ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΙΤΑΛΙΚΗΣ ΚΑΙ ΙΣΠΑΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΙΤΑΛΙΚΗΣ ΚΑΙ ΙΣΠΑΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΕΣ-ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ-ΙΣΤΟΡΙΑ & ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ» ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΘΗΝΑ 2009

2 Eικόνα εξωφύλλου: Πορτολάνος της Μεσογείου (1561) του Γεωργίου Σιδέρη (Καλαποδά), από το βιβλίο του Γιώργου Τόλια, Οι Ελληνικοί Ναυτικοί Χάρτες Πορτολάνοι (15 ος -17 ος αι.), εκδόσεις Ολκός, 1999, Αθήνα σελ. 97.

3 Αντί προλόγου Το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών με τίτλο «Ελληνορωμαϊκές-Ελληνοϊταλικές Σπoυδές: Λογοτεχνία, Ιστορία και Πολιτισμός» οργανώθηκε από την Ιταλική Κατεύθυνση του Τμήματος Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και αρχίζει να λειτουργεί από το Σεπτέμβριο του 2009 (Η σχετική Υπουργική Απόφαση δημοσιεύτηκε στο Φ.Ε.Κ. αρ. φύλλου 2561, τεύχος δεύτερο, ). Αντικείμενο του Προγράμματος είναι η ακαδημαϊκή κατάρτιση, η ανάπτυξη επιστημονικής έρευνας και η παραγωγή νέας γνώσης στο πεδίο των Ελληνορωμαϊκών - Ελληνοϊταλικών Σπουδών σε δύο κατευθύνσεις: α) της Λογοτεχνίας και β) της Ιστορίας και του Πολιτισμού. Οι επιμέρους στόχοι του προγράμματος είναι: 1. Η παροχή γνώσεων υψηλού επιστημονικού επιπέδου με στόχο την παραγωγή εξειδικευμένου επιστημονικού δυναμικού ικανού να καλύψει τις ανάγκες για έρευνα και διδασκαλία υψηλού επιπέδου στα ΑΕΙ της χώρας μας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα πεδία α) των λογοτεχνικών αλληλεπιδράσεων, και β) των αμφίδρομων ιστορικών και διαπολιτισμικών σχέσεων των δύο χωρών. 2. Η επιμόρφωση των πτυχιούχων των Φιλοσοφικών Σχολών και καθηγητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στις σύγχρονες μεθόδους και θεωρίες της Συγκριτικής Λογοτεχνίας και των ελληνοϊταλικών ιστορικών-διαπολιτισμικών σχέσεων στο πλαίσιο της σύγχρονης Ευρώπης. 3. Η εκπαίδευση στη χρήση νέων τεχνολογιών, στην έρευνα της Λογοτεχνίας, της Ιστορίας και του Πολιτισμού, που θα συμβάλει στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής διάστασης των σπουδών και στην προβολή τους στη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα. 4. Η παραγωγή ερευνητικού έργου και διδακτικού υλικού για το ελληνοϊταλικό λογοτεχνικό και διαπολιτισμικό γίγνεσθαι. Η έκδοση του Οδηγού Σπουδών και του Εσωτερικού Κανονισμού Λειτουργίας του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών παραδίδεται στους ενδιαφερόμενους με την ελπίδα ότι θα ανταποκριθεί στις προσδοκίες τους, και με την πεποίθηση ότι το εγχείρημα αυτό θα συμβάλει ουσιαστικά στη μελέτη και έρευνα των διαχρονικών σχέσεων των δύο χωρών, Ελλάδας-Ιταλίας, που διατηρούν δεσμούς παραδοσιακούς σε θέματα παιδείας και πολιτισμού. Όπως εύστοχα παρατηρεί ο μεγάλος Ιταλός διανοητής Umberto Eco, η πολυπολιτισμικότητα και η γλωσσική διαφορετικότητα αποτελεί τον πραγματικό πλούτο της Ευρώπης. Αυτό λοιπόν το πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών στέλνει ένα ιδιαίτερο μήνυμα προς την Ενωμένη Ευρώπη για τη βαρύτητα που

4 πρέπει να δίνεται στις γλώσσες και τους πολιτισμούς Ελλάδας- Ιταλίας, που συνδέονται παραδοσιακά με τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό στις αξίες του οποίου στηρίχτηκε ο πολιτισμός ολόκληρης της ανθρωπότητας. Εκ μέρους της Συντονιστικής Επιτροπής Καθηγήτρια Στέλλα Πριόβολου, Διευθύντρια του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών

5 Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών: «Ελληνορωμαϊκές-ελληνοϊταλικές Σπουδές (Λογοτεχνία Ιστορία και Πολιτισμός)» Άρθρο 1 Διάρκεια Ε.Κ. Ο παρών Εσωτερικός Κανονισμός ισχύει για όσο διαστήμα λειτουργεί το Π.Μ.Σ. που εγκρίθηκε με το ΦΕΚ 2561/ Άρθρο 2 Προσωπικό-Όργανα διοίκησης Π.Μ.Σ. Το μεταπτυχιακό έργο ανατίθεται σε μέλη ΔΕΠ του Τμήματος Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας (ιταλική κατεύθυνση) και σε επιστήμονες αναγνωρισμένου κύρους του εσωτερικού και του εξωτερικού. Όργανα διοίκησης Π.Μ.Σ.: Αρμόδια για τη λειτουργία του Π.Μ.Σ. είναι η Γενική Συνέλευση Ειδικής Σύνθεσης (ΓΣΕΣ) του Τμήματος Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας που αποτελείται από τον Πρόεδρο, τα μέλη ΔΕΠ και δύο εκπροσώπους των μεταπτυχιακών φοιτητών (άρθρο 2, εδάφιο Β του νόμου 3685/08). Άρθρο 3 Απονεμόμενοι Μεταπτυχιακοί τίτλοι Το Π.Μ.Σ. απονέμει: Α) Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης (ΜΔΕ) στις «Ελληνορωμαϊκέςελληνοϊταλικές σπουδές» στις κατευθύνσεις της 1) Λογοτεχνίας και 2) της Ιστορίας και του Πολιτισμού. Το ΜΔΕ είναι ενιαίο. Η κατεύθυνση αφορά το γνωστικό αντικείμενο της μεταπτυχιακής εργασίας (ΜΕ) που εκπονείται στο Δ εξάμηνο. Β) Διδακτορικό δίπλωμα (ΔΔ). Άρθρο 4 Χρονική διάρκεια Η χρονική διάρκεια για την απονομή των τίτλων ορίζεται: 1. Για το Π.Μ.Σ. σε τέσσερα διδακτικά εξάμηνα η ελάχιστη και σε έξι η μέγιστη.

6 2. Για το ΔΔ σε έξι διδακτικά εξάμηνα η ελάχιστη και δώδεκα η μέγιστη. 3. Με απόφαση της Γ.Σ.Ε.Σ. είναι δυνατή η αναστολή της φοίτησης ύστερα από αίτηση του φοιτητή. Στη διάρκεια της αναστολής αίρεται η φοιτητική ιδιότητα και όλα τα σχετικά δικαιώματα και ο χρόνος αναστολής δεν προσμετράται στο συνολικά επιτρεπόμενο ανώτατο χρονικό όριο φοίτησης. Άρθρο 5 Αριθμός εισακτέων και τρόπος εισαγωγής 1. Στο Π.Μ.Σ. γίνονται δεκτοί δεκαπέντε (15) πτυχιούχοι της ημεδαπής ή και της αλλοδαπής, εκ των οποίων: Α) οι 10 από πτυχιούχους των Τμημάτων Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας (κατεύθυνσης Ιταλικής) του ΕΚΠΑ και Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΑΠΘ. Β) οι 5 από πτυχιούχους τμημάτων Φιλοσοφικών Σχολών ή ανεξάρτητων τμημάτων Κοινωνικών ή Ανθρωπιστικών Επιστημών, καθώς και από απόφοιτους Τμημάτων Επικοινωνίας, Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ, ή άλλων τμημάτων εφόσον η Γ.Σ.Ε.Σ. κρίνει ότι το ερευνητικόσυγγραφικό έργο των υποψηφίων είναι συναφές με το περιεχόμενο του Π.Μ.Σ. Σε περίπτωση μη συμπλήρωσης του αριθμού της κατηγορίας Β, δύναται η Γ.Σ.Ε.Σ να αποφασίσει την επιλογή επιπλέον υποψηφίων από την κατηγορία Α. 2. Η επιλογή των μεταπτυχιακών φοιτητών θα γίνεται ειδικότερα με συνεκτίμηση των ακόλουθων κριτηρίων: Α) για τους αποφοίτους τμημάτων Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας: i. Βαθμός πτυχίου (40%). ii. Βαθμολογία μαθημάτων στα συναφή με το Π.Μ.Σ. προπτυχιακά μαθήματα (25%) iii. Ερευνητική-επιστημονική συγγραφική δραστηριότητα (10%) iv. Προφορική συνέντευξη ενώπιον τριμελούς επιτροπής (25%). Β) για αποφοίτους άλλων τμημάτων: i. Βαθμός πτυχίου (25%). ii. Επίπεδο γνώσης της ιταλικής γλώσσας (30%) iii. Ερευνητική-επιστημονική συγγραφική δραστηριότητα (10%) iv. Συνάφεια προπτυχιακών σπουδών με το Π.Μ.Σ. (10%) v. Προφορική συνέντευξη ενώπιον τριμελούς επιτροπής (25%).

