Εισήγηση: Προκλήσεις για τους Χωροτάκτες στην Σηµερινή Συγκυρία

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Εισήγηση: Προκλήσεις για τους Χωροτάκτες στην Σηµερινή Συγκυρία"

Ὑάκινθος Στεφανόπουλος
6 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Ελληνική Εταιρεία Πολεοδοµικού και Χωροταξικού ικαίου και Τµήµα Χωροταξίας και Ανάπτυξης Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης Ηµερίδα: Ο Ρόλος και οι Προοπτικές της Χωροταξίας στην Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση: Θεωρίες, πρακτικές και θεσµικό πλαίσιο (14 Μαΐου 2010) Εισήγηση: Προκλήσεις για τους Χωροτάκτες στην Σηµερινή Συγκυρία Λουδοβίκος Κ. Βασενχόβεν Οµότιµος Καθηγητής Ε.Μ.Πολυτεχνείου

2 Η χωροταξία στην χώρα µας, αλλά και στην Ευρώπη γενικότερα, καλείται να αποδείξει ταυτόχρονα τόσο την περιβαλλοντική, όσο και την αναπτυξιακή της συνείδηση σε µια εξαιρετικά δύσκολη συγκυρία. Η συγκυρία αυτή περιλαµβάνει ένα τρίπτυχο προκλήσεων: Οικονοµικών, περιβαλλοντικών και χωρικής διακυβέρνησης.

3 «Ο χωρικός σχεδιασµός είναι ένα βασικό εργαλείο για την δηµιουργία ενός µακροπρόθεσµου και αειφορικού πλαισίου για την κοινωνική, χωρική και οικονοµική ανάπτυξη, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Ο κύριος ρόλος του είναι να ενισχύσει την ολοκλήρωση τοµέων όπως ο οικισµός, οι µεταφορές, η ενέργεια, η βιοµηχανία κ.ά. και να βελτιώσει το εθνικό και τα τοπικά συστήµατα αστικής και αγροτικής ανάπτυξης, λαµβάνοντας υπόψη την περιβαλλοντική διάσταση». (Έκθεση της Οικονοµικής Επιτροπής για την Ευρώπη του ΟΗΕ, 2008)

4 Πυλώνες χωροταξικής πολιτικής στην Γαλλία από το 2002 Βελτίωση οικονοµικής ελκυστικότητας και ανταγωνιστικότητας και δηµιουργία θέσεων εργασίας Εξασφάλιση συνοχής, ισότητας και αλληλεγγύης (Χωροταξικός Σχεδιασµός και Πολιτική Αειφόρου Ανάπτυξης στην Γαλλία, 2006)

5 Οικονοµική κρίση Πιέσεις για ανταγωνιστικότητα και υψηλότερες οικονοµικές επιδόσεις Πρόβληµα παραγωγικών επενδύσεων και δηµιουργίας θέσεων εργασίας Κίνδυνοι επιδείνωσης χωρικών - κοινωνικών ανισοτήτων και µείωσης συνοχής Πάγια κριτική από διάφορες ιδεολογικές κατευθύνσεις για αβεβαιότητα και ανεπάρκεια πολεοδοµικών και χωροταξικών ρυθµίσεων

6 Περιβαλλοντική κρίση Ανάγκη προσαρµογής στην κλιµατική αλλαγή Επιδείνωση ποιότητας ζωής σε αστικές περιοχές Προβλήµατα προστασίας της φύσης Αλλοίωση ιστορικού περιβάλλοντος Κίνδυνοι υπονόµευσης τουριστικής ελκυστικότητας

7 Πράσινη Βίβλος Ε.Ε.: Η προσαρµογή της Ευρώπης στην αλλαγή του κλίµατος (2007) Τοµείς για µελλοντική δράση Γεωργία και αγροτική ανάπτυξη Βιοµηχανία και υπηρεσίες Ενέργεια Μεταφορές Υγεία Ύδατα Θαλάσσιο περιβάλλον και αλιεία Οικοσυστήµατα και βιοποικιλότητα

8 Στην εθνική στρατηγική για την Προσαρµογή στην Κλιµατική Αλλαγή της ανίας οι προτεραιότητες αφορούν στους ακόλουθους τοµείς: ιαχείριση ακτών Κτίρια και κατασκευές Υδατικοί πόροι Ενέργεια Γεωργία και δάση Αλιεία ιαχείριση φύσης Πολεοδοµία σχεδιασµός χρήσεων γης Υγεία Ετοιµότητα σε φυσικές καταστροφές Ασφάλειες.

