ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2013) 625 final/2 CORRIGENDUM Annule et remplace le document COM(2013) 625 final du Concerne la langue grecque : page 2 : note de bas de page pages 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 12, 13, 14 et 15 pages 16, 17, 18 et 19 : tableaux. ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Ετήσια έκθεση 2012 σχετικά με τη χρηματοδοτική βοήθεια για τη διεύρυνση (IPA, PHARE, CARDS, προενταξιακό μέσο για την Τουρκία, μεταβατική διευκόλυνση) {SWD(2013) 326 final} EL EL

2 Εισαγωγή Η παρούσα έκθεση καλύπτει τις σημαντικότερες εξελίξεις όσον αφορά την εφαρμογή της προενταξιακής βοήθειας το , καθώς και εκτιμήσεις για τις μελλοντικές προοπτικές. Αναλυτικές πληροφορίες σχετικά με την ανάληψη ειδικών δραστηριοτήτων κατά τη διάρκεια της περιόδου υποβολής εκθέσεων παρατίθενται στο τεχνικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που συμπληρώνει την παρούσα έκθεση 2, το οποίο καλύπτει σε ένα ενιαίο έγγραφο τόσο τον ΜΠΒ 3 όσο και τα προγενέστερα μέσα προενταξιακής βοήθειας και βοήθειας στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων (ήτοι PHARE, CARDS 4, προενταξιακό μέσο για την Τουρκία και μεταβατική διευκόλυνση). Η ετήσια έκθεση του 2012 αποτελεί ευκαιρία να εξεταστούν οι τρέχουσες επιτυχίες και τα διδάγματα που αντλήθηκαν από τις παρελθούσες δράσεις, σε μια χρονική στιγμή που 1 Περισσότερο συγκεκριμένες πτυχές της υποβολής εκθέσεων που αφορούν τα προγράμματα αυτά και τις δαπάνες - όπως η διακυβέρνηση και η λογοδοσία, οι κίνδυνοι και οι έλεγχοι, η νομιμότητα και η κανονικότητα, τα ποσοστά σφαλμάτων και πιθανές συνέπειες σε εύλογη βεβαιότητα - παρατίθενται στην ετήσια έκθεση δραστηριοτήτων (ΕΕΔ) της ΓΔ «Διεύρυνση». Τηρώντας την υποχρέωσή της να παρέχει λεπτομερείς πληροφορίες στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Επιτροπή δημοσιεύει ετήσια έκθεση για την προενταξιακή βοήθεια. Η προηγούμενη έκθεση δημοσιεύθηκε το 2012 για το οικονομικό έτος 2011 και διατίθεται στο κοινό στον ακόλουθο ιστότοπο: 2 Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής - Έγγραφο που συνοδεύει την «Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή - Eτήσια έκθεση 2012 σχετικά με τη χρηματοδοτική βοήθεια για τη διεύρυνση (ΜΠΒ, PHARE, CARDS, προενταξιακό μέσο για την Τουρκία και τη μεταβατική διευκόλυνση). 3 Το μέσο προενταξιακής βοήθειας (ΜΠΒ) έχει συνολικό προϋπολογισμό ύψους 11,5 δισεκατ. ευρώ για την περίοδο Οι δικαιούχοι του ΜΠΒ είναι η Αλβανία, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η Κροατία, η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, το Μαυροβούνιο, η Σερβία, η Τουρκία, η Ισλανδία (από το 2011), καθώς και το Κοσσυφοπέδιο*. Το ΜΠΒ στηρίζει μεταρρυθμίσεις στις δικαιούχους χώρες και τη σταδιακή τους εναρμόνιση με τα πρότυπα και τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και του κεκτημένου, με σκοπό την προετοιμασία τους για τη μελλοντική προσχώρηση στην ΕΕ. 4 Δημιουργήθηκε αρχικά το 1989 για την Πολωνία και την Ουγγαρία: πρόγραμμα βοήθειας για την αναδιάρθρωση των οικονομιών τους (PHARE). Το PHARE επεκτάθηκε από την Πολωνία και την Ουγγαρία και καλύπτει δέκα χώρες. Στήριξε οκτώ από τα δέκα κράτη μέλη που προσχώρησαν το 2004: Τσεχική Δημοκρατία, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Σλοβακία και Σλοβενία, καθώς και τις χώρες που προσχώρησαν το 2007 (Βουλγαρία και Ρουμανία), σε μια περίοδο ριζικής οικονομικής αναδιάρθρωσης και πολιτικής αλλαγής. Μέχρι το 2000, οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων (Αλβανία, Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και Βοσνία-Ερζεγοβίνη) ήταν επίσης δικαιούχοι του Phare. Ωστόσο, από το 2001 και μετά, η οικονομική βοήθεια σε αυτές τις χώρες χορηγείται μέσω του προγράμματος CARDS (κοινοτική βοήθεια για την ανασυγκρότηση, την ανάπτυξη και τη σταθεροποίηση στα Βαλκάνια). Ο κανονισμός αυτός καταργεί τον κανονισμό OBNOVA και τροποποιεί τον κανονισμό Phare, και θεσπίζει ένα ενιαίο πλαίσιο για την παροχή βοήθειας στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης: Το πρόγραμμα CARDS (κοινοτική βοήθεια για την ανασυγκρότηση, την ανάπτυξη και τη σταθεροποίηση). Από το 2007, αυτό αντικαταστάθηκε από τον μηχανισμό προενταξιακής βοήθειας (ΜΠΒ). * Η ονομασία αυτή χρησιμοποιείται με επιφύλαξη των θέσεων ως προς το καθεστώς και είναι σύμφωνη με την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών 1244/1999 και τη γνώμη του Διεθνούς Δικαστηρίου σχετικά με τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου. 2

3 οριστικοποιείται το θεσμικό πλαίσιο του νέου μηχανισμού προενταξιακής βοήθειας (ΜΠΒ) που καλύπτει το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο. Η παρούσα έκθεση παρουσιάζει συνοπτικά το οικονομικό και πολιτικό πλαίσιο εντός του οποίου εκτελέστηκαν οι χρηματοδοτούμενες από την ΕΕ δράσεις. Αναδεικνύει την πρόοδο που σημειώθηκε ως προς τη βελτίωση των εγγράφων στρατηγικού σχεδιασμού και προγραμματισμού, τα οποία παρέχουν συνοπτικές εκθέσεις σχετικά με την εκτέλεση των έργων, τα αποτελέσματά τους και τη συνεχιζόμενη βελτίωση του συντονισμού των χορηγών. Η ανάλυση της εμπειρίας του παρελθόντος, που περιλαμβάνεται στα συμπεράσματα της διάσκεψης του 2012 για τον ΜΠΒ, χρησιμοποιείται για τη διατύπωση συστάσεων για περαιτέρω βελτίωση του αντικτύπου που έχουν τα κονδύλια του ΜΠΒ έως το 2013 και μετέπειτα. 1. ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ: ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Το 2012, οι χώρες της διεύρυνσης σημείωσαν περαιτέρω πρόοδο στην πορεία προσχώρησής τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Υπήρχαν ορισμένες θετικές εξελίξεις στις υποψήφιες 5 και τις εν δυνάμει υποψήφιες χώρες 6, περιλαμβανομένης της προόδου σε μεταρρυθμίσεις που συνδέονται με την ΕΕ. Η διαδικασία επικύρωσης της Συνθήκης Προσχώρησης με την Κροατία συνεχίστηκε, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για την προσχώρηση της Κροατίας, την 1η Ιουλίου Τον Ιούνιο ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις προσχώρησης με το Μαυροβούνιο και σημείωσαν πρόοδο οι διαπραγματεύσεις με την Ισλανδία. Δόθηκε νέα ώθηση στις σχέσεις με την Τουρκία μέσω θετικού θεματολογίου που δρομολόγησε η Επιτροπή τον Μάιο του Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο χορήγησε στη Σερβία το καθεστώς υποψήφιας χώρας τον Μάρτιο του ίδιου έτους. Η Επιτροπή επιβεβαίωσε ότι μπορεί να συναφθεί συμφωνία σταθεροποίησης και σύνδεσης μεταξύ της ΕΕ και του Κοσσυφοπεδίου. Σημειώθηκε πρόοδος στον διάλογο Βελιγραδίου-Πρίστινας. Ο ενταξιακός διάλογος υψηλού επιπέδου με την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας είχε ως αποτέλεσμα να δώσουν οι αρχές μεγαλύτερη έμφαση στις μεταρρυθμίσεις. Ο διάλογος μεταξύ της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης στην Αλβανία συνέβαλε στο να αρθεί σε μεγάλο βαθμό το πολιτικό αδιέξοδο. Ξεκίνησε με τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη διάλογος υψηλού επιπέδου σχετικά με τη διαδικασία προσχώρησης, για να βοηθηθεί η χώρα να εκπληρώσει τις απαιτήσεις προσχώρησης στην ΕΕ, με αποτέλεσμα να καταρτιστεί χρονοδιάγραμμα ένταξής της στην ΕΕ. Στις περισσότερες χώρες, τα ζητήματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της χρηστής διακυβέρνησης, του κράτους δικαίου, περιλαμβανομένης της καταπολέμησης της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος, και της διοικητικής ικανότητας εξακολουθούν να αποτελούν μείζονες προκλήσεις. Ήταν συχνά αναγκαίο να αναληφθούν μεγαλύτερες ευθύνες για τις μεταρρυθμίσεις και να υπάρξει η αναγκαία πολιτική βούληση για να επιτευχθεί πρόοδος. Μία άλλη σημαντική πρόκληση είναι η ενίσχυση της ελευθερίας έκφρασης και της 5 Κροατία, Ισλανδία, πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, Μαυροβούνιο, Σερβία, Τουρκία. 6 Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κοσσυφοπέδιο. 3