7 3 Υποβολή αιτήσεων: Κάθε ακαδημαϊκό έτος (1-15 Ιουνίου) προκηρύσσονται οι θέσεις των μεταπτυχιακών φοιτητών του Π.Μ.Σ. με σχετικές ανακοινώσεις, τουλάχιστον ένα μήνα πριν, σε δύο εφημερίδες της Αθήνας και σε μία της Θεσσαλονίκης, στους πίνακες ανακοινώσεων του Τμήματος, καθώς και στην ιστοσελίδα του Τμήματος. Οι αιτήσεις κατατίθενται στη Γραμματεία του Τμήματος και συνοδεύονται από τα δικαιολογητικά που ορίζει ο νόμος. Δικαίωμα υποβολής αίτησης έχουν όσοι έλαβαν το πτυχίο τους μέχρι τον Αύγουστο του έτους εισαγωγής. Η αξιολόγηση των αιτήσεων γίνεται με βάση τα δικαιολογητικά που τις συνοδεύουν, καθώς και με προσωπική συνέντευξη των υποψηφίων. Η επιλογή για την εισαγωγή φοιτητών σε κάθε ειδίκευση διεξάγεται στο διάστημα 16 με 30 Σεπτεμβρίου κάθε έτους, με ευθύνη της Γ.Σ.Ε.Σ., η οποία και επικυρώνει τον τελικό πίνακα επιτυχόντων (άρθρο 2, εδάφιο Β του νόμου 3685/08). Οι υπότροφοι του ΙΚΥ εισάγονται ως υπεράριθμοι, σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο. Άρθρο 6 Πρόγραμμα Μαθημάτων Τα διδασκόμενα 15 μαθήματα του Π.Μ.Σ. κατανέμονται σε τρεις εξαμηνιαίους κύκλους συστηματικών σπουδών με διδασκαλία μαθημάτων και έναν εξαμηνιαίο κύκλο σπουδών, τον τέταρτο, αφιερωμένο στη συγγραφή ερευνητικής μεταπτυχιακής εργασίας (ΜΕ). Α Εξάμηνο 1) Μεθοδολογία της επιστημονικής έρευνας 2) Η συμβολή των Ελλήνων στη διαμόρφωση της Κλασικής και Μεσαιωνικής Λατινικής Λογοτεχνίας-Ελληνορωμαϊκά πρότυπα στη Λογοτεχνία της Δύσης 3) Αθήνα-Ρώμη: αμφίδρομες πολιτισμικές σχέσεις 4) Eλληνικές επιδράσεις στην Ιταλική Λογοτεχνία της Αναγέννησης 5) Οι Ελληνικές Κοινότητες στην Ιταλία Β Εξάμηνο 1) Πολιτισμός της Ελληνόφωνης Ιταλίας κατά τη Βυζαντινή περίοδο 2) Η Τέχνη στις λατινοκρατούμενες περιοχές του ελλαδικού χώρου 3) Λατινικές Κυριαρχίες στον ελλαδικό χώρο

8 4) Η Λογοτεχνία στις βενετοκρατούμενες περιοχές του Ελλαδικού Χώρου 5) Η Ελλάδα στη Λογοτεχνία της Ιταλικής Παλιγγενεσίας. Γ Εξάμηνο 1) Η Ελλάδα στη Σύγχρονη Ιταλική Λογοτεχνία 2) Αρχεία και Πηγές για τις αμφίδρομες ελληνοϊταλικές σχέσεις στην Ιστορία και τον Πολιτισμό 3) Ιταλία και Νεοέλληνες Λογοτέχνες 4) Η Ιταλική Μουσική στην «καθ ημάς» Ανατολή 5) Ελληνοϊταλικές αλληλεπιδράσεις στο χώρο της Δραματουργίας. Άρθρο 7 Οργάνωση Σπουδών-Κριτήρια 1. Κάθε εξάμηνο περιλαμβάνει δέκα πλήρεις διδακτικές εβδομάδες τρίωρων εβδομαδιαίων μαθημάτων. Το κάθε μάθημα ισοδυναμεί με 6 ECTS. Καθένας από τους τέσσερις εξαμηνιαίους κύκλους σπουδών προσφέρει 30 ECTS. Σε 30 ECTS αντιστοιχεί και η μεταπτυχιακή εργασία που εκπονείται στο Δ εξάμηνο σπουδών. Κάθε προσφερόμενο μάθημα πιστώνεται με μονάδες «λαμβανομένου υπόψη του συνολικού φόρτου εργασίας που απαιτείται για την επιτυχή ολοκλήρωσή» του (άρθρο 2, παράγρ. 1, της υπουργ. απόφ. Φ5/89656/Β3, Φ.Ε.Κ. 1466/ ). Ο συνολικός φόρτος εργασίας ανά εξάμηνο αποτιμάται σε ένα ανώτατο όριο τριάντα (30) πιστωτικών μονάδων. 2.Η παρακολούθηση των μαθημάτων από τους φοιτητές είναι υποχρεωτική. Απουσίες μπορούν να δικαιολογηθούν μόνο εφόσον δεν ξεπερνούν το 20% των ωρών κάθε εξαμηνιαίου μαθήματος. Σε διαφορετική περίπτωση ο φοιτητής οφείλει να επαναλάβει τη φοίτηση στο συγκεκριμένο μάθημα. 3. Στην αρχή κάθε χρονιάς ορίζεται για κάθε φοιτητή του ΠΜΣ ένα μέλος ΔΕΠ ως ακαδημαϊκός σύμβουλος. Ο ρόλος του συμβούλου είναι να παρακολουθεί την εξέλιξη των σπουδών των φοιτητών που είναι στην ευθύνη του. Οι αρμοδιότητες των συμβούλων περιλαμβάνουν και την ενημέρωσή τους από τους διδάσκοντες για τυχόν συνεχείς απουσίες φοιτητών και είναι ευθύνη τους να επικοινωνούν μαζί τους για τις ενδεχόμενες συνέπειες, μέσω της Γραμματείας η οποία δύναται να αποστείλει και σχετικό έγγραφο. Οι φοιτητές οφείλουν να έρχονται σε επαφή με τον σύμβουλό τους για οποιοδήποτε πρόβλημα που μπορεί να επηρεάσει την ομαλή πορεία των σπουδών τους. 4. Η αξιολόγηση των φοιτητών γίνεται με τελικές εξετάσεις, γραπτές ή προφορικές, σε συνδυασμό με γραπτές ή προφορικές δοκιμασίες. Σε κάθε περίπτωση ο τρόπος αξιολόγησης ανακοινώνεται στην αρχή κάθε εξαμήνου.

9 Γραπτή εργασία που αποδεδειγμένα είναι προϊόν λογοκλοπής βαθμολογείται με μηδέν (0). Σε περίπτωση αποτυχίας ο φοιτητής μπορεί να εξεταστεί στην αμέσως επόμενη εξεταστική περίοδο. Σε περίπτωση νέας αποτυχίας οφείλει να παρακολουθήσει και να εξεταστεί στο ίδιο μάθημα το επόμενο εξάμηνο κατά το οποίο αυτό προσφέρεται. Ο ανώτατος αριθμός μαθημάτων στα οποία οι φοιτητές να μπορούν να αποτύχουν ανά εξάμηνο, χωρίς να διαγραφούν, είναι τρία. Η βαθμολογία των μαθημάτων ανακοινώνεται απαραίτητα μέχρι τις 25 Μαρτίου για το χειμερινό εξάμηνο και μέχρι τις 31 Ιουλίου για το εαρινό εξάμηνο. Η βαθμολογική κλίμακα είναι από 0 έως 10. Προβιβάσιμος βαθμός για κάθε μάθημα -και για τη ΜΕ- είναι οι ακέραιοι αριθμοί από το 6 μέχρι το 10 και τα μεταξύ τους ημίσεα. Η στρογγυλοποίηση γίνεται με τη λογική του 0.25 προς το κοντινότερο μισό ή ακέραιο, δηλαδή: το = 6, το = 6.5, το = 6.5, το = 7, κ.ο.κ. Με τον ίδιο τρόπο εξάγεται ο μέσος όρος για τον υπολογισμό του γενικού βαθμού. Η κλίμακα βαθμολογίας είναι: «καλώς», «λίαν καλώς» και 9-10 «άριστα». Για τον τελικό βαθμό του ΜΔΕ υπολογίζονται οι βαθμολογίες αφενός της ΜΕ σε ποσοστό 30% και αφετέρου των τριών εξαμήνων σε ποσοστό 70%. Άρθρο 8 Μεταπτυχιακή εργασία 8.1 Πριν από τη λήξη του τρίτου εξαμήνου σπουδών, ο φοιτητής πρέπει, σε συνεννόηση με επιβλέπον μέλος του Τμήματος, να έχει επιλέξει και να έχει δηλώσει θέμα για ΜΕ. Η δήλωση γίνεται γραπτώς προς την Γ.Σ.Ε.Σ. και προσυπογράφεται από το επιβλέπον μέλος. Η μεταπτυχιακή εργασία θα πρέπει να έχει τα ακόλουθα τεχνικά χαρακτηριστικά: Μέγεθος Σελίδας: Α4 Διάστιχο: 1½ Μέγεθος γραμματοσειράς: 12 στιγμές Έκταση: σελίδες ή λέξεις (εξαιρούνται η βιβλιογραφία και τα κάθε είδους παραρτήματα). 8.2 H γλώσσα της μεταπτυχιακής εργασίας είναι η Ελληνική. H ΜΕ μπορεί να εκπονείται και στην Ιταλική μετά από εισήγηση του επιβλέποντος καθηγητή και έγκριση της Γ.Σ.Ε.Σ. Η ΜΕ υποβάλλεται σε δύο αντίτυπα στη Γραμματεία του Τμήματος. Η καταληκτική ημερομηνία υποβολής της εργασίας είναι η 30ή Ιουνίου. Η διαδικασία αξιολόγησης ολοκληρώνεται μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου.

