ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΣΤΟΝ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΜΕΣΩ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ

Transcript

1 ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΣΤΟΝ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΜΕΣΩ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΓΙΑ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ/ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΤΟΥ ΤΡΙΤΟΓΕΝΟΥΣ ΤΟΜΕΑ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΛΥΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ & ΣYΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΣΤΟΝ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ 2. ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ ΜΕΣΩ ΣΕΑ 3. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ 4. Η ΑΓΟΡΑ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ 5. ΟΙΚΟΔΟΜΩΝΤΑΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΕ ΕΡΓΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΣΤΟΝ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ - ΤΙ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ TRUST EPC SOUTH ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΒΑΣΙΣΜΕΝΟΥ ΣΤΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ GREEN RATING 2

3 ΛΥΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ & ΣYΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΣΤΟΝ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ Πίσω στα Περιεχόμενα

4 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΙ ΕΝΝΟΟΥΜΕ ΜΕ ΤΟΝ ΟΡΟ Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (International Energy Agency - IEA), η Ενεργειακή Απόδοση (EΑ) ορίζεται ως ένας τρόπος για τη διαχείριση και τον περιορισμό της αύξησης της ενεργειακής κατανάλωσης. Κάτι θεωρείται ως πιο ενεργειακά αποδοτικό αν προσφέρει περισσότερες υπηρεσίες με την ίδια χρήση ενέργειας, ή τις ίδιες υπηρεσίες με λιγότερη κατανάλωση ενέργειας. 4

5 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Για παράδειγμα, ένας συμπαγής λαμπτήρας φθορισμού (ο γνωστός λαμπτήρας εξοικονόμησης), χρησιμοποιεί λιγότερη ενέργεια (ένα τρίτο έως ένα πέμπτο) από ένα λαμπτήρα πυρακτώσεως για την παραγωγή της ίδιας φωτεινότητας, άρα είναι ενεργειακά αποδοτικότερος. 5

6 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΟΦΕΛΗ Ενεργειακή ασφάλεια Διαθέσιμο εισόδημα Αύξηση παραγωγικότητας Βελτίωση Ενεργειακής Απόδοσης Εξοικονόμηση ενέργειας Περιβαλλοντική υπευθυνότητα Αύξηση αξίας ακίνητης περιουσίας 6

7 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΧΡΗΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Τα μέτρα ΕΑ που εφαρμόζονται στοχεύουν τις πιο κάτω χρήσεις ενέργειας: Φωτισμός Θέρμανση & Δροσισμός Ψύξη Ζεστό Νερό Χρήσης Εξοπλισμός & άλλα Ορισμένα από τα μέτρα που εφαρμόζονται σε κάθε μία από αυτές τις κατηγορίες είναι: 7

8 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΥΝΗΘΗ ΜΕΤΡΑ Φωτισμός Θέρμανση & Δροσισμός Ψύξη Ζεστό Νερό Χρήσης Εξοπλισμός & άλλα - Αντικατάσταση λαμπτήρων πυρακτώσεως με συμπαγείς λαμπτήρες φθορισμού (CFL), τους γνωστούς ως λαμπτήρες εξοικονόμησης, ή LED - Ανιχνευτές παρουσίας σε μπάνια/τουαλέτες και διαδρόμους - Εγκατάσταση συστημάτων σύζευξης φυσικού-τεχνητού φωτισμού - Αντικατάσταση καυστήρα, αντλιών θερμότητας χαμηλής απόδοσης, παραθύρων.. - Εγκατάσταση συστήματος ψύξης υψηλής θερμοκρασίας, συστήματος μεταβλητής συχνότητας (VFD) για τον έλεγχο της απόκρισης των αντλιών, αεροκουρτίνας κτλ. - Βελτίωση θερμομόνωσης κελύφους - Αντικατάσταση συσκευών με συσκευές υψηλότερης ενεργειακής απόδοσης - Εγκατάσταση αισθητήρων θερμοκρασίας - Στέγανωση πόρτας - Αντικατάσταση καυστήρα πετρελαίου - Συστήματα ανάκτησης θερμότητας σε ψύκτες - Ηλιοθερμικά συστήματα για τη θέρμανση του νερού - Αντικατάσταση υδραυλικών ανελκυστήρων με ηλεκτροκίνητους - Αντικατάσταση συσκευών με συσκευές υψηλότερης ενεργειακής απόδοσης - Εγκατάσταση ΑΠΕ 8

9 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ Τα επίπεδα εξοικονόμησης ενέργειας διαφέρουν ανάλογα με το είδος του μέτρου και το είδος των εγκαταστάσεων, όπου γίνεται η εφαρμογή. Στην επόμενη διαφάνεια παρουσιάζονται οι ενδεικτικές εξοικονομήσεις σε κάθε κατηγορία μέτρων (οι πληροφορίες συγκεντρώθηκαν από τη βάση δεδομένων ενεργειακών επιθεωρήσεων). 9

10 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ Κατηγορία μέτρων Εμπόριο Φιλοξενία Εκπαίδευση Υγεία Γραφεία Φωτισμός 5-40% 26-50% 20-65% 40-60% 40-70% Θέρμανση και Δροσισμός 20-60% 17-46% 10-40% 15-35% 10-40% Ψύξη 5-30% 10-30% % - Ζεστό Νερό Χρήσης Εξοπλισμός και άλλα % % 5-20% 1-2% 5-10% 15-30% % 10

11 ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ Οι εταιρείες/οργανισμοί που επιθυμούν να βελτιώσουν την ενεργειακή τους απόδοση και να μειώσουν το ενεργειακό τους κόστος, μπορούν να το αναθέσουν, μέσω Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΕΑ), σε εργολάβους, προμηθευτές προϊόντων και Επιχειρήσεις Ενεργειακών Υπηρεσιών (ΕΕΥ), στους οποίους αναφερόμαστε ως Παρόχους ΣΕΑ. Τόσο οι δικαιούχοι, όσο και οι Πάροχοι ΣΕΑ έχουν κοινά συμφέροντα και προσδοκίες καθώς και οι δύο επωφελούνται από την επιτευχθείσα εξοικονόμηση. 11

12 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΟΡΙΣΜΟΣ Επιχείρηση Ενεργειακών Υπηρεσιών «Επιχείρηση Ενεργειακών Υπηρεσιών» (ΕΕΥ): Το φυσικό ή νομικό πρόσωπο, που παρέχει ενεργειακές υπηρεσίες ή και άλλα μέτρα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης στις εγκαταστάσεις ή τα κτίρια του τελικού καταναλωτή, αναλαμβάνοντας επιχειρηματικό και οικονομικό κίνδυνο. Το οικονομικό αντάλλαγμα για την παρεχόμενη υπηρεσία βασίζεται, εν όλω ή εν μέρει, στην επίτευξη της βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης και στην τήρηση των λοιπών συμβατικών όρων ενεργειακής απόδοσης. Νόμος 3855/

13 ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΟΡΙΣΜΟΣ Σύμβαση Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΕΑ) Μια Σύμβαση Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΕΑ) είναι μια συμβατική συμφωνία που καταρτίζεται μεταξύ του δικαιούχου και του παρόχου ενεργειακών υπηρεσιών, η οποία επαληθεύεται και παρακολουθείται καθ όλη τη διάρκεια ισχύος της σύμβασης, στο πλαίσιο της οποίας πραγματοποιούνται πληρωμές για επενδύσεις (έργο, προμήθεια ή υπηρεσία) για μέτρα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης, οι οποίες συνδέονται με ένα συμβατικώς συμφωνηθέν επίπεδο βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης ή με άλλο συμφωνηθέν κριτήριο ενεργειακής απόδοσης, όπως η εξοικονόμηση χρημάτων. Νόμος 4342/

14 ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΤΡΟΠΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Οι ΣΕΑ δεν δομούνται γύρω από την προμήθεια ενός υλικού προϊόντος ή υπηρεσίας, αλλά γύρω από το επιθυμητό αποτέλεσμα, όπως την εξοικονόμηση ενέργειας ή/και την ανανέωση του εξοπλισμού. Πρόκειται γενικά για μια μακροπρόθεσμη σύμβαση, όπου ο δικαιούχος επωφελείται από νέο ή αναβαθμισμένο ενεργειακό εξοπλισμό ενώ η πληρωμή του πάροχου ΣΕΑ είναι άμεσα συνδεδεμένη με την εξοικονόμηση ενέργειας που επιτυγχάνεται. 14

15 ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΤΡΟΠΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Οι ΣΕΑ είναι κάτι παραπάνω από μηχανισμοί χρηματοδότησης. Πρόκειται για προγράμματα με πρακτικά μέτρα ενεργειακής απόδοσης που εφαρμόζονται σε κτίρια ώστε να επιτευχθεί πραγματική εξοικονόμηση ενέργειας μέσω βελτιώσεων στην θέρμανση, ψύξη, εξαερισμό, φωτισμό, διαχείριση φορτίου αιχμής, θερμομόνωση, κέλυφος κτιρίου. Μια ΣΕΑ συγχωνεύει τρία είδη συμβάσεων σε ένα: σύμβαση για το έργο, σύμβαση για πίστωση και σύμβαση παροχής υπηρεσιών. 15

16 ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΤΡΟΠΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Δεν υπάρχει καμία ανάγκη αρχικών κεφαλαίων από την πλευρά του δικαιούχου : -Τα αναγκαία κεφάλαια για τη χρηματοδότηση του έργου μπορούν να προέρχονται από τον πάροχο ΣΕΑ, τον δικαιούχο ή έναν τρίτο φορέα χρηματοδότησης Ο πάροχος ΣΕΑ προσφέρει όλες τις απαιτούμενες υπηρεσίες για το σχεδιασμό και την υλοποίηση του έργου στις εγκαταστάσεις του δικαιούχου 16

17 ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΑΡΟΧΟΥ ΣΕΑ Ο πάροχος ΣΕΑ: πρέπει να αναλάβει τον κίνδυνο απόδοσης του έργου που συμφωνήθηκε στη σύμβαση εγγυάται την επίτευξη του συμφωνημένου ποσοστού εξοικονόμησης -Σε περίπτωση αστοχίας, πρέπει να προσφέρει αποζημίωση 17

18 ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΑΡΟΧΟΥ ΣΕΑ Ο πάροχος ΣΕΑ αναλαμβάνει τον τεχνικό και λειτουργικό κίνδυνο και εγγυάται το αποτέλεσμα, συμπεριλαμβανομένου του κόστους υπηρεσιών για όλη τη διάρκεια της σύμβασης. Είναι σημαντικό να δημιουργηθεί μακροπρόθεσμη συνεργασία μεταξύ του παρόχου ΣΕΑ και του δικαιούχου με βάση τους κοινούς τους στόχους. Ο πάροχος ΣΕΑ θα πρέπει να προσφέρει εκπαίδευση στο προσωπικό του δικαιούχου. 18

19 ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΑΡΟΧΟΥ ΣΕΑ Γενικά, οι πάροχοι ΣΕΑ, κατά κανόνα, παρέχουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες: Επικεντρώνονται στα πιο οικονομικά αποδοτικά μέτρα, που εγγυώνται καλύτερη σχέση κόστουςοφέλους Χρησιμοποιούν σύγχρονο εξοπλισμό με υψηλή απόδοση Συμμορφώνονται με υψηλά πρότυπα παρακολούθησης απόδοσης (όπως το πρωτόκολλο IPMVP - International Performance Measurement & Verification Protocol) Προσφέρουν συντήρηση του νέου εξοπλισμού για όλη τη διάρκεια της σύμβασης 19

