6.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟ Ο

Transcript

1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟ Ο ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΘΕΙΣΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Συνοπτική αποτύπωση της κοινωνικοοικονοµικής κατάστασης Αξιολόγηση της πληρότητας της κοινωνικοοικονοµικής ανάλυσης Αξιολόγηση της ανάλυσης αδυναµιών / δυνατών σηµείων σε σχέση µε την προηγούµενη ανάλυση Αξιολόγηση της ανάλυσης των προσδιορισθεισών αναγκών Ανάπτυξη συστήµατος δεικτών ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΠΕΙΑΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΟΧΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΩΝ Συσχέτιση στόχων και προτεραιοτήτων µε ανάγκες Ανάλυση της σχέσης και της αλληλοσυµπληρωµατικότητας των προτεραιοτήτων Αξιολόγηση της καταλληλότητας του «µείγµατος πολιτικής» Εκτίµηση της συµβολής κάθε προτεραιότητας στους τεθέντες στόχους Εκτίµηση της επάρκειας των διαθέσιµων πόρων ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝ ΥΝΩΝ / ΥΣΧΕΡΕΙΩΝ Ανάδειξη πιθανών κινδύνων / δυσχερειών κατά την υλοποίηση των στρατηγικών και προτεραιοτήτων που επελέγησαν Αξιολόγηση της ισορροπίας µεταξύ «ευκολότερων τυποποιηµένων» µέτρων και «επισφαλών» αλλά µε ενδεχοµένως µεγαλύτερες θετικές επιπτώσεις ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΜΕ ΤΙΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕ ΕΘΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΝΑΦΕΙΑΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΙΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ Συσχέτιση ΕΠ µε ΕΣΠΑ Συσχέτιση ΕΠ µε Εθνικό Πρόγραµµα Μεταρρυθµίσεων Συσχέτιση ΕΠ µε Κοινοτικές Στρατηγικές Κατευθύνσεις ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΒΟΛΗΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΣΤΟΥΣ ΣΤΟΧΟΥΣ ΤΗΣ ΛΙΣΣΑΒΟΝΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ Ε.Ε ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΟΣΟΤΙΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ / ΕΙΚΤΩΝ Ανάπτυξη συστήµατος δεικτών και στόχων Πρότασης ΠΙΝ Πλέγµα ποσοτικών δεικτών και στόχων ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 1

2 6.3 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΦΙΚΤΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΣΤΟΧΩΝ Συµπεράσµατα αξιολόγησης της καταλληλότητας των δεικτών του ΕΠ ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ/ ΙΑ ΙΚΑΣΙΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΑ ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟ ΟΥ ΤΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΙΑ ΙΚΑΣΙΕΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ, ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟ ΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΙΑΤΑΞΕΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΠΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ, ΕΛΕΓΧΟ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Σαφήνεια των διαχειριστικών και εκτελεστικών αρµοδιοτήτων Αξιολόγηση µηχανισµού ελέγχου / παρακολούθησης Αξιολόγηση διαδικασιών για την επιλογή των έργων / πράξεων και δικαιούχων Συµβολή της εταιρικής σχέσης στην ποιότητα της υλοποίησης και παρακολούθησης ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΙΘΑΝΩΝ ΚΙΝ ΥΝΩΝ ΚΑΙ ΥΣΧΕΡΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 2

3 1 Εισαγωγή Η παρούσα Έκθεση αποτελεί το Γ παραδοτέο (τελικό) του έργου της εκ των προτέρων (ex ante) αξιολόγησης της πρότασης Επιχειρησιακού Προγράµµατος της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων, που ανατέθηκε στην εταιρεία «IDS Ε.Π.Ε.» σύµφωνα µε την από σχετική Σύµβαση Ανάθεσης Έργου. Η Έκθεση διαρθρώνεται στα ακόλουθα κεφάλαια: Το κεφάλαιο 1 αποτελείται από την παρούσα Εισαγωγή, που έχει τον ρόλο ενός σύντοµου οδηγού στα περιεχόµενα της Έκθεσης για τη διευκόλυνση του αναγνώστη. Το κεφάλαιο 2 αποσκοπεί να δώσει µια συνοπτική εικόνα της στρατηγικής και των στόχων του Προγράµµατος, ως βάση αναφοράς για τα όσα ακολουθούν, αλλά και για να επιτυγχάνεται η αυτοτέλεια της Έκθεσης. Στο κεφάλαιο 3 της Έκθεσης γίνεται αξιολόγηση της επάρκειας και της καταλληλότητας της κοινωνικοοικονοµικής ανάλυσης και της ανάλυσης ισχυρών σηµείων ευκαιριών και αδύναµων σηµείων απειλών (ανάλυση SWOT) που αποτελούν τη βάση για τη διαµόρφωση της αναπτυξιακής στρατηγικής. Το κεφάλαιο 4 της Έκθεσης επικεντρώνεται στην αξιολόγηση της συνέπειας της στρατηγικής του Προγράµµατος. Επιχειρείται µια εις βάθος ανάλυση των στόχων και των προτεραιοτήτων του ΕΠ αναδεικνύοντας το βαθµό στον οποίο οι στόχοι και οι προτεραιότητες που έχουν τεθεί ανταποκρίνονται, τόσο στις ανάγκες που έχουν προσδιοριστεί, όσο και στην ιεράρχηση αυτών. Οι βασικές πτυχές που εξετάζονται στο πλαίσιο του κεφαλαίου είναι η συνέπεια της στρατηγικής και η ενδεχόµενη επικινδυνότητα κατά την υλοποίησή της. Το κεφάλαιο 5 της Έκθεσης εξετάζει τη συνάφεια της στρατηγικής και των πολιτικών του Προγράµµατος µε τις πολιτικές της Ε.Ε. και τις Κοινοτικές Στρατηγικές Κατευθύνσεις. Ειδικά θέµατα που εξετάζονται στην παρούσα ενότητα αποτυπώνουν τη συσχέτιση του ΕΠ µε το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ), το Εθνικό Πρόγραµµα Μεταρρυθµίσεων (ΕΠΜ), τις Κοινοτικές Στρατηγικές Κατευθύνσεις και τους στόχους της Στρατηγικής της Λισσαβόνας και της Ε.Ε. Το κεφάλαιο 6 της Έκθεσης έχει ως αντικείµενο την αξιολόγηση των αναµενόµενων εκροών, αποτελεσµάτων και επιπτώσεων από την υλοποίηση του ΕΠ. Τέλος, το κεφάλαιο 7 της Έκθεσης επικεντρώνεται στην αξιολόγηση των προτεινόµενων µέσων, µηχανισµών και διαδικασιών υλοποίησης, διαχείρισης, παρακολούθησης, ελέγχου και αξιολόγησης του ΕΠ, υπό το πρίσµα των ανάλογων ρυθµίσεων που προβλέπονται συνολικά στο ΕΣΠΑ, καθώς και των διδαγµάτων που απορρέουν από την εµπειρία υλοποίησης των ΕΠ της τρέχουσας προγραµµατικής περιόδου. ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 3

4 2 Συνοπτική παρουσίαση της πρότασης της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων για την περίοδο H πρόταση της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων για την προγραµµατική περίοδο εστιάζει (Στρατηγικός αναπτυξιακός στόχος και όραµα) στο «να καταστεί η Περιφέρεια Ιόνιων Νησιών ένας διεθνής προορισµός µε χαρακτηριστικά βιώσιµης τουριστικής ανάπτυξης». Η στρατηγική της ΠΙΝ θα αναπτυχθεί από την υλοποίηση τεσσάρων Αξόνων Προτεραιότητας. Ειδικότερα: Άξονας Προτεραιότητας: Υποδοµές και υπηρεσίες προσπελασιµότητας Στόχοι του Άξονα: Στόχο του σχεδιασµού της ΠΙΝ αποτελεί: «η δηµιουργία και λειτουργία ενός ασφαλούς, γρήγορου και άνετου ενδοπεριφερειακού άξονα συνδυασµένων µεταφορών, που θα ενισχύει την «εξωτερική» και «εσωτερική» προσπελασιµότητά της, εντάσσοντας τις βασικές υποδοµές µεταφορών, σε ένα ενιαίο πλαίσιο» Ο άξονας αυτός θα πρέπει να συνδέεται και να λειτουργεί στο πλαίσιο των δικτύων µεταφορών της ευρύτερης περιοχής και γενικότερα του θαλάσσιου άξονα Αδριατικής Ιονίου. Επιµέρους, ειδικοί στόχοι είναι: η αναβάθµιση και συµπλήρωση των περιφερειακών χερσαίων και θαλάσσιων υποδοµών τοπικής εµβέλειας, η δηµιουργία συνθηκών ασφάλειας και συστηµάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας. Άξονας Προτεραιότητας: Ψηφιακή Σύγκλιση και Επιχειρηµατικότητα Στόχοι του Άξονα: Αναφορικά µε τα θέµατα της ψηφιακής σύγκλισης και της επιχειρηµατικότητας, στόχο του σχεδιασµού της ΠΙΝ αποτελεί: «αφενός η προσπάθεια εµπλουτισµού του συνολικού και ιδιαίτερα τουριστικού προϊόντος µε νέες και εναλλακτικές δυνατότητες προσαρµοσµένες στην τοπική ταυτότητα και ιδιαιτερότητα, που µπορούν να προσφέρουν την απαραίτητη ευελιξία, διαφοροποίηση και αναγνωρισιµότητα, αφετέρου δε και συµπληρωµατικά, η συνέχιση της προσπάθειας ποιοτικής αναβάθµισης και εκσυγχρονισµού του υφιστάµενου παραγωγικού δυναµικού» Επιµέρους ειδικοί στόχοι είναι: ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 4

5 Η ενίσχυση της επιχειρηµατικής δραστηριότητας µε την προώθηση ειδικών µορφών τουρισµού, την ενσωµάτωση προτύπων ποιότητας και γενικά την επέκταση και τον εκσυγχρονισµό της. Η ενίσχυση των επιχειρήσεων για την εισαγωγή νέων τεχνολογιών. Η ενθάρρυνση για την ενσωµάτωση καινοτόµων πρακτικών και αντιλήψεων στην επιχειρηµατική δραστηριότητα. Ο εµπλουτισµός παρεµβάσεων ολοκληρωµένου χαρακτήρα για την υποστήριξη της χωρικής συνοχής. Άξονας Προτεραιότητας: Αειφόρος Ανάπτυξη και ποιότητα ζωής Στόχοι του Άξονα: Αναφορικά µε θέµατα αειφόρου ανάπτυξης και ποιότητας ζωής, βασικό στόχο της ΠΙΝ για τη νέα προγραµµατική περίοδο αποτελεί: «αφενός η ανάδειξη και η συνετή αξιοποίηση τόσο του φυσικού περιβάλλοντος µε τις ποικίλες εναλλαγές, όσο και σε συνδυασµό µε το πλούσιο πολιτισµικό απόθεµα, υλικό και άϋλο, ώστε να αποτελέσουν την αναγκαία και ικανή βάση για µια διαφοροποιηµένη τοπική ανάπτυξη και αφετέρου η διασφάλιση υψηλού επιπέδου κοινωνικών υπηρεσιών και περιβαλλοντικής προστασίας, στοιχείων που συµβάλλουν αποφασιστικά στη βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης και ευηµερίας, όλα αυτά σε συνδυασµό µε τη δηµιουργία των προϋποθέσεων για µια νέα, δυναµική και µη ανταγωνιστική σχέση πόλεων και ενδοχώρας, που να διασφαλίζει την αξιοποίηση του χώρου ως αναπτυξιακού πόρου» Επιµέρους ειδικοί στόχοι είναι: ηµιουργία της απαραίτητης (περιβαλλοντικής, πολιτιστικής, κ.ά.) βάσης για την προώθηση της διαφοροποίησης του περιφερειακού συστήµατος, µε την ανάπτυξη ήπιων, εναλλακτικών και ποιοτικών δραστηριοτήτων. Προώθηση του χωρικού σχεδιασµού. Προώθηση της προστασίας του φυσικού κυρίως περιβάλλοντος. Ποιοτική και ποσοτική βελτίωση των κοινωνικών υποδοµών (εκπαίδευσης και υγείαςπρόνοιας), µέσω των οποίων παρέχονται οι αντίστοιχες υπηρεσίες. Η βελτίωση της διαβίωσης ευπαθών κοινωνικών οµάδων. Υλοποίηση παρεµβάσεων ολοκληρωµένου χαρακτήρα για την υποστήριξη της χωρικής συνοχής. ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 5

