τόσο ο πολίτης της χώρας όσο και ο επισκέπτης και να αποτελέσει τη βάση για µια αειφόρο ενδογενή ανάπτυξη; Θεωρούµε ότι η περιφέρεια της Κρήτης, µπορε

Transcript

1 Ένα αναπτυξιακό όραµα για την Ελλάδα και ο καίριος ρόλος της Κρήτης για την ανάδειξή του Σε συνέντευξη που είχε δώσει το 2015, ο Κύπριος ποιητής Κυριάκος Χαραλαµπίδης, είχε περιγράψει ως εξής τη σχέση της Ελλάδας µε την Ευρώπη:... κάποια στιγµή, όταν η Ευρώπη κατορθώσει να βρει τον εαυτό της, θα διαπιστώσει πως πρέπει να ντυθεί κατάσαρκα την Ελλάδα. Η Ελλάδα, ως έννοια πνευµατική, θα προσδώσει στην Ευρώπη την αληθινή της φύση. Αυτό δεν είναι ουτοπία. Όλοι οι λαοί της Ευρώπης έχουν κάτι να δώσουν και κάτι να πάρουν. Εκείνο που θα πάρουν από εµάς είναι η Ποίηση όχι ακριβώς µε τη µορφή που κληροδότησαν οι µεγάλοι ποιητές µας. Μιλώ για την Ποίηση ως Ζωή, ως θεία ενέργεια πάνω στους ανθρώπους, καθώς ιλαρώνει το θηρίο µέσα τους κι ευγενίζει κάθε τους σκέψη και πράξη. Αυτής της ποίησης θεµατοφύλακας είναι η ελληνικότητα όποιας µορφής ή όποιας φυλής η ελληνικότητα ως ιδέα, πέρα ακόµη κι από την ίδια την Ελλάδα. Οι παραπάνω διαπιστώσεις διαπερνούν το έργο πολλών Ελλήνων δηµιουργών, ποιητών, µουσουργών, εικαστικών καλλιτεχνών, αρχιτεκτόνων. Είναι δε συνείδηση πολιτικών φιλοσόφων και διανοητών παγκοσµίως ότι η Ελληνικότητα ως κεντρικός πυρήνας του Ευρωπαϊκού Πολιτισµού αποτελεί τη σταθερή βάση πάνω στην οποία θα πρέπει να στηριχθεί κάθε προσπάθεια αναµόρφωσης των Ευρωπαϊκών θεσµών προκειµένου το όραµα της Ενωµένης Ευρώπης να καταστεί και πάλι ελκυστικό και να συνεγείρει τους λαούς της γηραιάς ηπείρου σε ένα κοινό ειρηνικό µέλλον συνεργασίας και αµοιβαιότητας. ιότι είναι πλέον ορατό σε όλους ότι ο εκτροχιασµός της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε µια οικονοµική φυλακή των λαών λειτουργεί διαλυτικά, εγκυµονεί µεγάλους κινδύνους και απειλεί µε αποσταθεροποίηση ακόµη και τις θεωρούµενες µέχρι πρόσφατα ασφαλείς χώρες της Ένωσης. Κατά την πρόσφατη επίσκεψη του στην Ελλάδα ο νέος Πρόεδρος της Γαλλικής ηµοκρατίας, µιλώντας στον πλούσιο σε συµβολισµούς και ιστορική φόρτιση ιερό χώρο της Πνύκας, συνόψισε την κρισιµότητα της κατάστασης µε τη φράση η Ευρωπαϊκή Ένωση είτε θα ανακατασκευαστεί είτε θα θρυµµατιστεί!. Και προφανώς, ανακατασκευή, όχι απλώς µεταρρύθµιση, της Ευρώπης, µπορεί να γίνει µόνο µε προσφυγή στις διαχρονικές αξίες του Ελληνισµού ως µήτρα κάθε Ανθρωπισµού και της Πολιτικής ως κατ αλήθειαν ζην. Ωστόσο, οφείλουµε όλοι µας να θέσουµε στους εαυτούς µας το ερώτηµα: Η σηµερινή εικόνα της Ελλάδας, η αντίληψη των σηµερινών Ελλήνων για τη χώρα τους, εναρµονίζεται µε αυτό το όραµα; Αντικατοπτρίζει αυθεντικά το Ελληνικό Πνεύµα; Και κάτι ακόµη: Πώς αυτό το όραµα αντανακλάται στις υλικές συνθήκες της ζωής, στη µορφή του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, στις συνθήκες εργασίας, στις υποδοµές, στην καθηµερινότητα ώστε να µπορεί να το βιώσει 1 / 36

2 τόσο ο πολίτης της χώρας όσο και ο επισκέπτης και να αποτελέσει τη βάση για µια αειφόρο ενδογενή ανάπτυξη; Θεωρούµε ότι η περιφέρεια της Κρήτης, µπορεί να αναλάβει ένα καίριο ρόλο για την επεξεργασία και ανάδειξη αυτού του αναπτυξιακού οράµατος αξιοποιώντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, τις γεωπολιτικές και γεωοικονοµικές ευκαιρίες που έχουν διαµορφωθεί στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και τους θετικούς ιστορικούς εθισµούς και µακραίωνη πορεία της ως σταυροδρόµι και γενέτειρα πολιτισµών όπως σηµατοδοτεί και το γεγονός ότι εδώ, στο νησί µας, κατοίκησε η µυθική Ευρώπη για να δώσει το όνοµά της, τελικά, σε όλη την ήπειρο. Έχουµε την πεποίθηση ότι η εκ νέου ανάδυση του ελληνισµού ως οικουµενικής πρότασης ζωής και η γόνιµη συνάντησή του µε τις άλλες ευρωπαϊκές και µεσογειακές παραδόσεις και πολιτισµούς θα αναδείξει µια νέα ανθρωπολογία που καθιστά απτές τις διαχρονικές αξίες που γεννήθηκαν στον τόπο µας µε σταθερό σηµείο αναφοράς, λόγω θέσης και ιστορίας, την Κρήτη. Συνακόλουθα, το περιφερειακό αναπτυξιακό πλαίσιο που παρουσιάζουµε έχει τη φιλοδοξία να φέρει στην επιφάνεια, µε σύγχρονες µορφές, το πρότυπο του ανθρώπου που ζει σε αρµονία µε τον εαυτό του, τους συνανθρώπους του και τη φύση όπως καταγράφει η ιστορίας της Κρήτης ήδη από τη Μινωική Εποχή. Αυτό το πρότυπο, µέσω της εξωστρεφούς παιδείας, της τουριστικής εµπειρίας, της δηµιουργίας σύγχρονων οικιστικών υποδοµών, της επανακατοίκησης και ανάπτυξης της υπαίθρου, της Κρητική ιατροφής θα µπορεί να το βιώσει όχι µόνο ο Κρητικός που ζει στο νησί αλλά και κάθε Έλληνας, Ευρωπαίος, πολίτης του Κόσµου που φιλοξενείται ή εγκαθίσταται σε αυτό και να το µεταφέρει στις δικές του ιδιαίτερες συνθήκες. Η Κρήτη, αξιοποιώντας το φυσικό πλούτο, τη θέση, την ιστορία και τις παραδόσεις της, κωδικοποιώντας την πολύτιµη γνώση που µεταφέρουν οι παλαιότερες γενιές και τις δυνατότητες των νέων τεχνολογικών δεδοµένων που µελετούν και εξελίσσουν οι νεότερες γενιές, αξιοποιώντας την παγκόσµια αίγλη της κρητικής ταυτότητας ως βασικής συνιστώσας της ελληνικής ταυτότητας καλείται από την ίδια την πορεία των πραγµάτων να θέσει επί τάπητος ζητήµατα που αφορούν την βιώσιµη και κοινωνικά δίκαιη επίλυση καίριων ζητηµάτων που θα κρίνουν το µέλλον της Ευρώπης και της ανθρωπότητας. Μπορούµε ως Κρήτες και ως Έλληνες να αντιµετωπίσουµε δηµιουργικά τις εξελίξεις στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου οι οποίες αναδεικνύουν την Ελλάδα, ιδιαίτερα δε την Κρήτη, σε κρίσιµο κόµβο των παγκόσµιων δικτύων και, αν επιβεβαιωθούν οι εκτιµήσεις για τον ορυκτό πλούτο νοτίως της Κρήτης, ενεργειακό κέντρο που κρατά, µαζί µε την Κύπρο, το κλειδί της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης ή έστω ενός µεγάλου µέρους της για τις επόµενες δεκαετίες. Ο ρόλος της Κρήτης είναι πραγµατικά κοµβικής σηµασίας τόσο για την διαµόρφωση και εφαρµογή µιας εθνικής στρατηγικής για τον ελληνισµό όσο και για την αναπτυξιακή ανάταση της χώρας και την ανασύνθεση του κοινωνικού ιστού για την οικοδόµηση ενός δίκαιου και 2 / 36

