Health-related quality of life of orthognathic patients: a systematic review of measurement instruments

Transcript

1 Η σχετιζόμενη με την υγεία ποιότητα ζωής των ορθογναθικών ασθενών: συστηματική ανασκόπηση των εργαλείων αξιολόγησης Ελευθέριος Γ. Κακλαμάνος, 1 Θάλεια Μπελλάλη 2 1 Επιστημονικός Συνεργάτης, Εργαστήριο Ορθοδοντικής, Τμήμα Οδοντιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. 2 Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Νοσηλευτικής, Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης. Health-related quality of life of orthognathic patients: a systematic review of measurement instruments Eleftherios G. Kaklamanos, 1 Thaleia Bellali 2 1 Research Associate, Department of Orthodontics, School of Dentistry, Faculty of Health Sciences, Aristotle University of Thessaloniki, Thessaloniki, Greece. 2 Associate Professor, Department of Nursing, Alexander Technological Educational Institute of Thessaloniki, Greece. ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΣΚΟΠΟΣ: Να παρουσιαστούν τα ψυχομετρικά πιστοποιημένα εργαλεία που έχουν χρησιμοποιηθεί στη διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία για την προοπτική διερεύνηση της σχετιζόμενης με την υγεία ποιότητα ζωής (Health-Related Quality of Life - HRQoL) ασθενών που υποβάλλονται σε συνδυασμό ορθοδοντικής θεραπείας και γναθοχειρουργικής επέμβασης. ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ: Πραγματοποιήθηκε συστηματική και αναλυτική βιβλιογραφική αναζήτηση σε 16 σχετικές ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων, άρθρων δημοσιευμένων ως το Σεπτέμβριο του Από την αναζήτηση όλων των τύπων μελετών, στις οποίες αξιολογήθηκε η HRQoL ασθενών πριν και μετά την αντιμετώπισή τους με ορθογναθική χειρουργική, προέκυψαν 4127 αναφορές. Μετά την αξιολόγησή τους, 16 προοπτικές μελέτες θεωρήθηκαν κατάλληλες για να συμπεριληφθούν στην παρούσα συστηματική ανασκόπηση ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Στις μελέτες που εντοπίστηκαν, χρησιμοποιήθηκαν τα εξής ψυχομετρικά πιστοποιημένα εργαλεία για την αξιολόγηση της HRQoL: SF-36v1 (Short-Form-36 Health Survey version 1), SIP (Sickness Impact Profile), WHOQOL-BREF (World Health Organization Quality of Life - BREF, OHIP-14 (Oral ABSTRACT OBJECTIVE: To present the psychometrically validated instruments that have been used in the international scientific literature for the prospective investigation of Health-Related Quality of Life (HRQoL) in patients undergoing combined orthodontic treatment and orthognathic surgery. MATERIAL AND METHOD: A systematic and comprehensive literature search was conducted in 16 relevant electronic databases, for articles published until September 2014, which evaluated HRQoL of patients before and after treatment with orthognathic surgery. After evaluation of the 4127 references retrieved, 16 prospective studies were considered appropriate for inclusion in the systematic review. RESULTS: In the identified studies, the following psychometrically validated instruments for HRQoL measurements were used: SF-36v1 (Short Form-36 Health Survey version 1), SIP (Sickness Impact Profile), WHOQOL-BREF (World Health Organization Quality of Life-BREF), OHIP-14 (Oral Health Impact Profile-14) and OQoLQ (Orthognathic Quality of Life Questionnaire). The latter two were used in the majority of studies. CONCLUSIONS: The present systematic recording of validated HRQoL instruments used in orthognath- Ελληνικη Ορθοδοντικη Επιθεωρηση 2014 ñ ΤΟΜΟΣ 17 ñ ΤΕΥΧΟΣ 1 & 2 69

2 Quality of Life in orthognathic surgery Hellenic Orthodontic Review Health Impact Profile-14) και OQoLQ (Orthognathic Quality of Life Questionnaire). Τα δύο τελευταία χρησιμοποιήθηκαν στην πλειοψηφία των μελετών. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Η συστηματική καταγραφή των πιστοποιημένων εργαλείων για την προοπτική καταγραφή της HRQoL στους ορθογναθικούς ασθενείς έδειξε ένα περιορισμένο ακόμα, αλλά διαρκώς αυξανόμενο ερευνητικό ενδιαφέρον και αποτελεί την απαρχή ενός καταλόγου αναφοράς, στον οποίο θα μπορούν να ανατρέξουν οι ερευνητές προκειμένου να επιλέξουν το πιο κατάλληλο ερωτηματολόγιο αξιολόγησης της HRQoL στο αντικείμενο αυτό, τόσο για κλινικούς, όσο και για ερευνητικούς σκοπούς. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: Σχετιζόμενη με την υγεία ποιότητα ζωής, στοματική υγεία, ορθογναθική χειρουργική, ψυχομετρικά εργαλεία Ελλ Ορθοδ Επιθ 2014;17: Παρελήφθη: Έγινε δεκτή: ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η «σχετιζόμενη με την υγεία ποιότητα ζωής» (Health-Related Quality of Life-HRQoL) αποτελεί μία πολυπαραγοντική έννοια, μέρος της ευρύτερης έννοιας της «ποιότητας ζωής» (Quality of Life QoL), η οποία αναφέρεται στην αντίληψη της θετικής ή της αρνητικής διάστασης που λαμβάνουν οι διάφορες σωματικές, συναισθηματικές, ψυχολογικές, κοινωνικές και γνωστικές λειτουργίες του ατόμου κάτω από την επίδραση της σωματικής δυσφορίας και των άλλων συμπτωμάτων που προέρχονται από την ασθένεια ή τη θεραπεία της (Mooney, 2006; Fontaine and Barofsky, 2001; Wood-Dauphinee, 1999; Hunt, 1997; Osoba, 1994; Till et al., 1994). Αποτελεί μία προσωπική αντίδραση στις θετικές και τις αρνητικές πλευρές της ζωής (Aaronson, 1990; Padilla et al., 1990), αφορά στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται και αντιδρούν στην κατάσταση της υγείας τους (Gill και Feinstein, 1994) και επηρεάζεται από τις εμπειρίες, τις πεποιθήσεις, τις προσδοκίες και τις αντιλήψεις τους (Testa and Simonson, 1996). Αναπόφευκτα, η αντίδραση αυτή είναι υποκειμενική και διαφοροποιείται ανάλογα με την επιρροή του πολιτισμικού και του γενικότερου κοινωνικοπολιτικού περιβάλλοντος (Bloom, 1991). Ωστόσο, οι δείκτες που αξιολογούν τη HRQoL είναι σημαντικοί, γιατί συνδυάζουν πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση της υγείας και την αξία που αποδίδει κάθε άνθρωπος σε αυτή (Theunissen and Vogels 1998; Guyatt, 1997; Slade, 1997; Guyatt et al., 1991). Η αξιολόγηση της HRQoL προσφέρει μία σφαιρική και ολοκληρωμένη εικόνα των επιπτώσεων των διαφόρων ic patients revealed a yet limited but continuously growing research interest, and constitutes the beginning of the formation of a reference list in which researchers can refer to in order to choose the most appropriate HRQoL measurement instrument, both for clinical and research purposes. KEY WORDS: Health-related quality of life, oral health, orthognathic surgery, psychometric instruments Hell Orthod Rev 2014;17: Received: Accepted: INTRODUCTION Health-Related Quality of