6 3 Αξιολόγηση της κοινωνικοοικονοµικής ανάλυσης και των προσδιορισθεισών αναγκών 3.1 Αξιολόγηση της κοινωνικοοικονοµικής ανάλυσης Συνοπτική αποτύπωση της κοινωνικοοικονοµικής κατάστασης Στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται συνοπτικά η κοινωνικο-οικονοµική κατάσταση της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων, στη γεωγραφική περιοχή της οποίας θα υλοποιηθεί τµήµα του Προτεινόµενου Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράµµατος υτικής Ελλάδας, Ιονίων Νήσων και Πελοποννήσου. Ο Πίνακας 3-1 παρουσιάζει βασικούς διαρθρωτικούς δείκτες για την Περιφέρεια, συγκριτικά µε την Ελλάδα και την ΕΕ-25. Πίνακας 3-1: Παρουσίαση διαρθρωτικών δεικτών για την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων είκτης Ιόνια Νησιά Ελλάδα ΕΕ 25 Περιφερειακή κατανοµή ΑΕΠ ΑΕΠ ΑΕΠ (Μ ) [2002] 2.410, , ,00 ΑΕΠ ως % συµµετοχής στο ελληνικό ΑΕΠ 1,70% 100,00% 1,47% ΑΕΠ σειρά κατάταξης στην Ελλάδα 13 ΑΕΠ (Μ ) [2003 ΕΣΥΕ] ΑΕΠ ως % συµµετοχής στο ελληνικό ΑΕΠ [2003, ΕΣΥΕ] 1,71% 100,00% ΑΕΠ σειρά κατάταξης στην Ελλάδα 13 κατά κεφαλήν ΑΕΠ κατά κεφαλήν ΑΕΠ ( ) [2002] , , ,10 κατά κεφαλήν ΑΕΠ ως % του Μ.Ο. της ΕΕ-25 [2002] 53,00% 60,90% 100,00% κατά κεφαλήν ΑΕΠ ( ) [2003, ΕΣΥΕ] ,00 κατά κεφαλήν ΑΕΠ ως % του Μ.Ο. της ΕΕ-25 [2003, ΕΣΥΕ] κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ΜΑ [2002] , , ,10 κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ΜΑ ως % του Μ.Ο. της ΕΕ-25[2002] 67,60% 77,60% 100,00% κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ΜΑ ως % του Μ.Ο. της ΕΕ-25 σειρά κατάταξης [2002] 9 Μ.Ο. τριετίας κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ΜΑ ως % του Μ.Ο. της ΕΕ-25 65,60% Μ.Ο. τριετίας κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ΜΑ ως % του Μ.Ο. της ΕΕ-25 (σειρά κατάταξης) 9 φτώχεια % πληθυσµού που διατρέχει κίνδυνο φτώχειας [πριν τις κοινωνικές παροχές 2003] 24,50% 21,10% ηµογραφικά χαρακτηριστικά πληθυσµός [2003] % συµµετοχής στη χώρα [2003] 1,96% πυκνότητα πληθυσµού 94,20 83,70 117,50 Βαθµός αστικοποίησης νοικοκυριών πυκνοκατοικηµένες περιοχές (>500/Km 2 ) [2004] 25,1% 66,1% ενδιάµεσες περιοχές ( /Km 2 ) [2004] 13,1% 12,4% πυκνοκατοικηµένες περιοχές (<100/Km 2 ) [2004] 61,8% 21,5% µεταβολή περιόδου πυκνοκατοικηµένες περιοχές (>500/Km 2 ) [2004] -7,45% 0,44% ενδιάµεσες περιοχές ( /Km 2 ) [2004] 1,24% 1,23% πυκνοκατοικηµένες περιοχές (<100/Km 2 ) [2004] 6,36% -1,68% Μορφωτικό επίπεδο ανθρώπινου δυναµικού Πρωτοβάθµια εκπαίδευση (χιλ) 113, , ,5 % συµµετοχής πρωτοβάθµιας εκπάιδευσης στην περιφέρεια 62,8% 49,8% 39,1% ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 6

7 είκτης Ιόνια Νησιά Ελλάδα ΕΕ 25 ευτεροβάθµια & Μετα-δευτεροβάθµια εκπαίδευση (χιλ) 53, , ,8 % συµµετοχής δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης στην περιφέρεια 29,5% 35,1% 43,3% τριτοβάθµια εκπαίδευση (χιλ) 14, , ,4 % συµµετοχής τριτοβάθµιας εκπαίδευσης στην περιφέρεια 7,7% 15,1% 17,6% ιαρθρωτικά χαρακτηριστικά παραγωγής πρωτογενής τοµέας ΑΠΑ (Μ ) [2002] 188, ,3 % συµµετοχής στη χώρα [2002] 2,1% 100,0% % συµµετοχής στην Περιφέρεια [2002] 8,7% 7,1% δευτερογενής τοµέας ΑΠΑ (Μ ) [2002] 176, ,7 % συµµετοχής στη χώρα [2002] 0,6% 100,0% % συµµετοχής στην Περιφέρεια [2002] 8,2% 22,3% τριτογενής τοµέας ΑΠΑ (Μ ) [2002] 1.796, ,6 % συµµετοχής στη χώρα [2002] 2,0% 100,0% % συµµετοχής στην Περιφέρεια [2002] 83,1% 70,6% µεταβολή % συµµετοχής στην Περιφέρεια την περίοδο πρωτογενής τοµέας -4,5% -2,8% δευτερογενής τοµέας -0,5% -0,1% τριτογενής τοµέας 5,0% 2,9% Περιφερειακοί δείκτες απασχόλησης Οικονοµικά ενεργός πληθυσµός [2003] (χιλιάδες) 180, , ,70 οικονοµικά ενεργός πληθυσµός ετών [2003] (χιλιάδες) 139, ,80 % συµµετοχής στη χώρα 1,9% 100,0% % απασχόλησης ετών 61,10 59,4% 63,1% % απασχόλησης γυναικών ,00 45,20 55,50 % απασχόλησης ηλικιωµένων ,00 39,40 40,90 % ανεργίας 11,40 10,50 9,20 % µακροχρόνιας ανεργίας (επί των ανέργων) 31,53 55,04 45,10 Τοµεακή διάρθρωση της απασχόλησης πρωτογενής τοµέας (χιλ) 13,8 544, ,3 % συµµετοχής στη χώρα 2,54% 100,0% % συµµετοχής στην Περιφέρεια 16,14% 12,61% 5,04% δευτερογενής τοµέας (χιλ) 12,6 967, ,7 % συµµετοχής στη χώρα 1,30% 100,0% % συµµετοχής στην Περιφέρεια 14,74% 22,42% 27,88% τριτογενής τοµέας (χιλ) 59, , ,1 % συµµετοχής στη χώρα 2,11% 100,0% % συµµετοχής στην Περιφέρεια 69,12% 64,96% 67,08% µεταβολή % συµµετοχής στην Περιφέρεια την περίοδο πρωτογενής τοµέας -9,81% -5,31% δευτερογενής τοµέας -1,33% -0,43% τριτογενής τοµέας 10,90% 5,74% Παραγωγικότητα εργασίας Παραγωγικότητα εργασίας ΑΕΠ σε ΜΑ ανά απασχολούµενο , , ,00 % του Μ.Ο. της ΕΕ-25 76,0% 71,9% 100,0% % απόκλισης από Μ.Ο χώρας 5,7% 0,0% ωριαία παραγωγικότητα εργασίας ΑΕΠ σε ΜΑ ανά σύνολο εργατοωρών έτους 87,774 80,783 % απόκλισης από Μ.Ο χώρας 44,4% 43,2% Συντελεστές έρευνας και ανάπτυξης Πατέντες υψηλής τεχνολογίας [2002] Πλήθος ανά εκατοµύριο κατοίκους 1,39 Ανθρώπινο δυναµικό Ε&Α ανά τοµέα [2003] ` Ιδιωτικές επιχειρήσεις ηµόσια ιοίκηση ΑΕΙ-ΤΕΙ Μη κερδοσκοπικοί Οργανισµοί ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 7

8 είκτης Ιόνια Νησιά Ελλάδα ΕΕ 25 απάνες Ε&Α σε εκατ. ΜΑ ανά τοµέα 2003 Ιδιωτικές επιχειρήσεις 356, ,5 ηµόσια ιοίκηση 0,3 246, ,1 ΑΕΙ-ΤΕΙ 3,3 568, ,6 Μη κερδοσκοπικοί Οργανισµοί 11, ,2 Ποσοστιαία κατανοµή πόρων Π.Ε.Π. σε βασικές κατηγορίες παρεµβάσεων (αρχική κατανοµή 2000) Αγροτική Ανάπτυξη 15,98% Ανταγωνιστικότητα 19,13% ΚΤΠ 0,00% Ανθρώπινοι πόροι 8,44% Μεταφορές 22,91% Περιβάλλον 5,87% Εκπαίδευση 9,34% Υγεία 7,64% Πολιτισµός 7,64% Αστικά 2,18% Άλλα 0,86% Πηγή: ΕΣΥΕ, Eurostat Η θέση της Περιφέρειας - Γεωγραφική αναπτυξιακή θεώρηση Η περιφερειακή θέση των Ιονίων Νήσων - ως προς την ηπειρωτική χώρα - και ο νησιωτικός χαρακτήρας της Περιφέρειας, στη νέα ευρωπαϊκή και µεσογειακή γεωγραφία συνιστά µεν αδυναµία, αλλά προσφέρει και ευκαιρίες. Η Περιφέρεια γειτνιάζει µε τις παράκτιες περιοχές της Αλβανίας και της Νότιας Ιταλίας και εποµένως είναι άµεσα ενδιαφερόµενη σε θέµατα συνεργασιών για την προαγωγή κοινών σκοπών στους τοµείς των µεταφορών, του περιβάλλοντος, του πολιτισµού και της επιχειρηµατικότητας µε έµφαση στον τουρισµό. Επίσης, η διέλευση του θαλάσσιου άξονα µεταφορών που ξεκινάει από το βόρειο άκρο της Αδριατικής και καταλήγει στην Κύπρο, µπορεί υπό προϋποθέσεις να προσφέρει έµµεσα οφέλη. Σε ευρωπαϊκή κλίµακα, τα Ιόνια Νησιά τοποθετούνται στο νότιο τµήµα του Άξονα «Αδριατικής- Ιονίου», ο οποίος έχει ταυτόχρονα µε την Ευρωπαϊκή και Μεσογειακή σηµασία, προεκτεινόµενος ως θαλάσσιος άξονας µεταφορών προς τη νοτιο-ανατολική Μεσόγειο. Η περιοχή που τον περιβάλλει έχει γεωπολιτική σηµασία γιατί αποτελεί το χώρο σύνδεσης Κεντρικής και νοτιοανατολικής Ευρώπης και ταυτόχρονα δέχεται τα προβλήµατα της στρατηγικής της ολοκλήρωσης της Ε.Ε. προς τα Ν.Α. Επίσης, στο χώρο αυτό διασταυρώνονται µεγάλοι άξονες επικοινωνίας και ανταλλαγών βορρά-νότου και ανατολής-δύσης στα πλαίσια της µεσογειακής λεκάνης. Πρόκειται για µία περιοχή περιφερειακής οικονοµικής συνεργασίας που «αγγίζει» 8 κράτη µε συνολικό πληθυσµό 50 εκατ. κατοίκων περίπου που δέχεται ετησίως περί τα 170 εκατ. επισκέπτες. Η γεωγραφική τους εγγύτητα, οι παραδοσιακοί δεσµοί, η συµπληρωµατική φύση των οικονοµιών τους και η µεγάλη αγορά την οποία σχηµατίζουν, αποτελούν πλεονεκτήµατα που πρέπει να αξιοποιηθούν. Στο πλαίσιο αυτό, η «Πρωτοβουλία του άξονα Αδριατικής-Ιονίου» που υπογράφτηκε το 2000, επιδιώκει τη συνεργασία σε ποικίλους τοµείς, όπως στην οικονοµία, στην πολιτική και στην ασφάλεια, που θα διευκολύνει την Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι τοµείς των µεταφορών, της επικοινωνίας, της ενέργειας, του περιβάλλοντος, του πολιτισµού, του εµπορίου, του αειφόρου τουρισµού και των επενδύσεων. Επίσης, εάν ο θαλάσσιος αυτός χώρος θεωρηθεί ως σύνδεσµος, τότε τη θέση των κόµβων έχουν οι παράκτιες περιοχές, όπου µπορούν να εφαρµοστούν ανάλογες διαρθρωτικές πολιτικές για την ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 8