3 σύγχρονου κοινωνικού κράτους. Η γεωοικονοµική αναβάθµιση της Κρήτης θα πρέπει, κατά τη γνώµη µας, να συνδυασθεί και µε τα απαιτούµενα έργα υποδοµής που θα επιτρέψουν την ουσιαστική διασύνδεσή της µε τις γειτονικές περιφέρειες της χώρας (Ιόνιο, Πελοπόννησος, Αιγαίο), την Κύπρο και τις όµορες χώρες (Αίγυπτος, Λιβύη, Μάλτα, Ιταλία) ανατρέποντας σταδιακά το εθνοκτόνο Αθηνοκεντρικό µοντέλο απότοκο του µετεµφυλιακού ελληνικού κράτος. Το ζήτηµα της ΑΟΖ σε συνδυασµό µε τις διαφαινόµενες εξελίξεις που αφορούν το Νέο Ανατολικό Ζήτηµα διαµορφώνουν µια νέα πραγµατικότητα που καθιστά επίκαιρες τις ιδέες και τις βασικές κατευθύνσεις της Συνθήκης των Σεβρών όσον αφορά τα δικαιώµατα και το µέλλον των ιστορικών και αυτοχθόνων λαών της Ανατολικής Μεσογείου σε συνθήκες ειρηνικής συνεργασίας και ευηµερίας. Αυτή η προσέγγιση µπορεί να επιλύσει δίκαια και αποτελεσµατικά και το ζήτηµα των προσφυγικών ροών το βάρος των οποίων ήδη δέχονται τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και αφορούν άµεσα και την Κρήτη αν δεν σταθεροποιηθεί η Λιβύη ή, ακόµη χειρότερα, αν αποσταθεροποιηθούν και άλλες χώρες της Βορείου Αφρικής. Θεωρούµε ως κλειδί των εξελίξεων την ιδιαίτερη µέριµνα που πρέπει να δοθεί στη Νότιο Κρήτη ώστε έγκαιρα να σχεδιαστούν οι αναγκαίες δράσεις και παρεµβάσεις που θα διασφαλίζουν την ορθολογική διαχείριση του ορυκτού πλούτου µε προστασία του περιβάλλοντος και αναβάθµιση της αξίας και του ρόλου των νότιων παραλίων. Μια σηµαντική παράµετρος είναι επίσης και η ενεργοποίηση των αποδήµων Κρητών τόσο για την ενίσχυση των αναπτυξιακών πρωτοβουλιών και την δηµιουργία ενός ειδικού κεφαλαίου επιχειρηµατικού κινδύνου για την Κρήτη (Venture Capital for Crete) όσο και για την ανάληψη δράσεων που θα συµβάλλουν στην εκπαίδευσης της νέας γενιάς των αποδήµων µε τη σπουδή της Ελληνικής Γλώσσας και ιστορίας καθώς και των ιδιαίτερων στοιχείων που συνθέτουν τον πολιτισµό και την ιστορίας της Κρήτης. Η διασύνδεση µε τους απόδηµους διευκολύνεται και από τις σύγχρονες ψηφιακές τεχνολογίες εξ αποστάσεως µάθησης. Προτείνουµε να περιλαµβάνει µορφωτικά προγράµµατα στα οποία θα κληθούν να συµβάλουν καθοριστικά οι πνευµατικοί φορείς και ιδρύµατα του νησιού προσφέροντας επαγγελµατική διέξοδο και στο πολυπληθές επιστηµονικό δυναµικό των σχετιζόµενων κλάδων. Η συµπληρωµατικότητα των Περιφερειακών Ενοτήτων της Κρήτης Περιφερειακό Σχέδιο Υποδοµών και Χωροταξίας Η ποικιλοµορφία του τόπου, της ιστορίας, των παραδόσεων έχει διαµορφώσει ένα πλούσιο µωσαϊκό που έχει έντονα τα στοιχεία της συµπληρωµατικότητας µε διακριτούς ρόλους για τις τέσσερεις Περιφερειακές Ενότητες της Κρήτης. Ειδικότερα: Η Περιφερειακή Ενότητα Χανίων, µε την ευρύτατη ακτογραµµή της και τον ιδιαίτερο γεωστρατηγικό της ρόλο λόγω των αµυντικών και συµµαχικών δοµών που φιλοξενεί 3 / 36

4 παρουσιάζει µια ιδιαίτερη αναπτυξιακή δυναµική που µπορεί να αξιοποιηθεί προς όφελος όλης της Κρήτης. Εδώ έχουν την έδρα τους πνευµατικά, εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύµατα (Πολυτεχνείο, ΜΑΙΧ, σχολές ΤΕΙ Κρήτης, Ορθόδοξη Ακαδηµία Κρήτης, Πατριαρχική Εκκλησιαστική Σχολή Κρήτης) που καλούνται να παίξουν πρωταγωνιστικό ρόλο εν όψει των αναγκών που θα δηµιουργηθούν µε την αξιοποίηση του θαλάσσιου και υποθαλάσσιου πλούτου στην ΑΟΖ. Για παράδειγµα, αν µελετήσει κανείς τις τεχνολογικές ειδικότητες του Πολυτεχνείου Κρήτης θα διαπιστώσει ότι καλύπτουν όλο το φάσµα των επιστηµονικών τοµέων που είναι απαραίτητοι για µια αποτελεσµατική αξιοποίηση αυτού του πλούτου µε σεβασµό στο περιβάλλον, φυσικό και ανθρωπογενές. Μέσω των υπό ανάπτυξη διεθνών αγωγών και µε κατάλληλη αξιοποίηση, επέκταση και εκσυγχρονισµό των λιµενικών υποδοµών και του αεροδροµίου ασκαλογιάννης, καθίσταται κόµβος διασύνδεσης µε τη υτική Ελλάδα και, µέσω Ιταλίας, µε την Ευρώπη. Η Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύµνου λόγω θέσης και ιστορίας, καλείται να διασυνδέσει τους δύο µεγάλους πόλους του νησιού και λόγω της κεντρικότητας της να συµβάλει καθοριστικά στην εσωτερική ολοκλήρωση της περιφέρειας, ένα ζητούµενο δεκαετιών. Φιλοξενεί τις σχολές των Ανθρωπιστικών Επιστηµών και είναι η επίσηµη έδρα του Πανεπιστηµίου Κρήτης, γεγονός που συνδέεται στενά µε το αναπτυξιακό όραµα που παρουσιάστηκε: Η έµφαση στον Άνθρωπο και τις ανάγκες του, είναι η δικλείδα ασφαλείας για την αποφυγή των κινδύνων µιας τυφλής ανάπτυξης στο βωµό της κερδοσκοπίας. Περαιτέρω, η έµφαση στον Άνθρωπο θα αναδείξει τις αξίες του ελληνισµού στη διαχρονία του ως στοιχεία ισχύος και παγκόσµιας ακτινοβολίας της Κρήτης και γενικότερα της Ελλάδας. Η Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου µε τον οικονοµικό δυναµισµό της, την πολυµέρεια των ειδικοτήτων των εκπαιδευτικών και ερευνητικών της ιδρυµάτων (ΤΕΙ Κρήτης, Επιστήµες Υγείας, Φυσικές και Τεχνολογικές Επιστήµες του Πανεπιστηµίου Κρήτης, Πατριαρχική Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδηµία Κρήτης), τους κορυφαίους αρχαιολογικούς χώρους, µουσεία και πολιτιστικούς φορείς της, τους φυσικούς πόρους και την παραγωγική της παράδοση στον πρωτογενή τοµέα αλλά και σε καινοτόµες βιοµηχανίες και βιοτεχνίες, είναι ο ισχυρός πόλος που κινεί αναπτυξιακά την περιφέρεια και καλείται εκ των πραγµάτων να µεριµνήσει για την εξισορρόπηση του αναπτυξιακού δυναµικού της µε αυτό των άλλων περιφερειακών ενοτήτων. Η Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά στον πρωτογενή τοµέα και στον τουρισµό, ενώ τελευταία γίνονται προσπάθειες και προς την κατεύθυνση προώθησης της µεταποιητικής και εξαγωγικής δραστηριότητας. Είναι, λόγω θέσης, ο κόµβος σύνδεσης και γεωστρατηγικής ενότητας µε το Αιγαίο - ωδεκάνησα και την Κύπρο. Παρά τα προβλήµατα που δηµιουργεί η αναπτυξιακή του υστέρηση σε σχέση µε τον γειτονικό Ηράκλειο, το Λασίθι έχει ένα ενδιαφέρον στοιχείο: Την ύπαρξη τριών σχεδόν ισοδύναµων πληθυσµιακά πόλεων (Άγιος Νικόλαος, Ιεράπετρα, Σητεία) και µίας µικρότερης (Νεάπολη). Το γεγονός αυτό µπορεί να αξιοποιηθεί θετικά για την ανάδειξη ενός µοντέλου που µπορεί να αντιµετωπίσει αποτελεσµατικά 4 / 36

5 το µοντέλο που επικρατεί στην υπόλοιπη Κρήτη: της µεγάλης πρωτεύουσας και της ισχνής επαρχίας. Για το σκοπό αυτό απαιτείται να διασφαλιστούν οι αναγκαίες υποδοµές σε όλες τις πόλεις του Λασιθίου και να συνδεθούν µε ένα σύγχρονο συγκοινωνιακό δίκτυο. Για χρόνια, η Κρήτη και οι Κρητικοί έχουν ταλαιπωρηθεί από στείρους τοπικισµούς. Η ανυπαρξία ουσιαστικού πολιτικού λόγου και οράµατος από εθνικές και περιφερειακές συµπολιτεύσεις και αντιπολιτεύσεις έβρισκε τη λύση στην υποδαύλιση των τοπικιστικών αντιπαραθέσεων για να καλυφθούν ευθύνες για την απώλεια µεγάλων ευκαιριών και να συσπειρωθεί η εκλογική πελατεία της κάθε παράταξης. Στις σηµερινές συνθήκες, η υπέρβαση αυτής της παθογένειας καθίσταται όρος επιβίωσης για την Κρήτη και τους Κρητικούς. Η ενότητα µέσα από τις ιδιαιτερότητες του κάθε τόπου, η συµπληρωµατικότητα και συνέργεια, η µέριµνα για την ισόρροπη αειφόρο ανάπτυξη, πρέπει να γίνουν συνείδηση σε όλους. Για τη συναινετική και µακρόπνοη διαµόρφωση των βασικών υποδοµών της περιφέρειας, προτείνεται η σύνταξη ενός Περιφερειακού Σχεδίου Υποδοµών και Χωροταξίας ώστε µέσω αυτού να διασφαλιστεί ο προγραµµατισµός των χρηµατοδοτήσεων, µε αξιοποίηση και επενδυτικών κεφαλαίων, για την υλοποίησή τους. Το Σχέδιο αυτό θα πρέπει να ελαχιστοποιεί τα κόστη και να µεγιστοποιεί τα οφέλη, να πριµοδοτεί την ανάπτυξη στρατηγικής σηµασίας περιοχών, να ενισχύει την εξωστρέφεια των παραγωγικών δραστηριοτήτων και να λαµβάνει υπόψη τους γενικότερους σχεδιασµούς και δυναµική όσον αφορά τα ενεργειακά δίκτυα, τις ροές εµπορευµάτων καθώς και τις τουριστικές ροές διασφαλίζοντας την προστασία και ανάδειξη του ανθρωπογενούς και φυσικού περιβάλλοντος της περιφέρειας. Σε αυτό το πλαίσιο και υπό το πρίσµα του αναπτυξιακού οράµατος που καταγράφηκε εισαγωγικά, ακολουθούν οι βασικές διαπιστώσεις και προτάσεις µας ανά θεµατική ενότητα µε καταγραφή και ειδικότερων προτάσεων ανά περιφερειακή ενότητα όπου απαιτείται που θα διασφαλίσουν την εναρµόνιση των επί µέρους ιδιαιτεροτήτων σε ένα συνεκτικό αναπτυξιακό σχέδιο. 5 / 36