20 ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΑΡΟΧΟΥ ΣΕΑ Σχεδιασμός Συντήρηση και Επισκευή Χρηματοδότηση Φάσμα υπηρεσιών Παρόχου ΣΕΑ Μελέτη Κατασκευή Για αρκετούς δικαιούχους, η χρηματοδότηση αποτελεί το πιο ελκυστικό τμήμα των υπηρεσιών μέσω ΣΕΑ Μέτρηση & Επαλήθευση Προσαρμογή σχήματος από ΚΑΠΕ

21 ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΡΟΛΟΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΗ ΣΕΑ Συνήθως, οι ενδιαφερόμενοι αναθέτουν σε ένα ενεργειακό σύμβουλο (Διαμεσολαβητή ΣΕΑ) τον εντοπισμό δυνατοτήτων εξοικονόμησης ενέργειας, που κυμαίνονται από πρακτικές λειτουργίας μέχρι συντήρηση, ελέγχους και επενδύσεις σε εξοπλισμό. Οι Διαμεσολαβητές ΣΕΑ είναι συνήθως συμβουλευτικές εταιρείες σε ενεργειακά θέματα, οι οποίες βοηθούν στην προετοιμασία και επιτυχή υλοποίηση του έργου για λογαριασμό του δικαιούχου, λόγω της εμπειρίας που έχουν στο σχεδιασμό και υλοποίηση ενεργειακών έργων. 21

22 ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΡΟΛΟΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΗ ΣΕΑ Η τεχνική υποστήριξη και η εμπειρία στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης που παρέχονται από Διαμεσολαβητές ΣΕΑ συμβάλλει στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης των δικαιούχων και, ως εκ τούτου, της αγοράς ΣΕΑ Ο διαμεσολαβητής ΣΕΑ παρέχει υποστήριξη στους δικαιούχους απαντώντας σε συχνές ερωτήσεις/ανησυχίες Ο διαμεσολαβητής έχει εμπειρία στον γρήγορο εντοπισμό των πιο κατάλληλων και αποτελεσματικών μέτρων και ευκαιριών ΣΕΑ Ο διαμεσολαβητής έχει την τεχνογνωσία για την ανάπτυξη μακροχρόνιων σχεδίων εφαρμογής ΣΕΑ 22

23 ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΡΟΛΟΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΗ ΣΕΑ Ο διαμεσολαβητής έχει την τεχνογνωσία να διαπιστώσει τους κινδύνους, τα εμπόδια, τα πλεονεκτήματα και τις δυνατότητες του κάθε μέτρου που θα εφαρμοστεί λόγω της εμπειρίας του στην υλοποίηση διαφόρων έργων Συλλογή δεδομένων, διαπραγματεύσεις Πρόταση μέτρων ΕΑ Επαλήθευση δεδομένων, έγγραφα προσφορών Διαμεσολαβητής ΣΕΑ 23

24 ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΩΝ ΜΕΡΩΝ Πάροχος ΣΕΑ Είναι ένας φορέας ενεργειακών υπηρεσιών που παρέχει ενεργειακές υπηρεσίες με μορφή ΣΕΑ Διαμεσολαβητής ΣΕΑ Συμβουλευτικές εταιρείες που βοηθούν στην προετοιμασία του έργου για λογαριασμό του δικαιούχου Δικαιούχος Όσοι ενδιαφέρονται να εφαρμόσουν μέτρα EΑ. Ιδιοκτήτες κτιρίων/εγκαταστάσε ων/υποστατικών Χρηματοδότηση Όταν ένας τρίτος, π.χ. φορέας χρηματοδότησης του παρόχου ΣΕΑ, του δικαιούχου, ή συνδυασμός των δύο, αναλαμβάνει το ρίσκο 24

25 ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΟΦΕΛΗ Τα έργα ΣΕΑ θεωρούνται ως μια ευκαιρία για τους δικαιούχους να υλοποιήσουν μέτρα ενεργειακής απόδοσης στις εγκαταστάσεις τους, χωρίς να χρειαστεί να επενδύσουν οι ίδιοι σε εξοπλισμό. Ο πάροχος ΣΕΑ εγγυάται εξοικονόμηση ενέργειας, έχοντας και ο ίδιος μεγάλο κίνητρο για την επίτευξη αυτής της εξοικονόμησης. 25

26 ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΟΦΕΛΗ Επίπεδο εξοικονόμησης χρημάτων εγγυημένο μέσω της ΣΕΑ Τεχνικοί κίνδυνοι και ευθύνες αναλαμβάνονται από τον πάροχο ΣΕΑ Η διαδικασία σχεδιασμού/προγραμματισμού συντονίζεται από τον πάροχο ΣΕΑ Λιγότερη κατανάλωση ενέργειας με διατήρηση των επιθυμητών επιπέδων άνεσης 26

27 ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΟΦΕΛΗ Γενικά, οι ΣΕΑ χρησιμοποιούνται για την εφαρμογή μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας σε κτίρια π.χ. σε συστήματα θέρμανσης, ψύξης, εξαερισμού κ.α., τα οποία έχουν συνήθως περίοδο αποπληρωμής έως και 10 χρόνια. Ωστόσο, μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την ανακαίνιση του κτιριακού κελύφους, που επιτυγχάνει ένα μεγάλο μέρος της συνολικής εξοικονόμησης. Εν κατακλείδι, ένας δικαιούχος μπορεί να υλοποιήσει μια ολοκληρωμένη ανακαίνιση του κτιρίου που μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από 30 χρόνια. 27

28 ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΟΦΕΛΗ Με λίγα λόγια, το κύριο όφελος από μια ΣΕΑ, είναι η δυνατότητα μεταβίβασης του κινδύνου τεχνικής απόδοσης, χρησιμοποιώντας μια ολοκληρωμένη λύση με εγγυημένη εξοικονόμηση ενέργειας (και συντήρηση), και χρησιμοποιώντας αυτή την εξοικονόμηση για την κάλυψη του κόστους επένδυσης. 28

29 ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ - ΕΜΠΟΔΙΑ Η έλλειψη γνώσης του επιχειρηματικού μοντέλου έχει ως αποτέλεσμα την έλλειψη εμπιστοσύνης από την πλευρά των οργανισμών/εταιρειών του τριτογενούς τομέα. Αυτά τα εμπόδια πρέπει να ξεπεραστούν ώστε να απελευθερωθεί το τεράστιο δυναμικό της αγοράς: Ο δικαιούχος θα πρέπει να ζητά προληπτικά ετήσιες επιθεωρήσεις Θα πρέπει να ενημερωθεί για τα πρωτόκολλα που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των μέτρων και του οικονομικού οφέλους που προκύπτει. 29

30 ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΕΙΔΗ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι ΣΕΑ: Διαμοιραζόμενου Οφέλους και Εγγυημένης Απόδοσης Στη σύμβαση διαμοιραζόμενου οφέλους το οικονομικό όφελος μοιράζεται για ένα προκαθορισμένο χρονικό διάστημα σύμφωνα με ένα προσυμφωνημένο ποσοστό Δεν υπάρχει συγκεκριμένο ποσοστό, καθώς αυτό εξαρτάται από το κόστος του έργου, τη διάρκεια της σύμβασης και τους κινδύνους που αναλαμβάνει η κάθε πλευρά Στη σύμβαση εγγυημένης απόδοσης, ο πάροχος ΣΕΑ εγγυάται ένα συγκεκριμένο επίπεδο ενεργειακής εξοικονόμησης και προστατεύει τον δικαιούχο από τον κίνδυνο απόδοσης 30

31 ΕΙΔΗ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΓΓΥΗΜΕΝΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ Στη σύμβαση εγγυημένης απόδοσης, ο πάροχος ΣΕΑ συνήθως αναλαμβάνει όλο τον κίνδυνο που αφορά την απόδοση και το σχεδιασμό του έργου Για το λόγο αυτό συνήθως δεν διατίθεται να αναλάβει επιπλέον και τον πιστωτικό κίνδυνο -Οι δικαιούχοι χρηματοδοτούνται απευθείας από τράπεζες ή χρηματοδοτικούς οργανισμούς. Οι δικαιούχοι αποπληρώνουν το δάνειο και αναλαμβάνουν τον κίνδυνο αποπληρωμής της επένδυσης -Αν η εξοικονόμηση δεν είναι αρκετή για να καλύψει το κόστος των τραπεζικών υπηρεσιών, ο πάροχος ΣΕΑ καλύπτει συνήθως τη διαφορά 31

32 ΕΙΔΗ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΓΓΥΗΜΕΝΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ Το σύστημα εγγυημένης απόδοσης είναι πιθανό να λειτουργήσει σωστά σε χώρες με καθιερωμένη τραπεζική δομή, υψηλή εξοικείωση με χρηματοδότηση έργων και επαρκή τεχνική εξειδίκευση του τραπεζικού κλάδου ώστε να κατανοήσει έργα ενεργειακής απόδοσης. Είναι δύσκολο να εισαχθεί η έννοια αυτή στις αναπτυσσόμενες αγορές, διότι απαιτεί από τους δικαιούχους να αναλάβουν τον κίνδυνο αποπληρωμής της επένδυσης. Ωστόσο, μπορεί να στηρίξει την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη των παρόχων ΣΕΑ και του χρηματοπιστωτικού τομέα. 32

33 ΕΙΔΗ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΣΥΜΒΑΣΗ ΔΙΑΜΟΙΡΑΖΟΜΕΝΟΥ ΟΦΕΛΟΥΣ Στη σύμβαση διαμοιραζόμενου οφέλους, ο δικαιούχος αναλαμβάνει μέρος του κινδύνου απόδοσης Για το λόγο αυτό είναι απίθανο να αναλάβει επιπλέον και τον κίνδυνο πίστωσης -Στην περίπτωση αυτή ο πάροχος ΣΕΑ συνήθως αναλαμβάνει τόσο τον πιστωτικό κίνδυνο, όσο και τον κίνδυνο απόδοσης -Για να αποφευχθεί η αλλαγή της τιμής ενέργειας, είναι δυνατόν να προβλεφθεί στη σύμβαση μια ενιαία τιμή ενέργειας 33

34 ΕΙΔΗ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΣΥΜΒΑΣΗ ΔΙΑΜΟΙΡΑΖΟΜΕΝΟΥ ΟΦΕΛΟΥΣ Η έννοια του διαμοιραζόμενου οφέλους είναι ένα καλό εισαγωγικό μοντέλο σε αναπτυσσόμενες αγορές, διότι οι δικαιούχοι δεν αναλαμβάνουν πιστωτικό κίνδυνο. Από τη σκοπιά των παρόχων ΣΕΑ, έχει την προστιθέμενη αξία της υπηρεσίας χρηματοδότησης. Παρόλα αυτά, τείνει να δημιουργεί εμπόδια στις μικρές επιχειρήσεις. Οι μικρές εταιρείες παροχής ΣΕΑ που υλοποιούν έργα με αυτό το είδος σύμβασης, σύντομα έχουν υψηλό βαθμό μόχλευσης και δεν μπορούν να αναλάβουν περαιτέρω χρέος για επόμενα έργα 34

35 ΕΙΔΗ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΣΥΜΒΑΣΗ ΔΙΑΜΟΙΡΑΖΟΜΕΝΟΥ ΟΦΕΛΟΥΣ ΣΕΑ Διαμοιραζόμενου Οφέλους πως λειτουργεί 35