4 ανεξαρτησίας των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, διμερή θέματα επηρέασαν αρνητικά τη διαδικασία προσχώρησης. Οι κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις στις χώρες της διεύρυνσης παρουσίασαν μικτή εικόνα. Το 2012, η Τουρκία και η Ισλανδία παρέμειναν σε πορεία ανάκαμψης. Μετά από περίοδο ελαφράς ανάκαμψης, οι οικονομίες των περισσότερων χωρών των Δυτικών Βαλκανίων παρουσίασαν εκ νέου συρρίκνωση λόγω των αρνητικών οικονομικών εξελίξεων στην ΕΕ. Οι κοινωνικές συνθήκες επιδεινώθηκαν σημαντικά. Τα ποσοστά ανεργίας και φτώχειας συνέχισαν να αυξάνονται, ενώ η δημοσιονομική εξυγίανση και η μεταρρύθμιση των αγορών εργασίας εξακολουθούσαν να αποτελούν τις πλέον επείγουσες οικονομικές προτεραιότητες. Η πραγμάτωση της χρηστής διακυβέρνησης, το κράτος δικαίου και η διοικητική ικανότητα συνεχίζουν να αποτελούν τις κυριότερες πολιτικές προκλήσεις, με αρνητικές επιπτώσεις στο επιχειρηματικό περιβάλλον. 2. ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΕΡΗ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΕΡΗ ΠΑΡΟΧΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ: Προς έναν νέο μηχανισμό προενταξιακής βοήθειας για την περίοδο Μετά από εκτενή διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους και εκ των προτέρων αξιολόγηση του μελλοντικού μηχανισμού προενταξιακής βοήθειας, η οποία συνέβαλε σημαντικά στη διαμόρφωση του μελλοντικού μηχανισμού, η Επιτροπή εξέδωσε πρόταση κανονισμού για τον ΜΠΒ ΙΙ στις 7 Δεκεμβρίου 2011, ως μέρος δέσμης μέσων εξωτερικής δράσης. Η πρόταση της Επιτροπής αποσκοπεί στη στενότερη σύνδεση της προενταξιακής βοήθειας με τις προτεραιότητες της πολιτικής για τη διεύρυνση και τη μετάβαση σε μια τομεακή προσέγγιση. Κατά τη διάρκεια του 2012, η πρόταση κανονισμού για τον ΜΠΒ ΙΙ αποτέλεσε αντικείμενο διαλόγου και διαπραγμάτευσης με το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο και οι διαπραγματεύσεις ήταν ακόμη σε εξέλιξη όταν συντάχθηκε παρούσα έκθεση. Παράλληλα, η Επιτροπή άρχισε να επεξεργάζεται το σχέδιο των ειδικών κανόνων εφαρμογής του ΜΠΒ και τα έγγραφα στρατηγικού σχεδιασμού, με σκοπό την ολοκλήρωση του πλαισίου για τον προγραμματισμό και την παροχή της βοήθειας του ΜΠΒ ΙΙ. Δρομολόγησε την διεξαγωγή μελέτης για την εφαρμογή της τομεακής προσέγγισης και συγκρότησε δεόντως εξειδικευμένες ομάδες εργασίας για τις διάφορες πτυχές των τρόπων εφαρμογής του νέου μηχανισμού. Η τομεακή προσέγγιση Καθ όλη τη διάρκεια του 2012 η Επιτροπή συνέχισε τη σταδιακή εφαρμογή της τομεακής προσέγγισης στον προγραμματισμό του επόμενου χρηματοδοτικού μέσου προενταξιακής βοήθειας (ΜΠΒ II) για την περίοδο Η σταδιακή μετάβαση σε μια τομεακή προσέγγιση ήταν αποτέλεσμα της διάσκεψης για τον ΜΠΒ του Οκτωβρίου 2009, με σκοπό να επιτύχει η βοήθεια καλύτερα αποτελέσματα και να έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο και προστιθέμενη αξία. Οι αρχές αυτές είναι πλέον καθοριστικής σημασίας για όλα τα νέα μέσα εξωτερικής δράσης για την περίοδο