6 Παιδεία Έρευνα Οικονοµία Η Κρήτη διαθέτει µια αξιοσηµείωτη πολυµορφία όσον αφορά τα εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύµατά της µε σηµαντικές διεθνείς διακρίσεις και καταξίωση: Το ΤΕΙ Κρήτης στο Ηράκλειο µε παραρτήµατα στα Χανιά, το Ρέθυµνο και το Λασίθι, το Πανεπιστήµιο Κρήτης και το ΙΤΕ στο Ρέθυµνο και το Ηράκλειο, το Πολυτεχνείο Κρήτης και το ΜΑΙΧ στα Χανιά που συµπληρώνονται από ιδιαίτερης σηµασίας εκκλησιαστικές σχολές και την Ορθόδοξη Ακαδηµία Κρήτης. Αξίζει να αναφερθούν και τα ποικίλα µουσεία και πάρκα άλλα αυτόνοµα και άλλα ως µονάδες των ακαδηµαϊκών ιδρυµάτων της καθώς και φορείς λαογραφικής, µουσικολογικής και καλλιτεχνικής δηµιουργίας, συνεργασίας και έρευνας. Αξιοσηµείωτη είναι και η διεθνής καταξίωση των ακαδηµαϊκών και ερευνητικών ιδρυµάτων που συνδέονται µε τον κλάδο της Πληροφορικής και των Τηλεπικοινωνιών και λειτουργούν ήδη από τη δεκαετία του 80 καθιστώντας την Κρήτη έναν από τους βασικούς πυλώνα της χώρας σε θέµατα ψηφιακών τεχνολογιών. Αυτός ο πλούτος µπορεί να συµβάλει σηµαντικά στο παραγόµενο προϊόν και σε µια ενεργή πολιτιστική και µορφωτική διπλωµατία, αν τα πνευµατικά ιδρύµατα του νησιού αποκτήσουν εξωστρέφεια και οικονοµική αυτοτέλεια, αξιοποιώντας την περιουσία τους και ενισχύοντας τη συνεργασία µεταξύ τους που θα τονώσει την παραγωγή γνώσης καθώς και εν γένει την παραγωγή πολιτιστικών αγαθών και τη συνεργασία των λαών της περιοχής. Πέραν των υφιστάµενων ερευνητικών και εκπαιδευτικών στοχεύσεων, προτείνεται και η ανάπτυξη υλικού αναφοράς, παιδαγωγικών προτάσεων και διοργάνωση εκπαιδευτικών δράσεων που αφορούν την Κρητική ιατροφή, την Κρητική Ιστορία και Πολιτισµό. Οι δράσεις αυτές αφορούν παρεµβάσεις όχι µόνο στην τυπική εκπαίδευση και στην µη τυπική και άτυπη µάθηση, ενεργοποίηση και δικτύωση των µουσείων και των σηµείων πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Περαιτέρω, η ενθάρρυνση της συνεργασίας των πολιτιστικών πόλων και φορέων του νησιού, ιδιαίτερα των µουσείων, των αρχαιολογικών χώρων, των φυσικών πάρκων, καθώς και φορέων που σχετίζονται µε τη λαογραφία και το ζωντανό πολιτισµό της Κρήτης είναι απαραίτητη. Ως πρώτο βήµα θεωρούµε αναγκαία την καταγραφή και προβολή των φορέων και πόλων αυτών, των δραστηριοτήτων και των εκδηλώσεων που διοργανώνουν, του πολιτιστικού κεφαλαίου που διαχειρίζονται και των χρηµατοδοτικών αναγκών τους προκειµένου να ανταποκριθούν τις υποχρεώσεις και τα αναπτυξιακά τους σχέδια µέσα από µια ηλεκτρονική πλατφόρµα που θα διασφαλίζει και την ενηµέρωση των πολιτών, των επισκεπτών του νησιού και κάθε ενδιαφεροµένου γενικότερα. Ψηφιοποίηση (όπου δεν έχει γίνει) και συγκέντρωση/διάθεση του άυλου πολιτιστικού κεφαλαίου ως ανοικτά δεδοµένα (open data) ώστε να διευκολύνεται η έρευνα και η παραγωγική αξιοποίησή τους. Αναλυτικότερες προτάσεις για θέµατα πολιτισµού υπάρχουν και στο παράρτηµα 2. Προτείνεται επίσης η ανάδειξη και προβολή της ζωής και του έργου γηγενών Κρητών ή Ελλήνων και ξένων που έδρασαν στην Κρήτη και άφησαν τη σφραγίδα τους στα γράµµατα, τις τέχνες, την 6 / 36

7 επιστήµη αλλά και στην ιστορία της Κρήτης. Αυτό µπορεί να γίνει µε την προώθηση της κατάλληλης ονοµατοδοσίας σχολείων, πνευµατικών ιδρυµάτων και φορέων του νησιού. Μεγάλη σηµασία έχει και η ανάδειξη χώρων µνήµης και ιστορίας µε την αποτύπωση, ανάπλαση και οργανική ένταξη τους στην καθηµερινότητα, την ψυχαγωγία, τη µόρφωση και την αναψυχή των πολιτών και των επισκεπτών του νησιού. Ιδιαίτερη µέριµνα να δοθεί στις µαρτυρικές πόλεις και χωριά εν όψει και του ζητήµατος που αφορά τις γερµανικές επανορθώσεις και το κατοχικό δάνειο αλλά και την αποτροπή προσπαθειών παραχάραξης της ιστορίας. Για να προασπίσουµε ως τοπικές κοινωνίες και ως Πολιτεία την Ιστορική Αλήθεια και να αναδείξουµε πρότυπα που θα εµπνεύσουν τη νεολαία µας και θα τροφοδοτήσουν την πολιτιστική δηµιουργία όχι µόνο ως πρόταση ζωής αλλά και ως παραγωγό συµβολικού κεφαλαίου για απόδοση ταυτότητας και νοήµατος στα τοπικά προϊόντα µε οικουµενική απεύθυνση. Ιδιαίτερη σηµασία έχει η ανάδειξη και υποστήριξη µε την κινητοποίηση και των τοπικών κοινωνιών και χορηγών της δράσης των σχολείων της πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης σε θέµατα πολιτισµού και σύνδεσης µε τις τοπικές ανάγκες. Τα µουσικά σχολεία της Κρήτης είναι µια περίπτωση που χρήζει προσοχής καθώς και τα ποικίλα µουσικά σύνολα, ωδεία και φιλαρµονικές που προσφέρουν µια πολύ σηµαντική διέξοδο στην νεανική δηµιουργικότητα σε µια εποχή που επικρατούν επιζήµια για τον ανθρώπινο ψυχισµό καταναλωτικά πρότυπα. Ανάλογη είναι και η σηµασία του αθλητισµού και η ανάγκη να προωθηθεί πιο ενεργά ο µαζικός αθλητισµός σε συνδυασµό και µε την ενίσχυση εναλλακτικών µορφών τουρισµού όπως καταγράφονται στη οικεία θεµατική ενότητα. Λόγω κλίµατος η Κρήτη µπορεί να αποτελέσει προνοµιακό χώρο µόνιµης ή προσωρινής εγκατάστασης υψηλής κατάρτισης επιστηµονικού δυναµικού που αξιοποιεί τις σύγχρονες δυνατότητες εξ' αποστάσεως εργασίας. Στο βαθµό που θα αναπτυχθούν οι απαιτούµενες συγκοινωνιακές υποδοµές καθώς και σύγχρονες οικιστικές εγκαταστάσεις, σχολεία, υπηρεσίες υγείας κ.λ.π. η Κρήτη µπορεί να προσελκύσει δεκάδες χιλιάδες εξ' αποστάσεως εργαζόµενους και να δηµιουργήσει δυναµικούς πόλους διευρύνοντας υπάρχουσες πόλεις ή διαµορφώνοντας νέες ιδίως σε περιοχές που προσφέρονται για την εφαρµογή σύγχρονων οικιστικών ιδεών µε σεβασµό στο περιβάλλον και στον Άνθρωπο. Αυτό µπορεί να γίνει µε τρόπο που να συµβάλει σε µια ισόρροπη ανάπτυξη της βόρειας και νότιας ακτής του νησιού. Μια τέτοια προοπτική θα αναβαθµίσει την αξία δεκάδων εγκαταλειµµένων χωριών του νησιού και θα συµβάλει στην επανακατοίκηση της υπαίθρου και κρίσιµων εθνικά περιοχών. Απαιτείται να γίνουν σχετικές ρυθµίσεις και να προβλεφθεί ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς. Τέλος απαιτείται η ενίσχυση της σύνδεσης των εκπαιδευτικών και ερευνητικών ιδρυµάτων της Κρήτης µε την παραγωγή µέσα από τη συγκρότηση Γραφείων Καινοτοµίας και Μεταφοράς Τεχνολογίας που θα παρέχουν συµβουλευτική στήριξη για την ανάπτυξη της υγιούς καινοτόµου επιχειρηµατικότητας προωθώντας την εφαρµογή σύγχρονων µεθόδων στον αγροδιατροφικό 7 / 36