Life (HRQoL) constitutes a multidimensional concept, part of the broader concept of Quality of Life (QoL), which refers to the perception of positive or negative dimensions of the various physical, emotional, psychological, social and cognitive functions of a person under the effect of physical discomfort or other symptoms resulting from the disease or its treatment (Mooney, 2006; Fontaine and Barofsky, 2001; Wood-Dauphinee, 1999; Hunt, 1997; Osoba, 1994; Till et al., 1994). HRQoL is a personal response to the positive and negative aspects of life (Aaronson, 1990; Padilla et al., 1990), refers to the way people perceive and react to their state of health (Gill and Feinstein, 1994), and is influenced by their experiences, beliefs, expectations and perceptions (Testa and Simonson, 1996). Inevitably, this reaction is subjective and varies according to the influence of the cultural and the broader sociopolitical environment (Bloom, 1991). However, the indices that assess HRQoL are important, because they combine information about the state of health and the value that each person attributes to this (Theunissen and Vogels 1998; Guyatt, 1997; Slade, 1997; Guyatt et al., 1991). The assessment of HRQoL provides a comprehensive and integrated picture of the consequences of various diseases on the individual and can reveal their effect on his physical and psychosocial health, unlike laboratory or clinical tests that typically detect only health problems (Haywood et al., 2005; Fontaine and Barofsky; 2001, Guyatt et al., 1993). Nowadays, the importance of using HRQoL indices in clinical medicine research has been widely recognized (Valderas and Alosnso, 2008; McKenna and Doward 2004; Wilke et al., 2004) and the interest of researchers is constantly growing, as shown by the six-fold increase of the relevant reports in the PubMed database during the decade compared to previous years, a trend which has been main- 70 HELLENIC ORTHODONTIC REVIEW 2014 ñ VOLUME 17 ñ ISSUE 1 & 2

3 Πίνακας 1. Αλφαβητικός κατάλογος των βάσεων δεδομένων που χρησιμοποιήθηκαν και στρατηγική αναζήτησης Table 1. Alphabetical list of databases searched and appropriate strategy used Βάση δεδομένων Στρατηγική αναζήτησης Αποτελέσματα Database Search strategy Results African Journals Online ( "quality of life" orthogn* 0 Bandolier ( "quality of life" AND orthognathic 0 Bibliografia Brasileira de Odontolgogia ( quality of life AND orthogn$ 6 ClinicalTrials.gov ( orthognathic 32 Cochrane Central Register of Controlled Trials ( quality of life AND orthogn* 5 Cochrane Database of Systematic Reviews ( "quality of life" AND orthogn* 1 Evidence-Based Medicine ( "quality of life" AND orthogn* 0 German National Library of Medicine ( "quality of life" AND orthognathic 96 Google Scholar ( "quality of life" AND orthognathic 2880 LILACS ( quality AND of AND life AND orthogn$ 6 MEDLINE μέσω / via PubMed ( quality of life AND orthogn* 87 MetaRegister of Controlled Trials ( orthognathic 13 OvidSP ( "quality of life" AND orthogn* 374 ProQuest ( "quality of life" AND orthogn* 423 Scopus ( (quality of life) AND orthogn* 102 Web of Knowledge ( (quality of life) AND orthogn* 93 Σύνολο / Total 4118 νοσημάτων στο άτομο και μπορεί να αναδείξει την επίδραση τους στη σωματική και ψυχοκοινωνική του υγεία, σε αντίθεση με τις εργαστηριακές ή τις κλινικές εξετάσεις που ανιχνεύουν συνήθως μόνο τα προβλήματα υγείας (Haywood et al., 2005; Fontaine and Barofsky; 2001, Guyatt et al., 1993). Σήμερα, η σημασία της χρήσης δεικτών της HRQoL στην ιατρική κλινική έρευνα έχει αναγνωρισθεί ευρέως (Valderas and Alosnso, 2008; McKenna and Doward; 2004, Wilke et al., 2004) και το ενδιαφέρον των ερευνητών από τον ευρύτερο υγειονομικό χώρο συνεχώς αυξάνεται, όπως φαίνεται από τον εξαπλασιασμό των σχετικών αναφορών στη βάση δεδομένων PubMed κατά τη δεκαετία σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, το οποίο διατηρείται αμείωτο. Πλέον, η αξιολόγηση της HRQoL χρησιμοποιείται παράλληλα και συμπληρωματικά με τις παραδοσιακές εργαστηριακές και κλινικές παραμέτρους μέτρησης σε πολλές νόσους, καθώς έχει παρατηρηθεί ότι η αντίληψη των ασθενών για την κατάσταση της υγείας τους και τις θετικές ή τις αρνητικές επιπτώσεις της, μπορεί να διαφέρει τόσο από την άποψη των ιατρών, όσο και από τα αποτελέσματα των αντικειμενικών μετρήσεων (Wilke et al., 2004). Ανάλογα φαινόμενα αναντιστοιχίας μεταξύ των αντικειμενικών κλινικών αξιολογήσεων και των υποκειμενικών αντιλήψεων των ασθενών, έχουν καταγραφεί από την επιστημονική έρευνα και σε σχέση με τα προβλήματα που αφορούν στην Ορθοδοντική. Πλέον, tained unchanged. Now, the assessment of HRQoL is used in parallel and complementary to the traditional laboratory and clinical measurement parameters in many diseases, as it has been observed that patients perception of their state of health and its positive or negative effects may vary both from doctors opinion and the results of objective measurements (Wilke et al., 2004). Similar phenomena of discrepancy between the objective clinical evaluations and subjective patients perceptions have also been recorded regarding orthodontic problems. Nowadays, it has been recognized that sometimes patients views on their problem differ from specialists assessment, and as a result, the subjective consequence of occlusal problems may not related to their severity (Valladares-Neto et al., 2014; Feuetal., 2010; Kiyak, 2008; Bennett and Phillips, 1999). For these reasons, when making treatment decisions and assessing the quality of orthodontic care, the use of morphological criteria such as occlusal indices, cephalometric analyses and analyses of photographs, which are undoubtedly important, should be complimented by patient-reported parameters such as HRQoL and Oral Health-Related Quality of Life (OHRQoL) (Valladares-Neto et al., 2014; Sischo and Broder, 2011; Feu et al., 2010; Kiyak, 2008; O' Brien et al., 2007; Bennett and Phillips, 1999; O' Brien et al., 1998; Burden and Pine, 1995; Shaw et al., 1986). Especially in the case of patients treated with Ελληνικη Ορθοδοντικη Επιθεωρηση 2014 ñ ΤΟΜΟΣ 17 ñ ΤΕΥΧΟΣ 1 & 2 71