5 Η στροφή προς την τομεακή προσέγγιση έχει ιδιαίτερη σημασία σε μια περίοδο κατά την οποία οι δημοσιονομικοί περιορισμοί που αντιμετωπίζουν τα κράτη μέλη και οι διεθνείς χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί απαιτούν αποτελεσματικότερη και βιώσιμη προενταξιακή βοήθεια: μια στρατηγική προσέγγιση του προγραμματισμού που θα βασίζεται στις ανάγκες και τα πλεονεκτήματα των χωρών θα καταστήσει την προενταξιακή διαδικασία αποτελεσματικότερη και περισσότερο προσανατολισμένη στην παραγωγή αποτελεσμάτων. Επιπλέον, μια τέτοια προσέγγιση εξασφαλίζει μεγαλύτερη συνυπευθυνότητα των εθνικών αρχών για τα προγράμματα, διότι η τομεακή προσέγγιση βασίζεται σε εθνικές στρατηγικές, και παράλληλα μεγιστοποιεί τα περιθώρια συμπληρωματικότητας. Αυξάνει τη δυνατότητα μόχλευσης μεταξύ διαφόρων τρόπων ενίσχυσης και συμβάλλει στον εξορθολογισμό της στήριξης μέσω του κατάλληλου επιμερισμού της εργασίας. Η σημασία αυτής της νέας προσέγγισης επιβεβαιώθηκε στη διάσκεψη των ενδιαφερομένων για τον ΜΠΒ που πραγματοποιήθηκε στο Ζάγκρεμπ τον Απρίλιο του 2011 και στα συμπεράσματα της αξιολόγησης της εφαρμογής του τρέχοντος ΜΠΒ. Τα έγγραφα πολυετούς ενδεικτικού σχεδιασμού (ΕΠΕΣ) του ΜΠΒ για τα έτη συντάχθηκαν κατά τρόπο ώστε να αποτυπώνουν αυτή την προσέγγιση, η οποία παράγει περισσότερο στοχευμένα έγγραφα και αποσκοπεί στην καλύτερη ιεράρχηση προτεραιοτήτων και τη μεγαλύτερη στόχευση της βοήθειας. Ήδη στα τέλη του 2011 θεσπίστηκε νέα μέθοδος προγραμματισμού που περιλαμβάνει νέα υποδείγματα και οδηγίες προγραμματισμού, για τον προγραμματισμό των οικονομικών ετών 2012 και Κατά τη διάρκεια του 2012, όλες οι εθνικές αρχές κατέβαλαν συστηματική προσπάθεια να αναλύσουν την ετοιμότητα των τομέων που εντοπίζονται στα αντίστοιχα ΕΠΕΣ, με σκοπό τη μετάβαση προς την τομεακή προσέγγιση. Ως προς αυτό, το 2012 καταβλήθηκε η πρώτη γνήσια προσπάθεια εφαρμογής μιας τομεακής προσέγγισης στις χώρες της διεύρυνσης και χρησίμευσε ως πιλοτική δοκιμή για τις ουσιαστικότερες αλλαγές που θα επέλθουν στο πλαίσιο του ΜΠΒ ΙΙ. Εν τω μεταξύ, η Επιτροπή εξέδωσε σχέδιο κατευθυντήριων γραμμών για την εφαρμογή τομεακής προσέγγισης για την προενταξιακή βοήθεια κατά τη διάρκεια του 2012, οι οποίες θα οριστικοποιηθούν το 2013, για να διευκολύνει τον προγραμματισμό του ΜΠΒ ΙΙ. Το 2013, η Επιτροπή διοργάνωσε επίσης συναντήσεις εργασίας σχετικά με την τομεακή προσέγγιση σε όλες τις δικαιούχους χώρες του ΜΠΒ, ώστε να καταστεί δυνατή η διεξοδική κατανόηση της επίδρασης της τομεακής προσέγγισης για τον προγραμματισμό των κεφαλαίων του ΜΠΒ ΙΙ. Συνεργασία με την κοινότητα των χορηγών για την αποτελεσματικότητα της βοήθειας Το 2012, η Επιτροπή συνέχισε να εφαρμόζει το πρόγραμμα συντονισμού των χορηγών, καταβάλλοντας προσπάθειες να μεγιστοποιηθεί η αποτελεσματικότητα και η διαφάνεια της βοήθειας, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν στο 4ο φόρουμ υψηλού επιπέδου για την αποτελεσματικότητα της βοήθειας στο Μπουσάν, τον Νοέμβριο του 2011, όπου η Επιτροπή συμφώνησε ως προς τη σημασία της τήρησης κοινών αρχών, όπως η αποδοχή των προτεραιοτήτων, η σημασία των αποτελεσμάτων, της διαφάνειας και της λογοδοσίας. Επιπλέον, η κοινότητα των χορηγών, συμπεριλαμβανομένης της Επιτροπής, ανέλαβε τη δέσμευση να βελτιώσει την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα της αναπτυξιακής συνεργασίας και μέσω της διαφάνειας της βοήθειας που χορηγεί. 5

6 Το 2012, η Επιτροπή έλαβε περαιτέρω μέτρα για να εξασφαλιστεί η εναρμόνιση της χρηματοδότησης στο πλαίσιο του μηχανισμού προενταξιακής βοήθειας (ΜΠΒ) με τα διεθνή πρότυπα για τη διαφάνεια της ενίσχυσης. Σύμφωνα με τις δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν το 2012 στη διάσκεψη του Μπουσάν για τη σύμπραξη για αποτελεσματική αναπτυξιακή συνεργασία, το αργότερο έως το τέλος του 2015 θα δημοσιοποιούνται πληροφορίες σχετικά με την επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια (ΕΑΒ) σε τυποποιημένο μορφότυπο. Μέσω της δημοσίευσης των συνόλων δεδομένων με πληροφορίες σε επίπεδο οργάνωσης και δραστηριότητας και σχετικά με τις τρέχουσες και μελλοντικές δαπάνες, η Επιτροπή θα παρέχει στις αρχές των κρατών μελών, στους πολίτες και σε τρίτες χώρες έγκαιρη, περιεκτική και μακροπρόθεσμη πληροφόρηση για τους πόρους που χορηγούνται μέσω της συνεργασίας για την ανάπτυξη. Σύμφωνα με τις συστάσεις του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) στο πλαίσιο της επανεξέτασης της ΕΕ για το 2012 από ομοτίμους της ΕΑΒ 7, η Επιτροπή επανεξέτασε τον τρόπο σχεδιασμού των προγραμμάτων. Η προβλεπόμενη βάσει του ΜΠΒ ΙΙ εφαρμογή της τομεακής προσέγγισης αποσκοπεί στην αποτελεσματικότερη διαχείριση της εξωτερικής βοήθειας, ώστε να καταστεί η προενταξιακή βοήθεια πιο αποτελεσματική, αποδοτική και περισσότερο προσανατολισμένη στην παραγωγή αποτελεσμάτων. Αναμένεται ότι στο μέλλον ο ΜΠΒ θα εξελιχθεί περαιτέρω προς την κατεύθυνση μιας προσέγγισης που θα είναι περισσότερο προσανατολισμένη στην παραγωγή αποτελεσμάτων. Ως προς αυτό, το 2012 συστάθηκε ομάδα εργασίας για να επεξεργαστεί πλαίσιο για δείκτες που πρέπει να χρησιμοποιούνται σε επίπεδο εθνικών στρατηγικών για την παρακολούθηση, αξιολόγηση και επισκόπηση της προόδου και των επιδόσεων. Η Επιτροπή συντονίζει αυτές τις διαδικασίες για να διασφαλισθεί ότι η προενταξιακή βοήθεια είναι σύμφωνη με τις διάφορες πρωτοβουλίες της Επιτροπής, των κρατών μελών, των διεθνών χρηματοπιστωτικών οργανισμών και της ευρύτερης κοινότητας χορηγών, για τη βελτίωση του συντονισμού των χορηγών και της αποτελεσματικότητας της βοήθειας και την επίτευξη αποτελεσμάτων. 3. ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΤΟ 2012 Μετά την υπογραφή της Συνθήκης Προσχώρησης στις 9 Δεκεμβρίου 2011, η Κροατία συνέχισε να εφαρμόζει καθ όλη τη διάρκεια του 2012 μέτρα για να ενισχύσει περαιτέρω την ικανότητά της να τηρεί τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την προσχώρηση στην ΕΕ. Από την 1η Ιουλίου 2013, η Κροατία είναι κράτος μέλος της ΕΕ. 7 Επιτροπή αναπτυξιακής βοήθειας, διεύθυνση συνεργασίας για την ανάπτυξη (DCD-DAC), ΟΟΣΑ 6