8 τοµέα, τον τουρισµό, την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου και εν γένει σε κάθε παραγωγικό τοµέα. Παράλληλα θα πρέπει να δηµιουργηθούν οι δοµές εκπαίδευσης, κατάρτισης και πιστοποίησης των επαγγελµατιών και στελεχών των συναφών κλάδων αξιοποιώντας και τις δυνατότητες εξ αποστάσεως κατάρτισης που προσφέρουν οι ψηφιακές τεχνολογίες. Ειδικότερες προτάσεις Περιφερειακή Ενότητα Χανίων: Ενίσχυση και ανάδειξη της Ορθόδοξης Ακαδηµίας Κρήτης ως κέντρου µελέτης και προβολής της Ορθοδοξίας καθώς και θεµάτων που αφορούν το Περιβάλλον, τη Βιοηθική και το διάλογο των πολιτισµών. Ενίσχυση και ανάδειξη του Μεσογειακού Αγρονοµικού Ινστιτούτου Χανίων για την ίδρυση και λειτουργία επαγγελµατικών σχολείων του αγροτικού και αγροτουριστικού τοµέα και µε παράλληλο στόχο τη συστηµατική µελέτη, προβολή, προστασία και αξιοποίηση του φυσικού κεφαλαίου της Κρήτης σε συνδυασµό και µε την Κρητική ιατροφή. Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύµνου: Απεµπλοκή του θέµατος της Σχολής Ασωµάτων από τη γραφειοκρατία και πλήρη αξιοποίησή της για τη δηµιουργία εκπαιδευτικών και ερευνητικών υποδοµών για την υποστήριξη του γεωργοκτηνοτροφικού τοµέα και του αγροτουρισµού. ιαµόρφωση ενός διεθνούς πόλου µελέτης και ανάδειξης του Ελληνικού πολιτισµού αξιοποιώντας και διευρύνοντας τις εκπαιδευτικές και ερευνητικές δραστηριότητες των σχολών ανθρωπιστικών επιστηµών του Πανεπιστηµίου Κρήτης µε στόχο την προσέλκυση µελετητών, ερευνητών και φοιτητών από το εξωτερικό στα πλαίσια διµερών και πολυµερών συνεργασιών µε ενδιαφερόµενες χώρες και οργανισµούς. Ίδρυση Σχολής Τουρισµού µε έδρα το Ρέθυµνο σύµφωνα και µε το επίσηµα του Πανεπιστηµίου Κρήτης που ολοκλήρωσε κάθε σχετική διαδικασία (οµόφωνη απόφαση Συγκλήτου στις 20 Ιουλίου 2017). Η σχολή αυτή θα παρέµβει δυναµικά στον πιο νευραλγικό τοµέα της οικονοµίας καθώς αντικείµενης θα είναι να εκπαιδεύει στελέχη µε βαθειά γνώση των θεµάτων του τουρισµού. Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου: Ενίσχυση, ανάδειξη και επέκταση των δραστηριοτήτων Πανεπιστηµίου των Ορέων. 8 / 36

9 Ενίσχυση υφιστάµενων και ενθάρρυνση ανάληψης νέων πρωτοβουλιών για τη µελέτη και προβολή του λαϊκού πολιτισµό και τη διεθνή συνεργασία όπως το εργαστήριο Λαβύρινθος στο Χουδέτσι καθώς και ανοικτών µουσείων Κρητικού Πολιτισµού. Άµεση επαναλειτουργία του τµήµατος οµικών Έργων του ΤΕΙ Κρήτης στο Ηράκλειο. Ίδρυση ενός Εθνικού Επιµελητηρίου Πληροφορικής, σύµφωνα µε τις προτάσεις των οικείων κοινωνικών φορέων, µε έδρα το Ηράκλειο όπου λειτουργεί ένα από τα πρώτα πανεπιστηµιακά τµήµατα Πληροφορικής στη χώρα καθώς ο ENISA, ο Ευρωπαϊκός οργανισµός για την ασφάλεια των δικτύων. Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου: Αναβάθµιση των υφιστάµενων τµηµάτων Τεχνολογικής Εκπαίδευσης και συνδέονται µε το παραγωγικό προφίλ του Λασιθίου (πρωτογενής τοµέας, τουρισµός). Το Τµήµα Εµπορίας & ιαφήµισης του ΤΕΙ Κρήτης στην Ιεράπετρα βρίσκεται αντιµέτωπο µε οριστικό κλείσιµο (σχέδιο Αθηνά) κάτι που θα πρέπει να επανεξεταστεί και καθώς και η λειτουργία του Τµήµατος Τεχνολογίας Τροφίµων που ενώ έχει τυπικά ιδρυθεί δεν έχει λειτουργήσει ποτέ. Το γεγονός αυτό βρίσκει αντίθετη σύσσωµη την κοινωνία της Ιεράπετρας και βέβαια τον ήµο, καθώς υπάρχουν όλες οι προοπτικές και οι απαιτούµενες συνθήκες (χώροι στέγασης, εξοπλισµός, καθηγητές κ.ά.) χωρίς ιδιαίτερες οικονοµικές επιβαρύνσεις, υποστηρίζοντας νευραλγικούς κλάδους της τοπικής οικονοµίας. 9 / 36

10 Τουρισµός Απασχόληση Ανάπτυξη Υπαίθρου Ο τοµέας του Τουρισµού συµβάλει σε µεγάλο βαθµό στην απασχόληση και το εγχώριο προϊόν της Κρήτης. Ωστόσο, η τουριστική ανάπτυξη δεν είναι ισόρροπα κατανεµηµένη µε αποτέλεσµα κάποιες περιοχές να δέχονται µεγάλα φορτία ενώ άλλες που έχουν µεγάλες δυνατότητες τουριστικής ανάπτυξης να υστερούν. Η εξισορρόπηση θα επιφέρει θετικότατες επιδράσεις και στην ανάπτυξη της υπαίθρου και θα αντιµετωπίσει παθογένειες που υπονοµεύουν το µέλλον των τουριστικών περιοχών. Η ενίσχυση των υφιστάµενων πολιτιστικών πόλων και δράσεων που δηµιουργούν ροές επισκεπτών προς το νησί όπως στην περίπτωση καλλιτεχνών, αρχιτεκτόνων, ερευνητών είναι αναγκαία και σχετίζεται µε το στόχο της εξισορρόπησης της τουριστικής ανάπτυξης. Όπως επίσης και η ανάδειξη µνηµειακών συνόλων όπως του δικτύου ενετικών µνηµείων και γενικότερα καταγραφή όλων των πολιτιστικών και φυσικών µνηµείων, διατηρητέων κτισµάτων και χώρων για την προστασία και την αξιοποίησή τους. Τίθεται ζήτηµα κοινωνικής δικαιοσύνης όσον αφορά την ανταποδοτική αξιοποίηση των εσόδων από αρχαιολογικούς χώρους για την ανάπλασή τους ιδίως σε περιπτώσεις που υπάρχει µεγάλος τουριστικός φόρτος όπως η Κνωσός. Η έκδοση εισιτηρίων σε ειδικά εκδοτήρια ή µέσω υπολογιστή είναι αναγκαία για την αντιµετώπιση ουρών αναµονής και του συνεπαγόµενου κινδύνου για τους επισκέπτες λόγω της αναµονής στο δρόµο σε πολλές περιπτώσεις. Επιτακτική είναι και η ανάγκη εξυγίανσης των οικονοµικών δραστηριοτήτων πέριξ της Κνωσού και άλλων αρχαιολογικών χώρων και η αντιµετώπιση γραφειοκρατίας και καθυστερήσεων από τους φορείς εποπτείας σε σχέση µε την ορθολογική και µε όρους διαφάνειας αδειοδότηση και εποπτεία τέτοιων δραστηριοτήτων. Ειδικά για το χώρο της Κνωσού µπορούν να αναπτυχθούν ειδικοί χώροι και να µισθωθούν σε ενδιαφερόµενους ιδιώτες µε διαφανείς και ανοικτές διαδικασίες. Προτείνουµε µια θετική προσέγγιση και αξιοποίηση της τάσης που αναπτύσσεται για µια άλλου τύπου τουριστική ανάπτυξη µέσα από σύγχρονες προσεγγίσεις που µας συνδέουν µε την µακραίωνη παράδοση της κρητικής φιλοξενίας. Αν µέχρι πριν λίγα χρόνια ο αγροτουρισµός ήταν ίσως ο µόνος τρόπος µια τέτοιας προσέγγισης σήµερα, µε τη τουριστική µίσθωση κατοικιών, τα δεδοµένα αλλάζουν και µέσα από µια έξυπνη διαχείριση αυτών των τάσεων µπορεί να αναδειχθεί η Κρήτη διεθνώς ως ένας τόπος πλούσιων, αυθεντικών τουριστικών εµπειριών. Ωστόσο, η διακυβέρνηση αυτών των τάσεων, τόσο κεντρικά όσο και επίπεδο περιφέρειας οφείλει να λάβει πολύ σοβαρά υπόψη τη λειτουργία των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων, αµυντικών εγκαταστάσεων και δηµοσίων υπηρεσιών που απαιτούν την διασφάλιση στέγης για όσους λόγω σπουδών ή εργασίας διαµένουν στην Κρήτη. Την ίδια στιγµή ένας µεγάλος αριθµός κατοικιών παραµένουν αναξιοποίητες ενώ πολλές άλλες απαιτείται να ανακαινιστούν. Επιπλέον, ιδιωτικές και δηµόσιες κτιριακές εγκαταστάσεις µπορούν σε σύντοµο χρόνο και µε σχετικά µικρό κόστος 10 / 36