4 Quality of Life in orthognathic surgery Hellenic Orthodontic Review Πίνακας 2. Συντελεστές Cohen's kappa για τη συμφωνία μεταξύ των αναλυτών Table 2. Cohen's kappa coefficients for the agreement between the reviewers Στάδιο της διαδικασίας / Stage of the review process Cohen's kappa Έλεγχος των τίτλων και των περιλήψεων / Titles and abstracts screening Έλεγχος του πλήρους κειμένου των μελετών / Full-text assessed for eligibility Εξαγωγή των σχετικών πληροφοριών / Data extraction αναγνωρίζεται ότι, πολλές φορές, οι απόψεις των ασθενών για το πρόβλημά τους δε συμβαδίζουν με την αξιολόγηση των ειδικών, με αποτέλεσμα η υποκειμενική επίπτωση των διαταραχών της σύγκλεισης των δοντιών να μη σχετίζεται με τη βαρύτητά τους (Valladares-Neto et al., 2014; Feu et al., 2010; Kiyak, 2008; Bennett and Phillips, 1999). Για τους λόγους αυτούς, κατά τη λήψη θεραπευτικών αποφάσεων και την αξιολόγηση της ποιότητας της ορθοδοντικής φροντίδας, θα έπρεπε παράλληλα με τη χρήση κριτηρίων μορφολογικού χαρακτήρα, όπως οι συγκλεισιακοί δείκτες, οι κεφαλομετρικές αναλύσεις και οι αναλύσεις των φωτογραφιών, τα οποία είναι αναμφισβήτητα σημαντικά, να αξιολογούνται οι σχετικές θεραπευτικές διαδικασίες και από την πλευρά των ασθενών και να καταγράφονται παράμετροι όπως η HRQoL γενικότερα, καθώς και ειδικότερα η «σχετιζόμενη με τη στοματική υγεία ποιότητα ζωής» (Oral Health- Related Quality of Life - OHRQoL) (Valladares-Neto et al., 2014; Sischo and Broder, 2011; Feu et al., 2010; Kiyak, 2008; O'Brien et al., 2007; Bennett and Phillips, 1999 O'Brien et al., 1998; Burden and Pine, 1995; Shaw et al., 1986). Ειδικότερα στην περίπτωση των ασθενών που αντιμετωπίζονται με ορθογναθική χειρουργική, με την κατανόηση της επίδρασης των παρεμβάσεων στη HRQoL των ασθενών, η αποτίμηση της αξίας της γίνεται περισσότερο ολοκληρωμένη (Valladares-Neto et al., 2014; Kaklamanos, 2013; McDonald, 2012). Για την αξιολόγηση της HRQoL και της OHRQoL χρησιμοποιούνται ειδικά ψυχομετρικά εργαλεία με τη μορφή ερωτηματολογίων, είτε γενικά, είτε εξειδικευμένα, τα οποία παρουσιάζουν διαφορές ως προς τους στόχους, τη μεθοδολογία μέτρησης και τις κλίμακες βαθμολόγησης (Fayers και Machin, 2007). Τα εργαλεία αυτά καταγράφουν τις μεταβολές στην αντίληψη της υγείας ενός ατόμου, οι οποίες προκαλούνται από κάποια ασθένεια ή θεραπευτική παρέμβαση. Εφόσον η μεταβολή αυτή είναι σημαντική θα πρέπει και το ίδιο το άτομο να μπορεί να αντιληφθεί την αλλαγή που συντελέστηκε και να τη θεωρεί και το ίδιο σημαντική. Ο υπολογισμός της μικρότερης δυνατής αντίστοιχης μεταβολής, όπως αυτή εκφράζεται στα διάφορα εργαλεία μέτρησης της HRQoL, ονομάζεται "Ελάχιστη Σημαντική Διαφορά" (Minimal Important Difference MID) (Masood et al., 2012, Schunemann and Guyatt, 2005). orthognathic surgery, understanding the impact on HRQoL may permit a more in-depth assessment of the named interventions (Valladares-Neto et al., 2014; Kaklamanos, 2013; McDonald, 2012). The assessment of HRQoL and OHRQoL is made with psychometrically validated instruments in the form of questionnaires. These instruments are either generic or condition specific; differ in objectives, measurement methodology and rating scales, and record changes in the perception of a person's health, caused by a disease or therapeutic intervention. (Fayers and Machin, 2007). If this change is significant, the person itself should also be able to realize the change occurred and consider it as being important. The calculation of the smallest possible relevant change, as expressed in the various HRQoL measurement instruments is called Minimal Important Difference (MID) (Masood et al., 2012; Schunemann and Guyatt, 2005). The aim of the present paper is to systematically review and present the psychometrically validated instruments that have been used in the international scientific literature for the prospective investigation of HRQoL changes in patients undergoing combined orthodontic treatment and orthognathic surgery. In this way, it aims to create a reference list to which researchers can refer, in order to choose the most appropriate assessment questionnaire, both for clinical and research purposes. MATERIALS AND METHODS The first phase of this review included the development of a specific protocol regarding all individual aspects of the methodology used (Higgins and Green, 2011). Initially, the two authors performed a systematic and comprehensive literature search in 16 relevant electronic databases, using specific strategies that combined appropriate keywords (Table 1). Studies published in scientific journals or in the form of postgraduate and doctoral theses were searched, as well as unpublished studies, papers presented at congresses or studies in progress (gray literature) until September Furthermore, all references in the studies finally included in the review were checked, as well as the references in the articles of relevant systematic reviews and meta-analyses. During 72 HELLENIC ORTHODONTIC REVIEW 2014 ñ VOLUME 17 ñ ISSUE 1 & 2

5 Πίνακας 3. Γενικά χαρακτηριστικά των μελετών Table 3. General characteristics of studies Δημοσίευση / Είδος μελέτης a Τόπος & (χρόνος) πραγματοποίησης της μελέτης Εργαλεία (Διαπολιτισμική προσαρμογή) Publication / Type of study a Place & (time) study conduct Instruments (Cross-cultural adaptation) Silvola et al. b Φινλανδία / Finland, Oulou University Clinic HRQoL εργαλεία / instruments: Όχι/No 2014 ( ) OHRQoL εργαλεία / instruments: OHIP-14 (Ναι/Yes) BAC HRQoL εξειδικευμένα εργαλεία / condition specific instruments: Όχι/No Soh and Narayanan Ινδία / India, Saveetha Dental College HRQoL εργαλεία / instruments: Όχι/No 2014 (04/ /2013) OHRQoL εργαλεία / instruments: Όχι No BAC HRQoL εξειδικευμένα εργαλεία / condition specific instruments: OQoLQ (ΔΑ/NR) Tabrizi et al. Ιράν / Iran, Shahid Chamran Hospital, Shiraz HRQoL εργαλεία / instruments: Όχι/No 2014 ( ) OHRQoL εργαλεία / instruments: OHIP-14 (Ναι/Yes) BAC HRQoL εξειδικευμένα εργαλεία / condition specific instruments: Όχι/No Battini Γαλλία /France, Tours, Nantes, Rennes, HRQoL εργαλεία / instruments: 2013 Nancy clinics WHOQOL-BREF (Ναι/Yes) BAC (02/ /2012) OHRQoL εργαλεία / instruments: Όχι/No HRQoL εξειδικευμένα εργαλεία / condition specific instruments: Όχι/No Göelzer Βραζιλία / Brazil, Department of Oral and HRQoL εργαλεία / instruments: 2013 Maxillofacial Surgery, Pontificia Universidade WHOQOL-BREF (Ναι/Yes) BAC Catόlica do Rio Grande do Sul OHRQoL εργαλεία / instruments: OHIP-14 ( ) (Ναι/Yes) HRQoL εξειδικευμένα εργαλεία / condition specific instruments: OQoLQ (Ναι/Yes) Rustemeyer and Gregersen, Γερμανία / Germany, Klinikum Bremen-Mitte, HRQoL εργαλεία / instruments: Όχι/No 2013 Bremen OHRQoL εργαλεία / instruments: OHIP-14 (Ναι/Yes) BAC (ΔΑ / NR) HRQoL εξειδικευμένα εργαλεία / condition specific instruments: Όχι/No Kavin et al. Ινδία / India, 3 ιδιωτικά οδοντιατρεία / HRQoL εργαλεία / instruments: Όχι/No private practices OHRQoL εργαλεία / instruments: OHIP-14 (Ναι/Yes) BAC ( ) HRQoL εξειδικευμένα εργαλεία / condition specific instruments: OQoLQ (ΔΑ/NR) Rustemeyer and Gregersen, Γερμανία / Germany, Klinikum Bremen-Mitte, HRQoL εργαλεία / instruments: Όχι/No 2012 Bremen OHRQoL εργαλεία / instruments: OHIP-14 (Ναι/Yes) BAC (ΔΑ / NR) HRQoL εξειδικευμένα εργαλεία / condition specific instruments: Όχι/No Rustemeyer et al. Γερμανία / Germany, Klinikum Bremen-Mitte, HRQoL εργαλεία / instruments: Όχι/No 2012 Bremen OHRQoL εργαλεία / instruments: OHIP-14 (Ναι/Yes) BAC (ΔΑ / NR) HRQoL εξειδικευμένα εργαλεία / condition specific instruments: Όχι/No Khadka et al. b Κίνα / China, West China College HRQoL εργαλεία / instruments: SF-36v1 (Ναι/Yes) 2001 of Stomatology (οι ασθενείς προσήλθαν OHRQoL εργαλεία / instruments: Όχι/No BAC για πρώτη φορά μεταξύ 7/2008 και 1/2010) HRQoL εξειδικευμένα εργαλεία / (patients presented for the first time between condition specific instruments: OQoLQ 7/2008 and 1/2010) (μετάφραση αλλά όχι πιστοποίηση) (translation but not validation) Murphy et al. Ιρλανδία / Ireland, Cork University HRQoL εργαλεία / instruments: Όχι/No 2011 and Mid-Western Regional Hospital Clinics OHRQoL εργαλεία / instruments: Όχι/No BAC (οι ασθενείς προσήλθαν για πρώτη φορά μεταξύ HRQoL εξειδικευμένα εργαλεία / 6/2006 και 7/2008) condition specific instruments: OQoLQ (Όχι (patients presented for the first time πολιτιστική προσαρμογή και πιστοποίηση) between 6/2006 and 7/2008) (No cross-cultural adaptation and validation) Ελληνικη Ορθοδοντικη Επιθεωρηση 2014 ñ ΤΟΜΟΣ 17 ñ ΤΕΥΧΟΣ 1 & 2 73

6 Quality of Life in orthognathic surgery Hellenic Orthodontic Review Πίνακας 3. Γενικά χαρακτηριστικά των μελετών (Συνέχεια) Table 3. General characteristics of studies (Continued) Δημοσίευση / Είδος μελέτηςa Τόπος & (χρόνος) πραγματοποίησης της μελέτης Εργαλεία (Διαπολιτισμική προσαρμογή) Publication / Type of studya Place & (time) study conduct Instruments (Cross-cultural adaptation) Choi et al. Hong Kong, Hong Kong University HRQoL εργαλεία / instruments: SF-36v1 (Ναι/Yes) 2010 (ΔΑ ακριβείς ημερομηνίες αλλά η μελέτη OHRQoL εργαλεία / instruments: OHIP-14 (Ναι/Yes) BAC διήρκεσε δύο χρόνια) HRQoL εξειδικευμένα εργαλεία / (NR exact dates but the study lasted two years) condition specific instruments: OQoLQ (μετάφραση αλλά όχι πιστοποίηση) (translation but not validation) Silva Βραζιλία / Brazil, Centro de Pesquisa e HRQoL εργαλεία / instruments: 2009 Tratamento das Deformidades Buco-Faciais), WHOQOL-BREF (Ναι/Yes) BAC Araraquara, Sao Paulo OHRQoL εργαλεία / instruments: Όχι/No (ΔΑ / NR) HRQoL εξειδικευμένα εργαλεία / condition specific instruments: Όχι/No Lee et al. Hong Kong, Hong Kong University HRQoL εργαλεία / instruments: SF-36v1 (Ναι/Yes) 2008 (ΔΑ / NR) OHRQoL εργαλεία / instruments: OHIP-14 (Ναι Yes) BAC HRQoL εξειδικευμένα εργαλεία / condition specific instruments: OQoLQ (μετάφραση αλλά όχι πιστοποίηση) (translation but not validation) Motegi et al. c Science Center at San Antonio, Texas, HRQoL εργαλεία / instruments: SIP 2003 University of Florida at Gainesville, Florida (ΔΑ διαπολιτισμική προσαρμογή για το RCT (9/ /1996) ισπανόφωνο τμήμα του δείγματος) (NR cross-cultural adaptation for the Spanish speaking part of the sample) OHRQoL εργαλεία / instruments: Όχι/No HRQoL εξειδικευμένα εργαλεία / condition specific instruments: Όχι/No Hatch et al. d ΗΠΑ / USA, The University of Texas Health HRQoL εργαλεία / instruments: SIP 1998 Science Center at San Antonio, Texas, (ΔΑ διαπολιτισμική προσαρμογή για το RCT University of Florida at Gainesville, Florida, ισπανόφωνο τμήμα του δείγματος) Emory University, Atlanta, Georgia (NR cross-cultural adaptation for the Spanish- (9/ /1996) speaking part of the sample) OHRQoL εργαλεία / instruments: Όχι/No HRQoL εξειδικευμένα εργαλεία / condition specific instruments: Όχι/No a σύμφωνα με την κατάταξη των/according to the classification of Higgins & Green (2011) (RCT: Randomized Controlled Trial/ Τυχαιοποιημένη Ελεγχόμενη Μελέτη, BAC: Before and after comparison/σύγκριση πριν και μετά) b περιλαμβάνονται μόνο τα στοιχεία για την ομάδα των ασθενών που θεραπεύθηκαν με συνδυασμό ορθοδοντικής θεραπείας και γναθοχειρουργικής επέμβασης/only the data for the group of patients treated with a combination of orthodontic treatment and orthognathic surgery are included c περιλαμβάνονται ασθενείς της δημοσίευσης Hatch et al. (1998) οι οποίοι παρακολουθήθηκαν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, αναλύονται μόνο τα στοιχεία του εργαλείου SIP το οποίο είναι επαρκώς πιστοποιημένο/patients from the publication of Hatch et al. (1998), followed for a longer period of time are included, only the data of the validated SIP instrument are analyzed d τμήμα ασθενών της συγκεκριμένης μελέτης οι οποίοι παρακολουθήθηκαν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα παρουσιάζονται στη δημοσίευση των Motegi et al. (2003), αναλύονται μόνο τα στοιχεία του εργαλείου SIP το οποίο είναι επαρκώς πιστοποιημένο/part of the sample of this study who were followed for a longer period of time is presented in the publication of Motegi et al. (2003), only the data of the validated SIP instrument are analyzed ΔΑ/NR: Δεν αναφέρεται/not reported, ΗΠΑ/USA: Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής/United States of America 74 HELLENIC ORTHODONTIC REVIEW 2014 ñ VOLUME 17 ñ ISSUE 1 & 2

7 Πίνακας 4. Σύγκριση μεταξύ και γενικών και εξειδικευμένων εργαλείων μέτρησης για τη μέτρηση της HRQoL. [προσαρμογή από Bennett and Phillips (1999); Guyatt et al., (1993)] Table 4. Comparison between generic and condition specific instruments for the measurement of HRQoL. [adapted from Bennett and Phillips (1999); Guyatt et al., (1993)] Γενικά / Generic Δυνατά σημεία / Strengths Μπορεί να γίνει σύγκριση μεταξύ διαφορετικών παρε-μβάσεων και καταστάσεων. A comparison among different interventions and conditions can be performed. Μπορεί να είναι χρήσιμα όταν δεν υπάρχουν εξειδικευμένα εργαλεία. May be useful when there are no specific instruments. Μπορούν να ανιχνεύσουν επιδράσεις σε διαφορετικούς τομείς της HRQoL. Can detect effects in different areas of HRQoL. Αδύναμα σημεία / Weaknesses Μπορεί να μην εστιάζουν επαρκώς στην περιοχή που μας ενδιαφέρει. May not sufficiently focus on the area of interest. Μπορεί να μην έχουν επαρκή ανταποκρισιμότητα. May not have sufficient responsiveness. Μπορεί ορισμένες ερωτήσεις να είναι άσχετες με την κατάσταση ή την παρέμβαση που