7 Το εθνικό πρόγραμμα 8 για τη συνιστώσα Ι του ΜΠΒ, που εγκρίθηκε το 2012, καλύπτει δύο οικονομικά έτη, και συγκεκριμένα τη βοήθεια για τη μεταβατική περίοδο και το κονδύλιο για τη θεσμική ανάπτυξη του 2012, καθώς και το εξαμηνιαίο κονδύλιο για το 2013 (σύμφωνα με την προβλεπόμενη προσχώρηση της Κροατίας στην ΕΕ, την 1η Ιουλίου 2013). Το συνολικό ποσό των πόρων των εθνικών προγραμμάτων του 2012 και 2013 ανερχόταν σε 46,80 εκατ. ευρώ. Η εφαρμογή της χρηματοδοτικής βοήθειας της ΕΕ το 2012 πλαισίωσε αυτές τις εξελίξεις, αφενός, με την παροχή πρόσθετης στήριξης για να ολοκληρωθούν οι μεταρρυθμίσεις και να δημιουργηθούν στους βασικούς τομείς οι αναγκαίες ικανότητες για την τήρηση των υποχρεώσεων που απορρέουν από την προσχώρηση, και συγκεκριμένα στους τομείς του δικαστικού συστήματος και των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της δικαιοσύνης, της ελευθερίας και ασφάλειας, και αφετέρου, με τη συνέχιση των προσπαθειών για να προετοιμαστεί η Κροατία για τη διαχείριση και την εκτέλεση των μετενταξιακών κονδυλίων. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια του 2012, η Κροατία ολοκλήρωσε τις προετοιμασίες της για την άρση των εκ των προτέρων ελέγχων στις δημόσιες συμβάσεις, ώστε να υπάρξει πλήρης αποκέντρωση της διαχείρισης και εκτέλεσης της χρηματοδοτικής βοήθειας της ΕΕ πριν την προσχώρηση. Το 2012, το θετικό θεματολόγιο για τις σχέσεις ΕΕ Τουρκίας προσέδωσε νέα δυναμική που επανέφερε τη διαδικασία προσχώρησης σε θετική τροχιά για πολλούς τομείς, μετά από μια περίοδο στασιμότητας. Το θεματολόγιο αυτό εστιάστηκε σε προσπάθειες που σχετίζονται με τα κοινά συμφέροντα, όπως: η εναρμόνιση με το κεκτημένο η ενίσχυση της συνεργασίας στον τομέα της ενέργειας οι θεωρήσεις, η κινητικότητα και η μετανάστευση εμπορικές συμφωνίες καθώς και η Τελωνειακή Ένωση, για την οποία ξεκίνησε από κοινού με την Παγκόσμια Τράπεζα ειδική μελέτη για να εκτιμηθεί ο συνολικός αντίκτυπός της η εξωτερική πολιτική, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών μεταρρυθμίσεων και των δράσεων για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας η σημαντική αύξηση της συμμετοχής σε προγράμματα της Ένωσης. Η χρηματοδοτική βοήθεια του ΜΠΒ, που ανήλθε συνολικά σε 225,74 εκατ. ευρώ το 2012, εξακολούθησε να στηρίζει τις πολιτικές προτεραιότητες της διαδικασίας προσχώρησης, με έμφαση στο κράτος δικαίου και τον χειρισμό των βασικών μεταρρυθμίσεων όσον αφορά το δικαστικό σύστημα και τα θεμελιώδη δικαιώματα, στο πλαίσιο της συνιστώσας I. Υπήρξαν επίσης θετικές εξελίξεις στη διαχείριση της οικονομικής βοήθειας από τις τουρκικές εθνικές αρχές στο πλαίσιο της αποκεντρωμένης διαχείρισης. Η διαδικασία διαπίστευσης εν όψει της μεταβίβασης των καθηκόντων προκήρυξης διαγωνισμών, ανάθεσης συμβάσεων και οικονομικής διαχείρισης από την κεντρική μονάδα χρηματοδότησης και ανάθεσης συμβάσεων (CFCU) στα καθ ύλην αρμόδια υπουργεία ολοκληρώθηκε με επιτυχία για όλες 8 Για τους σκοπούς της παρούσας έκθεσης, στοιχεία που αναφέρθηκαν στο πλαίσιο εθνικών προγραμμάτων αναφέρονται στις συνιστώσες Ι 7

8 τις επιχειρησιακές δομές στο πλαίσιο των συνιστωσών III και IV του ΜΠΒ. Επίσης, έχει εγκριθεί η μεταβίβαση της διαχείρισης συνιστώσας V του ΜΠΒ σχεδόν σε είκοσι επαρχίες. Καθ όλη τη διάρκεια του 2012, ενισχύθηκε ο διάλογος με τις τουρκικές αρχές για τα θέματα μετανάστευσης και ασύλου καθώς και για την ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων. Διερευνήθηκαν περαιτέρω ευκαιρίες για τη στήριξη της θεσμικής μεταρρύθμισης με τη χρηματοδοτική βοήθεια της ΕΕ. Καταρτίστηκε ένα σύνολο προτάσεων έργων που επανεξετάστηκαν από όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς προγραμματισμού για χρηματοδότηση στο πλαίσιο του ΜΠΒ, και από εξειδικευμένους οργανισμούς των ΗΕ. Συνεχίστηκαν οι προσπάθειες για τη βελτίωση του συστήματος διαχείρισης και ελέγχου από τις τουρκικές αρχές που είναι αρμόδιες για την εφαρμογή των προγραμμάτων ΜΠΒ, αν και απαιτούνται περαιτέρω βελτιώσεις στον προγραμματισμό και την παρακολούθηση του ΜΠΒ. Η επικύρωση της συμφωνίας-πλαισίου του ΜΠΒ με την Ισλανδία ολοκληρώθηκε το 2012, μετά το ψήφισμα του Κοινοβουλίου που εξουσιοδότησε την κυβέρνηση της Ισλανδίας να εγκρίνει τη συμφωνία - πλαίσιο. Το ψήφισμα του Κοινοβουλίου εκδόθηκε στις 18 Ιουνίου 2012, γεγονός που επέτρεψε να εκτελεστούν τα έργα που προγραμματίστηκαν στο πλαίσιο των εθνικών προγραμμάτων του ΜΠΒ για την Ισλανδία. Μετά την έναρξη ισχύος της συμφωνίας-πλαισίου του ΜΠΒ, η εκτέλεση των έργων στο πλαίσιο του εθνικού προγράμματος 2011 του ΜΠΒ ξεκίνησε το δεύτερο εξάμηνο του Το πρόγραμμα του 2011 χρηματοδοτεί επτά έργα. Ο προϋπολογισμός ανέρχεται σε 12 εκατ. ευρώ και εξασφαλίστηκε η ισορροπία μεταξύ των δύο αξόνων προτεραιότητας που έχουν οριστεί στο ΕΠΕΣ: να ενισχυθεί περαιτέρω η ικανότητα της Ισλανδίας να αναλάβει τις υποχρεώσεις του μέλους, με τη στήριξη της ανάπτυξης ικανοτήτων για τη μεταφορά και την εφαρμογή του κεκτημένου, καθώς και να ενισχυθεί η θεσμική ικανότητα της Ισλανδίας στο πλαίσιο της προετοιμασίας της τόσο για τη συμμετοχή της στα διαρθρωτικά και άλλα ταμεία της ΕΕ ταμεία, όσο και για την εκτέλεση των χρηματοδοτήσεων από τα ταμεία αυτά. Το εθνικό πρόγραμμα του 2012 εγκρίθηκε στις 16 Ιουλίου 2012, με στόχο τη στήριξη τριών έργων προϋπολογισμού 12 εκατ. ευρώ. Η εκτέλεση των έργων έχει αρχίσει εν μέρει. Το εθνικό πρόγραμμα 2013 εγκρίθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2012, για ποσό ύψους 10,8 εκατ. ευρώ. Η νέα κυβέρνηση που προέκυψε από τις βουλευτικές εκλογές της 27ης Απριλίου 2013 ανέστειλε τις διαπραγματεύσεις προσχώρησης, έως ότου το Κοινοβούλιο αξιολογήσει την κατάσταση των διαπραγματεύσεων και τις εξελίξεις στην ΕΕ. Οι συνέπειες για το ΜΠΒ είναι υπό εξέταση. Η Επιτροπή δεν προτίθεται να εγκρίνει πρόσθετα έργα στο πλαίσιο του ΜΠΒ πριν αποφασίσει η ισλανδική κυβέρνηση αν θα συνεχίσει ή όχι τη διαδικασία προσχώρησης. Η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας συνέχισε, με τη στήριξη του ΜΠΒ, τις μεταρρυθμίσεις που συνδέονται με την ένταξη, αλλά αντιμετώπισε σοβαρές προκλήσεις κατά τη διάρκεια του 2012 όσον αφορά τον προγραμματισμό και την εφαρμογή της βοήθειας της ΕΕ. Γενικά, η ικανότητα των εθνικών φορέων διαχείρισης του ΜΠΒ εξακολούθησε να είναι άνιση, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται συνεχείς καθυστερήσεις στις δημόσιες συμβάσεις και χαμηλά ποσοστά ανάθεσης συμβάσεων και εκταμιεύσεων. 8