10 Αφού γίνουν οι τυχόν διορθώσεις που έχουν υποδείξει οι βαθμολογητές, ένα αντίτυπο του τελικού κειμένου υποβάλλεται στην Γραμματεία για να συμπεριληφθεί στη συλλογή της Βιβλιοθήκης του Τμήματος. Για σοβαρούς και τεκμηριωμένους λόγους, ο φοιτητής μπορεί, με τη σύμφωνη γνώμη του επιβλέποντα καθηγητή, να ζητήσει παράταση της ημερομηνίας υποβολής της εργασίας. Παράταση δίνεται για δύο μήνες (μέχρι την 1 η Σεπτεμβρίου) και παρατείνεται ανάλογα και η αξιολόγησή της. Εάν μετά την παράταση η εργασία δεν κατατεθεί έγκαιρα, παράταση ενός ή δύο εξαμήνων μπορεί να γίνει μόνο για τεκμκηριωμένους λόγους και μετά από πρόταση της Σ.Ε. και απόφαση της Γ.Σ.Ε.Σ. 8.3 Η εργασία αξιολογείται από επιτροπή απαρτιζόμενη από τον επιβλέποντα και άλλο ένα μέλος ΔΕΠ συναφούς ειδικότητας που ορίζεται από τη Γ.Σ.Ε.Σ. Αν οι βαθμοί των δύο βαθμολογητών έχουν διαφορά μεγαλύτερη από δύο (2) μονάδες, ορίζεται από την Γ.Σ.Ε.Σ. τρίτος βαθμολογητής και ο τελικός βαθμός της ΜΕ είναι ο μέσος όρος των τριών βαθμών. Μεταπτυχιακή εργασία που απορρίπτεται από τους δυο βαθμολογητές, επανυποβάλλεται σε διορθωμένη μορφή και εξετάζεται από τριμελή επιτροπή, την οποία ορίζει η Γ.Σ.Ε.Σ. Σε περίπτωση νέας αποτυχίας δεν είναι δυνατή η απόκτηση ΜΔΕ. Άρθρο 9 Διδακτορική Διατριβή 9.1 Μετά την ολοκλήρωση της μεταπτυχιακής εργασίας και την απονομή του ΜΔΕ είναι δυνατή η υποβολή πρότασης για την εκπόνηση Διδακτορικής Διατριβής, αφού έχει προηγηθεί συνεννόηση με μέλος ΔΕΠ του τμήματος των τριών ανωτέρων βαθμίδων, που δέχεται να αναλάβει ως επιβλέπων καθηγητής. Οι δικαιούχοι υποβάλλουν αίτηση στη Γραμματεία του Τμήματος, που συνοδεύεται από φάκελο που περιέχει το Πτυχίο, το ΜΔΕ (σε περίπτωση που προέρχονται από ίδρυμα της αλλοδαπής απαιτείται ισοτιμία από το Δ.Ο.Α.Τ.Α.Π.), αντίγραφο της ΜΕ τους, πιστοποιητικά ξένων γλωσσών, βιογραφικό σημείωμα, αναλυτική βαθμολογία όλων των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών τους μαθημάτων, και σχέδιο της έρευνας που προτίθενται να εκπονήσουν. Σε κάθε περίπτωση εφαρμόζονται οι ισχύουσες διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας περί μεταπτυχιακών σπουδών (Ν. 3685/08, άρθρο 9): «Δικαίωμα υποβολής αίτησης για την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής έχουν κάτοχοι ΜΔΕ

11 Σε εξαιρετικές περιπτώσεις και μετά από αιτιολογημένη απόφαση της Γ.Σ.Ε.Σ. μπορεί να γίνει δεκτός ως υποψήφιος διδάκτορας και μη κάτοχος ΜΔΕ. Πτυχιούχοι Τ.Ε.Ι., Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. ή ισότιμων σχολών μπορούν να γίνουν δεκτοί ως υποψήφιοι διδάκτορες μόνο εφόσον είναι κάτοχοι ΜΔΕ Για κάθε υποψήφιο διδάκτορα ορίζεται από τη Γ.Σ.Ε.Σ. τριμελής συμβουλευτική επιτροπή για την επίβλεψη και καθοδήγηση του υποψηφίου, στην οποία μετέχουν ένα (1) μέλος Δ.Ε.Π. του οικείου Τμήματος της βαθμίδας του καθηγητή, αναπληρωτή καθηγητή ή επίκουρου καθηγητή, ως επιβλέπων, και άλλα δύο (2) μέλη, τα οποία μπορεί να είναι μέλη Δ.Ε.Π. του ιδίου ή άλλου Τμήματος του ιδίου ή άλλου Πανεπιστημίου της ημεδαπής ή της αλλοδαπής, αποχωρήσαντες λόγω ορίου ηλικίας καθηγητές Α.Ε.Ι., καθηγητές Α.Σ.Ε.Ι. ή μέλη Ε.Π. των Τ.Ε.Ι. και της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. ή ερευνητές των βαθμίδων Α, Β ή Γ αναγνωρισμένου ερευνητικού κέντρου του εσωτερικού ή εξωτερικού, οι οποίοι είναι κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος. Τα μέλη της επιτροπής πρέπει να έχουν την ίδια ή συναφή επιστημονική ειδικότητα με αυτή, στην οποία ο υποψήφιος διδάκτορας εκπονεί τη διατριβή του. Κάθε μέλος Δ.Ε.Π. μπορεί να επιβλέπει μέχρι πέντε (5) το πολύ υποψήφιους διδάκτορες. Η τριμελής συμβουλευτική επιτροπή σε συνεργασία με τον υποψήφιο διδάκτορα καθορίζει το θέμα της διδακτορικής διατριβής. Η χρονική διάρκεια για την απόκτηση του διδακτορικού διπλώματος δεν μπορεί να είναι μικρότερη από τρία (3) πλήρη ημερολογιακά έτη από την ημερομηνία ορισμού της τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής. Με σχετική απόφαση της Γ.Σ.Ε.Σ. μπορεί να προβλέπεται η παράλληλη παρακολούθηση και επιτυχής περάτωση οργανωμένου κύκλου μαθημάτων ή άλλες συναφείς δραστηριότητες. Για τους υποψήφιους διδάκτορες που γίνονται δεκτοί κατ εξαίρεση χωρίς να είναι κάτοχοι ΜΔΕ, το ελάχιστο χρονικό όριο για την απόκτηση του διδακτορικού διπλώματος είναι τουλάχιστον τέσσερα (4) πλήρη ημερολογιακά έτη από τον ορισμό της τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής. Στην περίπτωση αυτή, ο υποψήφιος διδάκτορας υποχρεούται να περατώσει οργανωμένο κύκλο μαθημάτων που ορίζεται από την Γ.Σ.Ε.Σ. στα πλαίσια του Π.Μ.Σ. Ο χρόνος παρακολούθησης κύκλου υποχρεωτικών μαθημάτων υπολογίζεται στον ελάχιστο χρόνο για την απόκτηση διδακτορικού διπλώματος. Ο υποψήφιος διδάκτορας έχει υποχρέωση, εφόσον του ζητηθεί, να προσφέρει εκπαιδευτικές υπηρεσίες στο Τμήμα, στο οποίο εκπονεί τη διατριβή του, σύμφωνα με τον Κανονισμό Μεταπτυχιακών Σπουδών του ιδρύματος. Με πρόταση της Γ.Σ.Ε.Σ. του Τμήματος και κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων και Οικονομίας και Οικονομικών μπορεί να ανατίθεται σε υποψήφιους διδάκτορες η επικουρία μελών Δ.Ε.Π. σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο με ωριαία αντιμισθία που επιβαρύνει τον προϋπολογισμό του ιδρύματος.

12 Η τριμελής συμβουλευτική επιτροπή σε συνεργασία με τον υποψήφιο διδάκτορα υποβάλλει έκθεση προόδου στη Γ.Σ.Ε.Σ. του Τμήματος στο τέλος κάθε χρόνου από τον ορισμό της». 9.2 Ο υποψήφιος διδάκτωρ οφείλει να συνεργάζεται με τον επιβλέποντα καθηγητή τουλάχιστον μία φορά το δίμηνο και να έχει μια ετήσια συνεργασία με τα μέλη της τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής του. Όταν ο υποψήφιος διδάκτωρ ολοκληρώσει την συγγραφή της διατριβής του η έκταση της οποίας δεν μπορεί να είναι μικρότερη των λέξεων (συμπεριλαμβανομένων και των σημειώσεων, της βιβλιογραφίας, των πινάκων, κ.λπ.) - την υποβάλλει καταρχάς στον επιβλέποντα καθηγητή και, ύστερα από έγκρισή του, στα υπόλοιπα μέλη της τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής. Η τριμελής συμβουλευτική επιτροπή κρίνει αν η εργασία έχει ολοκληρωθεί και μπορεί να υποστηριχθεί και, στη συνέχεια, υποβάλλει στη Γ.Σ.Ε.Σ. αναλυτική εισήγηση δικαιολογώντας την απόφασή της. Η Γ.Σ.Ε.Σ., εφόσον κάνει δεκτή την εισήγηση, ορίζει τη διαδικασία υποστήριξης. 9.3 Εξάλλου σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία (Ν. 3685/08, άρθρο 9): «Για την τελική αξιολόγηση και κρίση της διατριβής του υποψήφιου διδάκτορα, μετά την ολοκλήρωση των υποχρεώσεών του, ορίζεται από τη Γ.Σ.Ε.Σ. επταμελής εξεταστική επιτροπή, στην οποία μετέχουν και τα μέλη της τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής. Τέσσερα (4) τουλάχιστον μέλη της επταμελούς εξεταστικής επιτροπής πρέπει να είναι μέλη Δ.Ε.Π., εκ των οποίων τουλάχιστον δύο (2) πρέπει να ανήκουν στο οικείο Τμήμα. Τα υπόλοιπα μέλη της επιτροπής μπορεί να είναι μέλη Δ.Ε.Π. Πανεπιστημίων της ημεδαπής ή ομοταγών ιδρυμάτων της αλλοδαπής, αποχωρήσαντες λόγω ορίου ηλικίας καθηγητές Α.Ε.Ι., καθηγητές Α.Σ.Ε.Ι. ή μέλη Ε.Π. των Τ.Ε.Ι. και της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. ή ερευνητές των βαθμίδων Α, Β ή Γ αναγνωρισμένου ερευνητικού κέντρου του εσωτερικού ή εξωτερικού, οι οποίοι είναι κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος. Όλα τα μέλη της επταμελούς εξεταστικής επιτροπής πρέπει να έχουν την ίδια ή συναφή επιστημονική ειδικότητα με αυτή, στην οποία ο υποψήφιος διδάκτορας εκπόνησε τη διατριβή του. Ο υποψήφιος διδάκτορας αναπτύσσει τη διατριβή του δημόσια ενώπιον της επταμελούς εξεταστικής επιτροπής, η οποία στη συνέχεια κρίνει το πρωτότυπο της διατριβής και κατά πόσον αυτή αποτελεί συμβολή στην επιστήμη. Για την έγκριση της διδακτορικής διατριβής απαιτείται η σύμφωνη γνώμη τουλάχιστον πέντε (5) μελών της επταμελούς εξεταστικής επιτροπής. Η αναγόρευση του υποψηφίου σε διδάκτορα γίνεται από τη Γ.Σ.Ε.Σ. Με απόφαση της Γ.Σ.Ε.Σ. ορίζεται η γλώσσα συγγραφής της ΔΔ». 9.4 Ο υποψήφιος διδάκτωρ υποβάλλει στη Γραμματεία εννέα (9) αντίτυπα της διατριβής του σε έντυπη μορφή (επτά για τα μέλη της εξεταστικής επιτροπής, ένα για το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (Ε.Κ.Τ.) και ένα για την Κεντρική Βιβλιοθήκη) και τέσσερα (4) σε CD (ένα για το Ε.Κ.Τ., ένα για την Κεντρική Βιβλιοθήκη, ένα για τη Βιβλιοθήκη του Τμήματος και