μελετούμε. Some questions may be irrelevant to the situation or intervention under study. Μπορεί ορισμένα εργαλεία να είναι εξαιρετικά εκτεταμένα. Some instruments may be extremely extensive. Εξειδικευμένα / Condition specific Έχουν μεγαλύτερο νόημα στην κλινική πράξη. They are more meaningful in clinical practice. Έχουν μεγαλύτερη ανταποκρισιμότητα. They have better responsiveness. Είναι περισσότερο αποδεκτά από τους ασθενείς καθώς είναι περισσότερο σχετικά με την κατάστασή τους. They are more acceptable to patients as they are more relevant to their condition. Συνήθως δεν είναι τόσο εκτεταμένα όσο τα γενικά εργαλεία. Usually, they are not as extensive as generic instruments. Δεν επιτρέπουν συγκρίσεις μεταξύ διαφορετικών καταστάσεων. They do not allow comparisons among different conditions. Μπορεί να έχουν περιορισμένο εύρος εφαρμογής σε σχέση με τους πληθυσμούς ή τις παρεμβάσεις στις οποίες αφορούν. They may have a limited range of application in relation to the population or the interventions they refer to. Η ανάπτυξή τους παίρνει πολύ χρόνο. Their development takes a lot of time. Συνήθως έχουν μεγαλύτερο οικονομικό κόστος για αναπτυχθούν, να εφαρμοστούν και να βαθμολογηθούν. Usually, they have greater financial cost in order to be developed, applied and scored. Σκοπός της παρούσας επιστημονικής εργασίας είναι η συστηματική ανασκόπηση και η παρουσίαση των ψυχομετρικά πιστοποιημένων εργαλείων που έχουν χρησιμοποιηθεί στη διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία για την προοπτική διερεύνηση των μεταβολών της HRQoL σε ασθενείς που υποβάλλονται σε ορθοδοντική θεραπεία και γναθοχειρουργική επέμβαση. Με τον τρόπο αυτό επιδιώκεται να δημιουργηθεί ένας κατάλογος αναφοράς στον οποίο θα μπορούν να ανατρέξουν οι ερευνητές προκειμένου να επιλέξουν το πιο κατάλληλο ερωτηματολόγιο αξιολόγησης της HRQoL τόσο για κλινικούς, όσο και για ερευνητικούς σκοπούς. ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ Η πρώτη φάση της παρούσας ανασκόπησης περιελάμβανε την ανάπτυξη ενός συγκεκριμένου πρωτοκόλλου εργασίας, που αφορούσε σε όλες τις επιμέρους πτυχές literature search no limitation was set concerning the date a study was conducted or published, publication status or language of publication. Where further information was needed for a certain record, an attempt was made to contact the corresponding authors. This review included all types of studies that prospectively evaluated HRQoL changes in patients before and after orthognathic surgery treatment. Retrospective studies, crossover studies, research protocols, studies of development and psychometric validation of questionnaires, descriptive or systematic reviews and metaanalyses, as well as case reports were not included. The studies could involve individuals of any age occlusal problem, regardless of the type of surgery and intermaxillary fixation applied. Studies on patients with congenital syndromes of head and neck, obstructive sleep apnea syndrome, and systemic diseases relating to maxillofacial region were excluded. Furthermore, only Ελληνικη Ορθοδοντικη Επιθεωρηση 2014 ñ ΤΟΜΟΣ 17 ñ ΤΕΥΧΟΣ 1 & 2 75

8 Quality of Life in orthognathic surgery Hellenic Orthodontic Review Πίνακας 5. Οι διαστάσεις που αφορούν την HRQoL στους ασθενείς που αντιμετωπίζονται με συνδυασμό ορθοδοντικής θεραπείας και γναθοχειρουργικής επέμβασης. Σύγκριση των εργαλείων μέτρησης OHIP-14 και OQoLQ [βασισμένο σε Bennett and Phillips, (1999) και Locker (1988)]. Table 5. The dimensions of HRQoL in patients treated with a combination of orthodontic and orthognathic treatment. Comparison between OHIP-14 and OQoLQ [based in Bennett and Phillips, (1999) and Locker (1988)]. OHIP - 14 OQoLQ Λειτουργικός περιορισμός Functional limitation 2, 3 Φυσικός πόνος 3, 4 2, 3, 6 Physical pain Ψυχολογική δυσφορία Δόντια / Teeth 5, 6 1, 9, 12 Psychological discomfort Πρόσωπο / Face 7, 8, 13, 14, 21 Φυσική δυσκολία 4, 19 Physical disability Ψυχολογική δυσκολία Δόντια / Teeth 10 5, 10, 11 Psychological disability Πρόσωπο / Face 5, 10, 11, 20 Κοινωνική δυσκολία Γενικά / In general 11 Social disability Αρνητικές κρίσεις / Negative judgments 17, 22 Κοινωνική αποφυγή / Social aversion 5, 18, 19 Κοινωνικές φοβίες / Social phobias 15, 16, 21 Οικειότητα / Intimacy Μειονέκτημα Handicap 13, 14 Οι αριθμοί που εμφανίζονται στον Πίνακα αφορούν στον αριθμό που έχει κάθε ερώτηση στο σχετικό ερωτηματολόγιο. Κάποιες ερωτήσεις μπορεί να εμπίπτουν σε περισσότερες από μία κατηγορίες. Numbers shown in Table refer to the number of each question in the relevant questionnaire. Some questions may fall into more than one category. της μεθοδολογίας που χρησιμοποιήθηκε (Higgins and Green, 2011). Αρχικά, πραγματοποιήθηκε συστηματική και αναλυτική βιβλιογραφική αναζήτηση από τους δύο συγγραφείς σε 16 σχετικές ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων, χρησιμοποιώντας συγκεκριμένη στρατηγική με το συνδυασμό των κατάλληλων λέξεων-κλειδιά (Πίνακας 1). Αναζητήθηκαν μελέτες δημοσιευμένες σε επιστημονικά περιοδικά ή υπό τη μορφή μεταπτυχιακών και διδακτορικών διατριβών, καθώς και αδημοσίευτες μελέτες, μελέτες που παρουσιάστηκαν σε συνέδρια ή βρίσκονταν σε εξέλιξη (γκρίζα βιβλιογραφία) ως το Σεπτέμβριο Επίσης, ελέγχθηκαν όλες οι βιβλιογραφικές αναφορές στις μελέτες που τελικά περιελήφθησαν στην ανασκόπηση, καθώς και οι βιβλιογραφικές αναφορές στα άρθρα σχετικών συστηματικών ανασκοπήσεων και μετα-αναλύσεων. Κατά τη βιβλιογραφική αναζήτηση δεν ετέθη κανένας περιορισμός σχετικά με τη χρονολογία studies containing quantitative results from sufficiently psychometrically validated HRQoL instruments were included (Scientific Advisory Committee of the Medical Outcomes Trust, 2002). Studies using instruments that were not sufficiently validated or developed by the researchers for the purposes of their own study only were excluded from the review. Finally, studies using instruments that were not designed to record as widely as possible the multifactorial nature of the HRQoL concept but were limited to specific parameters (e.g. selfesteem, depression, perception of aesthetics, etc.) were not included. Initially, the titles and abstracts of the records obtained through database search were examined independently and in duplicate by the two authors, who then evaluated the full text of potentially relevant references. Each study that did not meet the criteria mentioned above was excluded from further investigation. In addition, 76 HELLENIC ORTHODONTIC REVIEW 2014 ñ VOLUME 17 ñ ISSUE 1 & 2