9 Η συνολική συνεισφορά της ΕΕ για τη συνιστώσα Ι του εθνικού προγράμματος του ΜΠΒ ανέρχεται περίπου σε 28 εκατ. ευρώ ετησίως. Το πρόγραμμα εκπονήθηκε και εγκρίθηκε από την Επιτροπή τον Νοέμβριο του 2012 και αποτελείται από πέντε δελτία τομέα και επτά συνδεδεμένα δελτία έργου για τη στήριξη των τομέων της δημόσιας διοίκησης, της δικαιοσύνης, των εσωτερικών υποθέσεων και των θεμελιωδών δικαιωμάτων, της ανάπτυξης του ιδιωτικού τομέα, της γεωργίας και του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής. Ταυτόχρονα εγκρίθηκαν οι νέες χορηγήσεις για τα επιχειρησιακά προγράμματα των συνιστωσών III, IV και V. Η απορρόφηση των διαθέσιμων κονδυλίων από όλες τις συνιστώσες του ΜΠΒ ήταν θέμα στο οποίο έδωσε έμφαση η Επιτροπή, στηρίζοντας τις προσπάθειες των αρχών. Η Επιτροπή διέκοψε προσωρινά τις πληρωμές τον Μάρτιο και εκ νέου στα τέλη του 2012 (ΓΔ Περιφερειακής Πολιτικής, ΓΔ Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ένταξης και ΓΔ Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης), λόγω έλλειψης προσωπικού και ανεπαρκούς ικανότητας διαχείρισης σε βασικές διοικητικές υπηρεσίες, και ιδίως σε εκείνες που ασκούν ελεγκτικά καθήκοντα, όπως η αρχή ελέγχου και η υπηρεσία του εθνικού διατάκτη (ΕΔ). Χάρη στην αποφασιστική δράση της κυβέρνησης, επιτεύχθηκαν σχεδόν εξ ολοκλήρου οι στόχοι στελέχωσης όλων αυτών των φορέων που προβλέπονται στις αντίστοιχες εκτιμήσεις του φόρτου εργασίας για το έτος Οι ανάγκες δημιουργίας ικανοτήτων και ο συσσωρευμένος φόρτος εργασίας εξακολουθούν να δημιουργούν σοβαρά προβλήματα και θα πρέπει να διασφαλισθεί η δέσμευση στο υψηλότερο δυνατό πολιτικό επίπεδο για να επιταχυνθεί η εφαρμογή των προγραμμάτων. Κατά τη διάρκεια του 2012, το Μαυροβούνιο ολοκλήρωσε με επιτυχία τον προγραμματισμό της υπόλοιπης προενταξιακής βοήθειας για τα δύο τελευταία έτη του τρέχοντος δημοσιονομικού πλαισίου. Τα εθνικά προγράμματα της συνιστώσας I Βοήθεια κατά τη μεταβατική περίοδο και θεσμική ανάπτυξη συνέχισαν να αποτελούν σημαντικό στοιχείο της χρηματοδότησης του ΜΠΒ (21,28 εκατ. ευρώ) και να στηρίζουν βασικούς τομείς μεταρρυθμίσεων σύμφωνα με προηγούμενα προγράμματα. Η έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, που αποφασίστηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Ιούνιο του 2012, αντανακλούσε και επιβεβαίωσε τη σημασία και την αποτελεσματικότητα της υλοποίησης των έργων της συνιστώσας Ι του ΜΠΒ από την αντιπροσωπεία της ΕΕ στο Μαυροβούνιο. Σε σύγκριση με τα κεφάλαια των συνιστωσών I και II του ΜΠΒ, το μεγαλύτερο μέρος των κονδυλίων του ΜΠΒ το 2012 και το 2013 προοριζόταν για την προετοιμασία της εφαρμογής της πολιτικής συνοχής και της γεωργικής πολιτικής της ΕΕ στους τομείς του περιβάλλοντος, των μεταφορών, της κοινωνικής ανάπτυξης και της γεωργίας και αγροτικής ανάπτυξης, δηλαδή των συνιστωσών III, IV και V. Πράγματι, με τη χορήγηση του καθεστώτος υποψήφιας χώρας από το 2010, οι βασικές επενδύσεις έχουν προγραμματιστεί με την έγκριση των αντίστοιχων επιχειρησιακών προγραμμάτων για την περίοδο , στο πλαίσιο της συνιστώσας ΙΙΙ (22,24 εκατ. ευρώ) και της συνιστώσας IV (5,58 εκατ. ευρώ), με εξαίρεση τη συνιστώσα V για την οποία η έγκριση του προγράμματος του μέσου προενταξιακής βοήθειας για την αγροτική ανάπτυξη (IPARD) αναβλήθηκε έως το

10 Τέλος, οι αρχές του Μαυροβουνίου έχουν σημειώσει ικανοποιητική πρόοδο καθ όλη τη διάρκεια του έτους όσον αφορά την προετοιμασία για την ανάθεση της διαχείρισης, ιδίως με την υποβολή της δέσμης μέτρων εφαρμογής για τις συνιστώσες I και II τον Ιούλιο του Κατά τη διάρκεια του 2012, η χρηματοδοτική βοήθεια της ΕΕ είχε στρατηγική σημασία για την Αλβανία, δεδομένου ότι χορηγήθηκε ποσό περίπου 95 εκατ. ευρώ στις συνιστώσες Ι και ΙΙ, με σκοπό την ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας ορισμένων οργανισμών και τη στήριξη της κοινωνικής, περιβαλλοντικής και οικονομικής ανάπτυξης. Τα έργα που είναι σε εξέλιξη στους τομείς της δικαιοσύνης, της μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης και της καταπολέμηση της διαφθοράς έχουν σημειώσει πρόοδο. Χάρη στη στρατηγική στήριξη της ΕΕ, βελτιώθηκαν οι ικανότητες των υπηρεσιών επιβολής του νόμου, οι οποίες παράγουν συγκεκριμένα αποτελέσματα στην καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος. Συνεχίστηκε η παροχή στήριξης σε καθ ύλην αρμόδια υπουργεία και κρατικούς οργανισμούς μέσω έργων τεχνικής βοήθειας, με αποτέλεσμα να εκδοθούν πολλές νομοθετικές πράξεις για την εναρμόνιση με το κεκτημένο της ΕΕ. Υπάρχουν, ωστόσο, προβλήματα στην εκτέλεση των έργων υποδομής, κυρίως λόγω της έλλειψης συντονισμού ανάμεσα στα αρμόδια υπουργεία και μεταξύ εθνικών και τοπικών θεσμικών φορέων, γεγονός που έχει επίπτωση στη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των έργων. Η κατάσταση αυτή ανάγκασε την Επιτροπή να ζητήσει τη δημιουργία ενός διοργανικού μηχανισμού συντονισμού του ΜΠΒ για να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα των έργων. Η Αλβανία έχει καταβάλει ουσιαστικές προσπάθειες σε σχέση με την προετοιμασία για την αποκεντρωμένη διαχείριση των κεφαλαίων του ΜΠΒ. Απαιτούνται πρόσθετες στοχευμένες δράσεις για να εξασφαλιστεί ότι το σύστημα αποκεντρωμένης διαχείρισης πληροί όλες τις απαιτήσεις που ορίζονται στο κανονιστικό πλαίσιο του ΜΠΒ. Εάν, ωστόσο, πληρούνται οι όροι, η ανάθεση της διαχείρισης μπορεί να επιτευχθεί σύντομα. Ενόψει αυτής της διαπίστευσης, οι αλβανικές αρχές οφείλουν να λάβουν όλα τα αναγκαία μέτρα για να εξασφαλιστεί η σταθερότητα όσον αφορά τις θέσεις των δημοσίων υπαλλήλων που εκπαιδεύτηκαν για τη διαχείριση των κονδυλίων του ΜΠΒ. Η Σερβία έλαβε το καθεστώς της υποψήφιας χώρας το 2012 και συνέχισε την εντατική προετοιμασία για την εισαγωγή συστήματος αποκεντρωμένης εφαρμογής (ΣΑΕ) για τη διαχείριση των κονδυλίων του ΜΠΒ. Η χορηγηθείσα το 2012 συνεισφορά της ΕΕ για τη συνιστώσα Ι του ΜΠΒ ανήλθε σε 170,60 εκατ. ευρώ. Μετά από θετική αξιολόγηση της συμμόρφωσης που πραγματοποίησε ανεξάρτητος ελεγκτής, ολοκληρώθηκε η εθνική διαπίστευση και το 2012 κοινοποιήθηκαν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή οι δέσμες μέτρων διαπίστευσης και για τις τέσσερις συνιστώσες του ΜΠΒ (I, II, III και IV). Εν τω μεταξύ, η Επιτροπή αποφάσισε να μην προβεί στο άνοιγμα των συνιστωσών III και IV στο πλαίσιο των τρεχουσών δημοσιονομικών προοπτικών Ελεγκτές της Γενικής Διεύθυνσης Διεύρυνσης πραγματοποίησαν τον Νοέμβριο του 2012 μια πρώτη αποστολή ελέγχου για τις συνιστώσες I και II. Αναμένεται να πραγματοποιηθεί η ανάθεση της διαχείρισης για τις εν λόγω συνιστώσες στη Σερβία κατά τη διάρκεια του

