15585/14 ΙΑ/μκ 1 DG C 2B

Transcript

1 Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 18 Νοεμβρίου 2014 (OR. en) 15585/14 COPS 303 POLMIL 103 CYBER 61 RELEX 934 JAI 880 TELECOM 210 CSC 249 CIS 13 COSI 114 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ του: Συμβουλίου Ημερομηνία: Νοεμβρίου 2014 αριθ. προηγ. εγγρ.: 15193/14 + COR 1 COPS 287 POLMIL 97 CYBER 58 RELEX 897 JAI 845 TELECOM 196 CSC 242 CIS 12 COSI 111 Θέμα: Πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ για την κυβερνοάμυνα Επισυνάπτεται, για τις αντιπροσωπίες, το πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ για την κυβερνοάμυνα, όπως εγκρίθηκε από το Συμβούλιο στις 18 Νοεμβρίου /14 ΙΑ/μκ 1 DG C 2B EL

2 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΕΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΒΕΡΝΟΑΜΥΝΑ Πλαίσιο και Στόχοι Η κυβερνοάμυνα περιγράφεται συχνά ως ο πέμπτος τομέας στρατιωτικής δραστηριότητας, εξίσου κρίσιμος για την υλοποίηση της κοινής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας (ΚΠΑΑ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) με τους τομείς της ξηράς, της θάλασσας, του αέρα και του διαστήματος. Η επιτυχημένη υλοποίηση της ΚΠΑΑ εξαρτάται όλο και περισσότερο από την ύπαρξη ασφαλούς κυβερνοχώρου, και από την πρόσβαση σε αυτόν τον χώρο. Απαιτούνται πλέον αξιόπιστες και ανθεκτικές ικανότητες άμυνας για την υποστήριξη των δομών, αποστολών και επιχειρήσεων ΚΠΑΑ. Στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου του 2013 σχετικά με την ΚΠΑΑ, όπως και στα αντίστοιχα συμπεράσματα του Συμβουλίου του Νοεμβρίου του 2013, ζητήθηκε η ανάπτυξη πλαισίου πολιτικής της ΕΕ για την κυβερνοάμυνα, βάσει πρότασης της Ύπατης Εκπροσώπου, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας (ΕΟΑ). Στόχος του παρόντος εγγράφου είναι η παροχή πλαισίου σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Συμβουλίου, το οποίο θα καλύπτει και τις πτυχές κυβερνοάμυνας της στρατηγικής της ΕΕ για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο 1. Στο έγγραφο προσδιορίζονται οι τομείς προτεραιότητας της κυβερνοάμυνας στο πλαίσιο της ΚΠΑΑ και διευκρινίζονται οι ρόλοι των διαφόρων ευρωπαϊκών φορέων, με πλήρη σεβασμό των αντίστοιχων αρμοδιοτήτων και ευθυνών των φορέων της Ένωσης και των κρατών μελών καθώς και του θεσμικού πλαισίου της ΕΕ και της αυτονομίας της στη λήψη αποφάσεων. Συμφωνήθηκε από την Ομάδα «Φίλοι της Προεδρίας (θέματα κυβερνοχώρου)» η διαδικασία εφαρμογής της στρατηγικής της ΕΕ για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο. 1 Κοινή Ανακοίνωση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών «Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο: Για έναν ανοικτό, ασφαλή και προστατευμένο κυβερνοχώρο», της 7ης Φεβρουαρίου 2013, και τα συναφή συμπεράσματα του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων της 25ης Ιουνίου /14 ΙΑ/μκ 2

3 Το εν λόγω πλαίσιο πολιτικής θα έχει ως επίκεντρο την ανάπτυξη ικανοτήτων κυβερνοάμυνας, οι οποίες θα διατεθούν από τα κράτη μέλη για τους σκοπούς της ΚΠΑΑ καθώς και για την προστασία των δικτύων επικοινωνίας και πληροφοριών της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) τα οποία έχουν σημασία για την ΚΠΑΑ. Στον τομέα της εκπαίδευσης, δίνεται έμφαση στην ανάπτυξη προγραμμάτων που απευθύνονται σε διάφορα ακροατήρια στην ιεραρχία διοίκησης της ΚΠΑΑ. Είναι σημαντική η κατάλληλη αντιμετώπιση της διάστασης του κυβερνοχώρου στις ασκήσεις ώστε να βελτιωθεί η ικανότητα της ΕΕ να αντιδρά στις κρίσεις στον κυβερνοχώρο σε πλαίσιο ΚΠΑΑ, να βελτιωθούν οι διαδικασίες για τη λήψη στρατηγικών αποφάσεων και να ενισχυθεί το σύστημα των υποδομών πληροφορίας. Ο κυβερνοχώρος είναι ταχέως αναπτυσσόμενο πεδίο στο οποίο οι ικανότητες διπλής χρήσης έχουν ουσιαστική σημασία είναι επομένως αναγκαίο να αναπτυχθεί πολιτικοστρατιωτική συνεργασία και συνέργεια με ευρύτερες πολιτικές της ΕΕ που αφορούν τον κυβερνοχώρο προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι νέες προκλήσεις που εμφανίζονται, με ταυτόχρονο σεβασμό της εσωτερικής οργάνωσης και των αρμοδιοτήτων των κρατών μελών. Το παρόν έγγραφο προβλέπει αρχές για τη διευκόλυνση της συνεργασίας με τον ιδιωτικό τομέα σχετικά με την ανάπτυξη της ικανότητας κυβερνοάμυνας, με έμφαση στην ενίσχυση της έρευνας και της τεχνολογίας (Ε&Α) και της ευρωπαϊκής βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης στον τομέα της άμυνας (ΕΒΤΒΑ). Επιπλέον, εξασφαλίζει τη συνοχή μεταξύ των ενεργειών της ΕΕ και του Οργανισμού Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ) στον τομέα της κυβερνοάμυνας και προτείνει τομείς συνεργασίας μεταξύ των δυο οργανισμών. Τέλος, οι στόχοι της κυβερνοάμυνας θα πρέπει να ενσωματωθούν καλύτερα στους μηχανισμούς της Ένωσης για τη διαχείριση κρίσεων. Για να αντιμετωπίζονται οι συνέπειες κρίσεων στον κυβερνοχώρο μπορούν να εφαρμόζονται, κατά περίπτωση, οι οικείες διατάξεις της Συνθήκης της ΕΕ και της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ 2. 2 Άρθρα 222 ΣΛΕΕ και 42 παράγραφος 7 ΣΕΕ, λαμβανομένου δεόντως υπ όψιν του άρθρου 17 ΣΕΕ /14 ΙΑ/μκ 3