9 αντιµετώπιση των προβληµάτων τους. Καθώς οι περιοχές αυτές συνδυάζουν την οµορφιά του τοπίου και της παραλίας, είναι µεγάλα κέντρα τουρισµού στην Ευρώπη και ο οικονοµικός τους ρόλος επεκτείνεται και πέραν αυτών, στην ενδοχώρα. Η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων λόγω του νησιωτικού της χαρακτήρα αντιµετωπίζει ορισµένα ειδικά προβλήµατα ή µε µεγαλύτερη ένταση ορισµένα άλλα οριζόντιου χαρακτήρα. Τα ειδικά αυτά προβλήµατα δεν αποτελούν έκφραση της συγκυρίας, αλλά έχουν δοµικό χαρακτήρα και εποµένως µονιµότητα και απορρέουν από τις συνθήκες αποµόνωσης, τη µικρή κλίµακα, τους σχετικά περιορισµένους πόρους, την πληθυσµιακή διακύµανση, την περιβαλλοντική υποβάθµιση σε αρκετές περιπτώσεις λόγω της ανεξέλεγκτης ανάπτυξης του µαζικού τουρισµού, κλπ. Με βάση αυτά τα χαρακτηριστικά, που στο εσωτερικό της αποκτούν διαφορετικές εντάσεις λόγω της συνύπαρξης µεγαλύτερων και µικρότερων νησιών, η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων εντάσσεται στον Ευρωπαϊκό Νησιωτικό Χώρο που συντίθεται από 286 περιοχές µε 10 εκατ. κατοίκους περίπου. Για τα Ιόνια Νησιά ελλείπει µεν η τεχνολογική ειδίκευση, αλλά µε όρους φυσικού-πολιτιστικού περιβάλλοντος και τουρισµού αποτελούν διεθνώς αναγνωρίσιµο τοµέα παραγωγής (τουρισµός) µε σηµαντικά περιβαλλοντικά και πολιτισµικά αποθέµατα, εµβάθυνση της ευρω-µεσογειακής συνεργασίας και σε θέµατα αειφόρου τουρισµού. Τα Ιόνια Νησιά χαρακτηρίζονται από διεθνή ζήτηση για τοπικά προϊόντα και τουρισµό και προσελκύουν δραστηριότητες που από τη φύση τους έλκονται από τη κεντρική γεωγραφική θέση και το ελκυστικό φυσικό περιβάλλον. Αναφορικά µε τους αναπτυξιακούς άξονες σε επίπεδο χώρας και ΕΕ, η ζώνη της Αδριατικο-Ιόνιας συνεργασίας καλείται να λειτουργήσει σε στενή σχέση µε τους υπό διαµόρφωση κύριους άξονες της χώρας και στη συγκεκριµένη περίπτωση µε το «δυτικό ανάπτυγµα της Ελλάδας» (Ιόνια Νησιά, Ήπειρος, υτική Ελλάδα, Πελοπόννησος). Ρόλους πόλων ανάπτυξης στην περιοχή αυτή έχει η Πάτρα, όπως επίσης η Ηγουµενίτσα ή η Καλαµάτα, καθώς και το νησιωτικό σύµπλεγµα των Ιονίων Νήσων, µεταξύ των οποίων εκτιµάται ότι µπορούν να αναπτυχθούν ισχυρότεροι οριζόντιοι δεσµοί. Η πλήρης διαµόρφωση και λειτουργία του άξονα αυτού, ως άξονα ανάπτυξης και όχι απλά ως άξονα µεταφορών, αναµένεται να επιδράσει σηµαντικά στη βελτίωση των παραγωγικώνοικονοµικών δοµών της ευρύτερης περιοχής. Η λειτουργία της γέφυρας Ρίου-Αντίρριου και της σήραγγας του Ακτίου αποτελούν µόνο την αρχή µιας τέτοιας προσπάθειας. Υπό τις ίδιες προϋποθέσεις, είναι δυνατόν να προκύψουν αναγνωρίσιµα οφέλη και από την Εγνατία Οδό. Για µια νησιωτική Περιφέρεια, η λειτουργική ένταξή της στους κύριους άξονες ανάπτυξης συµβάλλει σε σηµαντικό βαθµό στην άρση της περιφερειακότητας και αποµόνωσής της. Όµως, η ύπαρξη ή δηµιουργία διαπεριφερειακού τύπου λειτουργιών δεν υποκαθιστά ούτε ανταγωνίζεται την ενιαία οντότητα της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων. Αντίθετα, για να είναι σε θέση η τελευταία να ανταποκριθεί σε έναν πολυ-επίπεδο ρόλο θα πρέπει προηγουµένως να έχει πετύχει την δική της εσωτερική συνοχή και την αντιµετώπιση ανοικτών εσωτερικών προβληµάτων και διαφορετικών ταχυτήτων που δρουν περιοριστικά όσον αφορά την ανάπτυξη µια ενιαίας µακροπρόθεσµης στρατηγικής. Κατά συνέπεια, η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων ως ενιαίο σύνολο, µπορεί να ωφεληθεί και να παρακολουθήσει τις εξελίξεις στον περίγυρο, εφόσον αξιοποιήσει την κεντρική της θέση στα πλαίσια µιας ευρύτερης ενότητας (Αδριατική-Ιόνιο), περίπου ταυτόσηµης είτε υπό µεσογειακή, είτε υπό ευρωπαϊκή ή εθνική οπτική γωνία. Μόνο τότε διαµορφώνονται οι προϋποθέσεις ώστε η γεωγραφική της θέση να οδηγήσει µέσω διαπεριφερειακών και διασυνοριακών συνεργασιών και δικτυώσεων, στη διεκδίκηση ενός κεντρικού για τα µεγέθη της ρόλου. ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 9

10 Οικονοµικά-δηµογραφικά χαρακτηριστικά - Στοιχεία χωρικής ανάπτυξης - Περιβάλλον Για τη µέτρηση των οικονοµικών επιδόσεων των ευρωπαϊκών περιφερειών χρησιµοποιείται συνήθως ο συνδυασµός δύο δεικτών: το κατά κεφαλήν ΑΕΠ 2002 σε ισοδύναµη αγοραστική δύναµη (δείκτης ευηµερίας) και η µεταβολή του κατά κεφαλή ΑΕΠ µεταξύ 1995 και 2002 (δείκτης οικονοµικής αύξησης). Με αυτόν τον σύνθετο δείκτη εντοπίζονται οι λιγότερο ευνοηµένες περιφέρειες της ΕΕ. Στο σύνολο των ευρωπαϊκών περιφερειών η περιφέρεια των Ιονίων Νήσων Ελλάδας εντάσσεται στη µέση κατηγορία της πεντάβαθµης κατάταξης 1, δηλαδή στις περιοχές που βρίσκονται κοντά στον ευρωπαϊκό µέσο όρο. Ο συνδυασµός υψηλής ανεργίας και υψηλών ρυθµών αύξησής της χαρακτηρίζει συνολικά την χώρα και µε βάση αυτούς τους δείκτες τα Ιόνια Νησιά εντάσσονται στην χαµηλότερη βαθµίδα της πεντάβαθµης ευρωπαϊκής κατάταξης περιφερειών, όσον αφορά την «αποτελεσµατικότητα» των αγορών εργασίας 2, δηλαδή βρίσκονται κάτω από τον ευρωπαϊκό µέσο όρο. Με βάση την «προσπελασιµότητα» 3 δηλ. τις χωρικές πλευρές του συστήµατος µεταφορών: ποσότητα και ποιότητα των υποδοµών µιας περιοχής και τις χρονοαποστάσεις, τόσο για τους τον πληθυσµό, όσο και µεταξύ των οικονοµικών κέντρων, η Περιφέρεια καταλαµβάνει την τελευταία θέση στην ευρωπαϊκή κατάταξη, µια και βρίσκεται κάτω από τον ευρωπαϊκό µέσο όρο (αυτό βέβαια συµβαίνει για όλες τις ελληνικές περιφέρειες πλην της Αττικής, Κεντρικής και Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης) Η δηµογραφική ανάπτυξη προκύπτει από τη σύνθεση της φυσικής κίνησης του πληθυσµού αφενός και της µετανάστευσης αφετέρου. Η αξιολόγηση της δηµογραφικής φυσιογνωµίας του ευρωπαϊκού χώρου (σύµφωνα µε το ESPON) γίνεται στη βάση του συνδυασµού τεσσάρων δεικτών: πληθυσµιακή πυκνότητα (άτοµα/km 2 ), γήρανση του πληθυσµού (ποσοστό πληθυσµού άνω των 65 ετών), δυναµικό φυσικής αύξησης (ο λόγος άτοµα ηλικίας ετών το 2002 προς άτοµα της ίδιας ηλικίας το 2000, χρησιµοποιείται ως δείκτης για την ικανότητα µιας περιοχής να συγκρατήσει το σηµερινό πληθυσµιακό της µέγεθος, µη υπολογιζόµενης της µετανάστευσης), πληθυσµιακή αύξηση (ποσοστιαία µεταβολή του πληθυσµού µεταξύ 1995 και 2000, συµπεριλαµβανοµένης της φυσικής κίνησης και της µετανάστευσης). Με βάση τους δείκτες αυτούς η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων βρίσκεται στη δεύτερη χαµηλότερη βαθµίδα της κατάταξης (στην πεντάβαθµη κλίµακα), δεδοµένου ότι βρίσκεται λίγο κάτω από τον ευρωπαϊκό µέσο όρο. Η αξιολόγηση των διαφόρων ευρωπαϊκών περιφερειών από την άποψη του φυσικού/χωρικού αποθέµατός τους, γίνεται στη βάση ενός σύνθετου δείκτη ο οποίος συνδυάζει τρεις επιµέρους δείκτες: ποσοστό εκτάσεων που διαµορφώθηκαν από την ανθρώπινη δραστηριότητα, ή είναι τεχνητές, ποσοστό παρθένων ή ηµι-παρθένων εκτάσεων, εντατικοποίηση της αγροτικής 1 ESPON Synthesis Report II, In Search of Territorial Potentials Midterm results by Spring 2005, (σελ..27), ESPON (2005) (διαθέσιµο στο 2 βλ. ανωτέρω 3 βλ. ανωτέρω. Σηµείωση: ο δείκτης προσπελασιµότητας περιγράφει τη σχετική θέση µιας περιοχής και εικονογραφεί τα οφέλη που αντλούν τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις της περιοχής από τις παρεχόµενες υπηρεσίες µεταφορών. Για τη µέτρησή του, χρησιµοποιείται ένας σύνθετος δείκτης, στον οποίο, η προσπελασιµότητα από αέρος δεν έχει την ίδια βαρύτητα µε αυτήν που εξασφαλίζεται από το οδικό δίκτυο. ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 10

11 δραστηριότητας (λόγος εισροές / εκροές αγροτικής παραγωγής). Συγκρινόµενη µε τον ευρωπαϊκό µέσο όρο, η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων καταλαµβάνει την τελευταία βαθµίδα της κατάταξης, καθώς βρίσκεται κάτω από αυτόν. Οι απειλές µπορεί να έχουν φυσική (πληµµύρες, σεισµοί, ακραία καιρικά φαινόµενα, δασικές πυρκαγιές, κλπ.) ή τεχνολογική (κίνδυνοι µόλυνσης από ραδιενέργεια, θαλάσσια ρύπανση από δεξαµενόπλοια / πετρελαιοκηλίδα) προέλευση. Η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, σύµφωνα µε το ESPON, δεν φαίνεται να απειλείται ιδιαίτερα και βρίσκεται στον ευρωπαϊκό µέσο όρο. Πέρα ωστόσο από τη θεώρηση των φυσικών και τεχνολογικών απειλών, µεγάλης σηµασίας είναι και το ζήτηµα του τρόπου µε τον οποίο η ραγδαία αλλαγή των κλιµατικών συνθηκών επηρεάζει την εµφάνιση απειλών, όπως είναι οι πληµµύρες, ξηρασίες και οι δασικές πυρκαγιές. Στην περίπτωση της Ελλάδας οι συνέπειες των κλιµατικών αλλαγών, όσον αφορά την εµφάνιση πληµµύρων από την υπερχείλιση ποταµών, δεν κρίνονται σηµαντικές σε σχέση µε τα φαινόµενα που έχουν πλήξει τα τελευταία 15 χρόνια άλλες περιοχές της Ευρώπης. Τα προβλήµατα εντοπίζονται περισσότερο στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, ενώ οι µεσογειακές χώρες εµφανίζονται να πλήττονται λιγότερο. Η δηµογραφική βιωσιµότητα στην Ευρώπη περιλαµβάνει δυο ιδιαίτερους παράγοντες: τη φυσική κίνηση του πληθυσµού και τη µετανάστευση. Σε ό,τι αφορά τη φυσική κίνηση του πληθυσµού, το ποσοστό µε το οποίο συµµετέχει στο συνολικό πληθυσµό η ηλικιακή οµάδα 0-14 ετών δίνει µια εικόνα των µελλοντικών δηµογραφικών αλλαγών σε µια περιφέρεια και των διαδικασιών δηµογραφικής παρακµής. Η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων εµφανίζει αρνητικές αποκλίσεις από τον ευρωπαϊκό µέσο όρο, όπως και γενικότερα η Ελλάδα. Η έννοια της «χωρικής συγκέντρωσης» αναφέρεται σε δυο πτυχές της δοµής του χώρου: αφενός, στη δοµή του οικιστικού δικτύου (π.χ. παρουσία σηµαντικών αστικών κέντρων και µέγεθος πληθυσµιακής πυκνότητας) και στο ρόλο των λειτουργικών αστικών περιοχών (functional urban areas) σε περιφερειακό επίπεδο και, αφετέρου, στη διαδικασία συγκέντρωσης µέσα στο χώρο τόσο του πληθυσµού όσο και του ΑΕΠ στα κράτη µέλη της ΕΕ. Έτσι, ο δείκτης που χρησιµοποιήθηκε, στη σχετική µελέτη του ESPON, προέκυψε από το συνδυασµό τεσσάρων επιµέρους δεικτών: αναλογία αστικού και αγροτικού πληθυσµού, παρουσία λειτουργικών αστικών περιοχών, ποσοστιαία συµµετοχή κάθε επιµέρους περιφέρειας στο συνολικό πληθυσµό της ΕΕ των 27+2, µεταβολή του ποσοστού συµµετοχής κάθε περιφέρειας στο ΑΕΠ της ΕΕ των 27+2 κατά τα έτη Προέκυψε έτσι ένας χάρτης που δείχνει την, κατά περίπτωση αυξανόµενη ή µειούµενη, σηµασία των ευρωπαϊκών περιφερειών σε επίπεδο ΕΕ. Αρκετά πάνω από τον ευρωπαϊκό µέσο όρο τοποθετούνται οι περιφέρειες που παρουσιάζουν δηµογραφικά και οικονοµικά κέρδη που είναι κυρίως για µεγάλα πολεοδοµικά συγκροτήµατα ή πυκνοκατοικηµένες αστικές περιοχές που µπορούν να λειτουργήσουν ως πόλοι ανάπτυξης. Στον Ελλαδικό χώρο, τα Ιόνια Νησιά καταλαµβάνουν µια µέση θέση, καθώς βρίσκονται στον ευρωπαϊκό µέσο όρο. Για την ανταγωνιστικότητα µιας περιοχής σε διεθνές επίπεδο, το διαθέσιµο δυναµικό σε καινοτοµία και ανθρώπινο κεφάλαιο κρίνεται ως απαραίτητη προϋπόθεση. Από αυτή την άποψη, η χωροθέτηση της εκπαίδευσης, ειδικότερα των πανεπιστηµίων, και η γεωγραφική κατανοµή των δαπανών Έρευνας και Ανάπτυξης παίζουν σηµαντικό ρόλο. Από τις ελληνικές περιφέρειες τα Ιόνια Νησιά βρίσκονται αρκετά κάτω από τον ευρωπαϊκό µέσο όρο, κυρίως λόγω του ιδιαίτερα χαµηλού επιπέδου έρευνας και ανάπτυξης. ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 11