11 Το 2012, η Επιτροπή προγραμμάτισε για τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη τα κονδύλια για το ΜΠΒ του 2012 και το ΜΠΒ του 2013 στο πλαίσιο της συνιστώσας I σε μια ενιαία πράξη, με τη διάθεση ποσού 84,77 εκατ. ευρώ στο πλαίσιο του εθνικού προγράμματος του Αυτό αποτέλεσε διαφοροποίηση σε σχέση με τα προηγούμενα έτη, για τα οποία η Επιτροπή προγραμμάτιζε ένα πρόγραμμα ανά έτος. Η νέα προσέγγιση παρουσιάζει το πλεονέκτημα ότι οι προγραμματισμένες παρεμβάσεις τηρούν έναν πιο μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, έτσι ώστε να εξασφαλίζονται η συνέχεια και οικονομίες κλίμακας. Αν και υπήρξε διεξοδική προετοιμασία της διαδικασίας προγραμματισμού, η οποία ξεκίνησε με συνεδριάσεις σε πολιτικό επίπεδο, σημειώθηκαν σημαντικές καθυστερήσεις στον προγραμματισμό, όπως και τα προηγούμενα έτη, λόγω των εσωτερικών δυσκολιών της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης να επιτύχει συμφωνία σχετικά με τα στάδια του προσδιορισμού και της διαμόρφωσης των έργων. Η Επιτροπή έχει ενθαρρύνει τις αρχές να θεσπίσουν έναν αποτελεσματικό μηχανισμό συντονισμού μεταξύ του κράτους και των δύο οντοτήτων για να αντιμετωπιστούν οι εν λόγω δυσκολίες. Παρά τα προβλήματα του προγραμματισμού και της εκτέλεσης της βοήθειας του ΜΠΒ, ορισμένα έργα παρήγαγαν ικανοποιητικά αποτελέσματα και αισθητό αντίκτυπο, ιδίως στον τομέα των εσωτερικών υποθέσεων και στη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης. Βελτιώθηκε σημαντικά το ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης των συνόρων και η ενίσχυση για την ανάπτυξη του τομέα του τουρισμού και τη στήριξη των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων συνέβαλε στη δημιουργία και τη διασφάλιση απασχόλησης. Η εφαρμογή της βοήθειας της ΕΕ στο Κοσσυφοπέδιο υπερέβη τους δημοσιονομικούς της στόχους τόσο σε όρους συμβάσεων όσο και πληρωμών. Η προετοιμασία του ετήσιου προγράμματος 2012 του ΜΠΒ για το Κοσσυφοπέδιο έχει ολοκληρωθεί, με τη διάθεση ποσού 63,2 εκατ. ευρώ. Το ετήσιο πρόγραμμα για το 2013 εκπονήθηκε και εγκρίθηκε από την επιτροπή του ΜΠΒ τον Νοέμβριο του 2012, με στόχο να εγκριθεί στις αρχές του Η συμμετοχή του Κοσσυφοπεδίου στο πρόγραμμα διασυνοριακής συνεργασίας (ΔΣΣ) του ΜΠΒ ήταν ικανοποιητική το 2012 και οι συμβάσεις χρηματοδότησης για το 2011 υπεγράφησαν και για τα τρία προγράμματα διασυνοριακής συνεργασίας (με την Αλβανία, την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και το Μαυροβούνιο, αντίστοιχα). Η πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων για το πρόγραμμα ΔΣΣ Κοσσυφοπεδίου-Αλβανίας ξεκίνησε τον Ιούνιο του Τον Μάρτιο του 2012, οργανώθηκε με φορείς της κοινωνίας των πολιτών συνεδρίαση διαβούλευσης, στην οποία η κυβέρνηση παρουσίασε τα προτεινόμενα έργα στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και επέτρεψε τη διεξαγωγή διαλόγου. Ήταν η πρώτη φορά που παρόμοια διαβούλευση πραγματοποιήθηκε στο Κοσσυφοπέδιο σε πρώιμο στάδιο της διαδικασίας προγραμματισμού του ΜΠΒ. Περιφερειακή συνεργασία και προγράμματα Η περιφερειακή συνεργασία στη Νοτιοανατολική Ευρώπη σημείωσε σημαντική πρόοδο κατά τα τελευταία έτη, ιδίως στους τομείς του εμπορίου, των στατιστικών, της ενέργειας και των 11

12 μεταφορών, της συνεργασίας για τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης και της πολιτικής προστασίας. Το μεγαλύτερο μέρος της ενίσχυσης του ΜΠΒ στους δικαιούχους παρέχεται μέσω των εθνικών προγραμμάτων. Ωστόσο, περίπου το 9% των διαθέσιμων κονδυλίων χορηγείται μέσω προγραμμάτων πολλαπλών δικαιούχων (ΠΔ). Τα προγράμματα αυτά συμπληρώνουν τα εθνικά προγράμματα και ενισχύσουν τις πολυμερείς σχέσεις στα Δυτικά Βαλκάνια και την Τουρκία σε τομείς που κρίθηκε ότι έχουν αποφασιστική σημασία για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και τη σταθερότητα στην περιοχή. Οι τομείς παρέμβασης εξετάζονται μόνο μέσω της βοήθειας ΠΔ, όταν υπάρχει σαφής ανάγκη για περιφερειακή συνεργασία ή οριζόντια δράση, παραδείγματος χάρη με την αντιμετώπιση των διασυνοριακών προβλημάτων ή την αύξηση της αποτελεσματικότητας μέσω της καθιέρωσης εναρμονισμένων προσεγγίσεων, της αξιοποίησης των υφιστάμενων μέσων ή της διευκόλυνσης δικτύων εμπειρογνωμόνων. Κατά το 2012, η ενδεικτική χρηματοδότηση γι αυτές τις παρεμβάσεις ανήλθε περίπου σε 222,06 εκατ. ευρώ για τη συνιστώσα I. Ένα περιφερειακό έργο για την προώθηση της χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευσης έχει επιλεγεί ως μία από τις προτεραιότητες στον τομέα της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων, περιλαμβανομένων των θεμελιωδών δικαιωμάτων και των ευάλωτων ομάδων, ενώ ένα περιφερειακό έργο για την ενίσχυση της προστασίας μαρτύρων ενισχύει την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και της διαφθοράς. Τα ζητήματα της επιστροφής προσφύγων και της εξεύρεσης βιώσιμων λύσεων στέγασης αντιμετωπίζονται μέσω του περιφερειακού προγράμματος στέγασης στο πλαίσιο της διαδικασίας του Σεράγεβο, σημαντικότερος χρηματοδότης του οποίου είναι η ΕΕ. Δίνεται ιδιαίτερη προσοχή σε έργα που βοηθούν τους δικαιούχους να ξεπεράσουν την οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση και να στηρίξουν τη διαφαινόμενη οικονομική ανάκαμψη μέσω της συνέχισης της χρηματοδοτικής στήριξης, κατά προτεραιότητα σε επενδύσεις στις υποδομές, σε στενή συνεργασία με διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς (ΔΧΟ). Οι επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση αποσκοπούν στην επίτευξη διατηρήσιμης οικονομικής ανάπτυξης και την πλαισίωση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Στους τομείς του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής, έχει επιλεγεί ένα περιφερειακό έργο για την ενίσχυση της συνεργασίας στον τομέα της πολιτικής προστασίας στα Δυτικά Βαλκάνια και την Τουρκία. Για τη στήριξη των μεταρρυθμίσεων και της περιφερειακής συνεργασίας στον τομέα της εκπαίδευσης, θα συνεχιστεί η προηγούμενη πρακτική του προγράμματος πολλαπλών δικαιούχων 2012 του ΜΠΒ και θα στηριχθούν οι Δράσεις 1 και 2 του Erasmus Mundus, καθώς και το πρόγραμμα «Νεολαία σε δράση» στον τομέα της κοινωνικής ανάπτυξης. Όσον αφορά τη στήριξη της κοινωνίας των πολιτών, το 2012 υπεγράφησαν 18 συμφωνίες-πλαίσια εταιρικής σχέσης, με περισσότερους από 170 οργανισμούς από την περιοχή και την Ευρώπη, σε διάφορους τομείς προτεραιότητας, όπως η καταπολέμηση της διαφθοράς, η ενέργεια, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ασφάλεια, το περιβάλλον και οι φυσικοί πόροι. 4. ΕΣΤΙΑΣΗ ΣΕ ΒΙΩΣΙΜΕΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ, ΣΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ 12