4 Προτεραιότητες για το Πλαίσιο Πολιτικής της ΕΕ για την Κυβερνοάμυνα 1. Υποστήριξη της ανάπτυξης των ικανοτήτων κυβερνοάμυνας των κρατών μελών που έχουν σχέση με την ΚΠΑΑ Προκειμένου να εξασφαλισθεί η ανθεκτικότητα των δικτύων που υποστηρίζουν την υλοποίηση της ΚΠΑΑ, θα δοθεί έμφαση τόσο στην ενίσχυση της προστασίας των δικτύων επικοινωνίας των δομών ΚΠΑΑ που είναι υπό τη διαχείριση της ΕΥΕΔ όσο και στην ανάπτυξη, από τα κράτη μέλη, ικανοτήτων κυβερνοάμυνας για αποστολές και επιχειρήσεις ΚΠΑΑ. Στο βαθμό αυτό, τα κράτη μέλη, η ΕΥΕΔ και ο ΕΟΑ θα πρέπει να συνεργαστούν για την ανάπτυξη αποτελεσματικής ικανότητας κυβερνοάμυνας. Η ανάπτυξη των σχετικών ικανοτήτων και τεχνολογιών θα πρέπει να λαμβάνει υπ όψιν όλες τις πτυχές της ανάπτυξης ικανοτήτων, όπως θεωρία, ηγεσία, οργάνωση, προσωπικό, εκπαίδευση, τεχνολογία, υποδομές, υλικοτεχνική υποστήριξη και διαλειτουργικότητα. Απαιτείται συνεχής αξιολόγηση των αδύναμων σημείων των υποδομών πληροφοριών που υποστηρίζουν τις αποστολές και επιχειρήσεις ΚΠΑΑ, μαζί με αντίληψη, σχεδόν σε πραγματικό χρόνο, της αποτελεσματικότητας της προστασίας. Από επιχειρησιακή άποψη, ο πρωταρχικός στόχος των δραστηριοτήτων κυβερνοάμυνας θα είναι να παραμείνουν λειτουργικά τα δίκτυα επικοινωνίας και πληροφοριών ΚΠΑΑ, εκτός αν προβλέπεται διαφορετικά στην εντολή των επιχειρήσεων ή αποστολών. Δεδομένου ότι οι στρατιωτικές επιχειρήσεις ΚΠΑΑ εξαρτώνται από υποδομή διοίκησης, ελέγχου, επικοινωνιών και υπολογιστών (C4) που παρέχεται από τα κράτη μέλη, απαιτείται ορισμένος βαθμός στρατηγικής σύγκλισης κατά τον σχεδιασμό των απαιτήσεων κυβερνοάμυνας για την υποδομή πληροφοριών /14 ΙΑ/μκ 4