9 Πράσινη Βίβλος Ε.Ε.: Η προσαρµογή της Ευρώπης στην αλλαγή του κλίµατος (2007) «Ο χωροταξικός σχεδιασµός θα µπορούσε να αποτελέσει ένα ολοκληρωµένο πλαίσιο για τη σύνδεση της τρωτότητας και της εκτίµησης του κινδύνου µε την προσαρµοστικότητα και τις δυνατότητες λήψης µέτρων προσαρµογής, διευκολύνοντας έτσι τον προσδιορισµό επιλογών πολιτικής και - αποδοτικών ως προς το κόστος στρατηγικών».

10 Χωρική ιακυβέρνηση «Το νέο ρεύµα της διακυβέρνησης [governance] εκφράζει µια γενική αµφισβήτηση της παραδοσιακής κυβέρνησης και διοίκησης. Ειδικότερα η χωρική διακυβέρνηση [territorial governance] θέτει σε αµφισβήτηση την προσέγγιση του χώρου και της ρύθµισης του, που γνωρίζαµε στο παρελθόν Η αναποτελεσµατικότητα στην πράξη ενός αµιγώς ορθολογικού µοντέλου σχεδιασµού, η κρίση στην αξιοπιστία της κρατικής λειτουργίας και οι πιέσεις για περισσότερο συµµετοχικές διαδικασίες είναι οι λόγοι που βρίσκονται πίσω από την αναζήτηση µιας νέας προσέγγισης πολιτικής γενικά, και σχεδιασµού του χώρου ειδικότερα. Η προσπάθεια αυτή φιλοδοξεί να βάλει την προσέγγιση της «διακυβέρνησης» στην θέση της παραδοσιακής «κυβέρνησης» και ειδικότερα την προσέγγιση της «χωρικής διακυβέρνησης» στην θέση του συµβατικού σχεδιασµού του χώρου». Λ. Βασενχόβεν, σε συνεργασία µε Κ. Σαπουντζάκη, Ηλ. Γιαννίρη, Ε. Ασπρογέρακα και Αθ. Παγώνη, Χωρική ιακυβέρνηση, 2010

11 Χωρική διακυβέρνηση ιοικητική αναδιοργάνωση Άνοιγµα προς την κοινωνία, συµµετοχή και διαφάνεια Συντονισµός και συνεργασία Χρήση νέων εργαλείων ρύθµισης του χώρου

12 Η κατάσταση στην Ελλάδα Το έλλειµµα περιβαλλοντικής φροντίδας και προστασίας έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις την ίδια στιγµή που οι χωροταξικές ρυθµίσεις καλούνται να συµβάλλουν στην επείγουσα αντιµετώπιση του αναπτυξιακού ελλείµµατος, και µάλιστα µέσα σε ένα πλαίσιο χρόνιων οργανωτικών αδυναµιών, διοικητικής αναποτελεσµατικότητας και κοινωνικής δυσπιστίας.

13 Χωροταξία και ανάπτυξη Ανεπίλυτα προβλήµατα χωροθέτησης τουριστικής και βιοµηχανικής δραστηριότητας Πίεση για καθορισµό ζωνών δραστηριότητας και υπέρβαση δύσκαµπτου θεσµικού πλαισίου Συγκρουόµενα τοπικά συµφέροντα ιασπορά αρµοδιοτήτων και γραφειοκρατικές καθυστερήσεις υσπιστία έναντι αναπτυξιακών πρωτοβουλιών

14 Χωροταξία και περιβάλλον Αδυναµία προστασίας των δήθεν προστατευόµενων περιοχών Καταστροφή παραδοσιακού ανθρωπογενούς περιβάλλοντος Τεράστιες πιέσεις στις περιαστικές και παράκτιες ζώνες Μικτές περιοχές δασικών εκτάσεων και οικιστικής ανάπτυξης Σοβαρά προβλήµατα τρωτότητας σε φυσικές καταστροφές Έλλειψη έγκαιρης προσαρµογής στην κλιµατική αλλαγή

15 Χωροταξία, διακυβέρνηση και κοινωνία Προβληµατική σχέση µε την κοινωνία Εθισµός σε διασύνδεση χρήσης γης και πελατειακών σχέσεων Ιδεολογική διαστρέβλωση και προστασία τοπικών συµφερόντων Φοβίες και στεγανά στην δηµόσια διοίκηση Το πρόγραµµα «Καλλικράτης»

16 Είναι έτοιµοι οι χωροτάκτες; Η θεωρητική και ιδεολογική κουλτούρα των χωροτακτών τους έχει εξοπλίσει µε ανακλαστικά που δεν προσιδιάζουν στα κρίσιµα διλήµµατα, και κυρίως στον αντιφατικό τους χαρακτήρα.