11 να µετασκευαστούν για να φιλοξενήσουν τους αναζητούντες στέγη. Χρειάζεται να δοθούν κίνητρα (φορολογικά, χρηµατοοικονοµικά κ.λ.π.) στους ιδιοκτήτες και να ληφθούν οι αναγκαίες αποφάσεις από τα αρµόδια όργανα και υπηρεσίες στην περίπτωση δηµόσιων κτιρίων. Ωστόσο, θα πρέπει και ο ιδιωτικός τοµέας να ευαισθητοποιηθεί για την αντιµετώπιση της πιεστικής ανάγκης στέγασης. Για παράδειγµα, θα µπορούσαν να δηµιουργηθούν φοιτητικές εστίες µε επενδυτικές πρωτοβουλίες και κατά προτεραιότητα χρηµατοδότησή τους ιδίως από τις τοπικές τράπεζες. Η επαναφορά του θεσµού του οικοτρόφου µε νέες, σύγχρονες µορφές, µπορεί επίσης να δώσει λύσεις προσφέροντας παράλληλα την ευκαιρία στους αναζητούντες σήµερα στέγη να έχουν µια αµεσότερη, αυθεντική σχέση µε τον κρητικό τρόπο ζωής. Τέλος είναι αναγκαία η ενίσχυση και περαιτέρω ανάπτυξη των µικρών καταλυµάτων γύρω από τις πόλεις µε φοιτητικό πληθυσµό και τουριστική κίνηση για την ενίσχυση δράσεων φιλοξενίας σε συνδυασµό µε την σύγχρονη τάση γνωριµίας µε τον τρόπο ζωής στους τουριστικούς προορισµούς αλλά και από αλλοδαπούς φοιτητές. Προτείνουµε την προώθηση της βιωµατικής προσέγγισης της ελληνικότητας και της κρητικότητας µέσα από τη σύνδεση της τουριστικής εµπειρίας µε µορφές καθολικής µάθησης που θα αξιοποιούν και θα συνδυάζουν την αυθεντική ψυχαγωγία και πνευµατική ανάταση µε ήπιες µορφές περιήγησης - φυσιογνωσίας και γνωριµία µε µεθόδους, τεχνικές, υλικά και εργαλεία µαγειρικής, τυροκοµίας, οινοποιίας, χειροτεχνίας, οικοδοµικής, κεραµικής, καλλιτεχνικής δηµιουργίας. Ιδιαίτερη σηµασία έχει και η διαµόρφωση προγραµµάτων φιλοξενίας και εθελοντικής προσφοράς έργου από νέους, φοιτητές, εκπαιδευτικούς και ερευνητές από όλο τον κόσµο που ενδιαφέρονται να συµβάλουν στη ανάδειξη χώρων και περιοχών που έχουν εγκαταλειφθεί ή κινδυνεύουν να αλλοιωθούν από την αλόγιστη ανάπτυξη. Η καταγραφή, µε ευθύνη των τοπικών κοινωνιών και των δήµων, χώρων δυνητικής φιλοξενίας που χρήζουν αποκατάστασης, σε συνεργασία και µε τη σύµφωνη γνώµη των ιδιοκτητών τους, θα µπορούσε να διαµορφώσει τελικά, µε τη συνεργασία και φορέων του κατασκευαστικού τοµέα, ένα συνολικό περιφερειακό σχέδιο επανακατοίκησης και αναζωογόνησης της κρητικής υπαίθρου. Η επανακατοίκηση της υπαίθρου είναι και η καλύτερη εγγύηση για την αποτελεσµατική προστασία του περιβάλλοντος και εξισορρόπηση των τάσεων που διαµορφώνει η παράλληλη ύπαρξη µεγάλων επενδυτικών σχεδίων. Η Κρήτη µπορεί και πρέπει να συνδυάσει αρµονικά τις ήπιες µορφές ανάπτυξης µε τις µεγάλες υποδοµές φιλοξενίας και διαµονής όπως έχουν καταφέρει και άλλες περιφέρειες στην Ευρώπη και αλλού. Προτείνουµε τη συνδιαµόρφωση, από το κεντρικό κράτος, την τοπική και περιφερειακή αυτοδιοίκηση, τους θεσµικούς φορείς κοινωνικής εκπροσώπησης, τις οµοσπονδίες και τα σωµατεία επιχειρηµατιών και εργαζοµένων, τα κατά τόπους επιµελητήρια κ.λ.π., ενός συµφώνου αγαστής συνεργασίας µεταξύ τους, ώστε να ενθαρρύνονται και να προωθούνται εναλλακτικές µορφές τουρισµού, η παράταση της τουριστικής περιόδου και να αντιµετωπίζονται καταστάσεις, στο απόγειο της τουριστικής περιόδου, που τραυµατίζουν την τουριστική εικόνα 11 / 36

12 της Κρήτης. Επιπλέον, απαιτείται στενή συνεργασία του αρµόδιου Υπουργείου και των υπηρεσιών του µε το Υπουργείο Πολιτισµού και τις αντίστοιχες δικές του υπηρεσίες και φυσικά, µε φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης, προκειµένου να αξιοποιούνται τα µεγάλα πολιτιστικά γεγονότα από το Υπουργείο Τουρισµού και τους τοπικούς και περιφερειακούς φορείς (φεστιβάλ θεάτρου, τραγουδιού, γιορτές κρασιού, τοπικές θρησκευτικές και παραδοσιακές γιορτές, κ.λ.π.) µε δωρεάν εισιτήρια για όλες αυτές τις εκδηλώσεις µέσα στα τουριστικά πακέτα. Περαιτέρω, εφικτός είναι ο συνδυασµός και η αναβάθµιση τέτοιων εκδηλώσεων σε µεγάλες εκδηλώσεις διεθνούς φήµης που θα ενισχύσουν τον Πολιτιστικό Τουρισµό σε όλες τις εκδοχές του περιλαµβανοµένου και του Θρησκευτικού και του Συνεδριακού Τουρισµού. Καταλήγοντας, τελικά, σε συνδιαµόρφωση από τους ίδιους εµπλεκόµενους φορείς (σε συντονισµό µε οµάδες ειδικών) ενός περιφερειακού οργανωτικού πλάνου προκειµένου να επιτευχθεί τουριστική περίοδος δώδεκα µηνών, ενισχύοντας την πολυθεµατικότητα και τη συµπληρωµατικότητα των επιχειρηµατικών τουριστικών µοντέλων µε ειδικά πακέτα προσφορών για κρουαζιέρες και διακοπές στη λεγόµενη χαµηλή τουριστική περίοδο, σε συνδυασµό µε θεµατικές µορφές τουρισµού. Για παράδειγµα να προταθούν και σε ασφαλιστικά ταµεία ευρωπαϊκών κρατών για προσέλκυση µεγάλων οµάδων συνταξιούχων σε συνδυασµό και µε µια σύγχρονη πολιτική ιατρικού τουρισµού (όπως αναλύεται στο παράρτηµα 1) η οποία µπορεί να περιλαµβάνει και την καταγραφή, ανάδειξη και αξιοποίηση θέσεων που συνδέονται µε τον ιαµατικό τουρισµό όπως τα αρχαία Ασκληπιεία. Αξιοποιώντας τα εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύµατα της Κρήτης προτείνουµε την επιλογή κατάλληλων εργαλείων marketing και προβολής καθώς και ψηφιακών συστηµάτων που θα εµπλουτίζουν την τουριστική εµπειρία προκειµένου να δηµιουργηθεί µία τουριστική-πολιτιστική συνείδηση: αναµνηστικά δώρα για όλες τις ηλικίες και θεµατολογίες µέσα από την ενίσχυση της χειροτεχνίας και της οικοτεχνίας σε παραδοσιακά προϊόντα καθώς και των εργαστηριών κεραµικής, λαϊκής τέχνης κ.λ.π., ηλεκτρονικά παιχνίδια και πλατφόρµες ηλεκτρονικής µάθησης για τη Μυθολογία, την Ιστορία και το φυσικό περιβάλλον της Κρήτης. Αναγκαία είναι και η δηµιουργία ενός τουριστικού περιοδικού για την Κρήτη παγκόσµιας κυκλοφορίας σε αεροδρόµια, µεγάλους σιδηροδροµικούς σταθµούς, κεντρικά περίπτερα ξένων πρωτευουσών µε την συνδροµή και ενεργό εµπλοκή των κοινωνικών φορέων και των επιχειρηµατιών του κλάδου αλλά και τη σύµπραξη των πνευµατικών ιδρυµάτων της Κρήτης. Σε αυτό το πλαίσιο ιδιαίτερη αξία έχει και η ενεργοποίηση των τοπικών κοινωνιών, µέσα και από την κινητοποίηση των σχολείων της πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης, για την ενεργό εµπλοκή τους στη διαχείριση του πολιτιστικού κεφαλαίου ώστε να αναπτυχθεί η συνείδηση του οικοδεσπότη και η συµπλήρωση του οικογενειακού εισοδήµατος µέσα από τη διοργάνωση περιηγήσεων και ξεναγήσεων καθώς και µαθησιακών δραστηριοτήτων µαγειρικής, τυροκοµίας, χειροτεχνίας, συλλογής αγροτικών προϊόντων κ.λ.π. 12 / 36