13 ένα για τη Γραμματεία). Το Πρακτικό της υποστήριξης περιέχει υποχρεωτικά, πλην των άλλων, την παρουσίαση του θέματος της Διδακτορικής Διατριβής από τον υποψήφιο, τις παρατηρήσεις της επταμελούς επιτροπής κατά την υποστήριξη, τις απαντήσεις του υποψηφίου, καθώς και την αιτιολογημένη βαθμολόγηση κάθε μέλους της επταμελούς εξεταστικής επιτροπής. Άρθρο 10 Υλικοτεχνική Υποδομή -Για τη λειτουργία του Π.Μ.Σ. θα χρησιμοποιηθούν οι εγκαταστάσεις της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (βιβλιοθήκες, αίθουσες, εποπτικό υλικό κλπ.). -Η διοικητική υποστήριξη γίνεται από τη Γραμματεία του τμήματος Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας. Είναι όμως δυνατή και η πρόσληψη εξωτερικών συνεργατών για θέματα τόσο διοικητικά όσο και τεχνικά, η οποία θα βαρύνει τον προϋπολογισμό του Π.Μ.Σ. Άρθρο 11 Οικονομικά στοιχεία του Π.Μ.Σ. Το ετήσιο κόστος λειτουργίας του Π.Μ.Σ. ανέρχεται στο ποσόν των ευρώ, το οποίο κατανέμεται ως εξής: Α) ανθρώπινο δυναμικό: ευρώ. Β) εκπαιδευτικό υλικό: ευρώ Γ) μετακίνηση διδασκόντων: ευρώ Δ) διαλέξεις, σεμινάρια: ευρώ. ΣΥΝΟΛΟ: ευρώ Πηγές χρηματοδότησης: Αποκλειστικά η χρηματοδότηση του ΥΠ.Ε.Π.Θ.: για κάθε έτος

14 Αναλυτική περιγραφή διδασκομένων μαθημάτων Α Εξάμηνο 1. Μεθοδολογία της Επιστημονικής Έρευνας Διδάσκοντες: Μαρία Κικίλια - Γεώργιος Μικρός Ο στόχος του συγκεκριμένου μαθήματος είναι η διδασκαλία στους φοιτητές της συγγραφής μιας επιστημονικής εργασίας, προαπαιτούμενο της οποίας είναι η έρευνα. Τα βασικά εργαλεία, Βιβλιοθήκες, Διαδίκτυο, θα αποτελέσουν τις αρχές οργάνωσης για την συγκέντρωση Βιβλιογραφίας, που θα οδηγήσει στη συλλογή υλικού για τη συγγραφή μιας επιστημονικής εργασίας. Στο πλαίσιο του συγκεκριμένου μαθήματος θα παρουσιαστούν όλα τα βήματα που χρειάζονται για την οργάνωση της έρευνας στις ανθρωπιστικές επιστήμες με μεθοδολογικά σύγχρονο και ορθό τρόπο. Μερικά από τα επιμέρους θέματα που θα αναλυθούν είναι: Τα διαφορετικά κειμενικά γένη των ερευνητικών εργασιών και ο ακαδημαϊκός λόγος που σχετίζεται με αυτά. Τα ποικίλα βιβλιογραφικά πρότυπα και οι αντίστοιχες τυποτεχνικές συμβάσεις που απαιτούνται για τη σύνταξη της εργασίας. Η ποιοτική και η ποσοτική εξαγωγή δεδομένων στις ανθρωπιστικές επιστήμες (σύνταξη ερωτηματολογίων, συνέντευξη, αποδελτίωση κ.ά.) Η χρήση του διαδικτύου και εξειδικευμένου λογισμικού για την υποστήριξη της ερευνητικής εργασίας σε όλα της τα στάδια. 2. Η συμβολή των Ελλήνων στη διαμόρφωση της Κλασικής και Μεσαιωνικής Λατινικής Λογοτεχνίας Ελληνορωμαϊκά πρότυπα στη Λογοτεχνία της Δύσης Διδάσκουσα: Στέλλα Πριόβολου Η Ελλάδα μάς άφησε την πρώτη πραγματική λογοτεχνία του δυτικού κόσμου. Εντυπωσιακή είναι η επίδραση που ασκούσαν σχεδόν σε όλες τις εποχές και σε όλες τις χώρες τα ελληνικά έργα, η ελληνική σκέψη, ακόμα και οι ελληνικές λέξεις. Οι Έλληνες επινόησαν σχεδόν όλα τα λογοτεχνικά είδη που χρησιμοποιούμε σήμερα: την τραγωδία, την κωμωδία, το έπος. Το

15 θέατρο της Ρώμης ήταν συχνά απλή μετάφραση των ελληνικών έργων, μερικές φορές επηρεασμένο και προσαρμοσμένο αλλά με έμπνευση από το ελληνικό. Το ρωμαϊκό έπος με το Βεργίλιο ακολουθεί τον Όμηρο και τον μιμείται σε σημαντικά αποσπάσματα. Στον Κικέρωνα συναντάμε πότε τον Πλάτωνα και πότε τον Ισοκράτη. Στον Οβίδιο και ακόμη περισσότερο στον Προπέρτιο συναντάμε τις αναμνήσεις των Αλεξανδρινών ποιητών. Αν, λοιπόν, όλοι αυτοί οι συγγραφείς τροποποίησαν τα λογοτεχνικά είδη που κληρονόμησαν και απόκτησαν καινούργιες αξίες και ενδιαφέροντα, είναι επειδή ξεκινούσαν από τα ελληνικά πρότυπα και αντλούσαν από τις δικές τους ιδέες. Ο Ρωμαϊκός κόσμος είναι από πολλές απόψεις η συνέχεια του ελληνικού. Αν, για παράδειγμα, ο Όμηρος είναι ο πρώτος μεγάλος ευρωπαίος ποιητής, ο Βεργίλιος θεωρείται ένας από τους «Πατέρες της Ευρώπης». Όλοι οι λαοί της Δύσης στράφηκαν στη Ρώμη και στην Ελλάδα αναζητώντας καθοδήγηση, και έτσι μπόρεσαν να εκφραστούν με δύναμη και χάρη, διασκευάζοντας κατά βάση τα υψηλότερα υφολογικά τεχνάσματα των Ελλήνων και των Ρωμαίων. Οι ελληνικές τραγωδίες παίζονται παντού, από τη Γερμανία ως την Ιαπωνία και από τη Σουηδία ως τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Ηλέκτρα ή η Μήδεια λευκή μαύρη ή κίτρινη παραμένουν ίδιες. Ο δρόμος της μόρφωσης των Ευρωπαίων περνά μέσα από την ελληνολατινική καλλιέργεια, και τα κλασικά κείμενα συγκινούν τους νέους κάθε εποχής και δημιουργούν νέους δεσμούς μεταξύ των λαών. Η ευρωπαϊκή λογοτεχνία γίνεται το καθρέφτισμα της μακρόχρονης συνάντησης Ελλάδας-Ρώμης. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Ρωμαίοι είναι ο πρώτος δυτικός λαός που υπέβαλε σε συστηματική κριτική την Ελλάδα και τους Έλληνες, και είναι ενδιαφέρον ότι την κριτική αυτή στάση την κληροδότησε στους νεότερους ευρωπαϊκούς λαούς. Το μεταπτυχιακό μάθημα με τον αναφερόμενο τίτλο στόχο έχει να αναδείξει τη μοναδική και γοητευτική αυτή σχέση ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Ρώμη, και παράλληλα να εξετάσει τη διαρκή διαδικασία παιδείας με τη μίμηση της ελληνορωμαϊκής λογοτεχνίας και την αφομοίωση των επιτευγμάτων της από τους ευρωπαϊκούς λαούς. Ο σύγχρονος κόσμος μας συνεχίζει από πολλές απόψεις τον κόσμο της Ελλάδας και της Ρώμης. Ο ελληνορωμαϊκός πολιτισμός δίδαξε και έδωσε σε κάθε εποχή ένα διαφορετικό μάθημα. Οι διδασκόμενοι μεταπτυχιακοί φοιτητές καλούνται να ερευνήσουν τα ποικίλα θέματα που ανακύπτουν και με γνώση την κλασική αρχαιότητα να επεκτείνουν την έρευνά τους στις νεότερες και σύγχρονες σχέσεις των δύο ευρωπαϊκών χωρών στη λογοτεχνία, την ιστορία και τον πολιτισμό. 3. Αθήνα-Ρώμη: αμφίδρομες πολιτισμικές σχέσεις