13 Όλες οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων αντιμετωπίζουν σημαντικά οικονομικά και χρηματοπιστωτικά προβλήματα. Η ανάγκη διασφάλισης ολοκληρωμένης, έξυπνης, διατηρήσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, στηριζόμενης στη χρηστή διακυβέρνηση για την ανάπτυξη, αναγνωρίστηκε από τους υπουργούς της διαδικασίας για τη συνεργασία στη Νοτιοανατολική Ευρώπη (SEECP), όταν, τον Νοέμβριο του 2012, ενέκριναν στα Τίρανα το Όραμα για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη (ΝΑΕ) με ορίζοντα το Πρόκειται για εποικοδομητική προσέγγιση από τις χώρες της περιοχής για την αντιμετώπιση των σημερινών προκλήσεων στο πλαίσιο μιας περιφερειακής προοπτικής. Η χρηστή δημόσια διακυβέρνηση είναι ένα από τα πολιτικά κριτήρια προσχώρησης και περιλαμβάνει διαστάσεις που υπερβαίνουν τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης (ΜΔΔ), όπως η πολιτική σταθερότητα και ο σεβασμός των δημοκρατικών αρχών, η αποτελεσματικότητα του κρατικού μηχανισμού, η χρηστή διαχείριση των δημόσιων οικονομικών και ο σεβασμός του κράτους δικαίου. Γι αυτό τον λόγο, η Επιτροπή αναμένει από όλες τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων να θεσπίσουν ουσιαστικές και περιεκτικές εθνικές στρατηγικές που θα αποτελέσουν τομείς προτεραιότητας για χρηματοδοτική στήριξη στο πλαίσιο του επόμενου μηχανισμού προενταξιακής βοήθειας (ΜΠΒ II). Προς τον σκοπό αυτό, χορηγείται ουσιαστική ενίσχυση από το περιφερειακό πρόγραμμα SIGMA (στήριξη για τη βελτίωση της διακυβέρνησης και της διαχείρισης) του ΟΟΣΑ, που ενισχύθηκε περαιτέρω με την προσφάτως εγκριθείσα ανάθεση για την ανάπτυξη νέων αξιολογήσεων ανά χώρα και την υποβολή εθνικών σχεδίων δράσης, για να αναλυθεί κατά πόσο και με ποιον τρόπο εφαρμόζονται αποτελεσματικά οι εθνικές μεταρρυθμίσεις. Ο στόχος υπερβαίνει την παρακολούθηση του νομικού πλαισίου και συνίσταται στην ανάπτυξη ολοκληρωμένης προσέγγισης του ζητήματος της ΜΔΔ, η οποία θα επιτρέψει στην Επιτροπή να χρησιμοποιήσει τους διαθέσιμους πόρους με πιο συνεπή, αποδοτικό και βιώσιμο τρόπο και θα προσδώσει μεγαλύτερη συνοχή στον πολιτικό διάλογο. Για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική μέτρηση των επιδόσεων σύμφωνα με τον κανονισμό του ΜΠΒ ΙΙ, το SIGMA θα καθορίσει επίσης πρότυπα δημόσιας διοίκησης τα οποία θα χρησιμεύσουν ως σημείο αναφοράς για τη μέτρηση της προόδου και την καλύτερη καθοδήγηση του πολιτικού διαλόγου υψηλού επιπέδου που διεξάγεται με τις χώρες όσον αφορά τη ΜΔΔ. Η λειτουργία του SIGMA συνδέεται στενά και συμπληρώνεται με την περιφερειακή σχολή δημόσιας διοίκησης (ReSPA). Στην ιδανική περίπτωση, αυτό θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη μιας κοινής προσέγγισης για τη ΜΔΔ στην περιοχή, η οποία θα διευκόλυνε τον συντονισμό των προσπαθειών και των δραστηριοτήτων όχι μόνο σε εθνικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο χορηγών βοήθειας. Ωστόσο, η ReSPA πρέπει να κατοχυρώσει την περιφερειακή της νομιμοποίηση ως πλατφόρμας ΜΔΔ για πολιτικό διάλογο υψηλού επιπέδου και να εδραιώσει την αναγνώριση του ποιοτικού ρόλου της ως παρόχου κατάρτισης για ανώτερα διευθυντικά στελέχη. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, η ReSPA καταβάλλει συμπληρωματικές προσπάθειες για να εδραιώσει τον ρόλο της στους ακόλουθους τομείς: 13

14 i) αύξηση της ευαισθητοποίησης για τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης σε κάθε συμμετέχουσα χώρα, με την παροχή ενός δικτύου διαλόγου και επανεξέτασης από ομότιμους φορείς ii) διευκόλυνση της ανταλλαγής των εθνικών στρατηγικών και σχετικής εμπειρίας όσον αφορά τη βελτίωση της δημόσιας διοίκησης σε όλα τα επίπεδα iii) παροχή κατάρτισης για την ενίσχυση της ικανότητας των δημόσιων υπαλλήλων των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, με εστίαση στην κατάρτιση εκπαιδευτών και υψηλόβαθμων υπαλλήλων, που θα εξασφάλιζε τον μεγαλύτερο δυνατό αντίκτυπο. Οι συμμετέχουσες χώρες έχουν, ωστόσο, ευθύνη να διασφαλίσουν τον αντίκτυπο του έργου της ReSPA με την κατάλληλη αξιοποίηση των διδαγμάτων, μεταξύ άλλων, από την εμπειρία που αποκτήθηκε κατά την προετοιμασία της προσχώρησης της Κροατίας στην ΕΕ. 5. ΤΕΧΝΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Το 2012, ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων απέδειξε την ευελιξία του μέσου TAIEX. Αυξάνεται η χρήση της μεσοπρόθεσμης τεχνικής βοήθειας και μιας σειράς από κοινού συμφωνημένων βραχυπρόθεσμων παρεμβάσεων. Η προσέγγιση αυτή ακολουθήθηκε κατά κύριο λόγο στους τομείς της γεωργίας και της ασφάλειας των τροφίμων, καθώς και για την παροχή βοήθειας στην Ισλανδία, το Κοσσυφοπέδιο και την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Το TAIEX στήριξε επίσης την αξιολόγηση της συμμόρφωσης του Μαυροβουνίου με το κεκτημένο της ΕΕ, την αποκαλούμενη διεξοδική εξέταση, που αποτελεί σημαντικό στοιχείο της διαδικασίας προσχώρησης στην ΕΕ. Σύμφωνα με την τάση που καταγράφεται από το 2005, το 2012 περίπου δημόσιοι υπάλληλοι από δικαιούχους χώρες υπήρξαν αποδέκτες του TAIEX. Η βοήθεια του TAIEX ωφέλησε κατά κύριο λόγο την Τουρκία, την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, την Κροατία και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, με τη συμμετοχή περίπου πέντε χιλιάδων Τούρκων (4.767) και άνω των τριών χιλιάδων ατόμων από καθεμία από τις τρεις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων (3.431, και αντίστοιχα). Η τοπική διοικητική διευκόλυνση (ΤΔΔ) προωθεί την αύξηση της ευαισθητοποίησης στις τοπικές και περιφερειακές αρχές των Δυτικών Βαλκανίων. Διοργανώθηκαν 14 εκδηλώσεις ΤΔΔ, προς όφελος περίπου 400 εκπροσώπων τοπικών και περιφερειακών διοικήσεων. Η κινητήρια δύναμη του TAIEX έγκειται στην εμπειρογνωμοσύνη που παρέχουν υπάλληλοι της δημόσιας διοίκησης κρατών μελών της ΕΕ. Το 2012, αξιοποιήθηκαν οι γνώσεις και οι ικανότητες σχεδόν εμπειρογνωμόνων, που κρίθηκαν γενικά ως εξαιρετικές από τους συμμετέχοντες. Το 2012, ο στόχος αυτός επιτεύχθηκε όσον αφορά τη μεγάλη πλειονότητα των εκδηλώσεων το 99 % των συμμετεχόντων που απάντησαν ανέφεραν ότι η εκδήλωση του TAIEX την οποία παρακολούθησαν τους επέτρεψε να βελτιώσουν τις γνώσεις τους. Για τη μέτρηση τόσο της αποτελεσματικότητας όσο και του τελικού αντίκτυπου της βοήθειας που παρέχει το TAIEX, έχει τεθεί σε εφαρμογή ένα νέο σύστημα αξιολόγησης. Έξι μήνες μετά την πραγματοποίηση μιας εκδήλωσης, καλούνται οι υποψήφιοι να υποβάλουν μια συνοπτική, ηλεκτρονική έκθεση σχετικά με την ειδική βοήθεια που τους παρασχέθηκε. 14