9 Επισήμανση Identification Βιβλιογραφικές αναφορές που επισημάνθηκαν κατά την αναζήτηση σε βάσεις δεδομένων Records identified through database searching (n = 4118) Βιβλιογραφικές αναφορές που επισημάνθηκαν κατά την αναζήτηση σε άλλες πηγές Additional records identified through other sources (n = 9) Βιβλιογραφικές αναφορές μετά την αφαίρεση των διπλότυπων Records after duplicates removed (n = 4113) Διαλογή Screening Βιβλιογραφικές αναφορές που ελέγχθηκαν από τους τίτλους και τις περιλήψεις Records assessed by titles and abstracts (n = 4113) Βιβλιογραφικές αναφορές που αποκλείστηκαν Records excluded (n = 4087) Επιλεξιμότητα Eligibility Πλήρη κείμενα μελετών που ελέγχθηκαν εάν ήταν επιλέξιμες Full-text articles assessed for eligibility (n = 26) Πλήρη κείμενα μελετών που αποκλείστηκαν Full-text articles excluded (n = 10) Μελέτες που περιελήφθησαν Included studies Μελέτες που περιελήφθησαν στη συστηματική ανασκόπηση Studies included in the systematic review (n = 16) Εικόνα 1. Διάγραμμα ροής της διαδικασίας επιλογής των σχετικών μελετών [προσαρμογή από Liberati et al. (20090]. Figure 1. Flow chart of the selection process of the relevant studies [adapted from Liberati et al. (2009)]. Ελληνικη Ορθοδοντικη Επιθεωρηση 2014 ñ ΤΟΜΟΣ 17 ñ ΤΕΥΧΟΣ 1 & 2 77

10 Quality of Life in orthognathic surgery Hellenic Orthodontic Review Παράρτημα 1. Το ερωτηματολόγιο του εργαλείου OHIP-14 (Slade, 1997). Appendix 1. The OHIP-14 instrument questionnaire (Slade, 1997). Dimension Question Weigths Functional limitation Have you had trouble pronouncing any words because 0.51 of problems with your teeth, mouth or dentures? Have you felt that your sense of taste has worsened because of problems 0.49 with your teeth, mouth or dentures? Physical pain Have you had painful aching in your mouth? 0.34 Have you found it uncomfortable to eat any foods because 0.66 of problems with your teeth, mouth or dentures? Psychological discomfort Have you been self-conscious because of your teeth, mouth or dentures? 0.45 Have you felt tense because of problems with your teeth, mouth or dentures? 0.55 Physical disability Has your diet been unsatisfactory because of problems with your teeth, 0.52 mouth or dentures? Have you had to interrupt meals because of problems with your teeth, 0.48 mouth or dentures? Psychological disability Have you found it difficult to relax because of problems with your teeth, 0.60 mouth or dentures? Have you been a bit embarrassed because of problems with your teeth, 0.40 mouth or dentures? Social disability Have you been a bit irritable with other people because of problems with your teeth, 0.62 mouth or dentures? Have you had difficulty doing your usual jobs because of problems with your teeth, 0.38 mouth or dentures? Handicap Have you felt that life in general was less satisfying because of problems 0.59 with your teeth, mouth or dentures? Have you been totally unable to function because of problems with your teeth, 0.41 mouth or dentures? * Responses are made on a 5-point scale, coded 0 = never, l=hardly ever, 2 = occasionally, 3 = fairly often, 4 = very often. Within each dimension, coded responses can be multiplied by weights to yield a subscale score. διεξαγωγής της έρευνας ή δημοσίευσης της μελέτης, την κατάσταση δημοσίευσης της μελέτης, καθώς και τη γλώσσα συγγραφής των ερευνητικών αποτελεσμάτων. Όπου χρειάστηκαν περαιτέρω πληροφορίες για κάποια δημοσίευση, έγινε προσπάθεια επικοινωνίας με τους αντίστοιχους συγγραφείς. Στην παρούσα ανασκόπηση συμπεριελήφθησαν όλοι οι τύποι των μελετών οι οποίοι αξιολόγησαν προοπτικά τις μεταβολές της HRQoL σε ασθενείς πριν και μετά την αντιμετώπισή τους με ορθογναθική χειρουργική. Δεν συμπεριελήφθησαν αναδρομικές μελέτες, μελέτες διασταυρούμενου σχεδιασμού, ερευνητικά πρωτόκολλα, μελέτες ανάπτυξης και ψυχομετρικής πιστοποίησης ερωτηματολογίων, περιγραφικές ή συστηματικές ανασκοπήσεις και μετα-αναλύσεις, καθώς και αναφορές duplicate references were excluded, as well as references to postgraduate or doctoral theses or presentations in congresses, which formed the basis of later, published papers. The agreement between the reviewers on these processes was evaluated by the Cohen s kappa coefficient, using the IBM SPSS Statistics version statistical software (International Business Machines Corp., New Orchard Road, Armonk, New York, USA). Any disagreement was resolved by discussion between the reviewers. It should be noted that all the abovementioned procedures were not conducted blindly (Moher et al., 1999). Likewise, no methodological assessment of the finally selected studies was performed, because the purpose of this systematic review was not to evaluate the results of the studies, but to 78 HELLENIC ORTHODONTIC REVIEW 2014 ñ VOLUME 17 ñ ISSUE 1 & 2

11 Παράρτημα 2. Το ερωτηματολόγιο του εργαλείου OQoLQ (Cunningham et al., (2002). Appendix 2. The OQoLQ instrument questionnaire (Cunningham et al., (2002). Please read the following statements carefully. In order to find out how important each of the statements is to you, please circle 1, 2, 3, 4 or N/A where: 1 means it bothers you a little, 4 means it bothers you a lot, 2 & 3 lie between these statements and N/A means the statement does not apply to you or does not bother you at all 1. I am self-conscious about the appearance of my teeth N/A 2. I have problems biting N/A 3. I have problems chewing N/A 4. There are some foods I avoid eating because the way my teeth meet makes it difficult N/A 5. I don't like eating in public places N/A 6. I get pains in my face or jaw N/A 7. I don't like seeing a side view of my face (profile) N/A 8. I spend a lot of time studying my face in the mirror N/A 9. I spend a lot of time studying my teeth in the mirror N/A 10. I dislike having my photograph taken N/A 11. I dislike being seen on video N/A 12. I often stare at other people's teeth N/A 13. I often stare at other people's faces N/A 14. I am self-conscious about my facial appearance N/A 15. I try to cover my mouth when I meet people for the first time N/A 16. I worry about meeting people for the first time N/A 17. I worry that people will make hurtful comments about my appearance N/A 18. I lack confidence when I am out socially N/A 19. I do not like smiling when I meet people N/A 20. I sometimes get depressed about my appearance N/A 21. I sometimes think that people are staring at me N/A 22. Comments about my appearance really upset me, even when I know people are only joking N/A περιπτώσεων. Οι μελέτες που