16 Νίκος Πετρόχειλος Κατά τα μεταπτυχιακά μαθήματα θα επιδιώξω με τους φοιτητές μου να ερευνήσουμε ορισμένες πτυχές των ελληνορωμαϊκών πολιτιστικών σχέσεων που δεν έχουν εξεταστεί ή η έρευνά τους έχει καταλήξει σε περιορισμένα συμπεράσματα. Για παράδειγμα: 1.- Η γνώση της ελληνικής γλώσσας από τους Ρωμαίους. Γνώριζαν οι Ρωμαίοι την ελληνική γλώσσα; Ποιοι τη γνώριζαν; Και πόσο καλά; Έπαιξε ρόλο η γνώση της γλώσσας στις πολιτιστικές σχέσεις των δύο λαών; 2.- Το εύρος του όρου Έλλην. Ποιοι ήταν Έλληνες για τους Ρωμαίους; Έλληνες ήταν μόνο οι κάτοικοι της κυρίως Ελλάδας ή και όλοι όσοι μιλούσαν ελληνικά; Επομένως και οι κάτοικοι της Μικράς Ασίας, της Μεγάλης Ελλάδας (Νότιας Ιταλίας και Σικελίας), της Αιγύπτου, των ελληνικών αποικιών του Ευξείνου Πόντου, κ.λπ., κ.λπ.; Τι ακριβώς σκέπτονταν οι Ρωμαίοι, όταν αναφέρονταν στους Έλληνες; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό έχει μεγάλη σημασία, γιατί από την απάντηση εξαρτώνται και οι θέσεις που υιοθέτησαν έναντι των Ελλήνων και, κατά συνέπεια, η δομή και η εξέλιξη των πολιτιστικών τους σχέσεων. Οι Έλληνες της κυρίως Ελλάδας, και ιδιαίτερα των γνωστών πόλεων, απολάμβαναν ενός ιδιαίτερου σεβασμού, που δεν ήταν ανάλογος με εκείνον που οι Ρωμαίοι αισθάνονταν για τους ελληνόφωνους της Μ. Ασίας, για να φέρω ένα παράδειγμα. 3.- Όταν αναφερόμαστε στις πολιτιστικές σχέσεις μεταξύ των δύο λαών, ποια χρονικά περιθώρια έχουμε υπόψη μας; Γιατί οι σχέσεις αυτές, που, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, πήραν σάρκα και οστά ήδη από την εποχή των εμπορικών επικοινωνιών μεταξύ Ρώμης και των ελληνικών πόλεων της Μεγάλης Ελλάδας κατά τον 9ο και 8ο αιώνα π.χ., δεν ήταν ασφαλώς ίδιες σε αριθμό και ποιότητα με εκείνες του 2ου και 1ου αιώνα π.χ., και πολύ περισσότερο με τις σχέσεις που αναπτύχθηκαν κατά τους τελευταίους χρόνους της περιόδου της Δημοκρατίας αλλά και κατά τους αυτοκρατορικούς χρόνους, όταν η κοσμοκρατορία της Ρώμης και η κατάκτηση της Ελλάδας έδωσε την ευκαιρία στους κατακτητές να γνωρίσουν στενότερα και αμεσότερα τους κατακτημένους και να τους εκτιμήσουν, να τους θαυμάσουν, να τους επαινέσουν, να τους μιμηθούν, αλλά και να τους κατηγορήσουν, να τους λοιδορήσουν ενίοτε, και συχνά να τους θεωρήσουν το μαύρο πρόβατο για όλα τα άσχημα που συνέβαιναν στη Ρώμη. Οι σχέσεις επομένως μεταξύ των δύο λαών πρέπει απαραίτητα να ερευνηθούν και με βάση τις εποχές, τις ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες, τα ρεύματα ιδεών που κυκλοφορούσαν ελεύθερα στο μεσογειακό χώρο, αλλά και τα αποτελέσματα του συγχρωτισμού Ελλήνων και Ρωμαίων, που δεν ήταν πάντοτε ευεργετικά για τους λαούς αυτούς.

17 4.- Σε ποιους τομείς ήταν αναμενόμενο να σχηματίσουν οι Ρωμαίοι κάποια εικόνα για τους πέραν της Αδριατικής γείτονές τους; Με άλλα λόγια, ποιοι παράγοντες ήταν φυσικό να είχαν επηρεάσει άμεσα τις ιδέες και τις τοποθετήσεις ενός κατά βάσιν αγροτικού λαού, όπως οι Ρωμαίοι, λαού πρακτικής νοοτροπίας, θετικής και συχνά περιορισμένης αντιμετώπισης των προβλημάτων της ζωής, όχι υψηπετούς κοσμοθεωρίας και ποιητικής προδιάθεσης, έναντι των στοχαστών Ελλήνων, που η θεωρητική τους υποδομή και γνώση απείχε παρασάγγας από τους προς δυσμάς γείτονές τους, τους οποίους συχνότατα υποτιμούσαν, φανερά περιφρονούσαν και ανενδοίαστα τους προσήπταν το χαρακτηρισμό των βαρβάρων ; Στο στρατιωτικό τομέα θα σχημάτιζαν κάποια εικόνα των Ελλήνων; Στην οργάνωση του κράτους; Στην επίδειξη φιλοπατρίας; Στην εθνική ενότητα; Στις ηθικές αξίες; Στην επαφή με την ελληνική διανόηση; Στη γνώση του ελληνικού πολιτισμού και της παιδείας; Στην επαφή με την τρυφή και την ηθική κατάπτωση, που όλο και εξαπλωνόταν; Είναι φανερό ότι οι πολιτιστικές σχέσεις μεταξύ των δύο λαών δεν είχαν μονοσήμαντη αφετηρία ούτε και ξεκίναγαν από μία και μόνο περιοχή μιας συγκεκριμένης εποχής. Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που θα μας απασχολήσουν κατά τα μεταπτυχιακά μαθήματα και η έρευνά μας θα προσπαθήσει να εξιχνιάσει ορισμένα από τα προβλήματα για τα οποία ακόμη μιλούν οι επιστήμονες ή αποφεύγουν να τα θίξουν λόγω της πολυπλοκότητάς τους. 4. Eλληνικές επιδράσεις στην Ιταλική Λογοτεχνία της Αναγέννησης Διδάσκουσες: Άννα Θέμου - Ρουμπίνη Δημοπούλου Στο πλαίσιο του μαθήματος αυτού θα εξεταστεί ένα ευρύ φάσμα θεμάτων σχετικών με τις ελληνικές επιδράσεις που δέχτηκε η ιταλική λογοτεχνία της προαναγεννησιακής και της αναγεννησιακής περιόδου, από τον 14ο μ.χ. έως τον 16ο μ.χ. αιώνα. Θα διερευνηθεί η αναβίωση του αρχαιοελληνικού πνεύματος στην ουμανιστική σκέψη και τη λογοτεχνία της εποχής, κατά την οποία παρατηρείται μια ιδιάζουσα «αναγέννηση» του αρχαίου κόσμου. Ειδικότερα θα μελετηθούν: Η ουμανιστική θεώρηση της ελληνικής αρχαιότητας. Ο ρόλος των Ακαδημιών. Φιλολογική και εκδοτική δραστηριότητα, μεταφράσεις. Αναζητήσεις, ανακαλύψεις, συλλογές, διακίνηση χειρογράφων, κωδίκων, έργων τέχνης και άλλων κειμηλίων.

18 Περιηγητικά κείμενα λογίων της Δύσης που αφορούν τον ελλαδικό χώρο. Λογοτεχνικά είδη και τάσεις που απηχούν κλασικά πρότυπα και καλλιεργήθηκαν εκείνη την περίοδο. Η παρουσία και η σημασία της μυθολογίας στη λογοτεχνία της εποχής. Το αρκαδικό ιδεώδες. Λαμπρές προσωπικότητες και ένδοξα γεγονότα της ελληνικής ιστορίας σε λογοτεχνικά κείμενα. Ανακλήσεις ιστορικών μεγαλείων, νοσταλγία της αίγλης των αρχαιοελληνικών πόλεων. Εξέταση αντιπροσωπευτικών λογοτεχνικών κειμένων. Ανάλυση αποσπασμάτων (πραγματειών, επικών, λυρικών και βουκολικών ποιημάτων, δραμάτων, νουβελών κ.λπ.). 5. Ελληνικές Κοινότητες στην Ιταλία Διδάσκων: Γεράσιμος Δ. Παγκράτης Η ελληνική προεπαναστατική ιστορία μπορεί να γίνει κατανοητή μόνον ως ιστορία ενός έθνους γεωγραφικά κατακερματισμένου. Στους ύστερους μεσαιωνικούς χρόνους μεγάλος αριθμός Ελλήνων ακολούθησαν το δρόμο της μετανάστευσης για μια σειρά από λόγους που συνδέονταν τόσο με την απειλητική προέλαση των Οθωμανών όσο και με τις επαγγελματικές ευκαιρίες που παρουσιάζονταν εκτός του κατακτημένου ελλαδικού χώρου. Η Ιταλική χερσόνησος υπήρξε προνομιακός χώρος υποδοχής Ελλήνων, καθώς, πέρα από τη γεωγραφική γειτνίαση, προσέφερε σημαντικά πολιτικά, οικονομικά και πολιτιστικά κίνητρα. Αρκετές από τις πληθυσμιακές συγκεντρώσεις των Ελλήνων στα διάφορα κράτη της χερσονήσου έλαβαν θεσμική μορφή και επισημοποίησαν τις οργανωτικές τους δομές, συγκροτώντας κοινοτικά σώματα, τα οποία εξελίχθηκαν σε σημεία αναφοράς για τη συλλογική ζωή των Ελλήνων τόσο της διασποράς όσο και των κατακτημένων βενετικών και οθωμανικών επικρατειών. Κύριο αντικείμενο του παρόντος μαθήματος θα αποτελέσει η πολύπλευρη εξέταση του φαινομένου της Ελληνικής Διασποράς στην Ιταλική χερσόνησο, ενταγμένο στο διεθνές πλαίσιο ανάλογων κοινωνικών φαινομένων των Ύστερων Μεσαιωνικών και Νεότερων Χρόνων, καθώς και η μελέτη της οργάνωσης και του ειδικού ρόλου των επιμέρους Κοινοτήτων των Ελλήνων σε σχέση με τον εθνικό κορμό. Κεντρικό ρόλο στο μάθημα θα έχει η αξιοποίηση και επεξεργασία των μαρτυριών που κατέλιπαν διάφορα επώνυμα και ανώνυμα υποκείμενα αυτού του ιστορικού φαινομένου.

