ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ

Transcript

1 ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΕΓΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ, ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ 3 8. ΑΘΗΝΑ , ΤΗΛ ΝΙΚΗΣ 11, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ Πληροφ.: Τηλέφωνα: Αθήνα Αριθ. Πρωτ. ΘΕΜΑ: ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΕΕΤΕ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ: " Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΗΜΕΡΑ" (Η μελέτη για την οργάνωση και πραγματοποίηση του Συνεδρίου αυτού από το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος προϋποθέτει και τη συνεργασία των αρμόδιων φορέων Εκκλησίας και Πολιτείας και την συμμετοχή ειδικών επιστημόνων όπως αρχαίο λόγων, θεολόγων, ιστορικών της Τέχνης, καλλιτεχνών κ.α για να βοηθήσουν στην ανάλυση και κατά βάθος διερεύνηση του θέματος, δίνοντας στο Συνέδριο και το απαραίτητο κύρος για την δικαίωση του στόχου του που είναι η λειτουργική χρησιμότητα των πορισμάτων του). Η ιδέα ξεκινάει κατ'αρχήν από την αισθητική της αφετηρία, δηλαδή από ερωτηματικά και θέσεις που ενδεχομένως δημιουργούνται στον καθένα που έρχεται σε επαφή με τις μορφές της εκκλησιαστικής μας Τέχνης όπως πραγματοποιούνται σήμερα. (KaL εννοούμε την αρχιτεκτονική, τον εικονογραφικό διάκοσμο, έπιπλα, σκεύη κ.λ.π.). Και φυσικά ο αρχιτέκτονας ή ο Ζωγράφος βρίσκεται πλησιέστερα στις αντιδράσεις και πλησιέστερα στις ευθύνες που τις επωμίζεται από την ιδιότητα του. Ομως το θέμα δεν περιορίζεται στην αισθητική του διάσταση αλλά ευρύνεται μέσα από την εκκλησιαστική και πολιτειακή του σημασία. Η ιδέα για την ανάγκη πραγματοποίησης ενός Συνεδρίου σχετίζεται με την ιδιαιτερότητα του χώρου δηλαδή της Ορθόδοξης Ελλάδοςμε την μεγάλη παράδοση και τα σπουδαία μνημεία, και με τις ιδιαιτερότητες του παρόντος χρόνου, του σήμερα.

2 2 Μέσα α'αυτό τον ορισμό, η σχέση της εκκληο ι αστικής μας Τέχνης με την οημερινή εποχή και την παράδοση, μέσα από την δυαδική αυτή εξάρητση προτάσεται οαν φαινόμενο που απαιτεί έρευνα. Βεβαίως το πρόβλημα δεν είναι τωρινό. Αυτή η αντίθεση ανάμεσα στις επιταγές της παράδοσης, του δόγματος, και οτις επιβολές επιρροών και επεμβάσεων που ωθούν την θρησκευτική Τέχνη σε φυσικές εξελίξεις, μεταλλάξεις ή και εκτροπές, υπήρχε. Ομως σειρά από ερωτήματα προστέθηκαν όπως: Πόσο η εικονογράφηση που γίνεται σήμερα στους Ναούς της χώρας ανταποκρίνεται στο ορθόδοξο πνεύμα και στη θρησκευτική της αποστολή, για να είναι ικανή να διακινήσει την ψυχή του πιστού με την λειτουργικότητα και την αισθητική της πληρότητα; Είναι