5 Για την ανάπτυξη ικανοτήτων στον κυβερνοχώρο με βάση τις εργασίες της συναφούς ομάδας έργου του ΕΟΑ, οι ΕΥΕΔ/ΕΟΑ και τα κράτη μέλη : Θα χρησιμοποιήσουν το σχέδιο ανάπτυξης ικανοτήτων και άλλα μέσα διευκόλυνσης και υποστήριξης της συνεργασίας μεταξύ κρατών μελών προκειμένου να υπάρξει μεγαλύτερη σύγκλιση κατά το σχεδιασμό των απαιτήσεων κυβερνοάμυνας των κρατών μελών σε στρατηγικό επίπεδο, ιδίως όσον αφορά τα ακόλουθα: παρακολούθηση, επίγνωση της κατάστασης, πρόληψη, ανίχνευση και προστασία, ανταλλαγή πληροφοριών, ικανότητα δικανικής πληροφορικής και ανάλυσης κακόβουλου λογισμικού, άντληση διδαγμάτων, περιορισμός ζημίας, ικανότητα δυναμικής ανάκαμψης, αποθήκευση κατανεμημένων δεδομένων και εφεδρικά δεδομένα, Θα υποστηρίξουν τα υπάρχοντα και μελλοντικά σχέδια συνένωσης και κοινής χρήσης στον τομέα της κυβερνοάμυνας για στρατιωτικές επιχειρήσεις (π.χ. δικανική πληροφορική, μεγαλύτερη διαλειτουργικότητα, θέσπιση προτύπων), Θα αναπτύξουν πρότυπο σύνολο στόχων και απαιτήσεων για τον ορισμό του κατώτατου επιπέδου ασφαλείας στον κυβερνοχώρο και εμπιστοσύνης που θα πρέπει να επιτύχουν τα κράτη μέλη, με βάση την υπάρχουσα πείρα σε κλίμακα ΕΕ, Θα διευκολύνουν τις ανταλλαγές μεταξύ των κρατών μελών σχετικά με τη θεωρία, τα εκπαιδευτικά προγράμματα και τις ασκήσεις σε εθνικό επίπεδο όσον αφορά την κυβερνοάμυνα, καθώς και σχετικά με τα προγράμματα πρόσληψης, παραμονής στην υπηρεσία και εφέδρων με άξονα την κυβερνοάμυνα, Θα βελτιώσουν τη συνεργασία μεταξύ των στρατιωτικών CERT (ομάδων αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών στην πληροφορική) των κρατών μελών σε οικειοθελή βάση, για να βελτιωθούν η πρόληψη και ο χειρισμός συμβάντων, Θα εξετάσουν την ανάπτυξη εκπαίδευσης σε θέματα κυβερνοάμυνας, εν όψει της πιστοποίησης μάχιμων ομάδων ΕΕ. Εφόσον η βελτίωση των ικανοτήτων κυβερνοάμυνας εξαρτάται από μη στρατιωτική εμπειρογνωμοσύνη στον τομέα της ασφάλειας δικτύων και πληροφοριών, τα κράτη μέλη μπορούν να ζητούν τη συνδρομή του ENISA /14 ΙΑ/μκ 5

6 2. Ενίσχυση της προστασίας των δικτύων επικοινωνίας ΚΠΑΑ που χρησιμοποιούνται από οντότητες της ΕΕ Με την επιφύλαξη του ρόλου της CERT-EU ως της κεντρικής υπηρεσίας συντονισμού της αντιμετώπισης συμβάντων στον κυβερνοχώρο για όλα τα θεσμικά και λοιπά όργανα και τους οργανισμούς της Ένωσης και στο πλαίσιο των οικείων κανόνων περί του προϋπολογισμού της Ένωσης, η ΕΥΕΔ θα αναπτύξει κατάλληλη και αυτόνομη αντίληψη των θεμάτων ασφάλειας και άμυνας δικτύου και θα αναπτύξει ίδια ικανότητα σε θέματα ασφάλειας ΤΠ. Σκοπός της θα είναι η ενίσχυση της ανθεκτικότητας των δικτύων ΚΠΑΑ της ΕΥΕΔ, με επίκεντρο την πρόληψη, την ανίχνευση, την αντιμετώπιση συμβάντων, την επίγνωση της κατάστασης, την ανταλλαγή πληροφοριών και μηχανισμούς έγκαιρης προειδοποίησης. Υπεύθυνη για την προστασία των συστημάτων επικοινωνίας και πληροφοριών της ΕΥΕΔ και την ανάπτυξη ικανοτήτων για την ασφάλεια της τεχνολογίας πληροφοριών (ΤΠ) είναι η Διεύθυνση Διαχείρισης των Πόρων (MDR) της ΕΥΕΔ. Θα διατεθούν επίσης πρόσθετοι ειδικοί πόροι και στήριξη από το Στρατιωτικό Επιτελείο της ΕΕ (EUMS), τη Διεύθυνση Διαχείρισης Κρίσεων και Σχεδιασμού (CMPD) και τη Μη Στρατιωτική Δυνατότητα Σχεδιασμού και Διεξαγωγής Επιχειρήσεων (CPCC). Οι ανωτέρω ικανότητες για την ασφάλεια ΤΠ θα καλύπτουν διαβαθμισμένα και μη διαβαθμισμένα συστήματα και θα ενσωματώνονται πλήρως στις υπάρχουσες επιχειρησιακές οντότητες. Απαιτείται επίσης ο εξορθολογισμός των κανόνων ασφάλειας για τα συστήματα πληροφοριών που παρέχονται από τους διάφορους θεσμικούς φορείς της ΕΕ κατά τη διενέργεια επιχειρήσεων και αποστολών ΚΠΑΑ. Σε αυτό το πλαίσιο, θα μπορούσε να εξεταστεί η πρόβλεψη ενιαίας ιεραρχίας διοίκησης με σκοπό την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των δικτύων που χρησιμοποιούνται για την ΚΠΑΑ /14 ΙΑ/μκ 6