36 ΕΙΔΗ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΣΥΜΒΑΣΗ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ Ένα άλλο είδος σύμβασης είναι η Σύμβαση Μεταβλητής Διάρκειας, στην οποία ο πάροχος ΣΕΑ χρηματοδοτεί και υλοποιεί το έργο. Παρόλα αυτά, αν η εξοικονόμηση είναι μικρότερη από όσο αναμένεται, η διάρκεια της σύμβασης μπορεί να επεκταθεί ώστε να ολοκληρωθεί η εξόφληση του παρόχου. Σε αυτές τις συμβάσεις, ο πάροχος ΣΕΑ λαμβάνει τα κέρδη εξοικονόμησης μέχρι να ολοκληρωθεί η πληρωμή του. Αυτές οι συμβάσεις είναι πιο σπάνιες, καθώς οι δικαιούχοι δεν βλέπουν αποτελέσματα μέχρι να επιτευχθεί ο στόχος του παρόχου. 36

37 ΕΙΔΗ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΣΥΓΚΡΙΣΗ Διαμοιραζόμενου Οφέλους Εγγυημένης Απόδοσης Δικαιούχος Επιχειρηματικός κίνδυνος Δικαιούχος Επιχειρηματικός κίνδυνος Πάροχος ΣΕΑ- Κίνδυνος Απόδοσης και Πίστωσης Εγγύηση εξοικονόμησης Καθορισμένη πληρωμή Υπηρεσίες έργου Εγγύηση εξοικονόμησης Δανειστής/ Επενδυτής 100% Χρηματοδότηση Πάροχος ΣΕΑ Κίνδυνος Απόδοσης Δανειστής/ Επενδυτής Πιστωτικός κίνδυνος 37

38 ΕΙΔΗ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΣΕΑ Εγγυημένης Απόδοσης ΣΕΑ Διαμοιραζόμενου Οφέλους Η απόδοση σχετίζεται με την εξοικονόμηση ενέργειας που επιτυγχάνεται Η απόδοση σχετίζεται με το οικονομικό όφελος από την εξοικονόμηση ενέργειας Η εξοικονόμηση ενέργειας είναι εγγυημένη Η αμοιβή του παρόχου ΣΕΑ συνδέεται με τις ενεργειακές υπηρεσίες Ο πάροχος ΣΕΑ αναλαμβάνει τον κίνδυνο απόδοσης και ο δικαιούχος τον χρηματοπιστωτικό κίνδυνο Ο πάροχος ΣΕΑ αναλαμβάνει τον κίνδυνο απόδοσης και τον χρηματοπιστωτικό κίνδυνο Απαιτεί επιχειρήσεις με πιστοληπτική ικανότητα Εξυπηρετεί πελάτες που δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε χρηματοδότηση Ο πάροχος ΣΕΑ μπορεί να υλοποιήσει περισσότερα έργα χωρίς να έχει υψηλή μόχλευση Ευνοεί τις μεγάλες επιχειρήσεις ενεργειακών υπηρεσιών Θεωρείται πιο ολοκληρωμένη λύση Ευνοεί έργα με μικρό χρόνο αποπληρωμής 38

39 ΕΙΔΗ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ Στην ιστοσελίδα του ΥΠΕΚΑ, μπορεί ο ενδιαφερόμενος να βρει υποδείγματα από τα 2 βασικά είδη συμβάσεων: εγγυημένης απόδοσης και διαμοιραζόμενου οφέλους 39

40 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ Δικαιούχος Απόφαση να χρησιμοποιηθεί ΣΕΑ Υπογραφή Σύμβασης Εφαρμογή άλλων μέτρων Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Συλλογή δεδομένων, διαπραγματεύσεις Πρόταση για μέτρα ΕΑ Επαλήθευση στοιχείων, έγγραφα προσφορών Διαχείριση εγκαταστάσεων Μέτρηση & Επαλήθευση εξοικονομήσεων Διαμεσολαβητής ΣΕΑ ή Πάροχος ΣΕΑ Πάροχος ΣΕΑ Χρηματοδότηση έργου Πιστοληπτική ικανότητα του παρόχου ΣΕΑ Τεχνικές πτυχές του έργου Οικονομική απόδοση του έργου Νομικές πτυχές του έργου 40

41 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΡΓΟΥ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Για να προσδιορίσει τη σκοπιμότητα υλοποίησης του έργου ο πάροχος ΣΕΑ/διαμεσολαβητής συνήθως ακολουθεί τα παρακάτω βήματα : Συλλογή και ανάλυση δεδομένων ενέργειας Συγκριτική αξιολόγηση όλων των μεγάλων καταναλώσεων Διεξαγωγή ενεργειακών επιθεωρήσεων 41

42 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Η προκαταρκτική ανάλυση περιλαμβάνει μια πρώτη έκθεση με προτεινόμενα μέτρα προς υλοποίηση -Αποτελεί την αρχή του επιχειρηματικού σχεδίου που θα βοηθήσει να κερδίσει την υποστήριξη και έγκριση της διοίκησης για την υλοποίηση του έργου 42

43 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Για να γίνει αυτό, ο πάροχος ΣΕΑ/ ο διαμεσολαβητής θα πρέπει να εκτιμήσει τα αποτελέσματα στην εξοικονόμηση ενέργειας και κόστους που θα προέκυπταν από την εφαρμογή οποιουδήποτε μέτρου -H απλή αποπληρωμή είναι ο πιο συχνά χρησιμοποιούμενος οικονομικός δείκτης για να εκφραστεί η αποτελεσματικότητα του έργου και να στηριχθεί το επιχειρηματικό σχέδιο για την επένδυση σε αυτό Επιπλέον, εκτός από το οικονομικό όφελος θα πρέπει να ληφθούν υπόψη κι άλλα οφέλη (π.χ. μείωση εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, βελτίωση της ποιότητας φωτισμού, μειωμένο κόστος συντήρησης κτλ.) 43

44 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΑΝΑΘΕΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Κάθε εταιρία ακολουθεί τους δικούς της κανόνες σχετικά με τις διαδικασίες ανάθεσης συμβάσεων. Αν τα προηγούμενα βήματα έχει αναλάβει κάποιος διαμεσολαβητής ΣΕΑ, τότε θα βοηθήσει και σε αυτό το βήμα. -Οι διαμεσολαβητές ΣΕΑ έχουν περισσότερη εμπειρία στην αγορά ενεργειακής απόδοσης και έτσι, γνωρίζουν ποιος πάροχος ΣΕΑ είναι ο καταλληλότερος για την υλοποίηση του συγκεκριμένου έργου. 44

45 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΑΝΑΘΕΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Ο πάροχος ΣΕΑ θα καθορίσει την εξοικονόμηση ενέργειας, τη διάρκεια σύμβασης, το οικονομικό όφελος, τις εγγυήσεις και την συντήρηση (αν χρειάζεται) και όλους τους υπόλοιπους όρους για την υλοποίηση του έργου -Αν ο δικαιούχος έχει επιλέξει να χρησιμοποιήσει διαμεσολαβητή ΣΕΑ, τότε σε αυτό το βήμα μπορεί να βοηθήσει, αναπτύσσοντας τις επιθυμητές συνθήκες σύμβασης και επιλέγοντας τον κατάλληλο πάροχο ΣΕΑ για λογαριασμού του δικαιούχου 45

46 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΑΝΑΘΕΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Κατά τη διαδικασία αυτή, η χρηματοδότηση του έργου είναι ένας από τους πιο κρίσιμους παράγοντες. Η επιλογή της κατάλληλης χρηματοδότησης εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως τα οικονομικά στοιχεία του έργου και τις διαθέσιμες επιλογές/πηγές χρηματοδότησης στη χώρα. 46

47 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΑΝΑΘΕΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Η χρηματοδότηση έργων ΣΕΑ μπορεί να προέρχεται από: -Ένα τρίτο φορέα που προσφέρει πίστωση στον πάροχο ΣΕΑ ή στον δικαιούχο (Χρηματοδότηση από Τρίτο - ΧΑΤ) -Τον πάροχο ΣΕΑ, με ίδια κεφάλαια -Τον δικαιούχο, ο οποίος θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει με ίδια κεφάλαια ή να δανειστεί από εσωτερικές κεφαλαιακές δαπάνες (CAPEX) -Συνδυαστική δράση του παρόχου ΣΕΑ και του δικαιούχου 47

48 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΑΝΑΘΕΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Η Σύμβαση Ενεργειακής Απόδοσης πρέπει να περιλαμβάνει εγγυήσεις για εξοικονόμηση και ρυθμίσεις για την κατανομή των οικονομικών και τεχνικών κινδύνων. Ορισμένα από τα στοιχεία που περιλαμβάνει μια ΣΕΑ είναι: -Διάρκεια της σύμβασης -Μέγεθος επένδυσης -Υποχρεώσεις του δικαιούχου -Διαδικασία εφαρμογής των μέτρων -Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης του έργου -Μέθοδος Μέτρησης & Επαλήθευσης της πραγματικής ενεργειακής εξοικονόμησης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία 48

49 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΑΝΑΘΕΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΑΡΟΧΟΥ ΣΕΑ Εμπειρία στην εφαρμογή των προτεινόμενων μέτρων Εμπειρία σε έργα ΣΕΑ Πάροχος ΣΕΑ Εφαρμογή μεθόδων μέτρησης & επαλήθευσης εξοικονόμησης Αξιολόγηση αναγκών συντήρησης Υπάρχουν βασικοί παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από τον δικαιούχο για τον ορισμό του κατάλληλου πάροχου ΣΕΑ Χρηματοπιστωτική φερεγγυότητα και εμπειρία στη χρηματοδότηση έργων Προτεινόμενη δομή εγγυήσεων εξοικονόμησης Ικανότητα υπολογισμού σεναρίου βάσης και εκτιμώμενης εξοικονόμησης εξοικονόμησης Παροχή εκπαίδευσης στο προσωπικό 49

50 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Μέτα την υπογραφή της σύμβασης, ο πάροχος ΣΕΑ υλοποιεί το έργο βάσει της συμφωνίας -Πρέπει να καταρτιστεί ένα χρονοδιάγραμμα για την εφαρμογή όλων των μέτρων Όλα τα μέτρα ενεργειακής απόδοσης πρέπει να πληρούν τις διεθνείς προδιαγραφές -Ο διαμεσολαβητής ΣΕΑ (αν υπάρχει) μπορεί να επαληθεύσει ότι η προϋπόθεση αυτή τηρείται 50

51 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ Ταυτοποίηση του έργου Προκαταρκτικ ή ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Ο πάροχος ΣΕΑ θα πρέπει να προσφέρει κατάλληλη εκπαίδευση στον δικαιούχο και στο προσωπικό του, ώστε να χρησιμοποιεί ορθά τον νέο εξοπλισμό -Αυτό θα βοηθήσει στη μεγιστοποίηση του κέρδους από την εφαρμογή των μέτρων -Ο διαμεσολαβητής ΣΕΑ μπορεί επίσης να προσφέρει εκπαίδευση στον δικαιούχο 51

52 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΜΕΤΡΗΣΗ & ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΗ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Η εξοικονόμηση αποτελεί ένα τρόπο μέτρησης της κατανάλωσης ενέργειας που αποφεύχθηκε και δεν μπορεί να μετρηθεί άμεσα. Υπολογίζεται συγκρίνοντας τη μετρημένη κατανάλωση ενέργειας πριν και μετά την εφαρμογή των μέτρων εξοικονόμησης, με προσαρμογές για μετεωρολογικές παραμέτρους, πληρότητα, ώρες λειτουργίας, παραγωγής κ.α. Οι καταγραφές κατανάλωσης ενέργειας πριν την υλοποίηση οιονδήποτε αλλαγών, ή ακόμη και η κατανάλωση Ενέργειας Βάσης (Baseline energy use), είναι πολύτιμες. 52