19 Β Εξάμηνο 1. Ο Πολιτισμός της Ελληνόφωνης Ιταλίας κατά τη Βυζαντινή περίοδο Διδάσκων: Ιωάννης Πολέμης Οι πνευματικές σχέσεις Βυζαντίου-Κάτω Ιταλίας θα αποτελέσουν το βασικό αντικείμενο του μαθήματος. Πιο ειδικά θα εξετασθούν: Α) οι πολιτιστικές επαφές Βυζαντίου-Ιταλίας κατά την περίοδο της Εικονομαχίας (μετανάστευση εικονόφιλων μοναχών στην Δύση, μεταφραστικό έργο του πάπα Ζαχαρία κ.λπ.). Β) Η αναγέννηση των γραμμάτων στην Κάτω Ιταλία τον ΙΑ -ΙΒ αιώνα (Νείλος του Ροσσάνο, Βαρθολομαίος Κρυπτοφέρρη κ.λπ.), Γ) Η πνευματική κίνηση στην Σικελία κατά την περίοδο των Νορμανδών (ΙΒ αι.), Δ) Σχέσεις Βυζαντίου-ελληνόφωνης Κάτω Ιταλίας κατά την Παλαιολόγεια περίοδο (Βαρλαάμ ο Καλαβρός, Λεόντιος Πιλάτος κ.ά.). 2. Η Τέχνη στις Βενετοκρατούμενες περιοχές του Ελλαδικού Χώρου ( ) Διδάσκων: Γιώργος Πάλλης Το μάθημα έχει ως αντικείμενο την καλλιτεχνική παραγωγή στις βενετοκρατούμενες περιοχές του ελλαδικού χώρου κατά τη μακρά για ορισμένες από αυτές- περίοδο της Βενετοκρατίας. Εξετάζονται η κοσμική και η εκκλησιαστική αρχιτεκτονική, τα οχυρωματικά έργα, η διακοσμητική γλυπτική και η ζωγραφική, η οποία αποτέλεσε το κύριο πεδίο καλλιτεχνικής δημιουργίας της περιόδου. Οι παραδόσεις θα ξεκινήσουν με μία εισαγωγή στις σχέσεις Βυζαντίου και Βενετίας μέχρι το 1204 και ιδιαίτερα στην ως τότε προσέγγισή τους σε θέματα τέχνης. Με συντομία θα δοθεί ένα γενικό περίγραμμα της βυζαντινής τέχνης, ως υπόβαθρο για τη συνάντηση των δύο πολιτισμών. Θα ακολουθήσει η αναλυτική επισκόπηση της ιστορικής παρουσίας των Βενετών στον ελλαδικό χώρο, ανά περιοχές. Τα ζητήματα της τέχνης θα εξεταστούν σε επτά μαθήματα, τα οποία θα είναι διαιρεμένα ως εξής: α) Οχυρώσεις β) Κατοικίες γ) Ναοδομία δ) Γλυπτική και άλλες τέχνες ε) Ζωγραφική

20 1. 13ος-14ος αι. στ) Ζωγραφική 2. Η Κρητική Σχολή. ζ) Ζωγραφική 3. Η Επτανησιακή Σχολή. Το τελευταίο μάθημα, αφού γίνει μια σύνοψη των προηγουμένων, θα αφιερωθεί στην επίδραση που είχε η τέχνη του ενετοκρατούμενου ελλαδικού χώρου μέχρι τις μέρες μας, στη σπουδή της ιστορίας της κατά τη σύγχρονη εποχή και στους επιστημονικούς φορείς που ασχολούνται με αυτήν, με έμφαση στο Ελληνικό Ινστιτούτο της Βενετίας. 3. Λατινικές Κυριαρχίες στον Ελλαδικό Χώρο Διδάσκων: Γεράσιμος Δ. Παγκράτης Αντικείμενο του μαθήματος αποτελεί η πολύπλευρη προσέγγιση ειδικών ζητημάτων της Ιστορίας και του Πολιτισμού των περιοχών της ανατολικής Μεσογείου, ιδίως του ελλαδικού χώρου, που βίωσαν την κυριαρχία λαών της Ιταλικής Χερσόνησου στο χρονικό διάστημα από την Δ Σταυροφορία μέχρι και την κατάλυση της Βενετικής Δημοκρατίας (1797). Ειδικότερα θα μας απασχολήσουν εδώ ζητήματα που αφορούν: -την εννοιολόγηση όρων όπως Φραγκοκρατία, Λατινοκρατία ή Βενετοκρατία, -τις κοινωνικές διαφοροποιήσεις στο βενετικό «Κράτος της Θάλασσας» και τις συνεπαγόμενες δεσμεύσεις ή προνόμια για τους υπηκόους, -την επίδραση του νομικού καθεστώτος του υπηκόου ως προς τις οικονομικές και επιχειρηματικές δραστηριότητες, -το ρόλο και τη θέση του «άλλου» και ειδικότερα του Εβραίου, του τσιγγάνου και του ξένου, καθώς και τις σχέσεις τους με τις τοπικές κοινωνίες και διοικήσεις και με το κέντρο, -την οργάνωση, τη λογική και τις διασυνδέσεις βενετικής και τοπικών διοικήσεων των κτήσεων, -τις συνθήκες άσκησης της θρησκευτικής λατρείας, τις επιμέρους διαφοροποιήσεις και τη χρήση τους ως προς τις κοινωνικές και πολιτικές ισορροπίες, την εγγραμματοσύνη και το υπόβαθρό της, -τις συνθήκες και τους όρους παραγωγής πολιτισμού και τους συμβολισμούς τους τόσο για τους υπηκόους όσο και για τους κυριάρχους κ.ά.

21 4. Η Λογοτεχνία στις Βενετοκρατούμενες Περιοχές του Ελλαδικού Χώρου Διδάσκων: Στέφανος Κακλαμάνης Στο πλαίσιο του μαθήματος θα εξεταστεί ένα ευρύ φάσμα θεμάτων που αφορούν στις ελληνοϊταλικές πολιτισμικές σχέσεις κατά τους νεότερους χρόνους (13ος-18ος αι.) στις βενετοκρατούμενες περιοχές και ιδιαίτερα στην Κρήτη. 1. Κοινωνία, οικονομία και πολιτισμός στην Κρήτη κατά την υστερομεσαιωνική και αναγεννησιακή περίοδο: από την αντιπαλότητα και την ανοικτή σύγκρουση των δύο εθνοτήτων ώς την παγίωση της εσωτερικής ειρήνης και σύνθεση μιας κοινής τοπικής συνείδησης και την ανάπτυξη αμφίδρομων πολιτισμικών ανταλλαγών. 2. Διάδοση της ιταλικής γλώσσας στα αστικά στρώματα του κρητικού πληθυσμού. Από τα πρωιμότερα δάνεια στον δίγλωσσο χαρακτήρα της βενετοκρητικής κοινωνίας. Η χρήση του Ιταλικού αλφαβήτου στη γραφή των πάσης φύσεως ελληνικών κειμένων. 3. Το έντυπο δυτικό βιβλίο και οι μηχανισμοί διάδοσής του στις βενετοκρατούμενες χώρες. Η ραγδαία εξάπλωση του αλφαβητισμού και της ανάγνωσης και η συγκρότηση βιβλιoσυλλoγών και ιδιωτικών βιβλιοθηκών. Στοιχειώδης εκπαίδευση και ανώτερες σπουδές στα πανεπιστήμια της Β. Ιταλίας. Ίδρυση Ακαδημιών στη βενετοκρατούμενη Κρήτη και ο ρόλος τους στην εξάπλωση του ιταλικού πνευματικού πoλιτισμού. 4. Περίοδοι της κρητικής λογοτεχνίας από την πρώτη, ιταλίζουσα φάση (14 ος -15 ος αι.) ώς τη δεύτερη ακμή (τέλη 16 ου αι.-17 ος αι.). Γραμματολογική προσέγγιση. 5. Η ελληνόγλωσση κρητική λογοτεχνία και ο διακειμενικός της ορίζοντας. Ο Βιτσέντζος Κορνάρος και η άρνηση του αισθητικού μοντέλου του Τorquato Tasso. Ο Γεώργιος Χορτάτσης και η άνθηση της δραματικής ποίησης στην Κρήτη (Κρητικό Θέατρο, τραγωδία, κωμωδία, ποιμενικό και θρησκευτικό δράμα) υπό την επίδραση του ιταλικού μανιερισμού. 6. Η ιταλόγλωσση κρητική λογοτεχνία: μια πρώτη ειδoλoγική χαρτoγράφηση του έντυπου και χειρόγραφου γραμματειακού υλικού. Η καλλιέργεια του νεοπετραρχισμού στην Κρήτη και ο ποιητής Ανδρέας Κορνάρος. Η μελέτη του κρητικού παρελθόντος και η ανάπτυξη της τοπικής ιστοριογραφίας. Το ιταλόγλωσσο θέατρο και η αφηγηματική-επικολυρική ποίηση σε ottava rima. Η κρητική λογιοσύνη και οι επιδόσεις της στην ανάπτυξη της φιλοσοφικής και θεολογικής σκέψης. 7. Η πτώση της Μεγαλονήσου στους Οθωμανούς Τούρκους ( ) και η συνέχιση και η ακτινοβολία του βενετοκρητικoύ πολιτισμού στα Επτάνησα και την Ιταλία (Βενετία).