12 Τυπολογία αναπτυξιακών επιδόσεων της Περιφέρειας Με βάση τους διαρθρωτικούς δείκτες, αλλά και την ενδελεχή ανάλυση που περιλαµβάνεται στο Κεφάλαιο 1 του Επιχειρησιακού Προγράµµατος, το οποίο αφορά στην υφιστάµενη κατάσταση στην έναρξη της περιόδου προγραµµατισµού, µπορεί συνοπτικά να αξιολογηθεί ποιοτικά και να ιεραρχηθεί η θέση της ΠΙΝ. Ο Πίνακας 1-2 που ακολουθεί παρουσιάζει συνοπτικά την αξιολογική τυποποίηση των αναπτυξιακών επιδόσεων της Περιφέρειας. Πίνακας 3-2:Τυπολογία Αναπτυξιακών Επιδόσεων της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ Επίπεδο Ανάπτυξης Ρυθµός Σύγκλισης Τάσεις Αστικοποίησης Παραγωγική ιάρθρωση (εξειδίκευση) Αγορά Εργασίας Παραγωγικότητα Εργασίας Τοµεακή Σύνθεση Απασχόλησης Μορφωτικό Επίπεδο Ανταγωνιστικότητα χαµηλό χαµηλός αντίστροφη µονοψωνιακά τριτογενής µεσαίο ποσοστό απασχόλησης, υψηλό ποσοσστό ανεργίας µεσαία µεγάλος και αυξανόµενος τριτογενής χαµηλό ελλειµµατική Πηγή : Θεµατική µελέτη χωρικής ανάπτυξης, ΥΠΟΙΟ, Αξιολόγηση της πληρότητας της κοινωνικοοικονοµικής ανάλυσης Η κοινωνικοοικονοµική ανάλυση περιλαµβάνει µεγάλο αριθµό από στατιστικά δεδοµένα (Eurostat ή ΕΣΥΕ) και στοιχεία που αφορούν τη γεωγραφική περιοχή της ΠΙΝ, µε έµφαση σε διαρθρωτικούς δείκτες που αποκαλύπτουν την υστέρησή της σε σχέση µε το ΑΕΠ, τη δηµογραφική ανάπτυξη, την ανεργία και τις υποδοµές. Η κοινωνικοοικονοµική ανάλυση περιλαµβάνει αφενός ενδελεχή ανάλυση των στοιχείων και των επιµέρους χαρακτηριστικών της Περιφέρειας, και αφετέρου στοιχεία συγκριτικής ανάλυσης της Περιφέρειας σε σχέση µε τη χώρα και την ΕΕ-15 ή/και ΕΕ-25. Η παρουσίαση της υφιστάµενης κατάστασης είναι εξαντλητική, αλλά αποδίδει επαρκώς τόσο τη στατική εικόνα, όσο και τη δυναµική από την εξέλιξη προηγουµένων ετών (τάσεις ανάπτυξης, κλπ.). Η συγκριτική ανάλυση επιτρέπει να φανούν καλύτερα οι αποκλίσεις και προβάλλει τις προτεραιότητες που είναι κατάλληλες για την Περιφέρεια. Σε γενικές γραµµές όµως, µια λιγότερο αναλυτική παρουσίαση θα εξυπηρετούσε, ίσως, για λόγους ευκολίας του αναγνώστη στην κατανόηση των βασικών διαρθρωτικών χαρακτηριστικών της Περιφέρειας. Θα µπορούσε η ανάλυση να οδηγήσει αφενός σε µια συνθετική/περιληπτική ενότητα (π.χ. µε τη µορφή bullet ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 12

13 points) όπου θα αποδίδεται συνοπτικά και περιεκτικά η φυσιογνωµία της Περιφέρειας αφετέρου δε σε ένα συνοπτικό συγκριτικό πίνακα ποιοτικής αξιολόγησης, όµοιο µε τον Πίνακα 1-2. Σχετικά µε το τµήµα της κοινωνικοοικονοµικής ανάλυσης που αναφέρεται στα αποτελέσµατα της προηγούµενης προγραµµατικής περιόδου, η ενότητα «Συνοπτική αποτίµηση των αποτελεσµάτων της προγραµµατικής περιόδου », αποτυπώνει συνοπτικά και σε γενικές γραµµές, τόσο τη στοχοθεσία στην Περιφέρεια κατά την προγραµµατική περίοδο , όσο και τις βασικές επιτεύξεις (µέχρι το τέλος 2005), χωρίς όµως να παρουσιάζει τις επιπτώσεις των παρεµβάσεων σε αναπτυξιακούς δείκτες της Περιφέρειας, αντικείµενο, όµως, της ex-post αξιολόγησης του ΚΠΣ. Εντούτοις, διαπιστώνεται η προσπάθεια εκτίµησης κάλυψης των αναγκών από αυτές τις παρεµβάσεις, εντοπίζοντας τις ανάγκες που εξακολουθούν να υφίστανται, µε τη λήξη της τρέχουσας προγραµµατικής περιόδου. Με δεδοµένο ότι η κοινωνικοοικονοµική ανάλυση αποτελεί τη βάση σχεδιασµού του νέου Επιχειρησιακού Προγράµµατος είναι σηµαντικό να ανατρέχει και σε πολιτικές που υλοποιήθηκαν στην προηγούµενη προγραµµατική περίοδο και τα µαθήµατα που προέκυψαν. Για παράδειγµα, η διαδικασία ιδιωτικών επενδύσεων καθυστέρησε σηµαντικά την υλοποίηση των σχετικών µέτρων των περισσότερων ΠΕΠ και ενδεχόµενα τίποτε να µην έχει αλλάξει για την τρέχουσα περίοδο. Μια τέτοια θεώρηση του πρόσφατου προγραµµατικού παρελθόντος επιτρέπει την θεώρηση κινδύνων και απειλών σε ότι αφορά τουλάχιστον στο διαχειριστικό πλαίσιο Αξιολόγηση της ανάλυσης αδυναµιών / δυνατών σηµείων σε σχέση µε την προηγούµενη ανάλυση Η κοινωνικοοικονοµική ανάλυση, η οποία στο Επιχειρησιακό Πρόγραµµα δίδεται αναλυτικά ανά Νοµό, ολοκληρώνεται µε την παρουσίαση (υπό τη µορφή πίνακα) της ανάλυσης SWOT για την Περιφέρεια. Η SWOT ανάλυση από τη φύση της συστηµατοποιεί τα χαρακτηριστικά του εσωτερικού περιβάλλοντος (ισχυρά σηµεία και αδυναµίες) και του εξωτερικού περιβάλλοντος (ευκαιρίες και απειλές). Με βάση την ανάλυση αυτή και σε συνδυασµό µε τις εθνικές προτεραιότητες, µπορεί να οδηγήσει σε συγκεκριµένες προτάσεις πολιτικής, σε βασικές προτεραιότητες στρατηγικής και σε κατευθυντήριους άξονες για την ανάπτυξη της Περιφέρειας. Η SWOT ανάλυση µπορεί να αποτελέσει τη βάση για την αναπτυξιακή στρατηγική της περιοχής, η οποία όµως εξαρτάται από ένα πλέγµα έντονων παρεµβάσεων πολλών Προγραµµάτων στην Περιφέρεια. Μέσω της προσέγγισης αυτής αναδεικνύονται τεκµηριωµένα τα ενδογενή, δυνητικά ή επίκτητα συγκριτικά πλεονεκτήµατα κάθε περιοχής ώστε να αποτελέσουν εν δυνάµει ανταγωνιστικά πλεονεκτήµατα της οικονοµίας σε χωρικό επίπεδο. Η µετατροπή τους από συγκριτικά σε ανταγωνιστικά πλεονεκτήµατα αναφέρεται στην ικανότητα τους να εξασφαλίζουν, να διατηρούν και να αυξάνουν τα µερίδια των παραγωγών της Περιφέρειας στις εγχώριες και διεθνείς - ιδιαίτερα σε εκείνες που ενδιαφέρουν περισσότερο - αγορές προϊόντων και υπηρεσιών. Η απόκτηση εποµένως ισχυρού ανταγωνιστικού ερείσµατος µέσα σε ένα περιβάλλον παγκόσµιας οικονοµίας που διαρκώς εξελίσσεται, για µικρές ανοιχτές οικονοµίες, µε µέτριο ακόµη επίπεδο ανάπτυξης, όπως είναι οι περισσότερες ελληνικές Περιφέρειες συνιστά ιδιαίτερα δύσκολο και, ενδεχοµένως, ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 13

14 µακροπρόθεσµο εγχείρηµα που πέρα από συνδυασµένα µέτρα πολιτικής συνδέεται και µε µεταβολές κραταιών αντιλήψεων και συµπεριφορών. Με άλλα λόγια η SWOT ανάλυση θα µπορούσε να συνοδεύεται και από κατευθύνσεις στρατηγικής -πολιτικής, όπως: - προτάσεις ενίσχυσης επενδύσεων στην κατεύθυνση αξιοποίησης των ισχυρών σηµείων δηλ. της εξασφάλισης προϋποθέσεων διατήρησης και ενίσχυσης των πλεονεκτηµάτων - βελτιωτικές προτάσεις ισχυροποίησης και ανάπτυξης των αδυναµιών - στοχευµένη αξιοποίηση των πλεονεκτηµάτων για την άρση των απειλών - προτάσεις άµβλυνσης των αρνητικών επιπτώσεων, δηλ. ανάσχεσης παρεµβάσεων που δεν συµβάλλουν στην ανάπτυξη της Περιφέρειας. Η παρούσα αξιολόγηση επιχειρεί για την Περιφέρεια και µε βάση τη συνοπτική SWOT ανάλυση που περιλαµβάνει η ενότητα 1.2 του Προγράµµατος, προτάσεις στρατηγικής και πολιτικής, σχετικά µε: Α. Ευκαιρίες-Ισχυρά σηµεία Β. Ευκαιρίες-Αδυναµίες Γ. Αδυναµίες-Ισχυρά σηµεία. Απειλές-Αδυναµίες, οι οποίες παρουσιάζονται διαγραµµατικά στα ακόλουθα. ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 14

15 Κατευθύνσεις στρατηγικής προτάσεις επιλογών για την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων Α. Ευκαιρίες-Ισχυρά σηµεία Ευκαιρίες Ισχυρά σηµεία Πρόταση Εµβάθυνση της ευρω-µεσογειακής συνεργασίας και σε θέµατα αειφόρου τουρισµού. Αυξηµένη διεθνή ζήτηση για τοπικά προϊόντα και εναλλακτικό τουρισµό. Προσέλκυση δραστηριοτήτων που από τη φύση τους έλκονται από τη κεντρική γεωγραφική θέση και το ωραίο περιβάλλον. ιεθνώς αναγνωρίσιµος τοµέας παραγωγής (τουρισµός). Επαναπροσδιορισµός του τουριστικού προϊόντος - διασύνδεση µε την πολιτιστική κληρονοµιά και τοπικά προϊόντα (ειδικές µορφές τουρισµού) Υλοποίηση σηµαντικής κλίµακας µεταφορικών έργων σε γειτονικές περιφέρειες της ηπειρωτικής χώρας. ηµιουργία του άξονα θαλάσσιων µεταφορών Αδριατικής-Ιονίου (έως την Κύπρο) στα πλαίσια των TEN- T. Σηµαντικά περιβαλλοντικά και πολιτισµικά αποθέµατα ικτύωση φορέων για κοινές δράσεις προβολής του τόπου Αξιοποίηση νέων τεχνολογιών (τηλεµατικής) για άµβλυνση της γεωγραφικής αποµόνωσης. Κεντρική γεωγραφική θέση της Περιφέρειας στον άξονα Αδριατικής Μεσογείου. Προώθηση καινοτόµων µορφών συµπληρωµατικής παραδοσιακής βιολογικής αγροτικής δραστηριότητας Αξιοποίηση ΤΠΕ για την διατήρηση και ανάδειξη των πολιτιστικών πόρων Β. Ευκαιρίες-Αδυναµίες Ευκαιρίες Αδυναµίες Πρόταση Εµβάθυνση της ευρω-µεσογειακής συνεργασίας και σε θέµατα αειφόρου τουρισµού. Αυξηµένη διεθνή ζήτηση για τοπικά προϊόντα και εναλλακτικό τουρισµό. Χαµηλό κατά κεφαλήν προϊόν. Μονοµερής εξάρτηση από τουρισµό και χωρίς πρόβλεψη για την αντιµετώπιση συνακόλουθων προβληµάτων (ρύπανση, υπεράντληση ύδατος, αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον κλπ). Προγράµµατα εξειδίκευσης νέων επιχειρηµατιών και αυτοαπασχολούµενων εστιασµένα στην παροχή καινοτόµων τουριστικών υπηρεσιών Προσέλκυση δραστηριοτήτων που από τη φύση τους έλκονται από τη κεντρική γεωγραφική θέση και το ελκυστικό φυσικό περιβάλλον. Επιβάρυνση τελικού κόστους παραγόµενων ή «εισαγόµενων» προϊόντων λόγω αυξηµένου µεταφορικού κόστους. Θαλάσσιες συνδέσεις (ενδοπεριφερειακές και διαπεριφερειακές) και υποδοµές λιµένων Υλοποίηση σηµαντικής κλίµακας µεταφορικών έργων σε γειτονικές περιφέρειες της ηπειρωτικής χώρας. ηµιουργία του άξονα θαλάσσιων µεταφορών Αδριατικής-Ιονίου (έως την Κύπρο) στα πλαίσια των TEN- T. Ενδοπεριφερειακές ανισότητες (διπλή περιφερειακότητα). Φυσική και ηλεκτρονική διασύνδεση µικρών νησιών µε αστικά κέντρα ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 15