γνήσια αυτή η καλλιτεχνική έκφραση στις μέρες μας; Μπορεί ο καλλιτέχνης να δημιουργήσει στην εποχή μας κατ'έμπνευση και πόσο και σε ποια πλαίσια ώστε να μην αλλοιώνει την ουσία για την οποία πραγματοποιείται το έργο; Πώς ορίζεται το πεδίο δράσης του και ποια η δημιουργική του συμβολή; Ανταποκρινόμενη στο συγκεκριμμένο δόγμα, στο τέλος ενός αιώνα μεγάλων ανακατατάξεων πνευματικών και καλλιτεχνικών, πολιτικοκουνωνικών, μήπως λειτουργεί αυτή η Τέχνη σε πλαίσια που είναι δυνατόν να την τυποποιούν και να την στειρεύουν; Είναι ίσως υποχρεωμένη η Αρχιτεκτονική και η Εικονογραφία να επαναλαμβάνει πρότυπα που δεν ανανεώθηκαν μορφολογικά από παρεμβολές των νέων ιστορικών συνθηκών και επιρροών και μήπως απ'αυτό προκύπτει ένα αδιέξοδο ή όχι; Συνέβαιναν και πόσο και πονάς μορφής αλλαγές κατά τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο; Είναι αρκετή, για να δημιουργήσει ο Καλλιτέχνης, η πίστη ή το ταλέντο ή η γνώση της βυζαντινής τεχνικής; Και στην περίπτωση που λείπει η πίστη ή το ταλέντο και λειτουργεί μόνο μιά γνώση τεχνικής για αναπαραγωγή των παλαιών προτύπων τότε τι νόημα θα έπαιρνε σήμερα η θρησκευτική εικονογραφία; Είναι αρκετή η διακοσμητική επικάλυψη των επιφανειών του ναού; Μήπως (όταν αυτό συμβαίνει) η υποβάθμιση του αισθητικού αποτελέσματος υποβαθμίζει και το περιεχόμενο της εικονογράφησης και έτσι δημιουργείται αντιαισθητικό και αντι_ θρησκευτικό αποτέλεσμα; Το βαθύ νόημα και το περιεχόμενο της εκκλησιαστικής μας Τέχνης υπήρξε η πνευματική της ουσίαδοσμένη με την καλλιτεχνική έκφραση με την πάλη του Καλλιτέχνη για αισθητική ολοκλήρωση. Είναι δυνατό λοιπόν ν'αποδόσει την πνευματικότητα και τον ψυχισμό η ξερή μίμηση, η ξερή αντιγραφή; / «

3 -3- Η αγιογραφία στάθηκε η παραστατική ερμηνεία, το μνημείο, της Αγίας Γραφής του θείου Δράματος των Μαρτύρων και οσίων της πίστης, σαν άφωνος λόγος, κήρυκας του Χριστιανισμού, που για αιώνες υποκινούσε συγκινησιακά τους πιστούς, διδάσκοντας και προτρέποντας: μιά αστείρευτη πηγή επικοινωνίας με την πίστη και την ελπίδα. Ομως στις μέρες μας έχει ογκωθεί το κατηγορητήριο ότι έχουν δυστυχώς πληθύνει οι εκκλησίες με τον υποβαθμισμένο ζωγραφικό διάκοσμο. Οι αγιογράφοι στα βυζαντινά και μεταβυζαντινά χρόνια δούλευαν έχοντας κάποιες βασικές προϋποθέσεις όπως η πίστη, η καλλιτεχνική ικανότητα, η βαθειά γνώση της εικονογραφικής παράδοσης, των προτύπων, όλα σε αρμονική σύνθεση μεταξύ τους. 0 σημερινός αγιογράφος ακολουθώντας έστω τα δεδομένα των Γραφών και της παράδοσης, διαθέτει αυτό το είδος της απαιτούμενης προσέγγισης και την ανανεωτική της δύναμη; Μπορεί η επανάληψη των εικονογραφικών