53 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΜΕΤΡΗΣΗ & ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΗ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Κατά το σχεδιασμό της Μέτρησης & Επαλήθευσης της εξοικονόμησης ένα θεμελιώδες ζήτημα είναι το Όριο, δηλαδή η εξοικονόμηση μπορεί να προσδιοριστεί από τη μέτρηση ενός τμήματος της εγκατάστασης. Το άλλο θεμελιώδες ζήτημα είναι πως θα πρέπει να μετρηθεί η κατανάλωση ενέργειας, ώστε να καθοριστεί η εξοικονόμηση. -Λαμβάνοντας μέτρηση του στιγμιαίου ηλεκτρικού φορτίου -Καταγράφοντας τη χρήση ενέργειας σε τακτά χρονικά διαστήματα για ένα αντιπροσωπευτικό χρονικό διάστημα 53

54 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΜΕΤΡΗΣΗ & ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΗ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Όλες αυτές οι έννοιες βασίζονται γενικά σε ένα καθιερωμένο πρωτόκολλο, όπως το Διεθνές Πρωτόκολλο Μέτρησης και Επαλήθευσης της Απόδοσης (IPMVP - International Performance Measurement and Verification Protocol). Πιστοποιημένοι επαγγελματίες θα πρέπει να παρέχουν καθοδήγηση. Όλες οι υποχρεώσεις που προβλέπονται στη σύμβαση και αφορούν την ενεργειακή απόδοση, το οικονομικό όφελος και άλλες πρέπει να πληρούνται από τον πάροχο ΣΕΑ. 54

55 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΜΕΤΡΗΣΗ & ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΗ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Αν η εξοικονόμηση ενέργειας, το οικονομικό όφελος ή όποια άλλη συνθήκη καθορίζεται στη σύμβαση δεν πληρείται από τον εξοπλισμό και τα μέτρα που υλοποιήθηκαν από τον πάροχο ΣΕΑ, τότε θα πρέπει να εφαρμοστούν πρόσθετα μέτρα ώστε να επιτευχθούν οι προκαθορισμένοι όροι. -Ανάλογα με τους όρους που καθορίζονται στη σύμβαση, ο πάροχος ΣΕΑ μπορεί να υποστεί οικονομικές κυρώσεις υπέρ του δικαιούχου 55

56 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΟΔΟΥ Προκαταρκτικές τεχνικές δυνατότητες Οικονομικό, νομικό πλαίσιο Εφαρμογή άλλων μέτρων Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία 2 μήνες 2 μήνες 2 μήνες Μεταβλητή 6 χρόνια Διαμεσολαβητής ΣΕΑ ή Πάροχος ΣΕΑ Πάροχος ΣΕΑ Χρηματοδότηση έργου Πιστοληπτική ικανότητα Τεχνικές πτυχές του έργου Οικονομική απόδοση του έργου Νομικές πτυχές του έργου 56

57 ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ ΜΕΣΩ ΣΕΑ Πίσω στα Περιεχόμενα

58 ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ H κοινοπραξία του Trust EPC South διεξήγαγε μια ενδελεχή ανάλυση της αγοράς στις έξι (6) χώρες της Νότιας Ευρώπης που συμμετέχουν (Πορτογαλία, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Κροατία και Ελλάδα). Η ανάλυση αυτή περιλαμβάνει την αξιολόγηση των πιο υποσχόμενων έργων αειφόρου ενέργειας ή Βέλτιστων Πρακτικών. 58

59 ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι επιλεγμένες βέλτιστες πρακτικές καλύπτουν τα κύρια τμήματα του τριτογενή τομέα: Εμπόριο Υγεία Εκπαίδευση Φιλοξενία Γραφεία Αθλητικές εγκαταστάσεις 59

60 ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ KG LAW FIRM - ΕΛΛΑΔΑ Τύπος κτιρίου Γραφεία Επιφάνεια 3 κτίρια, 850 m 2 Αρχική κατάσταση Κατανάλωση Ενέργειας Πριν Υψηλή κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για τα συστήματα θέρμανσης, εξαερισμού και κλιματισμού (HVAC) 590 kwh/m²/y Στόχος: μείωση του κόστους ενέργειας διατήρηση υψηλού επιπέδου άνεσης ευαισθητοποίηση σχετικά με περιβαλλοντικά θέματα. 60

61 ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ KG LAW FIRM - ΕΛΛΑΔΑ Μέτρα Ενεργειακής Απόδοσης Αποδοτικός φωτισμός Συστήματα παρακολούθησης και διαχείρισης της ενέργειας Λέβητες Μόνωση των λεβήτων και των σωληνώσεων ζεστού νερού Συστήματα αντιστάθμισης Εναλλάκτης θερμότητας για ζεστό νερό Παρακολούθηση και αξιολόγηση εφαρμογής Τοποθέτηση μετρητών για καταγραφή της κατανάλωση και υπολογισμός της εξοικονόμησης με βάση τα αρχικά επίπεδα 61

62 ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ KG LAW FIRM - ΕΛΛΑΔΑ Εξοικονόμηση ενέργειας 18,44 kwh/(m²y) Εξοικονόμηση χρημάτων 16% ( ) Μείωση των εκπομπών CO 2 Κόστος επένδυσης kg Περίοδος αποπληρωμής (εκτιμώμενη) 2,5 έτη Διάρκεια Σύμβασης / Έτος εφαρμογής 5 έτη 2014 Χρηματοδότηση Συγκεκριμένες εγγυήσεις 100 % πάροχος ΣΕΑ Συμβόλαιο συντήρησης για 5 έτη 62

63 ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ PALASPORT TREVIGLIO - ΙΤΑΛΙΑ Τύπος κτιρίου Αθλητικό κέντρο Επιφάνεια m 2 Αρχική κατάσταση Υψηλή κατανάλωση ενέργειας για το φωτισμό Ανάγκη για αύξηση της αποδοτικότητας Κατανάλωση Ενέργειας Πριν 113 MWh/y (για φωτισμό) Μέτρα Ενεργειακής Απόδοσης Επανεξέταση και βελτιστοποίηση του συστήματος φωτισμού, φιλτράρισμα αρμονικών, συγχρονισμός και εξισορρόπηση του συστήματος Παρακολούθηση και αξιολόγηση H απόδοση της εγκαταστάσεως συνεχώς ελέγχεται από εξ αποστάσεως 63

64 ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ PALASPORT TREVIGLIO - ΙΤΑΛΙΑ Εξοικονόμηση ενέργειας 22 % Εξοικονόμηση χρημάτων / έτος Μείωση των εκπομπών CO 2 24 % Περίοδος αποπληρωμής (εκτιμώμενη) 3,5 έτη Διάρκεια σύμβασης 5 έτη Χρηματοδότηση Συγκεκριμένες εγγυήσεις 100 % πάροχος ΣΕΑ O δικαιούχος είναι υπεύθυνος για την λειτουργία και τη συντήρηση του εξοπλισμού κατά τη διάρκεια της σύμβασης. 64

65 ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΟΙΚΟΣ ΕΥΓΗΡΙΑΣ - ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ Τύπος κτιρίου Επιφάνεια 2.458,37 m 2 Οίκος Ευγηρίας και Κέντρο Φροντίδας Στόχος: μείωση της κατανάλωσης ενέργειας εφαρμογή μέτρων Ενεργειακής Απόδοσης και ΑΠΕ Αρχική κατάσταση Κατανάλωση Ενέργειας Πριν Υψηλή κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας (Συστήματα θέρμανσης, εξαερισμού και κλιματισμού, φωτισμό, εξοπλισμό) και προπανίου (εξοπλισμό, ζεστό νερό) 171 MWh/y (ηλεκτρισμός) 472 MWh/y (προπάνιο) 65

66 ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΟΙΚΟΣ ΕΥΓΗΡΙΑΣ - ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ Μέτρα Βιώσιμης Ενέργειας Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) 65 kw Φωτοβολταϊκής εγκατάστασης Ηλιακοί συλλέκτες Αντλίες Ενεργειακής Απόδοσης Λέβητας βιομάζας Μόνωση σωληνώσεων Αποδοτικό σύστημα φωτισμού Σύστημα παρακολούθησης Παρακολούθηση και αξιολόγηση εφαρμογής Συνεχής παρακολούθηση της απόδοσης της εγκατάστασης Φ/Β 66

67 ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΟΙΚΟΣ ΕΥΓΗΡΙΑΣ - ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ Εξοικονόμηση ενέργειας Εξοικονόμηση χρημάτων Μείωση των εκπομπών CO 2 Φ/Β : kwh/y Μέτρα ΕΑ: 26,9 kwh/y (ηλεκτρισμός), 200,7 kwh/y (προπάνιο) Φ/Β : /έτος Μέτρα ΕΑ: / έτος Φ/Β : 42 t Μέτρα ΕΑ: 30 t Κόστος επένδυσης Φ/Β : Μέτρα ΕΑ: Περίοδος αποπληρωμής (εκτιμώμενη) Διάρκεια Σύμβασης Χρηματοδότηση Συγκεκριμένες εγγυήσεις Φ/Β : 6 έτη Μέτρα ΕΑ: 6,8 έτη 15 έτη 100 % ESCO (Φ/Β) % κρατικά κονδύλια (μέτρα ΕΑ) Εγγύηση απόδοσης του Φ/Β κατά τη διάρκεια της σύμβασης. 67

68 ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ SUP ELEC - ΓΑΛΛΙΑ Τύπος κτιρίου Πανεπιστημιούπολη Επιφάνεια m² Αρχική κατάσταση Παλιά κτίρια με υψηλή κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για τα συστήματα θέρμανσης, και φωτισμού Στόχος: βελτίωση της άνεσης των χρηστών αναβάθμιση των εγκαταστάσεων για τα σημερινά πρότυπα προώθηση της βιώσιμη διαχείρισης 68

69 ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ SUP ELEC - ΓΑΛΛΙΑ Μέτρα Ενεργειακής Απόδοσης Νέο σύστημα διαχείρισης θέρμανσης Αντικατάσταση φωτιστικών Βελτιστοποίηση εξωτερικού φωτισμού Εφαρμογή συγκεκριμένου προγράμματος του σχολειού και περιορισμών κατά το σχεδιασμό Παρακολούθηση και αξιολόγηση εφαρμογής Παρακολούθηση και υποβολή εκθέσεων απόδοσης, Εκπαίδευση προσωπικού, Εκστρατεία ευαισθητοποίησης 69

70 ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΙΟ SUP ELEC - ΓΑΛΛΙΑ Εξοικονόμηση ενέργειας Εξοικονόμηση χρημάτων 15 %/έτος /έτος Μείωση των εκπομπών CO t /έτος Κόστος επένδυσης Περίοδος αποπληρωμής (εκτιμώμενη) 7 έτη Διάρκεια Σύμβασης / Έτος εφαρμογής 10 έτη 1998 Συγκεκριμένες εγγυήσεις Εγγύηση απόδοσης 70

71 ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ HOSPITAL VIRGEN DE LA POVEDA - ΙΣΠΑΝΙΑ Τύπος κτιρίου Νοσοκομείο Επιφάνεια m 2 Αρχική κατάσταση Κατανάλωση ενέργειας πριν Εξοπλισμός χαμηλής απόδοσης και του σύστημα θέρμανσης ντίζελ με υψηλά κατανάλωση (41% της συνολικής) TWh Μέτρα Ενεργειακής Απόδοσης Αποδοτικός φωτισμός LED Αντλίες θερμότητας υψηλής απόδοσης Βελτίωση μόνωσης του κτιρίου Σύστημα παρακολούθησης και έλεγχου Παρακολούθηση και αξιολόγηση Διεθνές Πρωτόκολλο Μέτρησης και Επαλήθευσης (IPMVP Protocol) 71