16 Ευκαιρίες Αδυναµίες Πρόταση Υστέρηση επί σειρά ετών του επιπέδου εκπαίδευσης του τοπικού πληθυσµού σε σχέση µε το εθνικό πρότυπο. Ενίσχυση υποδοµών σε όλες τις βαθµίδες της εκπαίδευσης Ποιοτικές κυρίως ελλείψεις σε βασικές υποδοµές. Ανεπάρκεια και χαµηλή ποιότητα υδάτινων πόρων. Εγκατάλειψη αγροτικής γης και δραστηριότητας. ιαχείριση - εµπλουτισµός υδάτινων πόρων - Νέες τεχνολογίες (ΑΠΕ και αφαλάτωση) επεξεργασίας ύδατος Αξιοποίηση νέων τεχνολογιών (τηλεµατικής) για άµβλυνση της γεωγραφικής αποµόνωσης. Ανυπαρξία υποδοµών ανάπτυξης υπηρεσιών Τεχνολογιών Πληροφορικής Επικοινωνιών. Ανάπτυξη ηλεκτρονικών υπηρεσιών χρησίµων για την καθηµερινότητα των πολιτών σε αποµακρυσµένες περιοχές Υποστήριξη ηλεκτρονικών συναλλαγών Γ. Αδυναµίες-Ισχυρά σηµεία Αδυναµίες Ισχυρά σηµεία Πρόταση ιεθνώς αναγνωρίσιµος Πληθυσµιακή εκροή, ιδιαίτερα από τα Μικρά Νησιά και την ενδοχώρα της Περιφέρειας. τοµέας παραγωγής (τουρισµός). Κεντρική γεωγραφική θέση της Περιφέρειας στον άξονα Αδριατικής Μεσογείου. Βελτίωση της ποιότητας και πιστοποίηση παρεχόµενων τουριστικών υπηρεσιών Άσκηση σηµαντικών πιέσεων στις χρήσεις γης και στο φυσικό και οικιστικό περιβάλλον από την εποχική τουριστική δραστηριότητα. Πίεση στον παραδοσιακό γεωργικό τοµέα σε συνάρτηση µε ΚΑΠ, ΠΟΕ κλπ. και δηµιουργία σοβαρών δυσκολιών αναπροσανατολισµού. Σηµαντικά περιβαλλοντικά και πολιτισµικά αποθέµατα Προστασία του Ιονίου Πελάγους Βελτιωτικές παρεµβάσεις προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Απειλές-Αδυναµίες Απειλές Αδυναµίες Πρόταση Άσκηση σηµαντικών πιέσεων στις χρήσεις γης και στο φυσικό και οικιστικό περιβάλλον από την εποχική τουριστική δραστηριότητα. Πίεση στον παραδοσιακό γεωργικό τοµέα σε συνάρτηση µε ΚΑΠ, ΠΟΕ κλπ. και δηµιουργία σοβαρών δυσκολιών αναπροσανατολισµού. Μονοµερή εξάρτηση από τουρισµό και χωρίς πρόβλεψη για την αντιµετώπιση συνακόλουθων προβληµάτων (ρύπανση, αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον κλπ). Ανεπάρκεια και χαµηλή ποιότητα υδάτινων πόρων Επιβάρυνση τελικού κόστους παραγόµενων ή «εισαγόµενων» προϊόντων λόγω αυξηµένου µεταφορικού κόστους. ιαχείριση αποβλήτων - αποκατάσταση ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 16

17 Σηµαντική υστέρηση επί σειρά ετών του επιπέδου εκπαίδευσης του τοπικού πληθυσµού σε σχέση µε το εθνικό πρότυπο. Εξοικείωση πολιτών µε ΤΠΕ (κατάρτιση κλπ) Πληθυσµιακή εκροή, ιδιαίτερα από τα Μικρά Νησιά και την ενδοχώρα της Περιφέρειας. Ποιοτικές κυρίως ελλείψεις σε βασικές υποδοµές. Ανυπαρξία υποδοµών ανάπτυξης υπηρεσιών Τεχνολογιών Πληροφορικής Επικοινωνιών. Ενίσχυση χρήση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Ειδική εκπαίδευση σε τουριστικά θέµατα Αξιολόγηση της ανάλυσης των προσδιορισθεισών αναγκών Αναφορικά µε την ιεράρχηση των προσδιορισθεισών αναγκών, αυτή βασίζεται στην ανάλυση της υφιστάµενης κατάστασης, ταξινοµούνται δε σε ευρύτερες κατηγορίες, όπως: παραγωγικό σύστηµα, ποιότητα ζωής, ανθρώπινο δυναµικό, χωρικές ανισότητες. Οι Άξονες Προτεραιότητας του Προγράµµατος της Περιφέρειας Ιονίων Νησιών ανταποκρίνονται σε µεγάλο βαθµό στην ικανοποίηση των αναγκών που εστιάζουν στα διαρθρωτικά προβλήµατα των µικρών νησιών, την εποχικότητα της εργασίας, στο χαµηλό εκπαιδευτικό επίπεδο, καθώς και την γενικότερη αποµόνωση της Περιφέρειας. Επιπρόσθετα, το ΕΠ προδιαγράφει δράσεις σε κατεύθυνση αντιµετώπισης των προβληµάτων που εµφανίζει το υφιστάµενο µοντέλο τουριστικής ανάπτυξης, καθώς και οι ποιοτικού χαρακτήρα ελλείψεις σε βασικές υποδοµές (στην ενότητα παρακάτω, παρουσιάζεται η συσχέτιση των στόχων και προτεραιοτήτων σε σχέση µε τις προσδιορισθείσες ανάγκες) Ανάπτυξη συστήµατος δεικτών Στην προγραµµατική περίοδο τα προγράµµατα των διαρθρωτικών ταµείων σηµείωσαν σηµαντική πρόοδο στην κάλυψη και στην ποιότητα των δεικτών τους. Ωστόσο, µερικοί δείκτες είχαν µια τάση να γίνουν υπερβολικά σύνθετοι και να θεωρηθούν ανεπαρκείς για τις ανάγκες των χρηστών (The New Programming Period, : Methodological Working Papers, Indicators for Monitoring and Evaluation: A practical guide, Ιούλιος 2005). Ο στόχος για την προγραµµατική περίοδο είναι να καθιερωθούν συστήµατα δεικτών µε έναν σαφή προσανατολισµό προς τους χρήστες παρακολούθησης όλων των επιπέδων. Στο σχεδιασµό τέτοιων συστηµάτων, περισσότερη έµφαση πρέπει να δοθεί στις διαφορετικές χρήσεις των δεικτών κατά τη διάρκεια των διαδικασιών αφενός µεν παρακολούθησης και αφετέρου αξιολόγησης. Επίσης, πρέπει να δοθεί βάση κατά την επιλογή των δεικτών ώστε να είναι βασισµένοι ότι εκφράζουν τις πολιτικές της ΕΕ, του ΕΣΠΑ, του ΕΠΜ και των κοινοτικών στρατηγικών οδηγιών. Τα συστήµατα δεικτών πρέπει λοιπόν να στοχεύσουν και να απεικονίσουν αυτές τις πολιτικές. Η επίτευξη των γενικών στόχων του ΕΠ αποτιµάται µε χρήση δεικτών εκροών και αποτελέσµατος, όπου κρίνεται σκόπιµο και όποτε οι στόχοι προσφέρονται για ποσοτική αποτίµηση. Η χρήση δεικτών επιπτώσεων δεν αποτελεί νοµική προϋπόθεση (Άρθρο 37 ΓΚ παρ. C.) όµως µπορούν να υπολογιστούν δείκτες επιπτώσεων κυρίως για τους στόχους που συνδέονται µε Άξονες Προτεραιότητας µε µεγάλη χρηµατοδοτική βαρύτητα στο ΕΠ, στη βάση της αρχής της αναλογικότητας. Κάθε δείκτης του ΕΠ πρέπει να εκπληρώνει δυο προϋποθέσεις: ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 17

18 1. Καταλληλότητα δηλ. κατά πόσο ο δείκτης έχει σχέση µε τις δράσεις που θα υλοποιεί ο ΑΠ 2. Μετρησιµότητα δηλ. κατά πόσο είναι εφικτό να υπολογιστεί η τιµή του δείκτη. Για την δηµιουργία ενός συστήµατος δεικτών για το ΕΠ (µε την προϋπόθεση ότι οι δείκτες εκπληρώνουν τα παραπάνω κριτήρια) πρέπει να υπολογιστεί για κάθε δείκτη ξεχωριστά 1. η τιµή βάσης του, 2. ο στόχος υλοποίησης για το Τιµή βάσης δεικτών Οι τιµές βάσης των δεικτών αναφέρονται στην αρχική τιµή που κατέχει ένας δείκτης. Οι τιµές βάσης των δεικτών είναι αναπόφευκτα σηµαντικοί επειδή βάζουν τις δραστηριότητες ενός προγράµµατος στο αρχικό τους πλαίσιο. Είναι το «εργαλείο» για να καταλάβει κανείς την ανάλογη σηµασία µιας «πολιτικής» σε σχέση µε την υπάρχουσα κατάσταση, τις ανάγκες και τα όργανα εθνικής πολιτικής. Παραδείγµατος χάριν, εάν ο στόχος ενός Αξονα Προτεραιότητας είναι να αυξηθεί ο αριθµός των επιχειρήσεων σε µια περιοχή, τα πιο κατάλληλα στοιχεία που µπορούν να χρησιµοποιηθούν ως τιµή βάσης είναι ο αριθµός επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή στην έναρξη του Προγράµµατος. Μόλις συλλεχθούν αυτές οι πληροφορίες, θα είναι έπειτα δυνατό να εξαχθεί το συµπέρασµα, ότι, για παράδειγµα, 20% των υπαρχουσών επιχειρήσεων σε µια επιλέξιµη περιοχή ωφελήθηκε από τη βοήθεια κάποιων πολιτικών (π.χ. πολιτική ενίσχυσης ΜΜΕ). Στον καθορισµό των τιµών βάσης µπορεί χρησιµοποιηθούν δύο προσεγγίσεις: α) Στατική προσέγγιση: η έννοια, που χρησιµοποιείται για τους περισσότερους από τους δείκτες στα προγράµµατα ΕΕ, είναι περιορισµένη µε µια απλή δήλωση της τιµής για έναν δείκτη σε ένα ορισµένο σηµείο αναφοράς στο παρελθόν. Π.χ. ο αριθµός των ενεργών ΜΜΕ στην έρευνα σε ένα ορισµένο έτος. Τα στοιχεία των τιµών βάσης στη στατική έννοια συγκεντρώνονται πρώτιστα από τις επίσηµες στατιστικές (ΕΣΥΕ). Μερικές φορές, εντούτοις, αυτές οι πηγές µπορούν να είναι προβληµατικές. Τα χαρακτηριστικά προβλήµατα περιλαµβάνουν: - η µη διαθεσιµότητα των στοιχείων σε κατάλληλο γεωγραφικό επίπεδο - η µη διαθεσιµότητα του στοιχείου που αποσυντίθεται - καθυστερήσεις στη δηµοσίευση των στοιχείων και - χάσµατα στις επίσηµες στατιστικές σε σχέση µε τις απαιτήσεις του προγράµµατος (π.χ. η διάκριση µεταξύ των πλήρους απασχόλησης και µερικής απασχόλησης εργαζοµένων να µην χαρακτηρίσει στις επίσηµες στατιστικές) β) υναµική προσέγγιση:σε αυτή τη περίπτωση η τιµή βάσης ενός ορισµένου δείκτη υπολογίζεται κατά τη διάρκεια της προγραµµατικής περιόδου. Η απόφαση σχετικά µε την κατάλληλη προσέγγιση που µπορεί να χρησιµοποιηθεί, για τα στοιχεία των τιµών βάσης των δεικτών του ΕΠ (στατική ή δυναµική προσέγγιση, χρήση των τιµών αναφοράς) πρέπει να γίνει κατά τέτοιο τρόπο ώστε - τα σηµαντικότερα µέρη ενός προγράµµατος (στους οικονοµικούς ή/και στρατηγικούς όρους) χρησιµοποιούν µια αναπτυγµένη προσέγγιση, - τα συγκεκριµένα δυναµικά χαρακτηριστικά γνωρίσµατα της περιοχής παρέµβασης να απεικονίζονται σωστά. Αυτό σηµαίνει π.χ. ότι µια περιοχή µε ένα αναπτυγµένο οδικό δίκτυο, ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 18

19 που είναι πιθανό να δει µικρή αλλαγή στο µέλλον θα µπορούσε να χρησιµοποιήσει τη στατική έννοια, ενώ σε ένα περίβληµα περιοχών για την οδική κατασκευή πρέπει να χρησιµοποιήσει µια δυναµική έννοια για τις τιµές βάσης των δεικτών. Στις περισσότερες περιπτώσεις η στατική προσέγγιση είναι αυτή που χρησιµοποιείται για τις τιµές βάσης ενός προγράµµατος. 2. Στόχοι - δείκτες Οι δείκτες του προγράµµατος εκτός από τις τιµές βάσης τους, χρειάζονται και ποσοτικοποιηµένους στόχους, ειδάλλως ο βαθµός στον οποίο οι αρχικοί στόχοι επιτυγχάνονται δεν θα µπορούν να µετρηθούν. Για τον προσδιορισµό της ποσότητας των στόχων µπορούν να χρησιµοποιηθούν οι παρακάτω µέθοδοι: η χρήση της αναφοράς ή της συγκριτικής µέτρησης επιδόσεων (benchmarking) εκτιµώµενη από τις προγενέστερες ασκήσεις ελέγχου και αξιολόγησης. Οι συγκριτικές µετρήσεις (µέθοδος Benchmarking) επιδόσεων προσφέρουν µια περαιτέρω πληροφόρηση για την ποσοτικοποίηση των στόχων που συνδέονται µε τους ΑΠ. To Benchmarking αποτελεί ουσιαστικά µια συνεχή και συστηµατική σύγκριση µιας ή και περισσότερων επιχειρησιακών στρατηγικών, λειτουργιών, διαδικασιών ή πρακτικών µε αντίστοιχες πρακτικές που εφαρµόζονται από φορείς ή επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε παρόµοιους χώρους / κλάδους. η χρήση του µοναδιαίου κόστους. Με τη µέθοδο του µοναδιαίου κόστους µπορεί να εκτιµηθούν οι στόχοι για το 2013 σε σχέση µε τους διαθέσιµους προγραµµατικούς πόρους ανά ΑΠ. Ειδικότερα µε βάση ιστορικά στοιχεία από την τρέχουσα προγραµµατική περίοδο ( ), την προγραµµατική στοχοθεσία των δεικτών του κάθε ΠΕΠ και την εκτίµηση του Προγραµµατικού Μοναδιαίου Κόστους θα υπάρχει η δυνατότητα να υπολογισθεί το µοναδιαίο κόστος για κάθε δείκτη του ΑΠ ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 19