θεμάτων, δηλαδή η μή θεματική ανανέωση να θεωρηθεί εμπόδιο για την Τέχνη αυτή; Στο πνεύμα του 20ου αιώνα θα χρειαζόταν μιά ανανέωση των εκφραστικών μέσων της θρησκευτικής Τέχνης; Αποτελεί η Τέχνη αυτή, από το σκοπό που υπηρετεί, μιαν ιδιαιτερότητα σε σχέση προς την κοσμική ζωγραφική; Σε ποιόν πιστό απευθύνεται ο σύγχρονος αγιογράφος θεωρώντας αυτόν τον πιστό από το πρίσμα του παρόντος χρόνου; Μήπως είναι, σε κάποια ή κι από τις δυό μεριές υπαρκτό ένα αίτημα μιας αναζήτησης; Είναι γνωστό ότι από τον 18ο και 19ο αιώνα αρχίζει γενικά μια αποδυνάμωση, εισχώρηση επιρροών της δυτικής θρησκευτικής Τέχνης με το αναγεννησιακό της ύψος, που έφτασε έως τα μισά του 20ου αιώνα. Και χρειάστηκε η αντίδραση με την μελέτη και αναγνώριση από τους αρμόδιους επιστήμονες, της μεγάλης συμβολής της βυζαντινής Τέχνης στην Ευρωπα'ι'κήαπό παλιά μέχρι και την εποχή μας. Χρειάστηκε δικοί μας επιστήμονες διανοούμενοι και καλλιτέχνες να αγωνιστούν για την επανασύνδεση με τη μεγάλη βυζαντινή κληρονομιά, για τηνισχυροποίηση του κρίκου της αλυσίδας της παράδοσης που πήγε να σπάσει, όταν ήδη η επιρροή προτύπων αναγεννησιακών είχε αρχίσει να κατακλίζει με παραγγελίες τους Ζωγράφους και με γλυκερά και επιφανειακά έργα πολλούς ναούς μας. Αυτά σαν ιστορικό προηγούμενο. Σήμερα με ζώσα την ορθόδοξη πίστη ένα μέγα μέρος των Ελλήνων θρησκεύεται παρ Όλες τις αλλαγές στα κοινονικοπολιτικά ιδεώδη, στις φιλοσοφικές μετατοπίσεις και με όλη την φυσική εξασθένιση μιας θρησκείας 2000 ετών- η θρησκευτική Τέχνη στις μέρες μας είναι σε μεγάλη επαγγελματική άνφιοη. Νέοι και μεγάλοι ναοί χτίζονται διαρκώς, αγιογραφούνται και διακοσμούνται. Πόσο εί-./..

4 4 ναι ανάγκη η μορφή τους,η αρχιτεκτονική kal ο εσωτερικός τους διάκοσμος να συζητηθεί για το αν πετυχαίνουν το στόχο τους, είναι το ερώτημα. Κατά πόσο ο αναγκαίος έλεγχος ορθότητας και ποιότητας πραγματοποιείται από αρμόδιους φορείς της εκκλησίας, της Πολιτείας, των ειδικών και Καλλιτεχνών, ποια η επάρκεια του και η εμβέλεια του γενικά, αλλά και ειδικότερα στην επαρχία; Πόσο χρονικό περιθώριο μένει για τις γόνιμες παρεμβάσεις όταν μέσα σε μιά σύντομη χρονική περίοδο πλησιάζει αυτή η οικοδομική άνθιση που είπαμε να συμπληρώσει τις ενοριακές και χωροταξικές ανάγκες; 0 κόσμος των λαϊκών και κληρικών έμεινε κάπως μακριά από την αναγκαία επαφή με τα ουσιώδη αισθητικάθέματα.