72 ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ HOSPITAL VIRGEN DE LA POVEDA - ΙΣΠΑΝΙΑ Εξοικονόμηση ενέργειας 25% Εξοικονόμηση χρημάτων 30% ( /έτος) Κόστος επένδυσης VAT Περίοδος αποπληρωμής (εκτιμώμενη) 2,4 έτη Διάρκεια Σύμβασης / Έτος εφαρμογής 4 έτη (δυνατότητα επέκτασης για 2 έτη) 2014 Χρηματοδότηση Συγκεκριμένες εγγυήσεις ΕΕΥ (κεφάλαιο από τραπεζικό δάνειο) Πλήρης εγγύηση, χωρίς συντήρηση 72

73 ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ MISTRAL - ΕΛΛΑΔΑ Τύπος κτιρίου Ξενοδοχείο Επιφάνεια m 2 Αρχική κατάσταση Κατανάλωση Ενέργειας Πριν Υψηλή κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας των συστημάτων κλιματισμού, θέρμανσης και παραγωγής ζεστού νερού 112,5 kwh/m²/έτος Στόχος μείωση της κατανάλωσης ενέργειας ευαισθητοποίηση σχετικά με περιβαλλοντικά θέματα ανάδειξη περιβαλλοντικής πολιτικής 73

74 ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ MISTRAL - ΕΛΛΑΔΑ Μέτρα Ενεργειακής Απόδοσης Αυτοματισμοί Συστήματα παρακολούθησης και διαχείρισης ενέργειας Παρακολούθηση και αξιολόγηση εφαρμογής Τηλεπαρακολούθηση της εγκατάστασης και πρόληψη προβλημάτων συντήρησης και ενεργειακής σπατάλης μέσω δικτύου αυτόματων συστημάτων ελέγχου και μετρητών ενέργειας τοποθετημένους στο λεβητοστάσιο και στο σύστημα παραγωγής ζεστού νερού 74

75 ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ MISTRAL - ΕΛΛΑΔΑ Εξοικονόμηση ενέργειας kwh/ έτος (48%) Εξοικονόμηση χρημάτων 8,5% (7.400 ) Κόστος επένδυσης Περίοδος αποπληρωμής (εκτιμώμενη) 2 έτη Διάρκεια Σύμβασης / Έτος εφαρμογής 1 έτος 2012 Χρηματοδότηση Μικτή Συγκεκριμένες εγγυήσεις Απόδειξη βάση στατιστικής ανάλυσης για το ποσό εξοικονόμησης ενέργειας 75

76 ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ CC PARQUE SUR DE MADRID - ΙΣΠΑΝΙΑ Τύπος κτιρίου Εμπορικό κέντρο Επιφάνεια m 2 Αρχική κατάσταση Υψηλή κατανάλωση ενέργειας για κλιματισμό, θέρμανση και φωτισμό Μέτρα Ενεργειακής Απόδοσης Ρύθμιση της διαφορά πίεσης αντλιών θερμότητας Αυτόματο σύστημα φωτισμού στους διαδρόμους Προγραμματισμός αερισμού Βελτίωση οροφής Παρακολούθηση και αξιολόγηση εφαρμογής H ESCO είναι υπεύθυνη για την εγκατάσταση 76

77 ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ UNIBAIL RODAMCO -ΓΑΛΛΙΑ Εξοικονόμηση ενέργειας Εξοικονόμηση χρημάτων Ηλεκτρισμός: 5% Φυσικό αέριο: 10% Ένα χρόνο μετά Ηλεκτρισμός: (17%) Φυσικό αέριο: : (25%) Κόστος επένδυσης Περίοδος αποπληρωμής (εκτιμώμενη) 3 έτη Διάρκεια Σύμβασης / Έτος εφαρμογής 3 έτη 2009 Χρηματοδότηση Συγκεκριμένες εγγυήσεις 100% ESCO Εγγύηση απόδοσης βάση συμβολαίου 77

78 ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ Πίσω στα Περιεχόμενα

79 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Οδηγία 2012/27/ΕΕ Δημιουργία κοινού πλαισίου για την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης εντός της ΕΕ. Συγκεκριμένες δράσεις καθορίστηκαν με σκοπό να διασφαλιστεί η διαδοχή των ενδεικτικών στόχων που ορίστηκαν για το % μείωση της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας στην Ευρώπη 79

80 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Η Οδηγία 2012/27 / ΕΕ τονίζει: την συμβολή των ΣΕΑ στην τόνωση της αγοράς ενεργειακών υπηρεσιών την ανάγκη για υποδείγματα συμβάσεων, βέλτιστων πρακτικών και κατευθυντήριων γραμμών για έργα ΣΕΑ τον ενεργό ρόλο των κτιρίων του δημοσίου τομέα για την υλοποίηση έργων ενεργειακής απόδοσης μέσω εταιριών παροχής ενεργειακών υπηρεσιών (ΕΕΥ) και ΣΕΑ τα οφέλη για τον δικαιούχο (π.χ. την αποφυγή του επενδυτικού κόστους) 80

81 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟΧΟΣ ΓΙΑ 2020 Εθνικό Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης (Δεκέμβριος 2014) Στόχοι για το 2020: Συνολική εξοικονόμηση ενέργειας: 38,8 TWh Εξοικονόμηση ενέργειας για τον τριτογενή τομέα: TWh 81

82 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Νόμος 3661/2008, 19 Μαΐου Έκδοση Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης (Π.Ε.Α.) κτιρίου για όλα τα νέα και τα ριζικά ανακαινιζόμενα καθώς και σε περίπτωση αγοραπωλησίας, μίσθωσης ή μεταβίβασης υφισταμένων. - Τακτική επιθεώρηση Λεβήτων, Εγκαταστάσεων Θέρμανσης, Ψύξης και Κλιματισμού. 82

83 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Νόμος 3851/2010, 4 Ιουνίου 2010, τροποποίηση Ν.3661/ Θέσπιση ελάχιστων απαιτήσεων ενεργειακής απόδοσης για όλα τα νέα και υφιστάμενα κτίρια ανεξαρτήτως εμβαδού που ανακαινίζονται ριζικά και υποχρέωση εκπόνησης μελέτης ενεργειακής απόδοσης - Υποχρεωτική κάλυψη του 60% των αναγκών για ζεστό νερό χρήσης (ΖΝΧ) από ηλιοθερμικά συστήματα - Όλα τα νέα κτίρια πρέπει να είναι «σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης» μέχρι το

84 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Νόμος 3855/2010, 23 Ιουνίου Εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με την Οδηγία 2006/32/ΕΚ - Τίθεται το θεσμικό πλαίσιο για την παροχή ενεργειακών υπηρεσιών - Προβλέπεται η ίδρυση μητρώου για επιχειρήσεις που προσφέρουν ενεργειακές (το οποίο ιδρύεται αργότερα και περιγράφεται λεπτομερώς με την Υπουργική Απόφαση Δ6/13280/ ) 84

85 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Νόμος 4342/2015, 9 Νοεμβρίου Εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με την Οδηγία 2012/27/ΕΕ - Ενισχύεται το περιεχόμενο των ΣΕΑ - Προστίθενται λειτουργίες στο Μητρώο ΕΕΥ - Συστήνεται Ειδικό Ταμείο Ενεργειακής Απόδοσης για τη χρηματοδότηση προγραμμάτων και άλλων μέτρων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης, για την ανάπτυξη της αγοράς παροχής ενεργειακών υπηρεσιών κτλ. Μέχρι τη σύσταση του Ταμείου αυτού, θα χρησιμοποιείται το υπάρχον Πράσινο Ταμείο. 85

86 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Μέτρα που αφορούν το σύνολο του τριτογενούς τομέα είχαν ως αποτέλεσμα την επίτευξη εξοικονόμησης ενέργειας κατά 0,6 TWh το Ο ενδιάμεσος στόχος για εξοικονόμηση ενέργειας μέχρι το 2016 έχει τεθεί σε 5.751TWh 86

87 METΡΑ ΓΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΤΟΝ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ Εθνικό Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης, ΥΠΕΚΑ, Δεκέμβριος 2014 Ενεργειακή αναβάθμιση καταστημάτων Ενεργειακή αναβάθμιση κελύφους / ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων Αναβάθμιση φυσικού/τεχνητού φωτισμού Εγκατάσταση συστήματος ενεργειακής διαχείρισης Εγκατάσταση συστημάτων Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Ενεργειακή αναβάθμιση καταστημάτων μέσω Επιχειρήσεων Ενεργειακών Υπηρεσιών Βελτίωση ενεργειακής απόδοσης ενεργοβόρων εγκαταστάσεων και υποδομών αλλά και ολόκληρων υποβαθμισμένων περιοχών Κατασκευή ενεργειακά αποδοτικών κτιρίων Ενεργειακός σχεδιασμών υπαίθριων χώρων Ενσωμάτωση βέλτιστων τεχνολογιών παραγωγής ενέργειας, καλύπτοντας τις μελλοντικές απαιτήσεις για κτίρια χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας και χαμηλών εκπομπών 87

88 ΜΗΤΡΩΟ ΕΕΥ ΠΑΡΟΧΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Επίσημο μητρώο για τις επιχειρήσεις που προσφέρουν ενεργειακές υπηρεσίες ιδρύθηκε το 2013, από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) Υπάρχουν εγγεγραμμένες 47 εταιρείες (Σεπτέμβριος 2016) Παρέχονται υποδείγματα από τα 2 κύρια είδη συμβάσεων (εγγυημένης απόδοσης και διαμοιραζόμενου οφέλους) 88

89 Η ΑΓΟΡΑ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ Πίσω στα Περιεχόμενα

90 ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΑΓΟΡΑ 90

91 EPC ΑΝΑΛΥΣΗ MARKET ΑΓΟΡΑΣ RESEARCH ΣΕΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΟΝ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΑΝΑ ΧΩΡΑ ΚΑΙ ΚΛΑΔΟ (2012, TWh) Κλάδος/ Χώρα Γραφεία Εμπόριο Φιλοξενία Άλλα Σύνολο Κροατία 0,64 3,89 1,12 2,63 8,28 Γαλλία 57,10 52,10 24,90 92,00 226,10 Ελλάδα 10,28 4,00 7,83 22,11 Ιταλία 36,60 41,60 20,60 85,20 184,00 Πορτογαλία 6,40 6,93 3,09 7,92 24,35 Ισπανία 20,00 30,90 11,40 35,40 97,70 91

92 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΤΕΛΙΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΝΑ ΠΗΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΚΑΙ ΑΝΑ ΧΩΡΑ (2012) 92

93 ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΣΤΟΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΟΥ ΤRUST EPC SOUTH Χώρα Δυναμικό εξοικονόμησης ενέργειας ως το 2020, TWh 1 Εκτιμώμενες επενδύσεις σε ΕΑ ως το 2020, εκ. 2 Αναμενόμενη αγορά ΣΕΑ 2020, εκ. 2 Δυναμικό αγοράς ΣΕΑ, εκ. 2 Κροατία < Γαλλία 60 N/A Ελλάδα 1, Ιταλία Πορτογαλία 4 N/A Ισπανία 22 N/A Εθνική ανάλυση αγοράς Trust EPC, δείτε τις αντίστοιχες εκθέσεις 2 Εκτιμήθηκε σύμφωνα με την ενεργειακή κατανάλωση, τη μέση εξοικονόμηση και τις τιμές ενέργειας. 93