7 Προκειμένου να βελτιωθεί η προστασία των δικτύων επικοινωνίας της ΚΠΑΑ, οι MDR, EUMS, CMPD και CPCC, σε συνεργασία με το INTCEN (κέντρο ανάλυσης πληροφοριών της ΕΕ) : Θα ενισχύσουν, στο πλαίσιο της ΕΥΕΔ, τις ικανότητες στον τομέα της ασφάλειας ΤΠ με βάση τις υπάρχουσες τεχνικές δυνατότητες και διαδικασίες και με επίκεντρο την πρόληψη, την ανίχνευση, την αντιμετώπιση συμβάντων, την επίγνωση της κατάστασης, την ανταλλαγή πληροφοριών και μηχανισμούς έγκαιρης προειδοποίησης. Θα αναπτύξουν επίσης ή, αν ήδη υπάρχει, θα ενισχύσουν στρατηγική συνεργασίας με την CERT-EU και υφιστάμενες ικανότητες κυβερνοάμυνας. Θα αναπτύξουν συνεκτική πολιτική και προσανατολισμούς για την ασφάλεια στον τομέα ΤΠ, συνεκτιμώντας επίσης τις τεχνικές απαιτήσεις για την κυβερνοάμυνα σε πλαίσιο ΚΠΑΑ για τις δομές, αποστολές και επιχειρήσεις, λαμβάνοντας υπ όψιν τα πλαίσια και τις πολιτικές συνεργασίας που ήδη υπάρχουν εντός της ΕΕ με σκοπό τη σύγκλιση των κανόνων, των πολιτικών και της οργάνωσης, Με βάση τις υφιστάμενες δομές, θα ενισχύσουν τις δυνατότητες συλλογής και αξιολόγησης πληροφοριών όσον αφορά τις απειλές στον κυβερνοχώρο για την αναγνώριση νέων κινδύνων και την παροχή τακτικών αξιολογήσεων βάσει της στρατηγικής αξιολόγησης απειλών και της παροχής πληροφοριών περί συμβάντων σε σχεδόν πραγματικό χρόνο, τις οποίες συντονίζουν οι αρμόδιες υπηρεσίες της ΕΕ και οι οποίες καθίστανται προσιτές σε διάφορα επίπεδα διαβάθμισης, Θα προωθήσουν την ανταλλαγή πληροφοριών, σε πραγματικό χρόνο, μεταξύ των κρατών μελών και των αρμόδιων υπηρεσιών της ΕΕ σχετικά με απειλές στον κυβερνοχώρο. Για το σκοπό αυτό, θα αναπτυχθούν μηχανισμοί ανταλλαγής πληροφοριών και μέτρα εμπιστοσύνης μεταξύ των αντίστοιχων εθνικών και ευρωπαϊκών αρχών, με εκούσια προσέγγιση βασιζόμενη στην υπάρχουσα συνεργασία, Θα αναπτύξουν και θα εντάξουν, στο σχεδιασμό στρατηγικού επιπέδου, ενιαία γενική ιδέα κυβερνοάμυνας για στρατιωτικές επιχειρήσεις 3 και μη στρατιωτικές αποστολές στο πλαίσιο της ΚΠΑΑ, Θα ενισχύσουν τον συντονισμό της άμυνας για την πραγματοποίηση στόχων που αφορούν την προστασία των δικτύων που χρησιμοποιούνται από θεσμικούς φορείς της ΕΕ που υποστηρίζουν την ΚΠΑΑ, αντλώντας από την υπάρχουσα σχετική πείρα σε κλίμακα ΕΕ, Θα επανεξετάζουν τακτικά τις απαιτήσεις πόρων και άλλες συναφείς αποφάσεις πολιτικής με βάση τις μεταβαλλόμενες συνθήκες όσον αφορά τυχόν απειλές, σε διαβούλευση με τις σχετικές ομάδες εργασίας του Συμβουλίου και άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ. 3 Σε περίπτωση στρατιωτικών επιχειρήσεων, η ισχύουσα γενική ιδέα της ΕΕ για την κυβερνοάμυνα για στρατιωτικές επιχειρήσεις υπό την ηγεσία της ΕΕ θα πρέπει να ενημερωθεί βάσει του εν λόγω πλαισίου πολιτικής /14 ΙΑ/μκ 7

8 3. Προώθηση πολιτικοστρατιωτικής συνεργασίας και συνέργειας με ευρύτερες πολιτικές της ΕΕ στον κυβερνοχώρο, σχετικά όργανα και οργανισμούς της ΕΕ καθώς και με τον ιδιωτικό τομέα Ο κυβερνοχώρος είναι ταχέως αναπτυσσόμενος τομέας στον οποίο οι ικανότητες διπλής χρήσης παίζουν ουσιαστικό ρόλο και στον οποίο το εν λόγω πλαίσιο θα βελτιώσει τη συνέργεια μεταξύ της ΚΠΑΑ και άλλων οριζοντίων πολιτικών της ΕΕ (όπως η πολιτική για το διάστημα και για την ασφάλεια στη θάλασσα), και στρατηγικές όπως η στρατηγική για την ασφάλεια στη θάλασσα και το σχετικό σχέδιο δράσης. Με την επιφύλαξη της εσωτερικής οργάνωσης και της νομοθεσίας των κρατών μελών, η πολιτικοστρατιωτική συνεργασία στον κυβερνοχώρο θα ωφεληθεί από την ανάπτυξη ικανοτήτων διπλής χρήσης στον κυβερνοχώρο, την έρευνα και την τεχνολογία, την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών, την ανταλλαγή πληροφοριών και τους μηχανισμούς έγκαιρης προειδοποίησης, τις αξιολογήσεις κινδύνου για την αντιμετώπιση συμβάντων και τις δράσεις ευαισθητοποίησης. Οι κοινές δραστηριότητες στον τομέα της εκπαίδευσης και των ασκήσεων θα ενισχύσουν τη συνεργασία και θα μειώσουν τις δαπάνες σε διάφορους τομείς πολιτικής. Ενθαρρύνεται, στο πλαίσιο της ΚΠΑΑ, η συνεργασία μεταξύ του ΕΟΑ, του Οργανισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Ασφάλεια Δικτύων και Πληροφοριών (ENISA) 4, του Ευρωπαϊκού Κέντρου για τα εγκλήματα στον κυβερνοχώρο (EC3), άλλων σχετικών οργανισμών της ΕΕ καθώς και των κρατών μελών, στους ακόλουθους τομείς: Ανάπτυξη κοινών προφίλ αρμοδιοτήτων στους τομείς της ασφάλειας και της άμυνας στον κυβερνοχώρο, με βάση τις διεθνείς βέλτιστες πρακτικές και την πιστοποίηση που χρησιμοποιείται από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, λαμβάνοντας επίσης υπ όψιν τα πρότυπα πιστοποίησης του ιδιωτικού τομέα, Συμβολή στην περαιτέρω ανάπτυξη και προσαρμογή των οργανωτικών και τεχνικών προτύπων του δημόσιου τομέα για την ασφάλεια και την άμυνα στον κυβερνοχώρο ώστε να χρησιμοποιηθούν στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας, με αξιοποίηση, εφόσον χρειάζεται, των εν εξελίξει εργασιών του ENISA και του ΕΟΑ, Ανάπτυξη μηχανισμού εργασίας για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών σχετικά με τις ασκήσεις, την εκπαίδευση και άλλους τομείς ενδεχόμενης πολιτικοστρατιωτικής συνέργειας, Αξιοποίηση των δυνατοτήτων πρόληψης, έρευνας και δικανικής πληροφορικής που υπάρχουν σε επίπεδο ΕΕ στον τομέα του ηλεκτρονικού εγκλήματος και ενισχυμένη χρήση τους στην ανάπτυξη ικανοτήτων κυβερνοάμυνας, 4 Στο πλαίσιο του ENISA και σύμφωνα με το πολυετές πρόγραμμα εργασιών του, χωρίς αλληλεπικάλυψη με τις αρμοδιότητες των κρατών μελών /14 ΙΑ/μκ 8