για να σεβαστείς την παράδοση χρειάζεται να γνωρίσεις τις αξίες της, για να ενδιαφερθεί η κοινή γνώμη για την συνέχιση της, παράλληλα χρειάζεται κάποια ιδέα και των νέων μορφών της τέχνης γενικότερα. Αν αυτά υπήρχαν σαν υποδομή, το έργο της άξιας συνέχισης, θα ήταν πιό εύκολο. οι επίτροποι των ναών και οι επιχειρούντες ζωγραφικό διάκοσμο. Τι διατηρεί λοιπόν την παράδοση, τι βοηθάει στην ανέλιξη; Θα ήταν προετοιμασμένοι και Να που είναι ανάγκη να βοηθήσουμε, με το να μην αφήσουμε να οδηγηθεί μια τέτοια παράδοση σε αδιέξοδο. Και το θέμα βέβαια δεν είναι ούτε στενά επαγγελματικό, ούτε στενά καλλιτεχνικό. Είναι ευρύ και βαθύ γιατί είναι ψυχικό αίτημα, τόσο η πίστη όσο και η Τέχνη. οδηγηθήκαμε στην ιδέα αυτού του Συνεδρίου. Γι'αυτό Σ'αυτό το Συνέδριο θα επιζητηθεί να διερευνηθεί το θέμα: "Σύγχρονη ορθόδοξη εκκλησιαστική Τέχνη στην Ελλάδα και ο σύνδεσμος της με την παράδοση". Κι αυτά σε σχέση με το παρελθόν και το παρόν.,,,,.,. _,,, Γιατί το γεγονός οτι η θρησκευτική.τέχνη στην Ορθόδοξη Ελλάδα δεν είναι μονό καταχωρημένος μουσειακός πλούτος, αλλά ασκείται σαν ζώσα θρησκευτική έκφραση, δημιουργεί ένα άλλο πεδίο έρευνας και προβληματισμού, που δεν περιορίζεται στην εκκλησιαστική του διάσταση, αλλά προεκτείνεται μέσα απο την αισθητική του λειτουργία στην δυναμική καλλιτεχνικής έκφρασης. Γι'αυτές τις διερευνήσεις εμείς ζητούμε να κληθούν να πάρουν το μέρος τους στο Συνέδριο αυτό όλοι όσοι μπορούν με την επιστημονική, θεολογική ή καλλιτεχνική τους ιδιότητα να φωτίσουν το ύψος το μεγαλείο της παράδοσης της εκκλησιαστικής μας Τέχνης, και μαζί μ'αυτό να δούνε ερευνητικά και το δικαίωμα της καλλιτεχνικής έκφρασης να συμπορεύεται με το χρόνο. OL εικαστικοί Καλλιτέχνες με το δικαίωμα της άμμεσης σχέσης τους με την Τέχνη αυτή, είναι οι υποκινητές και οργανωτές του Συνεδρίου κι'αυτό γίνεται για πρώτη φορά. Το Συνέδριο προτείνουμε 1) να καλύπτει την ανακοινωτική και μελετητική του λειτουργία με ειδικούς ομιλητές σ'ενα ευρύ φάσμα καλεσμένων και αντιπροσώπων πολιτείας./..

5 5 και Εκκλησίας και 2) Να παρουσιάζει παράλληλα έκθεση που θα αναδείχνει τον εικονογραφικό και αρχιτεκτονικό πλούτο της ορθοδοξίας, με κάθε πρόσφορο μέσουοπως εκδόσεις, φωτογραφικό υλικό, πρωτότυπα μουσειακά έργα κ.λ.π. Ως κατακλείδα είναι χρήσιμο να επισημάνουμε ως κύριους στόχους α) την υπενθύμηση και ανάδειξη των κληρονομημένων αξιών της βυζαντινής και μεταβυζαντινής μας παράδοσης, β) τη συνειδητοποίηση των κινδύνων που διατρέχει αυτή σήμερα από ενδεχόμενη τυποποίηση της γ) τη διαπίστωση ευθυνών που πρέπει να αναλάβουν απέναντι σ'αυτή την Τέχνη οι αρμόδιοι φορείς του Κράτους και της Εκκλησίας καθώς και άλλοι αρμόδιοι φορείς δ) την μεγάλη παιδευτική σημασία που αυτό το Συνέδριο μπορεί να αποκτήσει. Ζητούμε την θετική ανταπόκριση και συνεργασία όλων των δυναμένων να συντελέσουν στην επίτευξη των επιδιώξεων αυτού του Συνεδρίου. Η Οργανωτική Επιτροπή