17 Κληρονοµιά ανεξέλεγκτης ιδιωτικής δράσης και δηµιουργία αµυντικών ανακλαστικών Ο ρόλος των πολεοδόµων και χωροτακτών στην ανάσχεση της καταστροφής του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος Η ιδεολογία της αντίστασης κατά της επέλασης των δυνάµεων µιας πρωτόγονης αγοράς Ο χωροταξία ως αµυντικός έλεγχος, παρά ως δηµιουργική συνιστώσα

18 Μια παρένθεση: ιαβούλευση και το Εθνικό Συµβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης Σύµφωνα µε το άρθρο 4 του Ν.2742/99, έργο του Συµβουλίου δεν είναι µόνο «η υποβολή γνωµοδοτήσεων ή εγγράφων παρατηρήσεων» όταν αυτό ζητείται από το αρµόδιο υπουργείο, αλλά «και η διατύπωση προτάσεων σχετικά µε την εθνική χωροταξική πολιτική και πολιτική αειφόρου ανάπτυξης και τα αναγκαία µέτρα και ενέργειες για την εφαρµογή τους». Αυτόβουλη διαµόρφωση άποψης και διατύπωση προτάσεων προς την κυβέρνηση. Λειτουργία ως πραγµατικού φόρουµ διαβούλευσης, σφυρηλάτησης προτάσεων και ανάληψης πρωτοβουλιών, έστω και αν το ΕΣΧΣΑΑ δεν έχει αποφασιστικές αρµοδιότητες.

19 Πιέσεις για να συµβάλλει ο σχεδιασµός του χώρου στην οικονοµική ανάκαµψη. Το κρίσιµο ερώτηµα είναι αν οι χωροτάκτες θα καταφέρουν να κάνουν την υπέρβαση που χρειάζεται ή αν θα δουν τον επιστηµονικό και επαγγελµατικό τους κλάδο να περιθωριοποιείται υπό τις αµείλικτες πιέσεις των περιστάσεων.

20 Ο κίνδυνος της περιθωριοποίησης της χωροταξίας ως «ξεπερασµένης» ιδεολογίας και ως αντιαναπτυξιακής δραστηριότητας Συµφέροντα που καραδοκούν και επικαλούνται την κρισιµότητα της οικονοµικής συγκυρίας Οι δυνατότητες της χωροταξίας να συµβάλλει στην ανάπτυξη χωρίς ιδεολογικές αβαρίες Οι αρνητικές επιδράσεις του σηµερινού συστήµατος εγκλωβισµού σε µικρο-συµφέροντα

21 Η δαιµονοποίηση των µεγάλων πρωτοβουλιών ανάπτυξης Η απλοϊκότητα της θεωρίας της µοναδικότητας των µεγάλων επενδύσεων Οι οργανωτικές δυσκολίες της πειθαρχηµένης µικρής και µεσαίας ανάπτυξης Χρειάζεται µια προσπάθεια απεγκλωβισµού από το σηµερινό σύστηµα ρύθµισης του χώρου; Μήπως ενδείκνυται µια νέα προσέγγιση στο σύστηµα του σχεδιασµού µε µια λογική tabula rasa;

22 ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ.

Σχετικά έγγραφα

Πλαίσια Χωρικού Σχεδιασµού στον Ευρωπαϊκό και Ελληνικό χώρο: πολιτικές και θεσµοί Αθηνά Γιαννακού ρ. Χωροτάκτης-Πολεοδόµος (M.Sc.&Ph.D.

Πλαίσια Χωρικού Σχεδιασµού στον Ευρωπαϊκό και Ελληνικό χώρο: πολιτικές και θεσµοί Αθηνά Γιαννακού ρ. Χωροτάκτης-Πολεοδόµος (M.Sc.&Ph.D. LSE) ΜΕΡΟΣ 2 To πλαίσιο του χωρικού σχεδιασµού στην Ελλάδα Το κανονιστικό