9 Η βελτίωση της ασφάλειας του κυβερνοχώρου για τους πολίτες είναι σημαντικός παράγοντας ο οποίος συμβάλλει στη συνολική ανθεκτικότητα της ασφάλειας των δικτύων και πληροφοριών. Η πρόταση οδηγίας για την ασφάλεια των δικτύων και πληροφοριών (ΑΔΠ) αναμένεται ότι θα αυξήσει την ετοιμότητα σε εθνικό επίπεδο και θα ενισχύσει τη συνεργασία σε επίπεδο Ένωσης μεταξύ των κρατών μελών σε στρατηγικό και σε επιχειρησιακό επίπεδο. Στη συνεργασία αυτή θα πρέπει να συμμετέχουν οι εθνικές αρχές που επιβλέπουν τις πολιτικές ασφάλειας στον κυβερνοχώρο, οι εθνικές CERT και η CERT-EU. Η δημόσια/ιδιωτική πλατφόρμα ΑΔΠ έχει σκοπό να εντοπίσει τις τεχνολογικά ουδέτερες βέλτιστες πρακτικές για την ενίσχυση της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο και να αναπτύξει κίνητρα για την υιοθέτηση ασφαλών λύσεων ΤΠΕ. Έρευνα και τεχνολογία σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα και τους πανεπιστημιακούς κύκλους Οι φορείς υποδομών και υπηρεσιών τεχνολογίας της πληροφορίας και των επικοινωνιών (ΤΠΕ) για μη στρατιωτικούς σκοπούς και σκοπούς άμυνας αντιμετωπίζουν αντίστοιχα προβλήματα ασφάλειας στον κυβερνοχώρο, λόγω των κοινών απαιτήσεων τεχνολογικής και επιχειρησιακής ικανότητας. Η πρόβλεψη κοινών αναγκών Ε&Τ και κοινών απαιτήσεων για τα συστήματα θα βελτιώσει μακροπρόθεσμα τη διαλειτουργικότητα των συστημάτων και θα περιορίσει τις δαπάνες ανάπτυξης λύσεων. Η επίτευξη οικονομιών κλίμακας είναι αναγκαία για την αντιμετώπιση του ολοένα αυξανόμενου αριθμού απειλών και αδυναμιών. Το ανωτέρω θα διευκολύνει στη συνέχεια τη διαφύλαξη και ανάπτυξη ανταγωνιστικού κλάδου κυβερνοάμυνας στην Ευρώπη. Η ανάπτυξη ικανοτήτων στον τομέα της κυβερνοάμυνας έχει σημαντική διάσταση Ε&Τ. Στο πλαίσιο του θεματολογίου έρευνας για την κυβερνοάμυνα (CDRA), ο ΕΟΑ έθεσε ισχυρές βάσεις για να δοθεί προτεραιότητα στη μελλοντική χρηματοδότηση της Ε&Τ και την ανάπτυξη ικανοτήτων τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Είναι ουσιαστική η ανάπτυξη ισχυρών τεχνολογικών ικανοτήτων στην Ευρώπη για τον περιορισμό των απειλών και των τρωτών σημείων. Η βιομηχανία θα παραμείνει ο βασικός μοχλός της τεχνολογίας και της καινοτομίας που αφορούν την κυβερνοάμυνα. Επομένως θα είναι κρίσιμης σημασίας η διατήρηση στενής συνεργασίας με τον ιδιωτικό τομέα, η αναζήτηση συνεργιών με μη στρατιωτικές λύσεις, υπηρεσίες και ικανότητες εφόσον είναι εφικτό (ειδικά στους εξής τομείς: κρυπτογραφία, ένθετα συστήματα, ανίχνευση κακόβουλου λογισμικού, τεχνικές προσομοίωσης και οπτικής έκθεσης, προστασία των συστημάτων δικτύων και επικοινωνιών, τεχνολογία αναγνώρισης και ταυτοποίησης). Σημαντικό είναι επίσης να υποστηριχθεί η εδραίωση ευρωπαϊκού τομέα ασφάλειας στον κυβερνοχώρο, μεταξύ άλλων με τη συμμετοχή μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ), για να εξασφαλιστεί βεβαιωμένη και ανταγωνιστική ευρωπαϊκή βιομηχανική αλυσίδα εφοδιασμού στον οικείο τομέα /14 ΙΑ/μκ 9