αναζητούνταν μπορούσαν να αφορούν σε άτομα κάθε ηλικίας, με οποιοδήποτε πρόβλημα διαταραχής της σύγκλεισης των δοντιών, ανεξάρτητα του τύπου της επέμβασης και του είδους της διαγναθικής ακινητοποίησης που εφαρμόστηκε. Ωστόσο, δεν συμπεριελήφθησαν μελέτες σε ασθενείς με συγγενή σύνδρομα της περιοχής της κεφαλής και του τραχήλου, σε ασθενείς με σύνδρομο αποφρακτικής άπνοιας του ύπνου, καθώς και σε ασθενείς με συστηματικά νοσήματα που αφορούν στην περιοχή της κεφαλής και του τραχήλου. Επίσης, συμπεριελήφθησαν μελέτες που περιείχαν ποσοτικά αποτελέσματα από επαρκώς ψυχομετρικά πιστοποιημένα εργαλεία μέτρησης της HRQoL (Scientific Advisory Committee of the Medical Outcomes Trust, 2002). Μελέτες στις οποίες χρησιμοποιήθηκαν εργαλεία μέτρησης τα οποία δεν ήταν επαρκώς πιστοποιημένα ή αναπτύχθηκαν από τους ερευνητές για τους σκοπούς της μελέτης τους και μόνο, αποκλείστηκαν από την ανασκόπηση. Τέλος, δεν συμπεριελήφθησαν μελέτες στις form a reference list in which experts can refer to for clinical or/and research purposes. The identified psychometrically validated HRQoL instruments were divided in the following categories: generic HRQoL instruments, OHRQoL instruments and condition specific instruments for measuring QoL in patients needing orthognathic surgery (Scientific Advisory Committee of the Medical Outcomes Trust, 2002). RESULTS After searching, 4118 references to potentially relevant studies in electronic databases and 9 references in other sources were identified. The flow chart presents the process of selection of the relevant studies (Figure 1) and Table 2 shows the level of agreement between the reviewers in the various stages. Finally, 16 studies were considered appropriate for inclusion in the present systematic review (Silvola et al., Ελληνικη Ορθοδοντικη Επιθεωρηση 2014 ñ ΤΟΜΟΣ 17 ñ ΤΕΥΧΟΣ 1 & 2 79

12 Quality of Life in orthognathic surgery Hellenic Orthodontic Review οποίες χρησιμοποιήθηκαν εργαλεία μέτρησης τα οποία δεν είχαν ως στόχο να καταγράψουν όσο το δυνατό ευρύτερα την πολυπαραγοντική φύση της έννοιας της HRQoL, αλλά περιορίζονταν σε συγκεκριμένες παραμέτρους της (π.χ. αυτο-εκτίμηση, κατάθλιψη, αντίληψη της αισθητικής, κ.λπ.). Αρχικά, οι τίτλοι και οι περιλήψεις των βιβλιογραφικών αναφορών που προέκυψαν κατά την αναζήτηση στις διάφορες βάσεις δεδομένων εξετάστηκαν ανεξάρτητα και εις διπλούν από τους δύο συγγραφείς, οι οποίοι αξιολόγησαν στη συνέχεια το πλήρες κείμενο των πιθανά σχετικών αναφορών. Κάθε μελέτη που δεν πληρούσε τα κριτήρια που προαναφέρθηκαν αποκλείστηκε από περαιτέρω διερεύνηση. Επιπλέον, αποκλείστηκαν οι διπλές αναφορές, καθώς και οι αναφορές σε μεταπτυχιακές ή διδακτορικές διατριβές ή ανακοινώσεις σε συνέδρια, που αποτελούσαν τη βάση μετέπειτα δημοσιευμένων εργασιών. Η συμφωνία μεταξύ των αναλυτών στις παραπάνω διαδικασίες αξιολογήθηκε με τον συντελεστή Cohen's kappa, με τη χρήση κατάλληλου στατιστικού λογισμικού IBM SPSS Statistics version software (International Business Machines Corp., New Orchard Road, Armonk, New York, U.S.A.). Οποιαδήποτε διαφωνία επιλύθηκε με συζήτηση μεταξύ τους. Πρέπει να σημειωθεί πως όλες οι προαναφερθείσες διαδικασίες δεν πραγματοποιήθηκαν κάτω από συνθήκες απόκρυψης της προέλευσης των μελετών, καθώς δεν υπάρχει σημαντική επιστημονική τεκμηρίωση που να την καθιστά αναγκαία (Moher et al., 1999). Δεν πραγματοποιήθηκε επίσης μεθοδολογική αξιολόγηση των μελετών που τελικά επελέγησαν γιατί σκοπός της παρούσας συστηματικής ανασκόπησης δεν ήταν η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των μελετών, αλλά η δημιουργία ενός καταλόγου αναφοράς στον οποίο να μπορεί να ανατρέξουν οι ειδικοί για κλινικούς ή/και ερευνητικούς σκοπούς. Τα ψυχομετρικά πιστοποιημένα εργαλεία μέτρησης της HRQoL που εντοπίστηκαν στις μελέτες οι οποίες θεωρήθηκαν κατάλληλες να περιληφθούν στη ανασκόπηση διακρίθηκαν στις εξής κατηγορίες: γενικά εργαλεία μέτρησης της HRQoL, εργαλεία μέτρησης της OHRQoL και εξειδικευμένα εργαλεία μέτρησης της QoL για ασθενείς που χρειάζονται ορθογναθική χειρουργική (Scientific Advisory Committee of the Medical Outcomes Trust, 2002). ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Από την αναζήτηση στις διάφορες πηγές επισημάνθηκαν 4118 αναφορές σε πιθανά σχετικές μελέτες σε ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων και 9 αναφορές σε άλλες πηγές. Στο διάγραμμα ροής παρουσιάζεται η διαδικασία επιλογής των σχετικών μελετών (Εικόνα 1), και στον Πίνακα 2 παρουσιάζεται το επίπεδο συμφωνίας μεταξύ 2014; Soh and Narayanan, 2014; Tabrizi et al., 2014; Battini, 2013; Göelzer, 2013; Rustemeyer and Lehmann, 2013; Kavin et al., 2012; Rustemeyer and Gregeresen, 2012; Rustemeyer et al., 2012; Khadka et al., 2011; Murphy et al., 2011; Choi et al., 2010; Silva, 2009; Lee et al., 2008; Motegi et al., 2003; Hatch et al., 1998) (Table 3). In these studies, the following psychometrically validated HRQoL instruments were used: SF-36v1 (Short Form-36 Health Survey version 1) (Khadka et al., 2011; Choi et al., 2010; Lee et al., 2008), SIP (Sickness Impact Profile) (Motegi et al., 2003; Hatch et al., 1998), WHOQL-BREF (Battini, 2013; Göelzer, 2013; Silva, 2009), OHIP-14 (Oral Health Impact Profile-14) (Silvola et al., 2014; Tabrizi et al., 2014; Göelzer, 2013; Rustemeyer and Lehmann, 2013; Kavin et al., 2012; Rustemeyer and Gregeresen, 2012; Rustemeyer et al., 2012; Choi et al., 2010; Lee et al., 2008) and OQoLQ (Orthognathic Quality of Life Questionnaire) (Soh and Narayanan, 2014; Göelzer, 2013; Kavin et al., 2012; Khadka et al., 2011; Murphy et al., 2011; Choi et al., 2010; Lee et al., 2008). These instruments were classified into three categories: a) generic HRQoL instruments, b) OHRQoL instruments and c) condition specific instruments for the assessment of QoL in patients needing orthognathic surgery. Generic HRQoL instruments The Sickness Impact Profile (SIP) is one of the most well known instruments for HRQoL assessment, assesses the perception of health status and measures the impact of disease on behavior and functioning, which in contrast to feelings are observable and can be measured objectively (debruin et al., 1997; Bergner et al., 1981, 1976a, 1976b; Carter et al., 1976; Pollard et al., 1976). The behavior types investigated correspond to global standards and are affected by disease regardless of specific conditions, treatment, personal characteristics or prognosis. The SIP instrument has been designed and used in many languages for assessing new treatments and measuring health status in the general population (Fayers and Machin, 2007; Yfantopoulos, 2001). It consists of 136 questions and requires 20 to 30 minutes to be completed. The questions describe daily activities and the respondents should note the activities that can accomplish and the statements with which they agree. It can be completed either by the patient or the examiner in an interview context, but it is considered quite time consuming. The SIP instrument covers 12 main fields of dysfunctionality, according to the physical and psychosocial condition of the individual, but it does not include any general questions regarding health status or QoL. In general, the SIP instrument places emphasis on the impact of disease on activities, behavior and social functioning, but does not evaluate feelings or perceptions (Fayers 80 HELLENIC ORTHODONTIC REVIEW 2014 ñ VOLUME 17 ñ ISSUE 1 & 2