13 Ειδικότερες προτάσεις Περιφερειακή Ενότητα Χανίων: Αξιοποίηση του εκπαιδευτικού προσοµοιωτή αεροσκαφών στο Ακρωτήρι. Προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων για δηµιουργία υποδοµών εκπαίδευσης πιλότων και αεροσυνοδών. Ανάπτυξη υποδοµών χειµερινού τουρισµού και ανάδειξη παραδοσιακών οικιστικών συνόλων και κτηνοτροφικών οικοδοµηµάτων στον ορεινό όγκο των Λευκών Ορέων σε συνδυασµό µε την ανάδειξη και άλλων περιοχών φυσικού κάλλους για Φυσιολατρικό και Περιπατητικό Τουρισµό πέραν του Εθνικού ρυµού της Σαµαριάς. Ειδική µέριµνα για την Γαύδο µε στόχο την προσέλκυση µόνιµων κατοίκων και τακτική συγκοινωνιακή σύνδεση όλο το χρόνο. Ανάδειξη και αξιοποίηση των αθλητικών εγκαταστάσεων διεθνών προδιαγραφών (όπως το κολυµβητήριο, ποδηλατοδρόµιο και σκοπευτήριο στο Ακρωτήρι) τόσο για τις ανάγκες άθλησης των πολιτών όσο και για την προσέλκυση οµάδων από το εξωτερικό για την προπόνηση και προετοιµασία τους. Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύµνου: Περαιτέρω αξιοποίηση του φαραγγιού Μύλων Ρεθύµνης. ηµιουργία θεµατικού πάρκου. Ανάπτυξη υποδοµών χειµερινού τουρισµού και ανάδειξη αρχαιολογικών θέσεων, σπηλαίων, παραδοσιακών οικιστικών συνόλων και κτηνοτροφικών οικοδοµηµάτων στον ορεινό όγκο του Ψηλορείτη µε ιδιαίτερη µέριµνα για το Ιδαίον Άντρο, αξιοποίηση και ενίσχυση του αστεροσκοπείου στον Σκίνακα. Συνεργασία Πανεπιστηµίου Κρήτης και τοπικών τουριστικών µονάδων για την ενίσχυση του συνεδριακού τουρισµού σε τοµείς των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστηµών. Ανάδειξη και επέκταση του µοντέλου επί τόπου ανάδειξης και αξιοποίησης του αρχαιολογικού και ιστορικού πλούτου που εφαρµόζεται στην περίπτωση του Μουσείου Ελεύθερνας πλησίον του αρχαιολογικού χώρου. Ανάπλαση και αξιοποίηση παιδικών κατασκηνώσεων Μέρωνα και Αρκαδίου. Αξιοποίηση αρχαιολογικών θέσεων σε διάφορα σηµεία του Ρεθύµνου ώστε να καταστούν επισκέψιµοι και σε συνδυασµό µε τον Αρχαιολογικό χώρο και το µουσείο της Ελεύθερνας να αναδειχθεί τον αρχαιολογικό πλούτο της περιοχής σε όλο του το εύρος. Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου: 13 / 36

14 Αξιοποίηση µε προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων και χώρων φυσικού κάλλους στο Γιούχτα και τα Αστερούσια. Ενίσχυση και αναβάθµιση των πολιτιστικών δράσεων στα Μάταλα µε προσέλκυση καλλιτεχνών διεθνούς φήµης που θα τονώσουν την τουριστική κίνηση στην ευρύτερη περιοχή µε στόχο και την παράταση της τουριστικής περιόδου. ιοργάνωση κατασκηνώσεων ειδικού σκοπού (π.χ. coding camps). Έµφαση στον ιατρικό τουρισµό µε ενθάρρυνση της εξωστρέφειας των µονάδων υγείας και ιδιαίτερα του Πανεπιστηµιακού Νοσοκοµείου. Αξιοποίηση και δικτύωση των µουσείων που συνδέονται µε φυσικό περιβάλλον και τη λαογραφία, ιδιωτικών δηµόσιων για την ενίσχυση του εκπαιδευτικού τουρισµού και την ανάληψη δράσεων µαθησιακού χαρακτήρα για οικογένειες που επισκέπτονται ως τουρίστες την Κρήτη. Ενθάρρυνση της αδελφοποίησης σχολείων τόσο µε σχολεία αποδήµων όσο και µε σχολεία σε χώρες που έχουν ιδιαίτερη δυναµική στη ενίσχυση της τουριστικής κίνησης εκτός της περιόδου τουριστικής αιχµής. Ανάδειξη και προβολή διεθνώς των αθλητικών υποδοµών για την προσέλκυση οµάδων στα πλαίσια της προπόνησης και της προετοιµασίας τους. Ικανοποίηση τους αιτήµατος του ήµου Χερσονήσου για παραχώρηση αποσυρθέντος αεροσκάφους προκειµένου να δηµιουργηθεί στατική έκθεση µεγάλης επεκτασιµότητας και µε θετική επιρροή στους νέους στην Κοινότητα Μοχού (µε την προϋπόθεση ότι δεν θα απαξιωθεί το αεροσκάφος, δεν θα εγκαταλειφθεί, αντιθέτως θα αναλάβει ο ήµος όλα τα έξοδα προστασίας, συντήρησης και φύλαξης επαναληπτικά για τη διατήρησή του) τιµής ένεκεν της προβολής της Πολεµικής Αεροπορίας και της συνέχειας της παράδοσης και του ήθους των οκτώ (8) δηµοτών Χερσονήσου υψηλόβαθµων ιπτάµενων αξιωµατικών εν ζωή της Πολεµικής Αεροπορίας. Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου: Αξιοποίηση µε προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και ανάδειξη σηµαντικών αρχαιολογικών χώρων και χώρων φυσικού κάλλους, ιδίως στο ανατολικό και νότιο τµήµα (Ιεράπετρα και Σητεία). Ανάπτυξη υποδοµών χειµερινού τουρισµού και ανάδειξη αρχαιολογικών θέσεων, σπηλαίων, παραδοσιακών οικιστικών συνόλων και κτηνοτροφικών οικοδοµηµάτων στον ορεινό όγκο ίκτυ µε ιδιαίτερη έµφαση στο Οροπέδιο Λασιθίου και το ικταίον Άντρο. Ιδιαίτερη µέριµνα για την ανάπτυξη του αγροτουρισµού και του τουρισµού κατ οίκον φιλοξενίας για την εξισορρόπηση της τουριστικής ανάπτυξη όπου σήµερα κυριαρχούν τα µεγάλα συγκροτήµατα στην Ελούντα και πέριξ αυτής. 14 / 36

15 Επιχειρηµατικότητα Χρηµατοδοτικά Μέσα Αγροτική Ανάπτυξη Ο αγροτικός τοµέας είναι βασικός πυλώνας ανάπτυξης για την Κρήτη. Κεντρικό ζήτηµα είναι η διασφάλιση του εισοδήµατος της αγροτικής οικογένειας και ο τερµατισµός της διαφθοράς από την προβληµατική λειτουργία ενώσεων. Προτείνουµε την υιοθέτηση εξωστρεφών ανταγωνιστικών επιχειρηµατικών µε έµφαση στην τυποποίηση τόσο των παραδοσιακών αγροτικών προϊόντων (ελαιόλαδο, κρασί, µέλι, τυροκοµικά, αιγοπρόβειο κρέας, χοιρινό, πουλερικά, κηπευτικά, εσπεριδοειδή, αβοκάντο, προϊόντα δηµητριακών, όσο και νέων (βρώσιµη κρητική χλωρίδα, χαρούπι, σαλιγκάρια, υπερτροφές κ.λ.π.). Θεωρούµε σηµαντική την αξιοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων για τη δηµιουργία εταιρείας cargo που θα προωθήσει εξαγωγές κρητικών προϊόντων στις παγκόσµιες αγορές µε τρόπους που δεν θα αντιστρατεύονται τα συµφέροντα κλάδων που σχετίζονται µε τις µεταφορές αλλά θα λειτουργούν συµπληρωµατικά προς αυτούς. Στενή συνάφεια µε αυτό το ζήτηµα έχει και η υποστήριξη της προσπάθειας για να ενταχθεί µια ευρεία γκάµα τοπικών προϊόντων στα ΠΟΠ. Προτείνουµε την παροχή ισχυρών κινήτρων στους νέους αγρότες ή κτηνοτρόφους που, είτε επιθυµούν να αναλάβουν εκµετάλλευση αλλού, όταν αυτή χηρεύει, είτε διαθέτουν δικές τους εκµεταλλεύσεις, τις οποίες τις έχουν αφήσει χέρσες και ανεκµετάλλευτες και επιθυµούν πλέον να τις εκµεταλλευτούν. Σε αυτό θα συµβάλει και η δηµιουργία εξειδικευµένων προγραµµάτων επιχορηγήσεων υπό τη µορφή κινήτρων και µπόνους συνδεδεµένων µε τη διάθεση των προϊόντων σε επιλεγµένες εγχώριες αγορές ή τις αγορές του εξωτερικού. Ιδιαίτερη µέριµνα απαιτείται για τον αλιευτικό τοµέα. Ειδικότερα: Επιστηµονική παρακολούθηση και καταγραφή του πλήθους και της ποιότητας των αλιευµάτων, καθορισµός κανόνων αλιείας, επιτήρηση από το Λιµενικό Σώµα των αλιευτικών περιοχών και προστασία του αλιευτικού στόλου από επεµβάσεις ή παρενοχλήσεις ανταγωνιστών. Καταπολέµηση της παράνοµης αλιείας µε αυστηρές ποινές, καθώς και θεσµοθέτηση καθολικής απαγόρευσης της αλιείας σε θαλάσσιες περιοχές µε σηµαντική βιοποικιλότητα, σύµφωνα µε τη διεθνή πρακτική. Ιδιαίτερη σηµασία έχει και η παροχή κινήτρων για αντικατάσταση αλιευτικών σκαφών και εξοπλισµού καθώς και η αντιµετώπιση προβληµάτων που προκύπτουν από την εµφάνιση νέων ειδών στη Μεσόγειο. Ανακήρυξη της ΑΟΖ και διασφάλιση των αλιευτικών δικαιωµάτων των αλιέων µας εντός αυτής. Προτείνουµε τη σταδιακή αποδέσµευση των αγροτών από τα δάνειά τους µε σύνδεση της διαγραφής ή του περιορισµού του χρέους τους σε συνάρτηση µε τον εξαγωγικό προσανατολισµό της παραγωγής τους και της ωφέλειας αυτής στο αγροτικό και εµπορικό ισοζύγιο της χώρας. Παροχή φορολογικών κινήτρων (µείωση τελών και κατάργηση φόρων 15 / 36