10 Για να διευκολυνθεί η πολιτικοστρατιωτική συνεργασία για την ανάπτυξη ικανότητας στον τομέα της κυβερνοάμυνας και να ενισχυθεί η τεχνολογική και βιομηχανική βάση της ευρωπαϊκής άμυνας 5 σύμφωνα με την προσέγγιση της ΕΕ ως προς τη βιομηχανία στον κυβερνοχώρο, ο ΕΟΑ μαζί με τις υπηρεσίες της Επιτροπής καθώς και τα κράτη μέλη : Θα αναζητήσουν συνέργειες μεταξύ των προσπαθειών Ε&Τ στο στρατιωτικό τομέα με μη στρατιωτικά προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης, όπως το HORIZON 2020, και θα λαμβάνουν υπ όψιν τις πτυχές ασφάλειας και άμυνας στον κυβερνοχώρο στο πλαίσιο προπαρασκευαστικών δράσεων για έρευνα που αφορά την ΚΠΑΑ, Θα έχουν κοινά θεματολόγια έρευνας όσον αφορά την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο με τα όργανα και τους οργανισμούς της ΕΕ (π.χ. το θεματολόγιο έρευνας για την κυβερνοάμυνα), ιδίως μέσω του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Συνεργασίας, και θα ανταλλάσσουν τους σχετικούς οδικούς χάρτες και δράσεις, Θα υποστηρίζουν την ανάπτυξη βιομηχανικών οικοσυστημάτων και καινοτομικών συσπειρώσεων που θα καλύπτουν ολόκληρη την αλυσίδα αξίας της ασφάλειας με βάση τις ακαδημαϊκές γνώσεις, την καινοτομία των ΜΜΕ και τη βιομηχανική παραγωγή, Θα υποστηρίξουν τη συνοχή της πολιτικής της ΕΕ για να εξασφαλιστεί ότι η διαμόρφωση πολιτικής και οι τεχνικές πτυχές της προστασίας της ΕΕ στον κυβερνοχώρο θα παραμείνουν στην πρώτη γραμμή της τεχνολογικής καινοτομίας και θα εναρμονιστούν σε ολόκληρη την ΕΕ (ικανότητα ανάλυσης και αξιολόγησης των απειλών στον κυβερνοχώρο, πρωτοβουλίες «ασφάλεια βάσει σχεδιασμού», διαχείριση εξαρτήσεων (dependency) για την πρόσβαση στην τεχνολογία κλπ), Θα συμβάλουν ώστε να βελτιωθεί η ενσωμάτωση των διαστάσεων ασφάλειας και άμυνας στον κυβερνοχώρο στα προγράμματα που έχουν διάσταση ασφάλειας και άμυνας διπλής χρήσης, π.χ. το SESAR. Θα υποστηρίξουν ενεργά τις συνέργειες με την ανάπτυξη βιομηχανικής πολιτικής όσον αφορά την ασφάλεια του κυβερνοχώρου για τους πολίτες η οποία αναλαμβάνεται σε εθνικό επίπεδο από τα κράτη μέλη και σε ευρωπαϊκό επίπεδο από την Επιτροπή. 5 Ανακοίνωση με τίτλο «Μετάβαση προς ένα ανταγωνιστικότερο και αποτελεσματικότερο τομέα άμυνας και ασφάλειας», COM (2013) /14 ΙΑ/μκ 10