15 6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Το 2012 πραγματοποιήθηκε ένα σημαντικό βήμα για να αποκτήσει η βοήθεια που χορηγείται στις χώρες της διεύρυνσης περισσότερο στρατηγικό χαρακτήρα και να προσανατολίζεται περισσότερο στην προσχώρηση, ως αναπόσπαστο στοιχείο της στρατηγικής για τη διεύρυνση. Το προταθέν από την Επιτροπή πλαίσιο νομικού και στρατηγικού σχεδιασμού για τη χορήγηση της προενταξιακής βοήθειας από το 2014 και μετέπειτα θα ενισχύσει τη σύνδεσή της με την παρακολούθηση της πολιτικής κατάστασης και την υποβολή εκθέσεων, θέτοντας σε εφαρμογή ένα πλαίσιο για την παραγωγή απτών αποτελεσμάτων, την επίτευξη του επιθυμητού αντικτύπου και την επιβράβευση των επιδόσεων. Με αυτόν τον τρόπο, θα αυξηθεί ακόμη περισσότερο η προστιθέμενη αξία των κονδυλίων της ΕΕ που διατίθενται στις χώρες της διεύρυνσης, μέσω της δημιουργίας ισχυρότερων κινήτρων για τον μετασχηματισμό των κοινωνιών, των νομικών συστημάτων και των οικονομιών τους, προς το αμοιβαίο όφελος της Ένωσης και των δικαιούχων χωρών του ΜΠΒ και των πολιτών τους. Κατάσταση εφαρμογής της χρηματοδοτικής βοήθειας του ΜΠΒ στις 31 Δεκεμβρίου 2012, ως ποσοστό του συνόλου των διατεθέντων κονδυλίων ( ): Οι ακόλουθοι πίνακες παρουσιάζουν το σύνολο των χορηγήσεων του ΜΠΒ από το 2007 έως το 2012, σε εκατομμύρια ευρώ, ανά δικαιούχο χώρα και ανά συνιστώσα για τις υποψήφιες χώρες και τις δυνάμει υποψήφιες χώρες. Τα στοιχεία λαμβάνουν υπόψη τις μεταφορές που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ των συνιστωσών Ι και ΙΙ κατά τη διάρκεια του

16 Την 31η Δεκεμβρίου 2012, συνιστώσα I του ΜΠΒ υπό τη διαχείριση της ΓΔ Διεύρυνσης 9 : Σε εκατ. ευρώ Διατεθέντα Συμβάσεις Ποσοστό Καταβληθέντα Ποσοστό Κροατία 242,08 205,93 85,07 % 137,85 56,94 % Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας 202,18 131,25 64,92 % 78,69 38,92 % Ισλανδία 24,00 10,04 41,83 % 3,41 14,19 % Μαυροβούνιο 152,04 106,14 69,81 % 90,43 59,48 % Τουρκία 1.390, ,61 99,01 % 772,50 55,56 % Αλβανία 430,01 299,24 69,59 % 169,72 39,47 % Βοσνία- Ερζεγοβίνη 474,60 248,99 52,46 % 159,35 33,58 % Κοσσυφοπέδιο 538,30 429,91 79,87 % 285,09 52,96 % Σερβία 1028,99 760,06 73,86 % 541,33 52,61 % Σύνολο 4.482, ,17 79,60 % 2.238,37 49,93 % 9 Η Κροατία, η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και η Τουρκία ωφελήθηκαν από την αποκεντρωμένη διαχείριση, η οποία συνίσταται στην ανάθεση της εκτέλεσης των διατεθέντων κονδυλίων της ΕΕ στο Υπουργείο Οικονομικών της δικαιούχου χώρας, το οποίο είναι υπεύθυνο για τη διαχείριση των πραγματικών συμβάσεων και πληρωμών. 16

17 Στις 31 Δεκεμβρίου 2012, συνιστώσα ΙΙ του ΜΠΒ υπό τη διαχείριση της ΓΔ Διεύρυνσης: Σε εκατ. ευρώ Διατεθέντα Συμβάσεις Ποσοστό Καταβληθέντα Ποσοστό Κροατία 15,02 10,32 68,71 % 6,75 44,94 % Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας 16,22 4,13 25,46 % 3,10 19,11 % Μαυροβούνιο 18,10 9,83 54,31 % 7,11 39,28 % Τουρκία 6,93 6, % 1,69 24,39 % Αλβανία 21,77 8,16 37,48 % 5,76 26,46 % Βοσνία- Ερζεγοβίνη 15,12 7,50 49,60 % 5,88 38,87 % Κοσσυφοπέδιο 4,80 0,17 3,47 % 0,09 1,96 % Σερβία 18,97 12,11 63,85 % 9,00 47,44 % Σύνολο 116,93 59,15 50,59 % 39,38 33,68 % 17

18 Την 31η Δεκεμβρίου 2012, συνιστώσα II του ΜΠΒ, υλοποιηθείσα από τη ΓΔ Περιφερειακής Πολιτικής: Σε εκατ. ευρώ Διατεθέντα Καταβληθέντα Ποσοστό Αδριατική 205,66 59,45 28,9 % Σλοβενία-Κροατία 35,75 16,24 45,4 % Ουγγαρία-Κροατία 43,90 19,85 45,2 % Ουγγαρία-Σερβία 41,96 22,96 54,7 % Ρουμανία-Σερβία 44,47 18,43 41,4 % Βουλγαρία-Σερβία 26,26 9,15 34,8 % Βουλγαρία-Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας 14,99 5,64 37,6 % Βουλγαρία-Τουρκία 22,83 7,85 34,4 % Ελλάδα-Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας 12,60 6,08 48,3 % Ελλάδα-Αλβανία 9,47 4,62 48,8 % Σύνολο 457,89 170,27 37,19 % Την 31η Δεκεμβρίου 2012, συνιστώσα III του ΜΠΒ, υλοποιηθείσα από τη ΓΔ Περιφερειακής Πολιτικής: Σε εκατ. ευρώ Διατεθέντα Καταβληθέντα Ποσοστό Κροατία 329,68 88,64 26,9 % Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας 199,93 48,15 24,1 % Τουρκία 1.747,58 519,29 29,7 % Μαυροβούνιο 22, % Σύνολο 2.299,43 656,08 28,5 % 18

19 Την 31η Δεκεμβρίου 2012, συνιστώσα IV του ΜΠΒ, υλοποιηθείσα από τη ΓΔ Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ένταξης: Σε εκατ. ευρώ Διατεθέντα Καταβληθέντα Ποσοστό Κροατία 85,88 35,02 41 % Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας 33,50 10,33 31 % Τουρκία 382,9 109,48 28,6 % Μαυροβούνιο 2, % Σύνολο 403,18 96,32 23,9 % Την 31η Δεκεμβρίου 2012, συνιστώσα V του ΜΠΒ, υλοποιηθείσα από τη ΓΔ Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης: Σε εκατ. ευρώ Διατεθέντα Καταβληθέντα Ποσοστό Κροατία 129,90 30,08 23,16 % Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας 63,49 11,33 17,8 % Τουρκία 650,38 81,25 12,5 % Σύνολο 843,77 122,66 14,5 % 19