16 µεταβίβασης ακινήτων) για συνενώσεις του µικρού κλήρου σε µεγαλύτερες εκµεταλλεύσεις, ακόµη και µε ίδρυση αγροτικών εταιριών ειδικού σκοπού. Ενθάρρυνση δηµιουργίας εξωστρεφών αγροτικών επιχειρήσεων και παροχή φορολογικών απαλλαγών σε αυτές. Χρηµατοδότηση από Τράπεζα Επενδύσεων καθώς και από τις τοπικές τράπεζες, της έρευνας και τεχνολογίας των εγχώριων ποικιλιών και φυλών. Για το σκοπό αυτό απαιτείται η καταγραφή, µελέτη και αξιοποίηση των τοπικών ποικιλιών φυτών και κτηνοτροφικών ειδών, περιλαµβανοµένων και των αλιευµάτων σε συνεργασία µε εξειδικευµένες ερευνητικές µονάδες και επιχειρήσεις, όπου είναι απαραίτητο, για τη διατήρηση της τοπικής βιοποικιλότητας. Καθιέρωση νέων απολύτως διαφανών και συµβατών µε τα ευρωπαϊκά δεδοµένα, διαδικασιών ελέγχου και πιστοποίησης προϊόντων προς εξαγωγή, και προώθηση των προϊόντων αυτών σε συνεργασία µε τη βιοµηχανία σε επιλεγµένες αγορές του εξωτερικού. ιάθεση κονδυλίων στην έρευνα και τεχνολογία των εγχώριων ποικιλιών και φυλών, καθώς και στην έρευνα και τεχνολογία σχετικά µε τις βιοκαλλιέργειες στο πλαίσιο πάντοτε της αειφόρου γεωργίας. Η ολοκληρωµένη καταγραφή του φυτικού και ζωικού κεφαλαίου θα πρέπει να συνδυασθεί µε χαρτογράφηση των επισιτιστικών αναγκών σε αγροτικά προϊόντα και ζωική παραγωγή, ώστε να υλοποιηθεί η προσπάθεια αυτάρκειας τροφίµων, αλλά και να διευκολυνθεί η συγκέντρωση στρατηγικών αποθεµάτων για µελλοντική εθνική ή διεθνή επισιτιστική κρίση καθώς η Κρήτη µπορεί να αποτελέσει βασικό πυλώνα για την αγροδιατροφική αυτάρκεια της χώρα και να καταστεί πλεονασµατική σε µεγάλο φάσµα προϊόντων ώστε να ενισχυθεί η εξωστρέφειά της. Η ενίσχυση της εξωστρέφειας στον αγροδιατροφικό τοµέα πρέπει να διαπνέει όλες τις παρεµβάσεις και πρωτοβουλίες, Σε αυτό το πλαίσιο είναι ιδιαίτερης σηµασίας και η περαιτέρω ανάπτυξη των ιχθυοκαλλιεργειών και των παραγωγών θαλασσινών (οστρακοειδή), προκειµένου να διατηρηθεί και επεκταθεί η ισχυρή θέση στην πανευρωπαϊκή αγορά, µε εισαγωγή και νέων ειδών και ποικιλιών ανάλογα µε τις ανάγκες της αγοράς στο εξωτερικό. Θα τονίσουµε ότι απαιτείται αυστηρό χωροταξικό σχέδιο βοσκοτόπων και δασών, κτηµατογράφηση και καταγραφή αγροτικών και κτηνοτροφικών εκµεταλλεύσεων ανά Περιφέρεια και ανά είδος καλλιέργειας, καθώς και περιοχών προστατευµένης αλιείας και χώρων και περιόδων αναπαραγωγής αλιευµάτων στα πλαίσια του Περιφερειακού Σχεδίου Υποδοµών και Χωροταξίας που αναφέραµε. Η καταγραφή αυτή θα πρέπει να συνδυασθεί και µε την κατάρτιση ολοκληρωµένου και διαρκώς ενηµερωµένου µητρώου κατ επάγγελµα αγροτών, κτηνοτρόφων και αλιέων, µητρώου αγροτικών, κτηνοτροφικών εκµεταλλεύσεων, αλιευτικών περιοχών, µητρώου εµπόρων, µητρώου εµπόρων γεωργικών εφοδίων, καθώς και υιοθέτηση προστατευτικών πολιτικών ως προς τη διατήρηση της εκµετάλλευσης και τη συνέχισή της από γενιά σε γενιά µε τρόπο που να προστατεύει τον κατακερµατισµό του κλήρου. Είναι προφανές ότι η πρόταση αυτή αφορά συνολικά τη χώρα. Ωστόσο, η Κρήτη µπορεί να πρωτοπορήσει αξιοποιώντας και την παρουσία ερευνητικών µονάδων στην Κρήτη που µπορούν να συµβάλουν 16 / 36

17 σε αυτή την κατεύθυνση και να δηµιουργήσει υποδοµές που στη συνέχεια θα επεκταθεί η χρήση τους σε όλη τη χώρα περιλαµβανοµένης και της δηµιουργίας βάσεων ανοικτών δεδοµένων του αγροδιατροφικού τοµέα που θα συµβάλει και στην ανάπτυξη καινοτόµων πληροφοριακών συστηµάτων και ψηφιακών εφαρµογών µε µεγάλη προστιθέµενη αξία. Στο πλαίσιο του Περιφερειακού Σχεδίου Υποδοµών και Χωροταξίας πρέπει να δοθεί ιδιαίτερο βάρος και στην εκτέλεση εγγειοβελτιωτικών έργων, διάνοιξης αγροτικών και δασικών δρόµων, κατασκευής υδροταµιευτήρων, καναλιών, διάνοιξη κοιτών ποταµών, µε άµεση χρηµατοδότηση τόσο από το πρόγραµµα ηµοσίων Επενδύσεων όσο και από άλλες πηγές. Κάθε έργο θα συνοδεύεται από εκτίµηση περιβαλλοντικού κινδύνου και, όπου αρµόζει, από ενέργειες για άµβλυνση του κινδύνου. Εφαρµογή της µεθόδου της αφαλάτωσης για την διασφάλιση της αναγκαίας επάρκειας νερού ιδίως σε περιοχές που έχουν σοβαρά προβλήµατα άρδευσης αλλά και γενικότερα ώστε να περιοριστεί ο κίνδυνος εξάντλησης του υδροφόρου ορίζοντα. Χρειάζεται να καθιερωθούν αυστηροί έλεγχοι και ποινές σε όσους επιχειρούν παράνοµες σηµάνσεις προϊόντων τρίτων χωρών ως δήθεν ελληνικά ή κρητικά. Σε αυτό θα συµβάλει καθοριστικά και η ιχνηλάτηση µε σύγχρονες µεθόδους για πιστοποίηση κρητικών προϊόντων. Υιοθέτηση δυναµικής πολιτικής ως προς την προέλευση, τυποποίηση, πιστοποίηση και εξαγωγή των τοπικών προϊόντων, ειδικά δε σε όσα διαθέτουν σήµα κατατεθέν ή Προστατευµένη Ονοµασία Προέλευσης. Συµπληρωµατικά απαιτείται και η διαρκής ενηµέρωση των αγροτών, κτηνοτρόφων και αλιέων για τις νέες καλλιέργειες, τις µεθόδους τους, τα χαρακτηριστικά των ποικιλιών και φυλών, ώστε να είναι συµβατές µε τις κλιµατολογικές προκλήσεις και σταδιακή στροφή της παραγωγής σε τοπικής προέλευσης ποικιλίες και φυλές. Αναγκαία είναι η συνεχής επιµόρφωση των γεωπόνων και των κτηνιάτρων και ενίσχυση του ρόλου τους καθώς και η συνεχής επιµόρφωση των παραγωγών µας σε σχέση µε τις πρακτικές αειφόρου γεωργίας και τη διατήρηση της υγείας του εδάφους και των υδάτινων πόρων. Ίδρυση αγροτικών σχολών αξιοποιώντας τους θεσµούς των Επαγγελµατικών Λυκείων και των Ινστιτούτων Επαγγελµατικής κατάρτισης ώστε να αναβαθµιστεί επαγγελµατικά ο αγροτικός τοµέας. Πρακτική άσκηση φοιτητών Γεωπονικών και Κτηνιατρικών Σχολών σε χώρους πρωτογενούς παραγωγής. Επιβράβευση, από την Περιφέρεια, παραγωγών οι οποίοι παρουσιάζουν καταγεγραµµένο έργο παραγωγής µε βάση τις αρχές της αειφόρου γεωργίας και της προστασίας του περιβάλλοντος. Τα µέτρα αυτά, σε συνδυασµό µε ένταση της ενηµέρωσης για τη χρήση φυτοφαρµάκων θα συµβάλουν στην περιστολή των κινδύνων από την αλόγιστη χρήση τους τόσο για τους καταναλωτές όσο και για τους ίδιους τους παραγωγούς. Η αναδιάρθρωση των υπηρεσιών αρµόδιων Υπουργείων µπορεί να συµβάλει ώστε να διατεθεί επιστηµονικό προσωπικό από τα γραφεία στις εκµεταλλεύσεις και δηµιουργία αποκεντρωµένων παρατηµάτων τους, µε πλήρεις αρµοδιότητες, ώστε να καταπολεµηθεί η γραφειοκρατία και η απώλεια χρόνου στις πιστοποιήσεις ή στην έκδοση εγγράφων εξαγωγής ή εµπορίας. 17 / 36