11 4. Βελτίωση των δυνατοτήτων κατάρτισης, εκπαίδευσης και ασκήσεων Κατάρτιση και Εκπαίδευση Προκειμένου να καλλιεργηθεί κοινό πνεύμα κυβερνοάμυνας σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης της ΚΠΑΑ, συμπεριλαμβανομένων των αποστολών και επιχειρήσεων, απαιτείται η βελτίωση των δυνατοτήτων εκπαίδευσης στον σχετικό τομέα. Επιπλέον, σε περίοδο περιορισμένων δαπανών για την άμυνα, είναι ουσιαστικό να χρησιμοποιούνται αποτελεσματικά οι προϋπολογισμοί εκπαίδευσης και κατάρτισης με διατήρηση της υψηλότερης δυνατής ποιότητας. Η κοινή κατάρτιση προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης σε θέματα κυβερνοάμυνας σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχει βασική σημασία. Η ΕΥΕΔ θα θέσει τις ακόλουθες προτεραιότητες εκπαίδευσης σε θέματα ΚΠΑΑ και μαζί με τον ΕΟΑ, την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Ασφάλειας και Άμυνας (ESDC) και τα κράτη μέλη: Θα καταρτίσουν, με βάση την ανάλυση του ΕΟΑ όσον αφορά τις ανάγκες εκπαίδευσης σε θέματα κυβερνοάμυνας και την πείρα που έχει αποκτηθεί από την παροχή εκπαίδευσης σε θέματα ασφάλειας στον κυβερνοχώρο από την ESDC, προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης σε θέματα ΚΠΑΑ που θα απευθύνονται σε διάφορα ακροατήρια, συμπεριλαμβανομένων της ΕΥΕΔ, του προσωπικού των αποστολών και επιχειρήσεων ΚΠΑΑ και υπαλλήλων των κρατών μελών, Θα προτείνουν την καθιέρωση διαλόγου όσον αφορά θέματα κυβερνοάμυνας και συγκεκριμένα πρότυπα κατάρτισης και πιστοποίησης με τα κράτη μέλη, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, τρίτες χώρες και άλλους διεθνείς οργανισμούς, καθώς και με τον ιδιωτικό τομέα, Θα διερευνήσουν, με βάση την αξιολόγηση εφικτού του ΕΟΑ, τη δυνατότητα και το σκεπτικό για τη δημιουργία φορέα παροχής εκπαίδευσης σε θέματα κυβερνοάμυνας στο πλαίσιο της ΚΠΑΑ, Θα αναπτύξουν περαιτέρω μαθήματα στο πλαίσιο του ΕΟΑ για να καλυφθούν οι απαιτήσεις της ανωτέρω εκπαίδευσης, Θα ακολουθήσουν τους καθιερωμένους μηχανισμούς πιστοποίησης της ESDC για τα εκπαιδευτικά προγράμματα σε στενή συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, με βάση τα ισχύοντα πρότυπα και γνώσεις. Θα εξετάσουν τη δυνατότητα δημιουργίας ειδικών ενοτήτων για θέματα κυβερνοχώρου στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Στρατιωτικό Erasmus», Θα δημιουργήσουν συνέργειες με τα εκπαιδευτικά προγράμματα άλλων φορέων όπως ο ENISA, η Ευρωπόλ, η ευρωπαϊκή ομάδα εκπαίδευσης και κατάρτισης για το ηλεκτρονικό έγκλημα (ECTEG) και η Ευρωπαϊκή Αστυνομική Ακαδημία (CEPOL), Θα διερευνήσουν τη δυνατότητα κοινών εκπαιδευτικών προγραμμάτων ESDC- Σχολής Άμυνας του ΝΑΤΟ στον τομέα της άμυνας στον κυβερνοχώρο, ανοικτών σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, προκειμένου να καλλιεργηθεί κοινό πνεύμα κυβερνοάμυνας, Θα έλθουν σε επαφή με ευρωπαϊκούς φορείς παροχής κατάρτισης του ιδιωτικού τομέα καθώς και με πανεπιστημιακά ιδρύματα προκειμένου να αναβαθμίσουν τις ικανότητες και δεξιότητες του προσωπικού που συμμετέχει σε επιχειρήσεις και αποστολές ΚΠΑΑ /14 ΙΑ/μκ 11

12 Ασκήσεις Πρέπει να βελτιωθούν οι δυνατότητες ασκήσεων κυβερνοάμυνας για τους πολιτικοστρατιωτικούς φορείς της ΚΠΑΑ. Οι κοινές ασκήσεις είναι εργαλείο για την ανάπτυξη κοινών γνώσεων και κοινής αντίληψης για την κυβερνοάμυνα. Το ανωτέρω θα επιτρέψει τη μεγαλύτερη ετοιμότητα των εθνικών δυνάμεων να δρουν σε πολυεθνικό περιβάλλον. Η διεξαγωγή κοινών ασκήσεων κυβερνοάμυνας θα συμβάλει επίσης στη δημιουργία διαλειτουργικότητας και εμπιστοσύνης. Η ΕΥΕΔ και τα κράτη μέλη θα εστιάσουν στην προώθηση στοιχείων κυβερνοάμυνας στην ΚΠΑΑ και άλλες ασκήσεις : Θα ενσωματώσουν τη διάσταση της κυβερνοάμυνας στα σημερινά σενάρια για τις ασκήσεις MILEX και MULTILAYER, Θα αναπτύξουν, κατά περίπτωση, ειδική άσκηση κυβερνοάμυνας ΕΕ ΚΠΑΑ και θα διερευνήσουν τις δυνατότητες συντονισμού με πανευρωπαϊκές ασκήσεις κυβερνοχώρου όπως η CyberEurope, που οργανώθηκε από τον ENISA, Θα εξετάσουν τη δυνατότητα συμμετοχής σε άλλες πολυεθνικές ασκήσεις κυβερνοάμυνας, Μετά από την ανάπτυξη άσκησης κυβερνοάμυνας στο πλαίσιο της ΚΠΑΑ σε επίπεδο ΕΕ, θα μεριμνήσουν για τη συμμετοχή οικείων διεθνών εταίρων, όπως ο ΟΑΣΕ και το ΝΑΤΟ, σύμφωνα με την πολιτική της ΕΕ για τις ασκήσεις. 5. Ενίσχυση της συνεργασίας με τους οικείους διεθνείς εταίρους Στο πλαίσιο της διεθνούς συνεργασίας πρέπει να εξασφαλιστεί διάλογος με τους διεθνείς εταίρους, συγκεκριμένα το ΝΑΤΟ και άλλους διεθνείς οργανισμούς, με σκοπό τη συμβολή στην ανάπτυξη αποτελεσματικών ικανοτήτων στον τομέα της κυβερνοάμυνας. Θα πρέπει να επιδιωχθεί ενισχυμένη συμμετοχή στις διεξαγόμενες εργασίες στο πλαίσιο του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) και των Ηνωμένων Εθνών (ΗΕ) /14 ΙΑ/μκ 12