94 ΕΕΥ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ TRUST EPC Χώρα Εγγεγραμμένες ΕΕΥ Ενεργές ΕΕΥ Κροατία Γαλλία Δεν υπάρχει μητρώο Τυπικό έργο ΣΕΑ Μέση Αξία ( ) Κύριες τεχνολογίες Διάρκεια, έτη Ελλάδα 47 < Ιταλία 150 < Πορτογαλία Ισπανία < Αποδοτικός φωτισμού, ανακαίνιση HVAC, ΑΠΕ και αντικατάσταση λεβήτων Συστήματα διαχείρισης ενέργειας, αποδοτικός φωτισμός και αποδοτικά συστήματα HVAC ΑΠΕ, Συστήματα διαχείρισης ενέργειας, αποδοτικός φωτισμός και μόνωση οροφών Αντικατάσταση λεβήτων, συστήματα συμπαραγωγής και αποδοτικός φωτισμός ΑΠΕ, αποδοτικός φωτισμός Αποδοτικός φωτισμού, ανακαίνιση HVAC, ΑΠΕ, συστήματα ελέγχου και παρακολούθησης ~7 < > 8 >

95 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ 15/12/

96 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ο τριτογενής τομέας είναι πολύ σημαντικός όσον αφορά το μέγεθος και τη χρήση ενέργειας. Ως εκ τούτου, αποτελεί τεράστια ευκαιρία για να αναδείξει την επίδραση της ενεργειακής απόδοσης στον ιδιωτικό τομέα. Τριτογενής τομέας στην Ελλάδα: Συνολικός αριθμός κτιρίων: Συνολική επιφάνεια: 155 Μm 2 96

97 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΙΚΟΝΑ ΑΓΟΡΑΣ Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 8 ετών, οι θετικές νομοθετικές αλλαγές δημιουργούν υψηλές προσδοκίες για μια ταχεία ανάπτυξη της αγοράς, η οποία έχει καθυστερήσει κυρίως λόγω της οικονομικής κρίσης. Τα τελευταία έτη ο αριθμός των έργων δείχνει να αυξάνεται. Στον τριτογενή τομέα (κυρίως σε ξενοδοχεία και αθλητικά κέντρα), εφαρμόζονται συστήματα ΑΠΕ σε συνδυασμό με την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων (κέλυφος κτιρίου και εξοπλισμός). 97

98 ΑΝΑΛΥΣΗ EE ΑΓΟΡΑΣ & EPC ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΕΛΙΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ (MTOE, ) EU Commission, Energy statistics, ανακτήθηκε Νοέμβριο

99 ΑΝΑΛΥΣΗ EE ΑΓΟΡΑΣ & EPC ΣΕΑ ΚΤΙΡΙΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΟΥΣ ΤΟΜΕΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΠΡΩΤΟΓΕΝΟΥΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Τμηματοποίηση τριτογενούς τομέα Αριθμός Κτιρίων Επιφάνεια (m 2 Κατανάλωση, 2012) 1 πρωτογενούς ενέργειας (TWh) 2 Ξενοδοχεία ,20 Νοσοκομεία/ Κλινικές Σχολεία/ Εκπαιδευτικά Κτίρια Γραφεία/ Καταστήματα , , ,71 1 Βάση δεδομένων Odyssee, τροποποιημένα δεδομένα,ανακτήθηκε Νοέμβριο Έκθεση της μακροπρόθεσμης στρατηγικής για την κινητοποίηση των επενδύσεων για την ανακαίνιση των κατοικιών και εμπορικών κτιρίων, δημόσιο και ιδιωτικό εθνικό κτιριακό απόθεμα, Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ), Δεκέμβριος

100 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΑΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΧΡΗΣΗΣ ΥΠΕΚΑ, ανακτήθηκε Δεκέμβριο

101 ΑΝΑΛΥΣΗ EE ΑΓΟΡΑΣ & EPC ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΣΗ ΕΤΗΣΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΑΝΑ ΤΥΠΟ ΚΤΙΡΙΟΥ ( ) ΚΑΠΕ - Έκθεση «ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΚΤΙΡΙΩΝ & ΕΝΕΡΓΕΙΑΚOI ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΕΣ», ανακτήθηκε Μάρτιος , ,7 334,8 270, kwh/m² Σχολεία Νοσοκομεία Γραφεία/ Καταστήματα Ξενοδοχεία 101

102 ΑΝΑΛΥΣΗ EE ΑΓΟΡΑΣ & EPC ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Τελική κατανάλωση ενέργειας ανά πηγή 1 Τιμές ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου για βιομηχανική χρήση 2 ΑΠΕ 2% Φυσικό αέριο 6% 0,16 0,14 ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ Πετρέλαιο 21% 0,12 0,1 /kwh 0,08 0,06 Ηλεκτρισμός 71% 0,04 0,02 1 Βάση δεδομένων Odyssee, ανακτήθηκε Απρίλιο Eurostat,

103 ΑΝΑΛΥΣΗ EE ΑΓΟΡΑΣ & EPC ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ηλικία κτιρίων ανά χρήση, Ελληνική Στατιστική Αρχή, Απογραφή Κτιρίων Ξενοδοχεία Σχολεία Καταστήματα-Γραφεία Νοσοκομεία Άλλα Πρίν το και μετά 103

104 Συλλογή δεδομένων από: Επίσημες εκθέσεις Βάσεις δεδομένων Έρευνες Αποτελέσματα Ευρωπαϊκών έργων Διεξαγωγή συνεντεύξεων ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Επικοινωνία Εταιρίες παροχής ΣΕΑ 30 Τριτογενής τομέας 37 Χρηματοπιστωτικός τομέας 16 Σύνολο

105 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΣΕΑ ΕΕΥ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ Είδη επιχειρήσεων που συμμετείχαν Εταιρίες τριτογενή τομέα Συμβουλευτικές Υπηρεσίες Εταιρίες 6% Παροχής Ενέργειας 17% Εταιρίες Ενεργειακών Υπηρεσιών 44% Καταστήματα 13% Γραφεία 19% Αθλητικές εγκαταστάσεις 13% Ξενοδοχεία 37% Τεχνικά Γραφεία 33% Νοσοκομεία/ Κλινικές 12% Σχολεία/ Εκπαίδευση 6% 105

106 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 18 ΕΕΥ ολοκλήρωσαν τα στάδια των συνεντεύξεων 64% είναι στην αγορά ΣΕΑ μόλις τα τελευταία τρία χρόνια, από το 2013 Οι περισσότερες έχουν κάτω από 19 εργαζόμενους. 2/3 συμμετέχουν ήδη σε δραστηριότητες εγκατάστασης ΑΠΕ και >1/2 συμμετέχουν σε ενεργειακούς ελέγχους 85% των πελατών τους ανήκουν στον τριτογενή τομέα, από αυτούς 70% στον ιδιωτικό Μέση διάρκεια ΣΕΑ 4-8 έτη 106

107 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 70,0 60,0 Παρεχόμενες υπηρεσίες όσων συμμετείχαν στις συνεντεύξεις (εκτός ΣΕΑ) 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,

108 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Εγγυημένη απόδοση και διαμοιραζόμενο όφελος οι πιο διαδεδομένες μορφές συμβάσεων Ακολουθούν συμβάσεις προκαθορισμένης αμοιβής και μίσθωσης εξοπλισμού Οι ΕΕΥ χρησιμοποιούν ποικίλα εξειδικευμένα λογισμικά για τον υπολογισμό της ενεργειακής κατανάλωσης και της εξοικονόμησης ενέργειας. Το 17% χρησιμοποιεί μέθοδο συγκριτικής αξιολόγησης. Η αγορά ΣΕΑ επικεντρώνεται σε ξενοδοχεία, ιδιωτικά γραφεία, καταστήματα και νοσοκομεία. Προσφερόμενα είδη συμβάσεων Σύμβαση με παροχή ενέργειας σε προκαθορισμένη τιμή ανά μονάδα Σύμβαση με προκαθορισμένο τίμημα Σύμβαση εγγυημένης απόδοσης 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Σύμβαση με εγκατάσταση εξοπλισμού με ιδία έξοδα και είσπραξη των οφειλών έως αποπληρωμής του Σύμβαση διαμοιραζόμενου οφέλους Συνδυασμός εγγυημένης απόδοσης και διαμοιραζόμενου οφέλους 108

109 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΣΥΝΗΘΗ ΜΕΤΡΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ Κέλυφος κτιρίου Μόνωση οροφής Θέρμανση, ψύξη και εξαερισμός Φωτισμός Συστήματα Ενεργειακής Διαχείρισης Αυτόματοι έλεγχοι Εφαρμογές Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας Φωτοβολταϊκά για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Ηλιακοί συλλέκτες για την παραγωγή ζεστού νερού Αντλίες θερμότητας 109

110 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ 17 οργανισμοί/εταιρείες του τριτογενή τομέα ολοκλήρωσαν τα στάδια των συνεντεύξεων 65% των εταιριών έχουν εφαρμόσει ήδη κάποιες επεμβάσεις ενεργειακής απόδοσης κατά το παρελθόν 69% δηλώνουν ότι γνωρίζουν για τα έργα ΣΕΑ και τα οφέλη τους 18% έχουν χρησιμοποιήσει σύμβαση ΣΕΑ μία φορά στο παρελθόν 87% ενδιαφέρονται να συνάψουν μια σύμβαση ΣΕΑ για τις μελλοντικές βελτιώσεις της ενεργειακής απόδοσης του κτιρίου τους 110

111 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Κατάταξη ενεργειακού κόστους ανά κατηγορία χρήσης Ενεργειακό κόστος ανά κατηγορία χρήσης Θέρμανση χώρου 25,00 Λειτουργία ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 Ψύξη χώρου Φωτισμός Εξαερισμός Ζεστό νερό χρήσης 111

112 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Η ηλεκτρική ενέργεια είναι η κύρια πηγή ενέργειας που χρησιμοποιείται. Οι οι αντλίες θερμότητας, το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο, η ηλιακή ενέργεια, το προπάνιο και η τηλεθέρμανση ακολουθούν. Η ψύξη είναι ο βασικός καταναλωτής ενέργειας, κυρίως λόγω της εποχιακής λειτουργίας των ξενοδοχείων. Ακολουθούν φωτισμός, ηλεκτρικές συσκευές και θέρμανση. 450,00 400,00 350,00 300,00 250,00 200,00 150,00 100,00 50,00 0,00 Θέρμανση χώρου Εξαερισμός Ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές Ηλεκτρισμός Πετρέλαιο Φυσικό αέριο Ηλιακή ενέργεια Ψύξη χώρου Φωτισμός Τηλεθέρμανση Προπάνιο Αντλίες θερμότητας 112

113 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Χρηματοδότηση για την υλοποίηση έργων ενεργειακής απόδοσης Επιδοτήσεις ΕΕ/ Διαρθρωτικά τάμεία 29% Αυτοχρηματοδότηση 52% ΧΑΤ 10% Χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα 9% 113

114 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Κίνητρα για υιοθέτηση μέτρων ενεργειακής απόδοσης Υποχρεωτικές ρυθμίσεις από τη νομοθεσία Μείωση κόστους ενέργειας 1,50 1,00 0,50 0,00 Δημόσιες επιδοτήσεις/κίνητρα επενδύσεων Ευαισθητοποίηση γύρω από περιβαλλοντικά ζητήματα Διαθεσιμότητα χρηματοδότησης για σχετικές επενδύσεις Ενίσχυση πράσινου προφίλ εταιρείας/περιβαλλοντική πολιτική 114