20 4 Αξιολόγηση της συνέπειας της στρατηγικής 4.1 Εισαγωγή Στην παρούσα ενότητα επιχειρείται µια εις βάθος ανάλυση των στόχων και των προτεραιοτήτων του ΠΕΠ Ιονίων Νησιών. Η ανάλυση αυτή αναδεικνύει το βαθµό στον οποίο οι στόχοι και οι προτεραιότητες που έχουν τεθεί στην ενότητα της στρατηγικής (Ενότητα 2 ΕΠ) ανταποκρίνονται τόσο στις ανάγκες που έχουν προσδιοριστεί, όσο και στην ιεράρχηση αυτών. Οι βασικές πτυχές που εξετάζονται στο πλαίσιο της ενότητας είναι η συνέπεια της στρατηγικής και η ενδεχόµενη επικινδυνότητα κατά την υλοποίηση της. Ειδικότερα καταγράφονται: Η αξιολόγηση του βαθµού συνέπειας της στρατηγικής. Το στοιχείο αυτό θα απαιτήσει µια ανάλυση των σχέσεων και της συµπληρωµατικότητας µεταξύ των διαφορετικών προτεραιοτήτων, συµπεριλαµβανοµένης της συµβολής κάθε προτεραιότητας στους στόχους του προγράµµατος, καθώς και τον τρόπο που ο συνδυασµός των προτεραιοτήτων θα συµβάλει στην επίτευξη αυτών. Εξετάζεται επίσης η οικονοµική επάρκεια των πόρων για την υλοποίηση της στρατηγικής (στο βαθµό που είναι εφικτό στην παρούσα φάση). Η αξιολόγηση του βαθµού επικινδυνότητας κατά την εφαρµογή της στρατηγικής δηλ. η εκτίµηση του βαθµού ενδεχόµενης επικινδυνότητας που ενυπάρχει κατά την υλοποίηση της στρατηγικής/ προτεραιοτήτων που έχουν επιλεγεί. Ο αξιολογητής προτείνει παράλληλα µεθόδους ελαχιστοποίησης των κινδύνων αυτών. Παραδείγµατος χάριν σε ποιο βαθµό έχουν ληφθεί υπόψη οι κίνδυνοι που συνεπάγεται η πρόταση των καινοτόµων πολιτικών και πώς µπορούν αυτοί οι κίνδυνοι να ελαχιστοποιηθούν; Τα κύρια ζητήµατα που καλείται να εξετάσει ο αξιολογητής στην ενότητα αυτή είναι τα ακόλουθα: Η ανάλυση των στόχων και των προτεραιοτήτων. Η ανάλυση αυτή αναδεικνύει το βαθµό στο οποίο οι στόχοι και οι προτεραιότητες που έχουν τεθεί ανταποκρίνονται τόσο στις ανάγκες που έχουν προσδιοριστεί, όσο και στην ιεράρχηση αυτών. Η αξιολόγηση της συνέπειας της στρατηγικής µε: o Ανάλυση της σχέσης και της αλληλοσυµπληρωµατικότητας των προτεραιοτήτων. o Αξιολόγηση της καταλληλότητας του «µείγµατος πολιτικής». o Εκτίµηση της επάρκειας των διαθέσιµων πόρων. Εκτίµηση κινδύνων / δυσχερειών: o Ανάδειξη πιθανών κινδύνων / δυσχερειών κατά την υλοποίηση των στρατηγικών και των προτεραιοτήτων που επελέγησαν. o Ανάλυση των µεθόδων ελαχιστοποίησης των κινδύνων. o Αξιολόγηση της ισορροπίας µεταξύ «ευκολότερων τυποποιηµένων» µέτρων και «επισφαλών» αλλά µε µεγαλύτερες επιπτώσεις. ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 20

21 4.2 Ανάλυση στόχων και προτεραιοτήτων Συσχέτιση στόχων και προτεραιοτήτων µε ανάγκες Σύµφωνα µε την στρατηγική του ΕΠ οι βασικοί στόχοι για την Περιφέρεια Ιονίων Νησιών είναι οι κάτωθι: Η αναβάθµιση και συµπλήρωση των περιφερειακών χερσαίων και θαλάσσιων υποδοµών. Η βελτίωση των συνθηκών ασφάλειας. Η δηµιουργία συστηµάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας. Η ενίσχυση επιχειρηµατικής δραστηριότητας για προώθηση ειδικών µορφών τουρισµού. Η εφαρµογή και ενσωµάτωση ποιοτικών προτύπων στην παραγωγική διαδικασία. Η ενίσχυση των επιχειρήσεων για τη χρήση νέων τεχνολογιών. Η ενθάρρυνση χρήσης καινοτόµων πρακτικών στη επιχειρηµατική δραστηριότητα. Η ενίσχυση ανθρώπινου δυναµικού, στην κατεύθυνση υποστήριξης της διαφοροποίησης οικονοµικής δοµής της ΠΙΝ. Η δηµιουργία περιβαλλοντικής και πολιτιστικής βάσης για την προώθηση της διαφοροποίησης του περιφερειακού συστήµατος. Προστασία περιβάλλοντος. Βελτίωση κοινωνικών υποδοµών (εκπαίδευσης & υγείας). Παρεµβάσεις ολοκληρωµένου χαρακτήρα για υποστήριξη χωρικής συνοχής. Η ως άνω στοχοθεσία προκύπτει από την διαδικασία αναγνώρισης των πλεονεκτηµάτων µειονεκτηµάτων, απειλών ευκαιριών για την Περιφέρεια, που έχει ως αποτέλεσµα την καταγραφή των δυνητικών αναγκών / υστερήσεων της. Στις ανάγκες αυτές καλούνται να απαντήσουν οι τρεις Άξονες Προτεραιότητας του ΕΠ, µε τους αντίστοιχους στόχους που έχουν τεθεί σε επίπεδο ΑΠ. Για να καταστεί δυνατός ο έλεγχος της συσχέτισης της στρατηγικής προς το πλαίσιο αναγκών που υπαγορεύονται από τις εσωτερικές και ευρωπαϊκές ανάγκες, καταρτίστηκε ποιοτική µήτρα συνάφειας 4 (πίνακας διπλής εισόδου). Η αποτίµηση της συνάφειας είναι ποιοτική δηλ. εάν κατά την εκτίµηση του Συµβούλου Αξιολόγησης παρουσιάζεται συνάφεια µεταξύ ενός Άξονα Προτεραιότητας και της διαπιστωµένης ανάγκης αυτό δηλώνεται µε την τιµή 1 ή 2. Σε περίπτωση που η συνάφεια είναι ισχυρή, το αντίστοιχο κελί παίρνει την τιµή 2, ενώ σε περίπτωση που η συνάφεια είναι υπαρκτή µεν ασθενής δε, απλά σηµειώνεται 1. Σε περίπτωση που εκτιµάται ανυπαρξία συνάφειας ή σχέσης αυτό δηλώνεται µε 0. Στην µήτρα συνάφειας που ακολουθεί παρουσιάζεται µε συνοπτικό τρόπο οι συσχέτιση των στόχων και των προτεραιοτήτων µε τις διαπιστωµένες ανάγκες, όπως αυτές έχουν καταγραφεί στο ΕΠ. 4 Πρβλ. µεθοδολογία ΜΕANS, Evaluating socio-economic programmes, European Commission, vol.3, 1999 ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 21

22 Πίνακας 4-1: Μήτρα Συνάφειας Αναγκών ΠΙΝ µε ΑΠ Α ΥΝΑΜΙΕΣ Μικρό µέγεθος «εσωτερικής» αγοράς για τις πέραν του τουρισµού οικονοµικές δραστηριότητες Εξάντληση Ορίων Μαζικού Τουρισµού. Μειωµένη ενσωµάτωση Ε&Τ στο παραγωγικό σύστηµα Επιβάρυνση τελικού κόστους προϊόντων λόγω µεταφορικού κόστους Εγκατάλειψη αγροτικής γης και δραστηριότηταςσυρρίκνωση του µεταποιητικού τοµέα Ποιοτικές ελλείψεις σε βασικές υποδοµές Ανεπάρκεια και ελλειµµατικότητα σε υδάτινους πόρους Προβληµατική ακτοπλοϊκή και χερσαία «εσωτερική» συγκοινωνιακή σύνδεση. Οι γενικότερες συνθήκες αποµόνωσης Ανυπαρξία υποδοµών ανάπτυξης υπηρεσιών ΤΠΕ Τα Μικρά Νησιά της Π.Ι.Ν. αντιµετωπίζουν σε υπερθετικό βαθµό τα προβλήµατα που απορρέουν από τη νησιωτικότητα Η ανάπτυξη της τουριστικής δραστηριότητας χωρίς πρόβλεψη για την αντιµετώπιση συνακόλουθων προβληµάτων Η έλλειψη πρόνοιας για τη χωροθέτηση οριοθέτηση οχλουσών ή ειδικών δραστηριοτήτων Σηµαντική υστέρηση του επιπέδου εκπαίδευσης Η εποχικότητα της αγοράς εργασίας ΣΥΝΟΛΟ ΣΤΟΧΩΝ ΑΠ Στόχοι ΑΠ ΑΠ 1: Υποδοµές και Υπηρεσίες Προσπελασιµότητας ΑΠ 2: Ψηφιακή Σύγκλιση και Επιχειρηµατικότητα Αναβάθµιση και συµπλήρωση των περιφερειακών χερσαίων και θαλάσσιων υποδοµών Βελτίωση των συνθηκών ασφάλειας ηµιουργία συστηµάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας Ενίσχυση επιχειρηµατικής δραστηριότητας για προώθηση ειδικών µορφών τουρισµού Ενίσχυση των επιχειρήσεων για τη χρήση νέων τεχνολογιών Ενθάρρυνση χρήσης καινοτόµων πρακτικών στην επιχειρηµατική δραστηριότητα Συµβολή στην άρση των Αδυναµιών % % % % % % ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ Γ ΠΑ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 22

23 Α ΥΝΑΜΙΕΣ Μικρό µέγεθος «εσωτερικής» αγοράς για τις πέραν του τουρισµού οικονοµικές δραστηριότητες Εξάντληση Ορίων Μαζικού Τουρισµού. Μειωµένη ενσωµάτωση Ε&Τ στο παραγωγικό σύστηµα Επιβάρυνση τελικού κόστους προϊόντων λόγω µεταφορικού κόστους Εγκατάλειψη αγροτικής γης και δραστηριότηταςσυρρίκνωση του µεταποιητικού τοµέα Ποιοτικές ελλείψεις σε βασικές υποδοµές Ανεπάρκεια και ελλειµµατικότητα σε υδάτινους πόρους Προβληµατική ακτοπλοϊκή και χερσαία «εσωτερική» συγκοινωνιακή σύνδεση. Οι γενικότερες συνθήκες αποµόνωσης Ανυπαρξία υποδοµών ανάπτυξης υπηρεσιών ΤΠΕ Τα Μικρά Νησιά της Π.Ι.Ν. αντιµετωπίζουν σε υπερθετικό βαθµό τα προβλήµατα που απορρέουν από τη νησιωτικότητα Η ανάπτυξη της τουριστικής δραστηριότητας χωρίς πρόβλεψη για την αντιµετώπιση συνακόλουθων προβληµάτων Η έλλειψη πρόνοιας για τη χωροθέτηση οριοθέτηση οχλουσών ή ειδικών δραστηριοτήτων Σηµαντική υστέρηση του επιπέδου εκπαίδευσης Η εποχικότητα της αγοράς εργασίας ΣΥΝΟΛΟ ΣΤΟΧΩΝ ΑΠ Στόχοι ΑΠ ΑΠ 3: Αειφόρος Ανάπτυξη και ποιότητα ζωής Παρεµβάσεις ολοκληρωµένου χαρακτήρα ηµιουργία περιβαλλοντικής και πολιτιστικής βάσης για την προώθηση της διαφοροποίησης του περιφερειακού συστήµατος Συµβολή στην άρση των Αδυναµιών % % Προστασία περιβάλλοντος % Βελτίωση κοινωνικών υποδοµών (εκπαίδευσης & υγείας) Παρεµβάσεις ολοκληρωµένου χαρακτήρα για υποστήριξη χωρικής συνοχής % % 3% 7% 4% 4% 3% 7% 3% 6% 9% 7% 19% 4% 6% 6% 9% 67 ΣΥΝΟΛΑ ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ Γ ΠΑΡΑ Ο ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΤΕΟ ΣΕΛ. 23