13 Υπάρχει η πολιτική βούληση στην ΕΕ να συνεργαστεί περαιτέρω με το ΝΑΤΟ στον τομέα της κυβερνοάμυνας στην ανάπτυξη αξιόπιστων και ανθεκτικών ικανοτήτων κυβερνοάμυνας σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο παρόν πλαίσιο πολιτικής. Οι τακτικές διαβουλεύσεις σε επίπεδο προσωπικού, η αμοιβαία ενημέρωση καθώς και ενδεχόμενες συναντήσεις μεταξύ της πολιτικοστρατιωτικής ομάδας και των σχετικών επιτροπών του ΝΑΤΟ θα συμβάλουν στην αποφυγή περιττών επικαλύψεων και θα εξασφαλίσουν τη συνοχή και τη αλληλοσυμπλήρωση των προσπαθειών, σύμφωνα με το υπάρχον πλαίσιο συνεργασίας με το ΝΑΤΟ. Η ΕΥΕΔ και ο ΕΟΑ, μαζί με τα κράτη μέλη, θα αναπτύξουν περαιτέρω συνεργασία σε θέματα κυβερνοάμυνας μεταξύ ΕΕ και ΝΑΤΟ, με τον δέοντα σεβασμό του θεσμικού πλαισίου και της αυτονομίας της ΕΕ κατά τη λήψη αποφάσεων: Θα ανταλλάξουν βέλτιστες πρακτικές σε θέματα διαχείρισης κρίσεων καθώς και στρατιωτικών επιχειρήσεων και μη στρατιωτικών αποστολών, Θα μεριμνήσουν για τη συνοχή των απαιτήσεων ανάπτυξης ικανοτήτων κυβερνοάμυνας όπου υπάρχουν επικαλύψεις, ιδίως όσον αφορά την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη των ανωτέρω ικανοτήτων, Θα ενισχύσουν τη συνεργασία όσον αφορά την εκπόνηση γενικών εννοιών για την εκπαίδευση και κατάρτιση σε θέματα κυβερνοάμυνας, καθώς και για ασκήσεις, Θα αξιοποιήσουν περαιτέρω τη συμφωνία σύνδεσης του ΕΟΑ με το Κέντρο αριστείας συλλογικής άμυνας στον κυβερνοχώρο ως αρχική πλατφόρμα ενισχυμένης συνεργασίας σε πολυεθνικά σχέδια κυβερνοάμυνας, βάσει κατάλληλων αξιολογήσεων, Θα ενισχύσουν τη συνεργασία μεταξύ της CERT-EU και συναφών υπηρεσιών κυβερνοάμυνας της ΕΕ, αφενός, και της NCIRC (υπηρεσία αντιμετώπισης συμβάντων ηλεκτρονικών υπολογιστών του ΝΑΤΟ), αφετέρου, με σκοπό τη βελτίωση της επίγνωσης της κατάστασης, της ανταλλαγής πληροφοριών, των μηχανισμών έγκαιρης προειδοποίησης και την πρόβλεψη ενδεχόμενων απειλών κατά αμφότερων οργανισμών. Όσον αφορά άλλους διεθνείς οργανισμούς και συναφείς διεθνείς εταίρους της ΕΕ, η ΕΥΕΔ και ο ΕΟΑ, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, θα προβούν, κατά περίπτωση, στις ακόλουθες ενέργειες : Θα παρακολουθούν τις στρατηγικές εξελίξεις και θα διενεργούν διαβουλεύσεις σε θέματα κυβερνοάμυνας με διεθνείς εταίρους (διεθνείς οργανισμούς και τρίτες χώρες), Θα διερευνήσουν τις δυνατότητες συνεργασίας επί θεμάτων κυβερνοάμυνας, μεταξύ άλλων με τρίτες χώρες που συμμετέχουν σε αποστολές και επιχειρήσεις ΚΠΑΑ, Θα συνεχίσουν να στηρίζουν την ανάπτυξη μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης στον τομέα της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο, για μεγαλύτερη διαφάνεια και μείωση του κινδύνου παρανοήσεων στη στάση των κρατών, μέσω της συνεχιζόμενης προώθησης της θέσπισης διεθνών κανόνων στον τομέα αυτόν /14 ΙΑ/μκ 13

14 Συνέχεια των εργασιών Θα υποβάλλεται εξαμηνιαία έκθεση προόδου σχετικά με τους ανωτέρω πέντε τομείς στην πολιτικοστρατιωτική ομάδα και στην επιτροπή πολιτικής και ασφάλειας και άλλες σχετικές ομάδες του Συμβουλίου για την αξιολόγηση της εφαρμογής του πλαισίου πολιτικής. Ανάλογα με την εξέλιξη της απειλής στον κυβερνοχώρο, είναι ουσιαστικό να προσδιορίζονται νέες απαιτήσεις κυβερνοάμυνας οι οποίες εν συνεχεία θα περιλαμβάνονται στο οικείο πλαίσιο πολιτικής /14 ΙΑ/μκ 14