115 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Οφέλη ΣΕΑ, όπως τα αντιλαμβάνονται οι οργανισμοί/εταιρείες του τριτογενούς τομέα Έλλειψη τεχνικής ικανότητας Χαμηλό κόστος εκκίνησης Επιµερισµός του κινδύνου Εγγύηση εξοικονόμησης ενέργειας Καλύτερη διαχείριση ενέργειας 115

116 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Κύρια εμπόδια σύμφωνα με οργανισμούς/εταιρίες του τριτογενή τομέα Πολυπλοκότητα των οικονομικών θεμάτων που προκύπτουν Πολυπλοκότητα του μοντέλου/ασάφεια των πλεονεκτημάτων Έλλειψη παραδειγμάτων έργων/ Έλλειψη εμπιστοσύνης 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 Διαφορετικές πληροφορίες και λύσεις από διαφορετικούς παρόχους ΣΕΑ Νομοθετικοί/ρυθμιστικοί παράγοντες /έλλειψη υποστήριξης από το κράτος Δυσκολία χρηματοδότησης Έλλειψη πρακτικών τυποποίησης/ πιστοποίησης Υψηλό κόστος επένδυσης Θέματα που σχετίζονται με την κυριότητα του ακινήτου 116

117 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ ΚΛΑΔΟΣ Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που συμμετείχαν στη συνέντευξη θεωρούν ότι η αγορά ΣΕΑ δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί στην Ελλάδα, ωστόσο την θεωρούν ως ένα νέο προσοδοφόρο τμήμα 117

118 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ ΚΛΑΔΟΣ 57% είναι αρκετά εξοικειωμένοι με την έννοια ΣΕΑ, 86% είναι εξοικειωμένοι με τη χρηματοδότηση έργων ΑΠΕ 27% ότι οι επενδύσεις EA/ΑΠΕ έχουν υψηλό επενδυτικό ρίσκο, 46% χαρακτηρίζουν αυτές τις επενδύσεις ως επενδύσεις μέτριου κινδύνου 57% προσφέρουν χρηματοδοτικές επιλογές για έργα ΣΕΑ, κυρίως προσαρμοσμένες επιλογές ή με χορήγηση δανείων 34% έχουν ήδη χρηματοδοτήσει ένα έργο ΣΕΑ μέσω χρηματοδότησης προς ΕΕΥ 118

119 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ ΚΛΑΔΟΣ Τύποι έργων ΕΑ/ΑΠΕ που χρηματοδοτήθηκαν από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που συμμετείχαν στις συνεντεύξεις Δημόσιος τομέα 3 Υδροηλεκτική ενέργεια Κέλυφος κτιρίου/ανακατασκευές Συστήματα ψύξης/θέρμανσης/αερισ μού Μεγάλες επιχειρήσεις Βιοτεχνίες Βιομάζα Ενεργειακά συστήματα(π.χ. λέβητες, συμπυκνωτές κλπ.) Παροχή υπηρεσιών (τριτογενής τομέας) Ανεμογεννήτριες Φωτοβολταϊκά και/ή ηλιοθερμικά συστήματα Ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων (κέλυφος + ενεργειακά συστήματα) 119

120 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ ΚΛΑΔΟΣ Σημεία ελέγχου για τη χρηματοδότηση έργου ΣΕΑ Νομικά χαρακτηριστικά έργου Πιστοληπτική ικανότητα του πελάτη 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Τεχνικά χαρακτηριστικά έργου Οικονομική απόδοση έργου 120

121 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ ΚΛΑΔΟΣ Στοιχεία που εξετάζονται πριν την λήψη απόφασης για τη χρηματοδότηση ενός έργου ΣΕΑ Εγγύηση καλής εκτέλεσης Αξιοπιστία δανειολήπτη IRR-Εσωτερικός Συντελεστής Απόδοσης Ωριμότητα έργου / Τεχνολογία Περίοδος αποπληρωμής 121

122 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ ΚΛΑΔΟΣ Εμπόδια για τη χρηματοδότηση έργων ΣΕΑ Μικρό ύψος επενδύσεων με υψηλό χρόνο αποπληρωμής Small investment level with high payback period Ελλιπές νομικό πλαίσιο Un(der)developed legal framework 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Ανωριμότητα τεχνολογιών Technology immatutity Πολυπλοκότητα/ ανεπαρκείς γνώσεις/δεξιότητες για αντιμετώπιση ΣΕΑ Complexity/ shortage of specific technical capacity in EPC Lack of equity Έλλειψη ιδίων κεφαλαίων Lack of securities/guarantees Έλλειψη διασφαλίσεων/ εγγυήσεων 122

123 ΕΜΠΟΔΙΑ & ΠΙΘΑΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Δυσκολία χρηματοδότησης/ Υψηλό επενδυτικό κόστος Δάνεια με ευνοϊκούς όρους και χαμηλότερες εγγυήσεις Μηχανισμοί στήριξης και ειδικά κονδύλια για τα φιλόδοξα έργα ΣΕΑ από το κράτος Εξειδικευμένα προϊόντα και κεφάλαια από τον χρηματοπιστωτικό τομέα προς τους παρόχους ΣΕΑ για έργα ενεργειακής απόδοσης Νομικά εμπόδια / έλλειψη νομικού πλαισίου Σαφείς κανόνες με μακροπρόθεσμη προοπτική Έργα ΣΕΑ με εμβληματικό χαρακτήρα στα κτίρια του δημοσίου. Δοκιμή των μηχανισμών αξιολόγησης των έργων. Φορολογικά κίνητρα 123

124 ΕΜΠΟΔΙΑ & ΠΙΘΑΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Έλλειψη εμπιστοσύνης Διάδοση πληροφοριών / αξιόπιστων αποτελεσμάτων από ολοκληρωμένα έργα ΣΕΑ Επιτόπου επισκέψεις σε επιτυχημένα έργα Σαφείς και αξιόπιστες διαδικασίες αξιολόγησης των παρόχων ΣΕΑ / Πιστοποίηση επάρκειας και συμμόρφωσης Κοινώς αποδεκτή μέθοδος/πρωτόκολλο για την επαλήθευση της ενεργειακής εξοικονόμησης Διαφάνεια κατά τον έλεγχο των μέτρων Έλλειψη τυποποίησης/ πιστοποίησης Πρακτικές τυποποίησης και πρωτόκολλα πιστοποίησης από όλες τις εταιρείες που συμμετέχουν στην αγορά Αξιολόγηση των έργων ΣΕΑ σε ένα αξιόπιστο και τυποποιημένο πλαίσιο Πρωτόκολλο εθνικά/ευρωπαϊκά αναγνωρισμένο 124

125 ΟΙΚΟΔΟΜΩΝΤΑΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΕ ΕΡΓΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΉΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΣΤΟΝ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ Τι προσφέρει η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Trust EPC South Πίσω στα Περιεχόμενα

126 ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ H Ενεργειακή Απόδοση (ΕΑ) είναι ευρέως αποδεκτή ως πρωτογενής πηγή ενέργειας για την Ευρωπαϊκή Ένωση, γιατί είναι ανταγωνιστική, οικονομικά αποδοτική και ευρέως διαθέσιμη. Ωστόσο, προς το παρόν: Oι δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις για την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης είναι ανεπαρκείς με κίνδυνο μη επίτευξης των ευρωπαϊκών στόχων για το 2020 και μετέπειτα Οι οικονομικοί φραγμοί αποτελούν το κυριότερο εμπόδιο για την πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού ενεργειακής απόδοσης στον τριτογενή τομέα 126

127 ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΑΓΟΡΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ > Χαμηλός ρυθμός σε επενδύσεις ΕΑ (κίνδυνος μη επίτευξης στόχων 2020) - εμπόδια ανάπτυξης αγοράς, ανεπαρκές θεσμικό πλαίσιο > Δυσκολία πρόσβασης σε χρηματοδότηση για τις ΕΕΥ/παρόχους ΣΕΑ > Χαμηλή ζήτηση, ανεπαρκής γνώσης πρακτικών ΣΕΑ (EPC) έλλειψη εμπιστοσύνης - έλλειψη πρότυπων έργων/καλών πρακτικών > Έλλειψη προτύπων / μηχανισμών πιστοποίησης και χρηματοδότησης 127

128 ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΚΙΝΗΤΗΡΙΟΙ ΜΟΧΛΟΙ ΑΓΟΡΑΣ Τυποποίηση διαδικασιών επενδύσεων ενεργειακής αποδοτικότητας Διασφάλιση ποιότητας έργων Αδιαμφισβήτητη αξιολόγηση τελικής ενεργειακή απόδοσης Σταθερότητα νομοθετικού πλαισίου Εμπιστοσύνη μεταξύ επενδυτών, παρόχων ΣΕΑ, χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων Πρόσβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία 128

129 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤRUST-EPC-SOUTH ΣΤΟΧΟΣ Προώθηση επενδύσεων σε έργα ενεργειακής απόδοσης στον τομέα των υπηρεσιών στην Ν. Ευρώπη, με έμφαση στα έργα Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΕΑ) κατάλληλη μεθοδολογία τυποποίησης και εργαλείων συγκριτικής αξιολόγησης (benchmarking) πρακτική δοκιμή και βελτιστοποίηση προτεινόμενων λύσεων/εργαλείων μέσω πιλοτικών έργων 129

130 ΤΟ ΕΡΓΟ TRUST-EPC-SOUTH ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ - ΒΗΜΑΤΑ Χαρτογράφηση εθνικών αγορών ανάλυση δυναμικού για βιώσιμες ενεργειακές επενδύσεις στον τριτογενή τομέα για προσδιορισμό κατάλληλων χρηματοδοτικών μηχανισμών για την αντιμετώπιση εμποδίων στην αγορά ΣΕΑ Εθνική Πλατφόρμα Διαβούλευσης προώθηση διαλόγου / συνεργειών μεταξύ των φορέων της αγοράς, επεξεργασία οδικού χάρτη για την αντιμετώπιση εμποδίων Μεθοδολογία τυποποίησης - Εργαλεία συγκριτικής αξιολόγησης ενίσχυση εμπιστοσύνης μεταξύ των εμπλεκόμενων στη αλυσίδα αξίας Διάδοση αποτελεσμάτων Ολοκληρωμένο πρόγραμμα επικοινωνίας, για την αξιοποίηση σε νέα έργα Στοχευμένες δράσεις ανάπτυξης γνώσεων και μεταφοράς τεχνογνωσίας 40+ πιλοτικά έργα Δοκιμή και βελτιστοποίηση μεθοδολογίας και εργαλείων 130

131 TRUST-EPC-SOUTH ΧΩΡΕΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ Πορτογαλία Ισπανία Γαλλία Ιταλία Κροατία Ελλάδα Μεταφορά αποτελεσμάτων και στα Βαλκάνια

132 ΤΟ ΕΡΓΟ TRUST-EPC-SOUTH ΔΙΚΤΥΟ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ 132

133 TRUST-EPC-SOUTH ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ european council for an energy efficient economy 133

134 ΠΛΑΝΟ ΔΡΑΣΗΣ 15/12/

135 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΕΡΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΓΕΦΥΡΩΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΚΕΝΟ ΜΕΤΑΞΥ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗΣ Έχουμε κεφάλαια, αλλά δεν βρίσκουμε κατάλληλα έργα! Χρηματοδοτικός τομέας Επένδυση Ανάπτυξη ικανοτήτων Green Rating Tool Πιλοτικά έργα Έχουμε έργα, αλλά ψάχνουμε χρηματοδότηση! Adapted from C. MILIN, ECEEE 2013 Παρόχοι ΣΕΑ και τελικοί χρήστες τριτογενούς τομέα Έργο ενεργειακής απόδοσης 135