24 Βάσει του ως άνω πίνακα οι Άξονες Προτεραιότητας που Προγράµµατος της Περιφέρειας Ιονίων Νησιών ανταποκρίνονται σε µεγάλο βαθµό στην ικανοποίηση των αναγκών που εστιάζουν στα διαρθρωτικά προβλήµατα των µικρών νησιών, την εποχικότητα της εργασίας, στο χαµηλό εκπαιδευτικό επίπεδο, καθώς και την γενικότερη αποµόνωση της Περιφέρειας. Επιπρόσθετα, το Πρόγραµµα στοχεύει στην αντιµετώπιση των προβληµάτων που εµφανίζει το υφιστάµενο µοντέλο τουριστικής ανάπτυξης, καθώς και οι ποιοτικού χαρακτήρα ελλείψεις σε βασικές υποδοµές. Σε επίπεδο στόχων διαφαίνεται να ενισχύονται στο πλαίσιο του ΑΠ1 η «Αναβάθµιση και συµπλήρωση των περιφερειακών χερσαίων και θαλάσσιων υποδοµών», στο πλαίσιο του ΑΠ2 η «Ενίσχυση επιχειρηµατικής δραστηριότητας για προώθηση ειδικών µορφών τουρισµού» καθώς και η «Ενίσχυση των επιχειρήσεων για τη χρήση νέων τεχνολογιών», ενώ στο πλαίσιο του ΑΠ3 η «Προστασία περιβάλλοντος», καθώς και η «Βελτίωση των κοινωνικών υποδοµών» Ανάλυση της σχέσης και της αλληλοσυµπληρωµατικότητας των προτεραιοτήτων Στην παρούσα ενότητα επιχειρείται η διερεύνηση της εσωτερικής συνοχής του ΠΕΠ και η αποτίµηση της συνέργειας των δράσεων του. Η αξιολόγηση της συνέργειας των δράσεων σηµαίνει την διερεύνηση της συνάφειας και της συνοχής τους και πάνω απ' όλα, τη διερεύνηση του βαθµού σύγκλισης των διάφορων παρεµβάσεων του ΠΕΠ στην κατεύθυνση της επίτευξης των γενικότερων στόχων και προτεραιοτήτων. Σκοπός δηλαδή είναι να εξετασθεί κατά πόσο οι στόχοι του προγράµµατος θα επιτευχθούν, κατά πόσο η συνύπαρξη τους και η αµοιβαία αλληλεπίδραση τους ενισχύει ή µειώνει την αποτελεσµατικότητα τους και τέλος κατά πόσο οι στόχοι είναι συµπληρωµατικοί ή αλληλοσυγκρουόµενοι και µε άλλα λόγια αν το πρόγραµµα είναι συνεκτικό και ολοκληρωµένο. Η µεθοδολογία που χρησιµοποιείται για τον προσδιορισµό της συνέργιας του προγράµµατος, εδράζεται στη µέθοδο που προτείνεται 5 από την Ε.Ε για το συγκεκριµένο πεδίο αξιολόγησης. Η εσωτερική συνέργεια προϋποθέτει τρία συστατικά στοιχεία : οι στόχοι του προγράµµατος να είναι σχετικοί µεταξύ τους (αλληλεξάρτηση των στόχων), οι δράσεις που αναλαµβάνονται να είναι σχετικές µε τους στόχους του προγράµµατος (εσωτερική συνοχή), οι δράσεις να είναι αµοιβαία συµπληρωµατικές στην επίτευξη των στόχων του προγράµµατος (συµπληρωµατικότητα των δράσεων ή των µέτρων). Στη µήτρα αλληλεπίδρασης των στόχων του ΑΠ εξετάζεται το κάθε ξεχωριστό ζευγάρι στόχων για τον προσδιορισµό του µεγέθους (ένταση) της φύσης (θετική / αρνητική) και της µορφής (αµφίδροµη / µονόδροµη) της συνέργειας. Σε κάθε κελί, το οποίο αντιστοιχεί στη σχέση δύο µέτρων, τοποθετείται µια τιµή στην κλίµακα από -2 έως 2. Εδικότερα η κάθε τιµή έχει την εξής σηµασία : 2 : Υψηλό επίπεδο συνέργειας µεταξύ δύο µέτρων 1 : Φανερή συνέργεια µέτριας σηµασίας 0 : Απουσία σχέσεων συνέργειας 5 Βλέπε, MEANS, Handbook Νο 7, "Analysing the Synergy α Cross Impact of Programmes : An Empirical Method", Commission of the European Communities, D.G. XVI/G2 ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 24

25 -1 : Αρνητική συνέργεια µέτριας σηµασίας -2 : Έντονα αρνητική συνέργεια που χρήζει ιδιαίτερης αναφοράς Ως προς την µορφή της η συνέργεια µπορεί να είναι είτε αµφίδροµη είτε µονόδροµη. Μεταξύ δύο στόχων των ΑΠ µπορεί να µην υπάρχει αµοιβαία αλληλεπίδραση. Αυτό το φαινόµενο ονοµάζεται ασσυµετρική συνέργια (asymmetrical synergy). Μπορεί δηλαδή η συνέργεια του Β προς το Α να είναι 2 ενώ η συνέργεια του Α προς το Β να είναι 1. Οι επόµενοι πίνακες που ακολουθούν υπολογίζουν τους συντελεστές συνέργειας για κάθε στόχο σε σχέση µε τους υπόλοιπους στόχους, για κάθε άξονα προτεραιότητας και για το σύνολο του προγράµµατος. Ειδικότερα υπολογίζονται τα ακόλουθα: S+ : άθροισµα θετικών συνεργειών S- : άθροισµα αρνητικών συνεργειών N+ : αριθµός κελλιών όπου εµφανίζονται θετικές συνέργειες Ν- : αριθµός κελλιών όπου εµφανίζονται αρνητικές συνέργειες Με βάση τα δεδοµένα αυτά υπολογίζεται ο συντελεστής συνθετικών συνεργειών από τους ακόλουθους τύπους: C s+ = S+ ( N ) 2 + όπου Cs+ ο σύνθετος συντελεστής θετικών συνεργειών C s = S ( N ) 2 όπου Cs- ο σύνθετος συντελεστής αρνητικών συνεργειών ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 25

26 Πίνακας 4-2: Πίνακας εσωτερικής συνοχής Περιφέρειας Ιονίων Νήσων ΑΠ 1: Υποδοµές και Υπηρεσίες Προσπελασιµότητας ΑΠ 2: Ψηφιακή Σύγκλιση και Επιχειρηµατικότητα ΑΠ 3: Αειφόρος Ανάπτυξη και ποιότητα ζωής ΣΥΝΟΛΟ S+ S- N+ N- Cs+ Cs- Αναβάθµιση και συµπλήρωση των περιφερειακών χερσαίων και θαλάσσιων υποδοµών Βελτίωση των συνθηκών ασφάλειας ηµιουργία συστηµάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας Ενίσχυση επιχειρηµατικής δραστηριότητας για προώθηση ειδικών µορφών τουρισµού Ενίσχυση των επιχειρήσεων για τη χρήση νέων τεχνολογιών Ενθάρρυνση χρήσης καινοτόµων πρακτικών στην επιχειρηµατική δραστηριότητα Παρεµβάσεις ολοκληρωµένου χαρακτήρα ηµιουργία περιβαλλοντικής και πολιτιστικής βάσης για την προώθηση της διαφοροποίησης του περιφερειακού συστήµατος Προστασία περιβάλλοντος Βελτίωση κοινωνικών υποδοµών (εκπαίδευσης & υγείας) Παρεµβάσεις ολοκληρωµένου χαρακτήρα για υποστήριξη χωρικής συνοχής ΑΠ 1: Υποδοµές και Υπηρεσίες Προσπελασιµότητας ΑΠ 2: Ψηφιακή Σύγκλιση και Επιχειρηµατικότητα Αναβάθµιση και συµπλήρωση των περιφερειακών χερσαίων και θαλάσσιων υποδοµών Βελτίωση των συνθηκών ασφάλειας ηµιουργία συστηµάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας Ενίσχυση επιχειρηµατικής δραστηριότητας για προώθηση ειδικών µορφών τουρισµού Ενίσχυση των επιχειρήσεων για τη χρήση νέων τεχνολογιών Ενθάρρυνση χρήσης καινοτόµων πρακτικών στην επιχειρηµατική δραστηριότητα ,75-0, , ,5-0, ,5 ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ Γ ΠΑΡΑ Ο ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΤΕΟ ΣΕΛ. 26

27 ΑΠ 1: Υποδοµές και Υπηρεσίες Προσπελασιµότητας ΑΠ 2: Ψηφιακή Σύγκλιση και Επιχειρηµατικότητα ΑΠ 3: Αειφόρος Ανάπτυξη και ποιότητα ζωής ΣΥΝΟΛΟ S+ S- N+ N- Cs+ Cs- Αναβάθµιση και συµπλήρωση των περιφερειακών χερσαίων και θαλάσσιων υποδοµών Βελτίωση των συνθηκών ασφάλειας ηµιουργία συστηµάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας Ενίσχυση επιχειρηµατικής δραστηριότητας για προώθηση ειδικών µορφών τουρισµού Ενίσχυση των επιχειρήσεων για τη χρήση νέων τεχνολογιών Ενθάρρυνση χρήσης καινοτόµων πρακτικών στην επιχειρηµατική δραστηριότητα Παρεµβάσεις ολοκληρωµένου χαρακτήρα ηµιουργία περιβαλλοντικής και πολιτιστικής βάσης για την προώθηση της διαφοροποίησης του περιφερειακού συστήµατος Προστασία περιβάλλοντος Βελτίωση κοινωνικών υποδοµών (εκπαίδευσης & υγείας) Παρεµβάσεις ολοκληρωµένου χαρακτήρα για υποστήριξη χωρικής συνοχής ΑΠ 3: Αειφόρος Ανάπτυξη και ποιότητα ζωής Παρεµβάσεις ολοκληρωµένου χαρακτήρα ηµιουργία περιβαλλοντικής και πολιτιστικής βάσης για την προώθηση της διαφοροποίησης του περιφερειακού συστήµατος ,75 Προστασία περιβάλλοντος ,67-0,5 Βελτίωση κοινωνικών υποδοµών (εκπαίδευσης & υγείας) Παρεµβάσεις ολοκληρωµένου χαρακτήρα για υποστήριξη χωρικής συνοχής , ,73-0,5 ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ Γ ΠΑΡΑ Ο ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΤΕΟ ΣΕΛ. 27

28 Από την ανάλυση της εσωτερικής συνοχής του ΠΕΠ διαπιστώνονται τα ακόλουθα: - Το πρόγραµµα παρουσιάζει αρκετά υψηλή εσωτερική συνοχή, καθόσον ο συνολικός σύνθετος συντελεστής θετικών συνεργειών ανέρχεται σε 0,73. - Υψηλό σύνθετο συντελεστή θετικών συνεργειών (>=0,75) παρουσιάζουν 7 στόχοι των ΑΠ από τους συνολικά Οι υπόλοιποι τέσσερις (4) στόχοι εµφανίζουν συντελεστή θετικών συνεργειών µικρότερο από τον συνολικό (<=0,67) Αξιολόγηση της καταλληλότητας του «µείγµατος πολιτικής» Το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Ιονίων Νήσων έχει ως στόχο να συµβάλλει στην κάλυψη των εθνικών στρατηγικών στόχων, συµπληρωµατικά µε τα τοµεακά προγράµµατα και µε έµφαση στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες της περιφέρειας. Η στρατηγική του ΠEΠ έχει βασιστεί σε µια σειρά εισροών, οι οποίες αφορούν: Στην ανάλυση της κοινωνικοοικονοµικής κατάστασης της ΠΙΝ. Τα ισχυρά και αδύνατα σηµεία, τις ευκαιρίες και τις απειλές που προκύπτουν από την προηγούµενη ανάλυση. Τις διαπιστωµένες ανάγκες / προτεραιότητες. Στις εθνικές (ΕΣΠΑ, ΕΠΜ) και Ευρωπαϊκές (Στρατηγική Λισσαβόνας και Γκετεµποργκ, ΚΣΚΓ, νέοι Κανονισµοί, κλπ.) πολιτικές. Την αποτίµηση των αποτελεσµάτων προηγούµενων ή υφιστάµενων διαρθρωτικών παρεµβάσεων. Τα ως άνω αποτελούν για την ΠΙΝ τις βασικές κατευθύνσεις για την κατάρτιση της αναπτυξιακής της στρατηγικής, κυρίως στην κατεύθυνση αξιοποίησης των πλεονεκτηµάτων της, αντιµετώπισης των αδυναµιών και ενδεχόµενων απειλών, αλλά παράλληλα στοχεύοντας στην αξιοποίηση των δυνητικών ευκαιριών (βραχυπρόθεσµων ή µακροπρόθεσµων). Ειδικότερα η στρατηγική για την ΠΙΝ για την προγραµµατική περίοδο επιδιώκει να καταστεί η Περιφέρεια ένας διεθνής προορισµός µε χαρακτηριστικά βιώσιµης τουριστικής ανάπτυξης. Βιώσιµη τουριστική ανάπτυξη σηµαίνει ότι το µοντέλο ανάπτυξης µε κεντρική δραστηριότητα την τουριστική, θα πρέπει να είναι περιβαλλοντικά ανεκτό σε µακροπρόθεσµη βάση, καθώς επίσης κοινωνικά αποδεκτό και δίκαιο για τις τοπικές κοινότητες και βέβαια οικονοµικά βιώσιµο. Η στρατηγική αυτή που επιδιώκει την καθιέρωση των Ιόνιων Νησιών ως «διεθνούς προορισµού βιώσιµης τουριστικής ανάπτυξης» στηρίζεται στην επίτευξη πέντε ειδικών στόχων: - Την ανάπτυξη ενεργητικού ρόλου στον ευρύτερο χώρο Αδριατικής & Ιονίου για την εδραίωση της κεντρικότητας. - Την διαφοροποίηση του παραγωγικού συστήµατος για την ενίσχυση της Περιφερειακής Ανταγωνιστικότητας. - Την βελτίωση της ποιότητας ζωής και διαφύλαξη του περιβαλλοντικού πόρου για την τόνωση της περιφερειακής ελκυστικότητας. ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 28