18 Η ενίσχυση της εξωστρέφειας συνδέεται στενά µε την επιµόρφωση των παραγωγών µας σε πρακτικές προώθησης των προϊόντων τους σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Επίσης, προτείνουµε τη µετατροπή της πολιτικής των επιδοτήσεων σε πολιτική επιβραβεύσεων µέσω της ΕΕ, υπό τη µορφή ακόµη και χρηµατικής συνεισφοράς του κράτους στην παραγωγή, ιδιαίτερα σε παραγωγούς που, είτε παράγουν τοπικά προϊόντα (ποικιλίες-φυλές), είτε διαθέτουν την παραγωγή τους για εξαγωγή από την οποίαν το κράτος βελτιώνει το εµπορικό του ισοζύγιο. Υιοθέτηση µέτρων διευκόλυνσης των εξαγωγών, όπως καθιέρωση εξαιρετικά σύντοµων προθεσµιών πιστοποίησης των ποιοτικών χαρακτηριστικών της παραγωγής και ενεργοποίηση νέων εναλλακτικών µεθόδων και καναλιών προώθησης της παραγωγής, είτε διαδικτυακά, είτε µε επιδότηση συµµετοχής σε διεθνείς εκθέσεις, είτε και µε διοργάνωση road shows αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων σε στοχευµένες αγορές (Ρωσία, Αραβικός κόσµος, Βόρεια Αµερική, Βόρεια Ευρώπη, Κίνα). Είναι ώριµες οι συνθήκες για τη θεσµοθέτηση και λειτουργία κρατικών και ιδιωτικών ανταλλακτηρίων προϊόντων, καθώς και σφαγείων και ψυγείων, ανά περιφερειακή ενότητα ή/και σε επίπεδο περιφέρειας, στελεχωµένων µε επιστηµονικό προσωπικό και µε αυστηρή τήρηση προδιαγραφών ασφαλείας και κανόνων υγιεινής και περιορισµός της δράσης των µεσαζόντων µεγαλεµπόρων και χονδρεµπόρων και των κυκλωµάτων εµπορίας και διακίνησης που µε τη µέθοδο καρτέλ καθορίζουν τη ζήτηση και τις τιµές. Ζωτικής σηµασίας ζήτηµα είναι η αναµόρφωση του συστήµατος δασοπροστασίας µε την καταπολέµηση της πολυδιάσπασης αρµοδιοτήτων, τις καθυστερήσεις στην υλοποίηση έργων πρόληψης, την έλλειψη πόρων και ανθρώπινου δυναµικού, την απουσία ενιαίου φορέα δασοπροστασίας, την αποδυνάµωση της ασικής Υπηρεσίας, την απουσία δασικών χαρτών και δασολογίου και των αδυναµιών σε επιχειρησιακό επίπεδο. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην προστασία των περιαστικών δασών που αποτελούν τους τελευταίους πνεύµονες για τα αστικά κέντρα. Να ενισχυθεί το θεσµικό καθεστώς προστασίας τους, να αποσαφηνιστούν τυχόν ιδιοκτησιακές διεκδικήσεις και να δοθεί έµφαση στις αναδασώσεις. Προτείνουµε να διασφαλιστούν οι προϋποθέσεις για έλεγχο της ελεύθερης βόσκησης ώστε να προστατεύονται οι καλλιέργειες καθώς και η προώθηση της σποράς ειδών που ενδείκνυνται για ζωοτροφές σε ανεκµετάλλευτες εκτάσεις ώστε να µειωθεί και το κόστος εκτροφής. Προτείνουµε τη συνεργασία των παραγωγών µε την Οµογένεια και ειδικά µε όσους διατηρούν και λειτουργούν στην αλλοδαπή καταστήµατα υγειονοµικού ενδιαφέροντος (εστιατόρια, καφετέριες, παµπ, µπυραρίες, καφέ) για τον κατ αποκλειστικότητα εφοδιασµό τους µε ελληνικά συσκευασµένα, τυποποιηµένα και πιστοποιηµένα προϊόντα. Αυτό θα πρέπει να συνδυασθεί µε την µελέτη και επέκταση των πρωτοβουλιών σύµπραξης (για παράδειγµα στο Λασίθι) των εξαγωγικών επιχειρήσεων στους κλάδους των τροφίµων, ποτών και αρωµατικών φυτών και την ανάδειξη του προτύπου της Κρητικής ιατροφής µέσω των τοπικών προϊόντων. Απαιτείται επίσης η ενίσχυση της προβολής και προώθησης των τοπικών αγροτικών προϊόντων σε 18 / 36

19 συνδυασµό και µε την αξιοποίηση αγροτικής εκθέσεων στην Κρήτη και στο εξωτερικό, αξιοποίηση του τουρισµού κρουαζιέρας µε τη δηµιουργία ειδικών πρατηρίων πώλησης τοπικών προϊόντων υψηλής ποιότητας για τους επισκέπτες αυτής της κατηγορίας. υναµική προώθηση των κρητικών προϊόντων και στις τουριστικές µονάδες του νησιού καθώς και σε οργανισµούς που σιτίζουν σηµαντικό αριθµό προσώπων όπως είναι οι φοιτητικές λέσχες, οι στρατιωτικές µονάδες κ.λ.π. σε συνεργασία και µε καταξιωµένους αρχιµάγειρες και αλλαγή του µοντέλου επιδοτήσεων ώστε να δίνονται οικονοµικά κίνητρα στους παραγωγούς που προωθούν τα προϊόντα τους στις ανωτέρω περιπτώσεις. Σήµανση σε επιχειρήσεις εστίασης για τη χρήση ελαιολάδου σε σαλάτες, τηγάνισµα κ.λ.π. καθώς και σήµανση αλλεργιογόνων και συµβατότητας εδεσµάτων για δίαιτες (vegetarian, vegan, Κρητική ιατροφή...). Εκτός των προτάσεων που ήδη διατυπώθηκαν και σχετίζονται µε τις ιδιαίτερες συνθήκες και δυνατότητες της περιφέρειας, θεωρούµε αναγκαίες και κάποιες γενικότερες επισηµάνσεις σε θέµατα εθνικής πολιτικής: Προτείνουµε αφορολόγητο αγροτικό πετρέλαιο κίνησης και ουσιαστική µείωση των ειδικών φόρων για τα γεωργικά, κτηνοτροφικά και αλιευτικά µηχανήµατα και εγκαταστάσεις. Μείωση των εργοδοτικών εισφορών γεωργικών, κτηνοτροφικών και αλιευτικών επιχειρήσεων και εκµεταλλεύσεων. Περαιτέρω, η µείωση του κόστους εφοδίων µπορεί να επιτευχθεί µε την αναγραφή ενδεικτικής τιµής στα γεωργικά εφόδια ενώ ο περιορισµός των περιβαλλοντικών κινδύνων µε την υποχρεωτική τήρηση της ανακύκλωσης των συσκευασιών φαρµάκων και λιπασµάτων, όπως οφείλουν να κάνουν οι εταιρείες παραγωγής. Οι τιµές παραγωγού να διαµορφώνονται µε βάση ένα νέο αναπτυξιακό µοντέλο, σε τιµές αγοράς και µετά την αντιµετώπιση της παρασιτικής διαµεσολάβησης που καθηλώνει το εισόδηµα του παραγωγού, µε την αναδιανοµή της προστιθέµενης αξίας του πρωτογενούς τοµέα και τη µετατόπιση τουλάχιστον του 50% αυτής, από τους µεσάζοντες, στις παραγωγικές τάξεις. Η διαµόρφωση του αγροτικού ΑΕΠ θα πρέπει να αφορά στο άθροισµα όχι µόνο της παραγωγής των αγροτικών, κτηνοτροφικών και αλιευτικών προϊόντων σε τιµές παραγωγού και στον τόπο παραγωγής τους, αλλά σε τιµές αγοράς και, για τα εξαγώγιµα προϊόντα, στις τιµές διαπραγµάτευσης των αντίστοιχων commodities στα ιεθνή Χρηµατιστήρια Προϊόντων, συµπεριλαµβάνοντας στη διαµόρφωσή του και το άθροισµα των αγαθών και των υπηρεσιών που παράγονται από µη διαχωρίσιµες δευτερεύουσες δραστηριότητες, αγροτικές, κτηνοτροφικές, αλιευτικές ή µη (π.χ. προµήθεια βιοµάζας κτηνοτροφικών ή αγροτοβιοµηχανικών εκµεταλλεύσεων, σε µονάδες παραγωγής ενέργειας από βιοµάζα). Τέλος, παραπέµπουµε και σε προτάσεις γενικές και κατά περιφερειακή ενότητα που συνδέονται µε την θεµατική ενότητα Επιχειρηµατικότητα Χρηµατοδοτικά Μέσα Αγροτική Ανάπτυξη και έχουν καταγραφεί στις θεµατικές ενότητες: Παιδεία Έρευνα Οικονοµία, Ενέργεια Περιβάλλον, Τουρισµός Απασχόληση Ανάπτυξη Υπαίθρου και Υποδοµές & Μεταφορές Νησιωτικότητα. 19 / 36