιοσύνην τότε ἀφίησιν αὐτόν. 16 Καὶ βαπτισθεὶς ὁ Ἰησοῦς ἀνέβη εὐθὺς ἀπὸ τοῦ ὕδατος καὶ ἰδοὺ ἀνεῴχθησαν αὐτῷ οἱ οὐρανοί, καὶ εἶδε τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καταβαῖνον ὡσεὶ περιστερὰν καὶ 11

12 ἐρχόμενον ἐπ αὐτόν 17 καὶ ἰδοὺ φωνὴ ἐκ τῶν οὐρανῶν λέγουσα οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα. 3, 13 Tότε ἔρχεται ὁ Ἰησοῦς ἀπό τή Γαλιλαία στόν Ἰορδάνη πρός τόν Ἰωάννη γιά νά βαπτιστεῖ ἀπ αὐτόν. 14 Ἀλλά ὁ Ἰωάννης τόν ἐμπόδιζε ἐπίμονα λέγοντας: «Ἐγώ ἔχω ἀνάγκη νά βαπτιστῶ ἀπό σένα, καί σύ ἔρχεσαι σ ἐμένα;». 15 Ἀλλά ὁ Ἰησοῦς ἀποκρίθηκε καί εἶπε πρός αὐτόν: «Ἄφησε τώρα αὐτά διότι, ἔτσι εἶναι πρέπον σ ἐμᾶς νά ἐκπληρώσουμε κάθε ἐντολή». Τότε (ὁ Ἰωάννης) τόν ἄφησε (νά βαπτιστεῖ). 16 Καί ὅταν βαπτίστηκε ὁ Ἰησοῦς, βγῆκε ἀμέσως ἀπό τό νερό. Καί ἰδού, ἄνοιξαν σ αὐτόν οἱ οὐρανοί καί εἶδε τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ νά κατεβαίνει σάν περιστέρι καί νά ἔρχεται ἐπάνω του. 17 Καί ἰδού ἀκούστηκε φωνή ἀπό τούς οὐρανούς πού ἔλεγε: «Αὐτός εἶναι ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός, εἰς τόν ὁποῖον εὐαρεστοῦμαι». 3,15. Πληρῶσαι πᾶσαν δικαιοσύνην. Ἡ ἔννοια τῆς δυσνοήτου αὐτῆς φράσεως εἶναι μᾶλλον ἡ ἑξῆς: Ἄν καί ἀναμάρτητος ὁ Ἰησοῦς ( βλ. Ἰωάν. 8,46), ὅμως θέλει νά ὑποστεῖ τό βάπτισμα τοῦ Ἰωάννου, τό ὁποῖο τό ἀναγνωρίζει ὡς θέλημα τοῦ Θεοῦ (βλ. Λουκ. 7,29-30), ὡς μία ἔσχατη προετοιμασία γιά τήν μεσσιακή ἐποχή (βλ. σχόλ. εἰς Ματθ. 3,6), καί νά ἐκπληρώσει ἔτσι τήν σώζουσα δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ, πού πρυτανεύει στό σχέδιο τῆς σωτηρίας. Πέραν ἀπό αὐτή τήν πράξη τοῦ βαπτίσματος, ὁ Ματθαῖος, χωρίς ἀμφιβολία, ἔχει κατά νοῦν τήν νέα «δικαιοσύνη», μέ τήν ὁποία ὁ Ἰησοῦς θά ἐκπληρώσει καί θά τελειώσει τήν δικαιοσύνη τοῦ παλαιοῦ Νόμου, βλ. 5, ,16. Ἀνεῴχθησαν αὐτῷ οἱ οὐρανοί. Ἡ ἔκφραση σημαίνει τήν ἕνωση τῆς γῆς καί τοῦ οὐρανοῦ (βλ. Πράξ. 7, , Ἰωάν. 1,51) καί μία οὐράνια ἀποκάλυψη (Ἠσ. 63,19. Ἰεζ. 1,1. Ἀπ. 4,1. 19,11). Τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καταβαῖνον... Τό Πνεῦμα πού ἐπλανᾶτο στά ὕδατα τῆς πρώτης δημιουργίας (Γεν. 1,2), φαίνεται ἐδῶ πάλι στόν πρόλογο τῆς νέας δημιουργίας. Ἀφ ἑνός μέν τό Πνεῦμα χρίει τόν Ἰησοῦ γιά τήν μεσσιακή του ἀποστολή (Πράξ. 10,38), στήν ὁποία θά μᾶς εἰσαγάγει στό ἑξῆς ὁ Ματθ. (4,1. Λουκ. 4, ,21. Ματθ. 12,18.28) ἀφ ἑτέρου δέ, ὅπως τό ἐνόησαν οἱ ἅγιοι Πατέρες, τό Ἅγιο Πνεῦμα ἁγιάζει τά ὕδατα καί προετοιμάζει τό χριστιανικό βάπτισμα (Πράξ. 1,5 σχόλ.). 3,17. Οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός... Οἱ λέξεις αὐτές τοῦ στίχ. μας ἀναμειγνύουν τήν ὁρολογία τοῦ Ψαλμ. 2,7 (ἡ ὁποία ἀνακαλεῖ τήν παλαιά προφητεία τοῦ Νάθαν εἰς Β Βασ. 7,14, «αὐτός ἔσται μοι εἰς υἱόν») καί τοῦ Ἠσ. 42,1 («ὁ ἐκλεκτός μου, πού ἔχει ὅλη τήν εὔνοιά μου»). Αὐτή ἡ τελευταία περικοπή δέν παριστάνει ἀκόμη τόν πάσχοντα Δοῦλο τοῦ Ἠσ. κ. 53, ἀλλά ἐκεῖνον πού «δέν θά ὑψώνει τήν φωνή του» (Ἠσ. 42,2 βλ. Ματθ. 12,18-21), πού «θά ἀναλάμψει καί οὐ θραυσθήσεται» (Ἠσ. 42,4). Μέ τήν συγχώνευση αὐτῶν τῶν δύο γραφικῶν κειμένων, ὁ Ματθαῖος ἕνωσε στόν Ἰησοῦ τίς δύο προφητικές μορφές, τοῦ Υἱοῦ τοῦ Βασιλέως καί τοῦ Δούλου τοῦ Γιαχβέ. Τό «ἀγαπητός» εἶναι ὅμοιο στήν ἔννοιά του μέ τό «ἐκλεκτός». «Ἐκλεκτός» καί μέ τήν ἔννοια τῆς ἐκλογῆς γιά μία ἀποστολή. Πάντως, ὁ ὅρος «Υἱός» ἀντικαθιστῶν ἐδῶ τόν ὅρο τοῦ Ἠσαΐου «Δοῦλος» (χάρις στήν διπλῆ ἔννοια τοῦ ὅρου τῶν Ο «Παῖς») ὑπογραμμίζει τόν μεσσιακό χαρακτήρα τοῦ Ἰησοῦ καί κυρίως τήν υἱική σχέση του μέ τόν Πατέρα, βλ. σχόλ. εἰς 4,3. 12