13 των αναλυτών στα διάφορα στάδια της διαδικασίας. Τελικά, 16 μελέτες θεωρήθηκαν κατάλληλες να συμπεριληφθούν στην παρούσα συστηματική ανασκόπηση (Silvola et al., 2014; Soh and Narayanan, 2014; Tabrizi et al., 2014; Battini, 2013; Göelzer, 2013; Rustemeyer and Lehmann, 2013; Kavin et al., 2012; Rustemeyer and Gregeresen, 2012, Rustemeyer et al., 2012; Khadka et al., 2011; Murphy et al., 2011; Choi et al., 2010; Silva, 2009; Lee et al., 2008; Motegi et al., 2003; Hatch et al., 1998) (Πίνακας 3). Στις μελέτες αυτές χρησιμοποιήθηκαν τα εξής ψυχομετρικά πιστοποιημένα εργαλεία για την αξιολόγηση της HRQoL: SF-36v1 (Short- Form-36 Health Survey version 1) (Khadka et al., 2011; Choi et al., 2010; Lee et al., 2008), SIP (Sickness Impact Profile) (Motegi et al., 2003; Hatch et al., 1998), WHOQL-BREF (Battini, 2013; Göelzer, 2013; Silva, 2009), OHIP-14 (Oral Health Impact Profile-14) (Silvola et al., 2014; Tabrizi et al., 2014; Göelzer, 2013; Rustemeyer and Lehmann, 2013; Kavin et al., 2012; Rustemeyer and Gregeresen, 2012; Rustemeyer et al., 2012; Choi et al., 2010; Lee et al., 2008) και OQoLQ (Orthognathic Quality of Life Questionnaire) (Soh and Narayanan, 2014; Göelzer, 2013; Kavin et al., 2012; Khadka et al., 2011; Murphy et al., 2011; Choi et al., 2010; Lee et al., 2008). Όλα τα παραπάνω εργαλεία ταξινομήθηκαν σε τρεις κατηγορίες: α) γενικά εργαλεία αξιολόγησης της HRQoL, β) εργαλεία αξιολόγησης της OHRQoL και γ) εξειδικευμένα εργαλεία αξιολόγησης της QoL για ασθενείς που χρειάζονται ορθογναθική χειρουργική. Γενικά εργαλεία αξιολόγησης της HRQoL Το εργαλείο μέτρησης Απεικόνιση Επιπτώσεων της Ασθένειας (Sickness Impact Profile - SIP) αποτελεί ένα από τα πλέον γνωστά για την αξιολόγηση της HRQoL (de Bruin et al., 1997; Bergner et al., 1981, 1976a, 1976b; Carter et al., 1976; Pollard et al., 1976). Αξιολογεί την αντίληψη της κατάστασης της υγείας και μετρά την επίδραση της ασθένειας στη συμπεριφορά και τη λειτουργία ενός ατόμου, οι οποίες σε αντίθεση με τα συναισθήματα είναι παρατηρήσιμες και μπορούν να υπολογιστούν αντικειμενικά. Οι συμπεριφορές που περιλαμβάνει αντιστοιχούν σε παγκόσμια πρότυπα συμπεριφοράς και επηρεάζονται από μία κατάσταση ασθένειας ανεξάρτητα από τις ειδικότερες συνθήκες, τη θεραπεία, τα ατομικά χαρακτηριστικά ή την πρόγνωση. Σχεδιάστηκε και χρησιμοποιήθηκε σε πολλές γλώσσες για την αξιολόγηση νέων θεραπειών και για τη μέτρηση του επιπέδου της υγείας στο γενικό πληθυσμό (Fayers and Machin, 2007; Yfantopoulos, 2001). Αποτελείται από 136 ερωτήσεις και η συμπλήρωσή του απαιτεί 20 με 30 λεπτά. Οι ερωτήσεις περιγράφουν καθημερινές δραστηριότητες και οι ερωτώμενοι πρέπει να σημειώσουν τις δραστηριότητες που μπορούν να πραγματοποιήσουν και τις δηλώσεις με τις οποίες and Machin, 2007; Yfantopoulos, 2001). The Short Form-36 Health Survey (SF-36) instrument, created by Ware and his colleagues in 1993, assesses the general health status (McHorney et al., 1994, 1993; Ware and Sherbourne, 1992). It is a reliable instrument covering the main QoL dimensions, and records simultaneously both physical and mental health of an individual, as well as, its subjective assessment. The SF-36 instrument has been used to assess the effect of several medical interventions and has been translated into many languages (Fayers and Machin, 2007; Yfantopoulos, 2001), including Greek (Anagnostopoulos et al., 2005; Pappa et al., 2005). It includes 36 questions, which are summarized by means of an algorithm in 8 dimensions of health, and places importance on physical, social and emotional functioning (McHorney et al., 1994, 1993; Ware and Sherbourne, 1992). Physical health is divided into subscales that measure physical function (10 questions), role physical (4 questions), physical pain (2 questions), and general health (5 questions). Mental health involves the sub-scales of vitality (4 questions), social functioning (2 questions), role emotional (3 questions), and mental health (5 questions). There is also a question about the change in the perception of a person's health over the last year and a more general on the overall perception of the respondent's health status (Fayers and Machin, 2007; Yfantopoulos, 2001). Most questions of SF-36 refer to what the patient was thinking, feeling and doing in the previous four weeks from the point of questionnaire completion, while some are related to present time. Some questions, such as those assessing the physical role, are answered with a yes or no, while others, such as questions about physical function, can be answered on a three-grade scale (very limited, slightly limited, not limited) and others have five or six response categories. The SF-36 instrument is generally reliable, suitable for completion by the respondent through face-to-face interview or by telephone. Furthermore, it is considered suitable for completion by persons over the age of fourteen years (Fayers and Machin, 2007; Yfantopoulos, 2001). The WHOQOL-BREF instrument, is based on the original WHOQOL-100 (WHOQOL Group, 1993, 1998), and was developed by World Health Organization (WHO) in order to create a valid cross-cultural psychometric tool for the widest possible assessment of adult self-reported QoL (WHOQOL Group, 2004). The WHOQOL-BREF consists of 26 questions, which are divided into categories corresponding to four dimensions related to QoL: a) physical health, b) psychological health, c) social relationships and d) environment. It also includes two questions of global QoL and health status assessment (WHOQOL Group, 2004). The questions follow a five-point Likert Ελληνικη Ορθοδοντικη Επιθεωρηση 2014 ñ ΤΟΜΟΣ 17 ñ ΤΕΥΧΟΣ 1 & 2 81