136 TRUST EPC SOUTH ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ ΣΤΙΣ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΣΕΣ ΧΩΡΕΣ Εθνικές Πλατφόρμες Διαβούλευσης Σεμινάρια εκπαίδευσης και ανάπτυξης ικανοτήτων Matchmaking Events 136

137 ΕΘΝΙΚΗ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ μεταφορά γνώσεων/εμπειρίας καλών πρακτικών TRUST EPC NDPs εποικοδομητικός διάλογος για τον προσδιορισμό εμποδίων ανάπτυξης επενδύσεων σε έργα ενεργειακής απόδοσης και την ενίσχυση εμπιστοσύνης επεξεργασία προτάσεων πολιτικής για την ενίσχυση βιώσιμων επενδύσεων σε ενεργειακά έργα μέσω ΣΕΑ και την αντιμετώπιση ρυθμιστικών και οικονομικών εμποδίων Αξιολόγηση προτεινόμενων εργαλείων και μεθοδολογιών με γνώμονα τη βελτίωση και την προσαρμογή τους στις απαιτήσεις και πραγματικές συνθήκες της αγοράς, ώστε να είναι αποτελεσματικά και χρήσιμα και να διευκολύνουν τη συνεργασία μεταξύ όλων των συντελεστών της αλυσίδας αξίας ενεργειακών έργων

138 ΕΘΝΙΚΗ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ Τριτογενής Τομέας -Τομέας Χρηματοδότησης- Πάροχοι Ενεργειακών Υπηρεσιών/ ΕΕΥ Εθνικές/ περιφερειακές/ τοπικές αρχές Πάροχοι ΣΕΑ/ΕΕΥ Εκπρόσωποι του τριτογενούς τομέα Διαχειριστές κεφαλαίων Ρυθμιστικοί φορείς ενέργειας Μέλη ΕΠΔ Χρηματοπιστωτικός τομέας (τράπεζες, ιδιωτικά/δημόσια κεφάλαια) Τομέας ΕΑ/ ΑΠΕ Εμπορικά επιμελητήρια/ ενώσεις του κλάδου 138

139 ΠΙΛΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΣΤΟΧΟΙ Υλοποίηση πρότυπων έργων εξοικονόμησης ενέργειας στον τριτογενή τομέα μέσω ΣΕΑ ως παραδείγματα για scale-up επενδύσεων Οικοδόμηση εμπιστοσύνης στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Ανάπτυξη και δοκιμή ενός πλαισίου τυποποίησης επενδύσεων και συγκριτικής αξιολόγησης, βασισμένου στην υπάρχουσα μεθοδολογία και τα εργαλεία Green Rating TM Προώθηση διαλόγου και συνεργειών μεταξύ της πλευράς της προσφοράς ΣΕΑ, της πλευράς ζήτησης του τριτογενούς τομέα και της χρηματοπιστωτικής πλευράς 139

140 ΠΙΛΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΙ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΤΟ TRUST-EPC-SOUTH Εντοπισμός υποψήφιων έργων Δράσεις ανάπτυξης γνώσεων και μεταφοράς τεχνογνωσίας Εθνική Πλατφόρμα Διαβούλευσης Λίστα επαφών Επιλογή των πιο υποσχόμενων έργων Μέχρι 10 ανά χώρα Συμφωνητικό Συνεργασίας (MoU) Εφαρμογή εργαλείου αξιολόγησης Green Rating Ενεργειακή επιθεώρηση Εντοπισμός κατάλληλων μέτρων Υποστήριξη για εύρεση παρόχου ΣΕΑ, αν χρειαστεί Υποστήριξη για εύρεση χρηματοδότησης 140

141 ΠΙΛΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΤΙ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΤΟ TRUST-EPC-SOUTH Για κάθε πιλοτικό έργο θα παραχθεί έκθεση τυποποίησης επένδυσης και συγκριτικής αξιολόγησης που θα περιέχει όλες τις πληροφορίες που χρειάζεται ο επενδυτής (Εταιρία Ενεργειακών Υπηρεσιών ή επιχειρηματίας του τριτογενή τομέα) ώστε να συζητήσει με χρηματοπιστωτικά ιδρύματα τη χρηματοδότηση του έργου. Η έκθεση θα προκύψει μετά από εφαρμογή της μεθοδολογίας τυποποίησης και συγκριτικής αξιολόγησης TRUST-EPC-SOUTH, που στηρίζεται στο υπάρχον εργαλείο Green Rating TM 141

142 ΠΙΛΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΒΑΣΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ Βασικοί τομείς Τουρισμός-Κλάδος φιλοξενίας Γραφεία Υγεία Εκπαίδευση/ Αθλητικά Κέντρα Εμπορικά κέντρα Κριτήρια Συνολική κατανάλωση ενέργειας πάνω από 0,5 GWh/έτος Συνολική επιφάνεια πάνω από 2000 τ.μ Εξοικονόμηση πρωτογενούς ενέργειας τουλάχιστον 15-20% Συνδυασμός διάφορων μέτρων ΕΑ Άλλοι παράγοντες Όχι μόνο βελτίωση ενεργειακής απόδοσης, αλλά και χρήσης νερού και εσωτερικής άνεσης Flagship project - replicability 142

143 ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΒΑΣΙΣΜΕΝΟΥ ΣΤΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ GREEN RATING Πίσω στα Περιεχόμενα 15/12/

144 GREEN RATING ΤΙ ΕΙΝΑΙ Το Green Rating TM είναι εργαλείο εκτίμησης και συγκριτικής αξιολόγησης της βιώσιμης περιβαλλοντικής επίδοσης των κτιρίων. Είναι εργαλείο λήψης αποφάσεων που παρέχει συνεκτική προσέγγιση για την εκτίμηση, τη συγκριτική αξιολόγηση και τη βελτίωση της περιβαλλοντικής απόδοσης των εγκαταστάσεων

145 GREEN RATING ΟΡΙΣΜΟΣ Είναι ένα μοναδικό σύστημα αξιολόγησης που προσφέρει: Αξιολόγηση από τρίτο φορέα Έξι δείκτες (ενέργεια, άνθρακας, νερό, μεταφορές, απορρίμματα και ευημερία) Δυνητική απόδοση (με βάση τα δομικά στοιχεία και τα συστήματα του κτιρίου) Συγκρίσιμη-πρότυπη μεθοδολογία σε όλη την Ευρώπη Πραγματική απόδοση (με βάση την πραγματική κατανάλωση και τις πρακτικές λειτουργίας) 145

146 GREEN RATING ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ (ACTUAL) Το κτίριο όπως είναι, με την πραγματική λειτουργία και συμπεριφορά των χρηστών ΧΡΗΣΤΗΣ Τέσσερα επίπεδα απόδοσης ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ (ACTUAL) ΔΥΝΗΤΙΚΗ (POTENTIAL ACTUAL) ΔΥΝΗΤΙΚΗ (POTENTIAL ACTUAL) Εφικτή έπειτα από εφαρμογή προτάσεων βελτίωσης της λειτουργίας του κτιρίου, αλλά και της συμπεριφοράς των χρηστών ΚΤΙΡΙΟ ΕΓΓΕΝΗΣ (INTRINSIC) Σχετίζεται με το σχεδιασμό του κτιρίου, τον εξοπλισμό και τη διάταξη της κατασκευής ΕΓΓΕΝΗΣ (INTRINSIC) ΠΙΘΑΝΑ ΕΓΓΕΝΗΣ (POTENTIAL INTRINSIC) ΠΙΘΑΝΑ ΕΓΓΕΝΗΣ (POTENTIAL INTRINSIC) Εφικτή έπειτα από εφαρμογή τεχνικών προτάσεων που αφορούν το σχεδιασμό του κτιρίου και τον εξοπλισμό του

147 GREEN RATING ΒΑΣΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑ λογαριασμοί, μοντελοποίηση, συμβατικό σενάριο ΑΝΘΡΑΚΑΣ Δείκτης ενέργειας ΝΕΡΟ λογαριασμοί, μοντελοποίηση, συμβατικό σενάριο ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ερωτηματολόγια (συνεντεύξεις και επιθεώρηση) ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ ερωτηματολόγια (συνεντεύξεις και επιθεώρηση) ΕΥΗΜΕΡΙΑ ερωτηματολόγια (συνεντεύξεις και επιθεώρηση) Ποσοτικοί δείκτες Ποιοτικοί δείκτες 147

148 GREEN RATING ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΑΠΟ TRUST-EPC-SOUTH Τεχνικά Μοντέλα Κτιρίου και Εξοπλισμού Δεδομένα Κατανάλωσης και Κόστους Αξιολόγηση και Επικύρωση ΣΕΑ Οικονομικά Δεδομένα Οικονομική Αξιολόγηση Μελέτη σκοπιμότητας Ανάδειξη ευκαιριών Οριοθέτηση ρίσκου 148

149 GREEN RATING ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΑΠΟ TRUST-EPC-SOUTH Μέχρι τώρα, η μεθοδολογία Green Rating TM εφαρμόζεται σε τρεις τύπους κτιρίων (γραφεία, λιανικό εμπόριο και logistics). ΤοTrust-EPC-South έχει ως στόχο να αναβαθμίσει και να προσαρμόσει τη μεθοδολογία αυτή, ώστε να προκύψει ένα ολοκληρωμένο και αναλυτικό εργαλείο οικονομικής εκτίμησης και συγκριτικής αξιολόγησης

150 GREEN RATING ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΑΠΟ TRUST-EPC-SOUTH Για να γίνει αυτό, θα καθοριστούν τεχνικά μοντέλα (τεχνικές λύσεις ΕΕ / ΑΠΕ που αντιστοιχούν σε συγκεκριμένη εξοικονόμηση ενέργειας ή / και παραγωγή) τα οποία θα χρησιμοποιηθούν ως μοντέλα εισόδου για την ενίσχυση της μεθοδολογίας. Επιπλέον, οι δαπάνες συντήρησης και λειτουργίας των κτιρίων και των εγκαταστάσεων δεν καλύπτονται σήμερα από τη μεθοδολογία GR, και ως εκ τούτου θα συγκεντρώνονται από την αρχική τεκμηρίωση του έργου

151 GREEN RATING ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΑΠΟ TRUST-EPC-SOUTH Προκειμένου να επιβεβαιωθεί η εγκυρότητα της προσαρμοσμένης μεθοδολογίας, το έργο θα εφαρμόσει την μεθοδολογία τυποποίησης και συγκριτικής αξιολόγησης σε προεπιλεγμένα πιλοτικά έργα. Με βάση τα αρχικά αποτελέσματα από την αξιολόγηση των πιλοτικών έργων με την αναβαθμισμένη μεθοδολογία, ένα αρχικό σύστημα συγκριτικής αξιολόγησης θα αναπτυχθεί και θα ενσωματωθεί στο υπάρχον πλαίσιο

152 ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ Την αποκλειστική ευθύνη για το περιεχόμενο αυτής της δημοσίευσης φέρουν οι συντάκτες του. Οι απόψεις που εκφράζονται στην παρούσα έκδοση δεν απηχούν κατ ανάγκη τις απόψεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το EASME δεν αναλαμβάνουν οποιαδήποτε ευθύνη όσον αφορά τη χρήση ή την όποια βλάβη μπορεί να προκύψει ως αποτέλεσμα της χρήσης των πληροφοριών που περιλαμβάνονται σε αυτήν.