22 5. Η Ελλάδα στη Λογοτεχνία της Ιταλικής Παλιγγενεσίας Διδάσκων: Ιωάννης Δ Τσόλκας Στο μάθημα αυτό εξετάζονται οι ρίζες, τα κίνητρα καθώς και οι στόχοι των φιλελληνικών έργων της Ιταλικής Λογοτεχνίας προκειμένου να αναδειχθεί η σημαντική λογοτεχνική παραγωγή των Ιταλών λογίων σε ένα χρονικό διάστημα περίπου ενός αιώνα. Όλοι σχεδόν οι μεγάλοι Ιταλοί διανοητές και λογοτέχνες, όπως και άλλοι λιγότερο καταξιωμένοι, εμπνεύσθηκαν, συνέθεσαν και έγραψαν για την Ελλάδα. Τα σημαντικότερα έργα που πραγματεύονται ή συνεισφέρουν στο να δημιουργηθεί η ιδέα του Ιταλικού έθνους επικεντρώνονται συστηματικά σε τέσσερα θέματα: α) η καταπίεση του Ιταλικού έθνους από ξένους λαούς και τυράννους, β) ο εσωτερικός διχασμός των Ιταλών που ευνοεί αυτή την καταπίεση, γ) η απειλή για την καταπίεση της εθνικής συνείδησης και της τιμής, δ) οι ηρωικές όσο και άτυχες προσπάθειες απελευθέρωσης. Στον πυρήνα αυτής της σκέψης και θεωρίας εντάσσεται και η φιλελληνική λογοτεχνία. Λογοτεχνία, ιστορικές και θεωρητικές προσεγγίσεις, αναλύσεις, κριτική, είχαν επίκεντρο τη σύγχρονη Ελλάδα του 19 ου αιώνα. Σε επίπεδο πολιτικής και ιστοριογραφίας ενδεικτικά αναφέρονται οι C. Balbo, M. D Azeglio, F. D. Guerrazzi, G. Mazzini, C. Cavour. Στο λογοτεχνικό πεδίο σημαντικοί συγγραφείς εμπνεύστηκαν από την Ελλάδα. Ενδεικτικά αναφέρονται: Ugo Foscolo, Angelo Broferio, Giosuè Carducci, Giovanni Berchet, Ippolito Nievo, Aleardo Aleardi, κ.α. Τα έργα αυτά δεν είναι απλώς ποιητικές συνθέσεις ή ιστορικά μυθιστορήματα ή κείμενα με αναφορές στην Ελλάδα αλλά αποτελούν ταυτόχρονα πηγή έμπνευσης και αντίστοιχου προβληματισμού για την Ιταλία, με τα προβλήματα και τους στόχους της. Μετά από την πρώτη περίοδο της φιλελληνικής λογοτεχνίας ακολουθεί η Ελληνική «Μεγάλη Ιδέα», η οποία έδινε στους Ιταλούς λόγιους μια ακόμα πηγή άντλησης θεμάτων. Η Ρώμη και η Κωνσταντινούπολη συμβολίζουν τις κοινές επιδιώξεις και τη λαχτάρα δυο λαών που αποκτούν ξανά αυτοπεποίθηση και εθνική υπερηφάνεια. Οι Ιταλοί λογοτέχνες του δεύτερου μισού του 19 ου αιώνα, εμπνεόμενοι από πατριωτικά ιδανικά, συνέδεσαν τα πρόσωπα και τα πεδία μαχών τής Ελληνικής Επανάστασης με την τότε εποχή.

23 Τα έργα τους δίνουν μία άλλη διάσταση στην Ελληνο Ιταλική συνεργασία και στα κινήματα της εποχής, χωρίς τα οποία δε θα μπορούσαν να εξηγηθούν ρεαλιστικά τα ιστορικά γεγονότα του 19 ου 20ού αιώνα. Γ Εξάμηνο 1. Η Ελλάδα στη Σύγχρονη Ιταλική Λογοτεχνία Διδάσκουσα: Άννα Θέμου Στο πλαίσιο του μαθήματος εξετάζονται θέματα που εντάσσονται σε ένα ευρύ ερευνητικό πεδίο με αντικείμενο την εικόνα της Ελλάδας και την παρουσία του ελληνισμού στο έργο Iταλών λογοτεχνών, οι οποίοι δραστηριοποιήθηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα και κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα. Μελετώνται κλασικά λογοτεχνήματα της εποχής εμπνευσμένα από τον πολιτισμό και το περιβάλλον της Ελλάδας, καθώς και ταξιδιωτικές εντυπώσεις. Δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στη συγγραφική δραστηριότητα των λογίων που επισκέφθηκαν τη χώρα μας ή έζησαν στα εδάφη της για σημαντικό χρονικό διάστημα. Το ενδιαφέρον εστιάζεται στα εξής θέματα: Θεώρηση της Ελλάδας, της ιστορίας και του πολιτισμού της σε συνάρτηση με τη μορφωτική υποδομή, την ιδεολογία και τα βιώματα των συγγραφέων. Σχέση ελληνικού παρελθόντος και παρόντος, σύμφωνα με τα κείμενα. Ιστορικές αναφορές και λογοτεχνικές μνήμες. Επιφανείς μορφές του ελληνισμού. Οι Νεοέλληνες και τα γνωρίσματα που συνήθως οι Ιταλοί λογοτέχνες αποδίδουν στον ελληνικό λαό. Αντίληψη της ελληνικότητας. Ελληνικές αξίες και ιδεώδη. Η προβολή της συνέχειας του ελληνισμού. Στα περιηγητικά κείμενα μελετώνται ειδικότερα: Τα κίνητρα της ενασχόλησης των δημιουργών τους με τη χώρα. Λόγοι που τους παρότρυναν να την γνωρίσουν από κοντά. Η «νοητική» εικόνα της Ελλάδας και η αντιπαραβολή της με την πραγματικότητα: μια διαλεκτική σύγκρουση. Εντυπώσεις από τα ελληνικά αστικά κέντρα, την ύπαιθρο, το φυσικό τοπίο και τη θάλασσα. Εικόνες από αρχαιολογικούς χώρους, μουσειακά εκθέματα, μνημεία και άλλα αξιοθέατα. Όψεις της χώρας που συγκινούν τους Ιταλούς. Συναισθήματα που οι περιηγητές βιώνουν κατά το ταξίδι. Ελλάδα-Αρκαδία. Συμβολισμοί και παραλληλισμοί ελληνικών στοιχείων. Χαρακτηριστικοί τύποι και ομάδες της ελληνικής κοινωνίας. Ιδιαίτερες ελληνικές συνήθειες και μορφές

24 συμπεριφοράς που εντυπωσιάζουν τους επισκέπτες. Ο μετασχηματισμός των παραστάσεων. Μελέτη και σχολιασμός αντιπροσωπευτικών κειμένων (πεζών και ποιητικών). Συγκριτική εξέταση έργων και εξαγωγή συμπερασμάτων. Παρουσίαση υποδειγματικών μελετών με θέμα που εντάσσεται στο γνωστικό πεδίο του μαθήματος. 2. Αρχεία και Πηγές για τις αμφίδρομες Ελληνοϊταλικές σχέσεις στην Ιστορία και στον Πολιτισμό Διδάσκων: Κωνσταντίνος Ντόκος Η ιστορία του Νέου Ελληνισμού για την περίοδο πριν από τη συγκρότηση του Ελληνικού Κράτους στηρίχτηκε, και στηρίζεται, σε μεγάλο βαθμό στα αρχεία ευρωπαϊκών χωρών που είτε κατείχαν εδάφη στην ανατολική Μεσόγειο είτε ενδιαφέρονταν για την άσκηση επιρροής, οικονομικής και πολιτικής, στην περιοχή. Ανάμεσα σε αυτά τα κράτη η Βενετία κατέχει κεντρική θέση, καθώς στην επικράτειά της ανήκε μέχρι το 1797 σημαντικό τμήμα του παράκτιου και νησιωτικού ελλαδικού χώρου. Σε μικρότερο βαθμό και για διαφορετικούς λόγους μάς ενδιαφέρουν εδώ κράτη που είχαν οικονομικά, θρησκευτικά ή πολιτικά συμφέροντα στην Ανατολή, όπως το δουκάτο της Τοσκάνης (Λιβόρνο), το βασίλειο της Νεαπόλεως, το Κράτος της Εκκλησίας κ.ά. Αντικείμενο του παρόντος μαθήματος αποτελεί η εξέταση των σημαντικότερων κατηγοριών αρχειακού υλικού που παρήχθη σε ιταλικά κράτη και περιλαμβάνει πολύτιμες πληροφορίες για την έρευνα των ελληνοϊταλικών σχέσεων στην Ιστορία και τον Πολιτισμό, σε συνδυασμό με τη μελέτη των ιστορικών συγκυριών και με την ιστορία των διοικητικών θεσμών που οδήγησαν στην παραγωγή αυτού του υλικού. Μέρος του μαθήματος αποτελεί επίσης η παλαιογραφική άσκηση των φοιτητών, καθώς και η εννοιολογική προσέγγιση των αρχειακών τεμκηρίων. Διδάσκων: Γεράσιμος Ζώρας 3. Ιταλία και Νεοέλληνες Λογοτέχνες Στο συγκεκριμένο μάθημα θα αναλυθούν κείμενα ενδεικτικά της γοητείας που άσκησε η Ιταλία στους λογοτέχνες μας. Επίσης θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην παρουσίαση της μεθοδολογίας των σχετικών συγκριτολογικών ερευνών, ώστε να διαφανεί ο τρόπος με τον οποίο ανιχνεύθηκαν, συγκεντρώθηκαν και σχολιάσθηκαν τα συγκεκριμένα λογοτεχνικά κείμενα. Ειδικότερα θα παρουσιασθούν:

25 Ιταλικοί αντικατοπτρισμοί, που εντοπίζονται σε έργα Νεοελλήνων λογοτεχνών διαφόρων περιόδων. Ένα εκτενές στιχούργημα του 1611, αποτελούμενο από 216 ελεγειακά δίστιχα, στο οποίο περιγράφεται ο τρόπος με τον οποίο οι Φλωρεντινοί έπαιζαν τότε ποδόσφαιρο. Το στιχούργημα έχει συντεθεί από τον Χιώτη λόγιο Γεώργιο Κορέσσιο (1570 ci ci.), ο οποίος είχε ζήσει για πολλά χρόνια στην Ιταλία και είχε καταλάβει την έδρα της Ελληνικής Γλώσσας στο Πανεπιστήμιο της Πίζας, κατά το διάστημα Ένα στιχούργημα που συνέθεσε, το 1656, ο επίσης Χιώτης λόγιος Λέων Αλλάτιος ( ), φημισμένος scriptor graecus της Βατικανής Βιβλιοθήκης. Στο στιχούργημα αυτό, αποτελούμενο από 129 προσωδιακούς στίχους, ο Αλλάτιος εκθειάζει τις φυσικές ομορφιές της Αιώνιας Πόλης, αλλά και τα πνευματικά χαρίσματα της Βασίλισσας Χριστίνας της Σουηδίας, η οποία είχε μεταβεί τότε στη Ρώμη, ύστερα από την απόφασή της να ασπασθεί τον καθολικισμό, αποποιούμενη τον θρόνο της. Ποιητικά και επιστολιμαία κείμενα που συνέθεσαν στα ιταλικά, κατά τον 19 ο αιώνα, ιταλοσπουδασμένοι λογοτέχνες μας, όπως ο Σολωμός, ο Τερτσέτης, ο Λασκαράτος, ο Τυπάλδος, ο Μαρκοράς. Πτυχές από τα μαθητικά και τα φοιτητικά χρόνια του Σολωμού ( ) στο Λύκειο της Κρεμώνα και στο Πανεπιστήμιο της Παβία, κατά τη δεκαετία Η ποιητική συλλογή του Σολωμού Rime Improvvisate, αποτελούμενη από 30 ιταλόγλωσσα σονέτα. Ιταλόγλωσσα και ιταλόθεμα ποιήματα του Ιουλίου Τυπάλδου ( ), εμπνευσμένα από τη μακρόχρονη διαμονή του στη Φλωρεντία. Κείμενα του Κωστή Παλαμά ( ) που αναφέρονται σε είκοσι από τις μεγαλύτερες μορφές των ιταλικών Γραμμάτων, όπως ο Δάντης, ο D Annunzio και ο Marinetti. Κείμενα του Νίκου Καζαντζάκη ( ), στα οποία καταγράφονται εντυπώσεις που αποταμίευε ταξιδεύοντας συχνά στις γοητευτικές περιοχές της Ιταλίας. Εκατό τετράστιχα, τα Quadretti italiani, που συνέθεσε ο Γιώργος Αθάνας ( ), εμπνεόμενος από πόλεις και περιοχές της Ιταλίας, όπου μετέβαινε συχνά. Η τραγική περίπτωση του πρωτοπόρου ποιητή Γιώργου Σαραντάρη ( ), ο οποίος έχοντας ζήσει τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια στην Ιταλία, δεν δίστασε να λάβει μέρος στον ελληνο-ιταλικό πόλεμο, θυσιάζοντας πρόωρα τη ζωή του για το υπέρτατο ιδανικό, την Ελευθερία. Η περίπτωση του Βασίλη Βασιλικού, ο οποίος διέμεινε επί μία σχεδόν εικοσαετία στην Αιώνια Πόλη. Αυτή ακριβώς η μακρόχρονη διαμονή του στη Ρώμη τού έδωσε τη δυνατότητα να αναλύει σε βάθος τα προβλήματα που ταλάνιζαν την Ιταλία στις δεκαετίες του

26 70 και του 80, ενώ επιπρόσθετα τον εφοδίασε με πολύτιμη πρώτη ύλη που την μετέπλασε λογοτεχνικά. 4. Η Ιταλική μουσική στην καθ ημάς Ανατολή Διδάσκων: Νίκος Μαλιάρας Η Ιταλία και η Ελλάδα είναι δύο χώρες γειτονικές, με πανάρχαιες και παράλληλες ιστορίες, με συγγενείς πολιτιστικές παραδόσεις, που και οι δύο άσκησαν καθοριστική επίδραση στην εξέλιξη δυτικοευρωπαϊκού πολιτισμού, όσο κι αν, από κάποια ιστορική περίοδο και μετά, οι θρησκευτικές διαφορές, και οι γενικότερες ιστορικές συνθήκες τις τοποθέτησαν εκατέρωθεν ενός ορίου που χωρίζει την Ανατολή και τη Δύση. Ένα μάθημα σε μεταπτυχιακό επίπεδο με το εν λόγω θέμα έχει τη δυνατότητα να εξετάσει πολλά στοιχεία που συνθέτουν τις σχέσεις των δύο πολιτισμών στο πεδίο της μουσικής. Η θεματολογία μπορεί να περιλαμβάνει τις σχέσεις και τα δάνεια της μουσικής και των μουσικών οργάνων που χρησιμοποιήθηκαν στο Ρωμαϊκό στρατό για να επιβιώσουν και να συνεχίσουν το βίο τους στο Βυζαντινό και από εκεί να επανέλθουν στον ύστερο Μεσαίωνα σην Ευρώπη. Θα επεκταθεί στις πιθανολογούμενες και τις μαρτυρούμενες σχέσεις στο πεδίο της πρώιμης μεσαιωνικής εκκλησιαστικής μουσικής και τους πειραματισμούς στον τομέα της πολυφωνίας, που φαίνεται ότι σχηματίζουν αρκετά σημεία συνάντησης μεταξύ Ιταλίας και Βυζαντίου στην περίοδο κυρίως του 12 ου αιώνα και των Σταυροφοριών. Θα συνεχίσει στην βαθύτατη επίδραση που υπήρξε κατά την περίοδο της παρουσίας των λογίων της διασποράς στις αυλές των ιταλών ηγεμόνων και του Πάπα, η οποία διαμόρφωσε καθοριστικά την αισθητική του ιταλικού μαδριγαλιού και οδήγησε (μέσα στο γενικότερο πνεύμα της Αναγέννησης) στη δημιουργία ενός από τα σημαντικότερα είδη της δυτικοευρωπαϊκής μουσικής παράδοσης, της όπερας. Η σχέση της όπερας με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και τη θεματολογία του διατηρείται σχεδόν αποκλειστική από τη γέννηση της όπερας μέχρι τα τέλη του 18 ου αιώνα. Θα εξετάσει και την αντίστροφη φορά της επίδρασης αυτής, που εντοπίζεται στην ιταλική επιρροή στη μουσική περιοχών όπως η Κρήτη, όπου παρατηρούμε δείγματα πειραμαστισμών στην πολυφωνία από μελουργούς της βυζαντινής ορθόδοξης εκκλησιαστικής μουσικής, αλλά και την παρουσία ελλήνων συνθετών καθολικού δόγματος που μαθήτευσαν και σταδιοδρόμησαν ως

27 συνθέτες στην Ιταλία (Βενετία), όπως ο Φραγκίσκος Λεονταρίτης. Η Επτάνησος είναι όμως η κατ εξοχήν περιοχή που υπέστη την ιταλική πολιτιστική και κοινωνική επίδραση. Οι επιδράσεις κυρίως της Ιταλικής Όπερας του 19 ου αιώνα στην Επτάνησο αποτέλεσαν καθοριστικό παράγοντα διαμόρφωσης της κοινωνικής και πολιτιστικής (όχι μόνο της μουσικής) ταυτότητας της περιοχής αυτής, η οποία με τη σειρά της επέδρασε επίσης καίρια στην ανάπτυξη της μουσικής ζωής και της υπόλοιπης Ελλάδας μετά την Ένωση των Επτανήσων. Ειδικότερη έκφανση της κατάστασης αυτής είναι και οι συζητήσεις αισθητικού περιοεχομένου που έλαβαν χώρα στις αρχές του 20ού αιώνα μεταξύ των κύριων εκπροσώπων της «ιταλογενούς» παράδοσης αφ ενός και των θιασωτών μιας αμιγώς εθνικής μουσικής αφ ετέρου, με τις διάφορες ερμηνείες που μπορεί να λάβει ο όρος αυτός. Συζητήσεις και προβληματισμοί που επέδρασαν καίρια στη διαμόρφωση των εξελίξεων στη συνέχεια του αιώνα. Προς εξέταση είναι επίσης άλλα επιμέρους θέματα, όπως οι σχέσεις και οι πιθανές συγκρούσεις με τις ανατολίτικης προέλευσης μουσικές παραδόσεις (καφέ αμάν, ρεμπέτικο κ.λπ.), που συνυπήρχαν την εποχή εκείνη στην υπό διαμόρφωση νεοελληνική πολιτιστική ταυτότητα, η διείσδυση και η χρήση ιταλικών ή γενικότερα δυτικοευρωπαϊκών μουσικών οργάνων στη νεότερη παραδοσιακή μουσική (κλαρίνο, βιολί, τρομπέτα) κλπ. Πολλές από τις παραμέτρους έχουν και ερευνητική διάσταση, διότι τα θέματα αυτά δεν έχουν μελετηθεί ακόμα, και επομένως μπορούν να προκύψουν μεταπτυχιακές εργασίες με τέτοια θέματα.