29 - Την βελτίωση της γενικής προσπελασιµότητας για την ενίσχυση της περιφερειακής συνοχής και ανταγωνιστικότητας. - Την προώθηση της «πολικής» και «ενδογενούς» τοπικής ανάπτυξης για την ενίσχυση του δυναµισµού και τη βελτίωση της χωρικής συνοχής της Περιφέρειας Το µείγµα πολιτικής της ΠΙΝ είναι εστιασµένο στην βασική παραγωγική δραστηριότητα της (τουρισµός), µε το σύνολο των υπολοίπων προτεραιοτήτων να επικουρούν προς αυτόν. Το στοιχείο αυτό είναι εξαιρετικά σηµαντικό δεδοµένου ότι τα αποτελέσµατα / επιπτώσεις του στρατηγικού σχεδιασµού (σε ανώτατο επίπεδο, δηλαδή αναπτυξιακού οράµατος) είναι διακριτά και µετρήσιµα. Το µείγµα πολιτικής του Επιχειρησιακού Προγράµµατος έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: - Το µείγµα πολιτικής δεν παρουσιάζει ιδιαίτερες καινοτοµίες ως προς τις αντίστοιχες παρεµβάσεις ΕΤΠΑ της περιόδου , εµφανίζει όµως έντονη διαφοροποίηση στις προτεραιότητες που δίδει. Στην προγραµµατική περίοδο το ΠΕΠ Ιονίων Νήσων απέβλεπε κυρίως στη σύγκλιση - κάλυψη της «απόστασης» - µε την ΕΕ, ειδικότερα µε: o τη βελτίωση των υποδοµών (µεταφορές, υγεία πρόνοια, εκπαίδευση), o την προστασία του περιβάλλοντος (αστικού και ηµιαστικού), o την ενίσχυση του τουριστικού προϊόντος και των λοιπών παραγωγικών δραστηριοτήτων, o την ανάπτυξη της υπαίθρου και την ενίσχυση του ανθρώπινου δυναµικού. Με το παρόν Επιχειρησιακό Πρόγραµµα επιχειρείται ένα ποιοτικό άλµα µε έµφαση στη βιωσιµότητα-αειφορία του συνολικού κοινωνικο-οικονοµικού συστήµατος, συνδυάζοντας πολιτικές πολικής και ενδογενούς ανάπτυξης, µε βασικές αιχµές το περιβάλλον και τον πολιτισµό (ως προστατευόµενα στοιχεία αλλά και ως αξιοποιήσιµους πόρους), τη στροφή προς ένα διαφοροποιηµένο και πιο ποιοτικό παραγωγικό σύστηµα, τον κοινωνικό τοµέα (εκπαίδευση και υγεία), καθώς και την έµφαση στη χωρική συνοχή. - Το Πρόγραµµα δεν αντιµετωπίζει το σχεδιασµό σε µίκρο- επίπεδο (Νοµός), αλλά σε µάκρο (Περιφέρεια), τονίζοντας παράλληλα τη χωρική διάσταση (πόλεις, ύπαιθρος, µικρά νησιά) - Λόγω του µονοταµειακού χαρακτήρα του, το ΕΠ δεν περιλαµβάνει εστιασµένες δράσεις ανάπτυξης του πρωτογενή τοµέα (αλιεία, αγροτική ανάπτυξη), καθώς και ανθρώπινου δυναµικού (πλην κωδικού -69-). - Το ΕΠ προδιαγράφει συγκεκριµένες περιορισµένου χαρακτήρα και περιεχοµένου δράσεις για τα µικρά νησιά µε την µορφή ολοκληρωµένων παρεµβάσεων (στο Γ ΠΕΠ υπήρχε ξεχωριστός Άξονας Παρέµβασης). - Επίσης περιλαµβάνει εξειδίκευση επιµέρους στρατηγικών για µια σειρά τοµέων, όπως ο τουρισµός, το περιβάλλον η καινοτοµία, η υγεία, η εκπαίδευση κλπ Πρέπει να σηµειωθεί ότι στο ΠΕΠ δεν διαφαίνεται µε ξεκάθαρο τρόπο η σύνδεση των στόχων και προτεραιοτήτων του µε δράσεις που θα χρηµατοδοτηθούν από το Ε.Γ.Τ.Α.Α και το ΕΑΤ. Επίσης σε µικρό βαθµό καταγράφεται η συνεκτικότητα του ΕΠ µε τα προγράµµατα που αφορούν το Στόχο 3 «Ευρωπαϊκή Εδαφική Συνεργασία». Αν και σε κάποιες περιπτώσεις γίνεται αναφορά σε δράσεις που αφορούν στην ανάπτυξη της υπαίθρου ή την διασυνοριακή συνεργασία, εντούτοις δεν υπάρχουν συγκεκριµένες προτάσεις / δεσµοί ανάµεσα στους στόχους και τις προτεραιότητες. ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 29

30 Πρέπει να επισηµανθεί ότι µέχρι την περίοδο υποβολής του ΕΠ δεν είχαν ολοκληρωθεί οι απαιτούµενες µελέτες για τις δράσεις Αγροτικής Ανάπτυξης, ενώ δεν είχε ξεκινήσει ουσιαστικά και η διαδικασία σχεδιασµού των ΕΠ του Στόχου Εκτίµηση της συµβολής κάθε προτεραιότητας στους τεθέντες στόχους. Αναφορικά µε τη συσχέτιση των προτεραιοτήτων µε τους στόχους του Προγράµµατος, ο Πίνακας που ακολουθεί παρουσιάζει τη συµβολή κάθε προτεραιότητας στους τεθέντες στόχους. Πίνακας 4-3: Πίνακας συµβολής προτεραιοτήτων στους τεθέντες στόχους Στόχοι Προτεραιότητες Αναβάθµιση και συµπλήρωση των περιφερειακών χερσαίων και θαλάσσιων υποδοµών Βελτίωση των συνθηκών ασφάλειας ηµιουργία συστηµάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας Ενίσχυση επιχειρηµατικής δραστηριότητας για προώθηση ειδικών µορφών τουρισµού Ενίσχυση των επιχειρήσεων για τη χρήση νέων τεχνολογιών Ενθάρρυνση χρήσης καινοτόµων πρακτικών στην επιχειρηµατική δραστηριότητα Παρεµβάσεις ολοκληρωµένου χαρακτήρα ηµιουργία περιβαλλοντικής και πολιτιστικής βάσης για την προώθηση της διαφοροποίησης του περιφερειακού συστήµατος Προστασία περιβάλλοντος Βελτίωση κοινωνικών υποδοµών (εκπαίδευσης & υγείας) Παρεµβάσεις ολοκληρωµένου χαρακτήρα για υποστήριξη χωρικής συνοχής ΑΠ 1: Υποδοµές και Υπηρεσίες Προσπελασιµότητας ΑΠ 2: Ψηφιακή Σύγκλιση και Επιχειρηµατικότητα ΑΠ 3: Αειφόρος Ανάπτυξη και ποιότητα ζωής : αρνητική συµβολή +: θετική συµβολή ++: µεγάλη θετική συµβολή Από τον Πίνακα παρατηρείται ότι µεγάλη θετική συµβολή στο στόχο που αφορά στη βελτίωση των συνθηκών ασφάλειας έχει ο ΑΠ 1, και στους στόχους που αφορούν τις παρεµβάσεις ολοκληρωµένου χαρακτήρα, όσο και σε αυτές που υποστηρίζουν τη χωρική συνοχή, έχει ο ΑΠ 3. Αντίθετα, οι ΑΠ 1 και 2 έχουν αρνητική συµβολή στο στόχο που αφορά στην προστασία του περιβάλλοντος, όπως και ο ΑΠ 3 στο στόχο που αφορά στην αναβάθµιση και συµπλήρωση των περιφερειακών χερσαίων και θαλάσσιων υποδοµών. ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 30

31 4.2.5 Εκτίµηση της επάρκειας των διαθέσιµων πόρων Στην παρούσα φάση ο αξιολογητής δεν έχει τη δυνατότητα ασφαλούς εκτίµησης της επάρκειας των διαθέσιµων πόρων για την ικανοποίηση της στρατηγικής του ΕΠ. Απαιτείται αρχικά να οριστικοποιηθούν οι πόροι που θα διατεθούν από τα τοµεακά προγράµµατα για την κάθε Περιφέρεια και εν συνεχεία να οριστικοποιηθεί η εσωτερική κατανοµή των πόρων (ανά Περιφέρεια) σε επίπεδο πεδίου παρέµβασης (Κωδικοί Στρατηγικής Λισσαβόνας). Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται στοιχεία για την κατανοµή των πόρων ανά θεµατική κατηγορία. Τα στοιχεία αφορούν στην προτεινόµενη κατανοµή των πόρων για τη νέα προγραµµατική περίοδο, καθώς και την σύγκρισή τους µε την αντίστοιχη κατανοµή της προγραµµατικής περιόδου Πίνακας 4-4: Ποσοστιαία Κατανοµή Πόρων ανά Θεµατική Κατηγορία ΠΙΝ Θεµατική Κατηγορία Περίοδος Περίοδος Απόκλιση Επιχειρηµατικότητα - Ανταγωνιστικότητα 8,2% 11% ΚτΠ - Ψηφιακή Σύγκλιση 1,7% -1,1 Ανθρώπινοι Πόροι 10,6% 2,3% -8,3 Μεταφορές - Προσπελασιµότητα 21,8% 19,5% -2,3 Περιβάλλον 15,1% 16,7% 1,6 Εκπαίδευση 8,6% 11% 2,4 Υγεία - Πρόνοια 4,4% 12,1% 7,7 Πολιτισµός 7% 6,9% -0,1 Τουρισµός 10,8% 6,9% -3,9 Αστική Ανάπτυξη 1,8% 5,2% 3,4 Ενδοχώρα - µικρά νησιά 8,3% 8,3% 0 Άλλα 0,6% 1,2% 0,6 Η ανάγνωση του πίνακα οδηγεί στις ακόλουθες ενδεικτικές διαπιστώσεις: Αυξάνονται οι πόροι που αφορούν σε δράσεις προστασίας του περιβάλλοντος. Μειώνονται ποσοστιαία οι πόροι για την ανταγωνιστικότητα, καθώς οι περισσότερες δράσεις θα υλοποιηθούν από τα αντίστοιχα τοµεακά προγράµµατα. Αυξάνονται οι πόροι για την εκπαίδευση και σηµαντικά για την υγεία-πρόνοια. Μειώνονται ποσοστιαία οι πόροι που κατανέµονται σε δράσεις µεταφορικών υποδοµών. Σηµειώνεται ότι για την προγραµµατική περίοδο οι δράσεις αγροτικής ανάπτυξης και αλιείας θα χρηµατοδοτηθούν από τα Πρόγραµµα Αγροτικής Ανάπτυξης και το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Αλιείας. Επίσης, οι δράσεις ανθρώπινου δυναµικού θα υλοποιηθούν από το πρόγραµµα του Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας (ΕΠ Ανάπτυξης Ανθρώπινου υναµικού). ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 31

32 4.3 Εκτίµηση κινδύνων / δυσχερειών Ανάδειξη πιθανών κινδύνων / δυσχερειών κατά την υλοποίηση των στρατηγικών και προτεραιοτήτων που επελέγησαν Οι κίνδυνοι που σχετίζονται µε το ΠΕΠ Ιονίων Νησιών µπορούν να ενταχθούν στις ακόλουθες κατηγορίες: Κίνδυνοι που σχετίζονται µε την καταλληλότητα επιλογής των προτεραιοτήτων και του προτεινόµενου «µίγµατος πολιτικής». Κίνδυνοι που αφορούν τον προγραµµατισµό και την υλοποίηση του ΠΕΠ. Οι παραπάνω κίνδυνοι µπορούν να ταξινοµηθούν στους ακόλουθους τοµείς: Οικονοµικοί κίνδυνοι, π.χ. υποεκτίµηση του κόστους των παρεµβάσεων κατά τη φάση του προγραµµατισµού και κοστολογικές υπερβάσεις κατά τη φάση υλοποίησης. Λειτουργικοί κίνδυνοι, π.χ. αδυναµία και καθυστερήσεις στην ωρίµανση και παρακολούθηση των έργων λόγω υποστελέχωσης και έλλειψης εµπειρίας των Τελικών ικαιούχων. Τεχνολογικοί κίνδυνοι, π.χ. αδυναµία διασφάλισης συµβατότητας και επεκτασιµότητας µεταξύ των υφιστάµενων και των νέων (προς εγκατάσταση) πληροφοριακών συστηµάτων. Σχετικά µε τους κινδύνους σε στρατηγικό επίπεδο, εκτιµάται ότι δεν διαφαίνεται σηµαντικό πρόβληµα, δεδοµένου ότι το επιλεγµένο µίγµα πολιτικής περιορίζει τους κινδύνους και εξυπηρετεί κατά βέλτιστο τρόπο τις προτεραιότητες και τους στόχους των εθνικών και κοινοτικών πολιτικών. Εξαίρεση αποτελεί ο (στην παρούσα φάση) χαµηλός βαθµός διασύνδεσης του ΠΕΠ µε προγράµµατα που θα χρηµατοδοτηθούν από Ε.Γ.Τ.Α.Α και Ε.Α.Τ. Αντίθετα εµφανίζονται σηµαντικοί κίνδυνοι (που κυρίως πηγάζουν από την εµπειρία του προηγούµενου ΠΕΠ) που σχετίζονται µε τον προγραµµατισµό και την υλοποίηση των δράσεων / έργων, οι οποίοι εστιάζονται: Σε πιθανές αστοχίες στον προγραµµατισµό των έργων (χρόνος και κόστος). Καθυστερήσεις στην ωρίµανση των έργων. Καθυστερήσεις κατά την υλοποίηση των έργων λόγω αδυναµίας αποτελεσµατικής παρακολούθησης. Οι παραπάνω κίνδυνοι εντοπίσθηκαν κατά την ανάλυση της υφιστάµενης κατάστασης και µε ανταλλαγή απόψεων µε τα στελέχη των ΕΥ του ΠΕΠ Ιονίων Νήσων. Βασική αιτία των κινδύνων αυτών αποτελεί η σηµαντική υποστελέχωση και έλλειψη εξειδικευµένης εµπειρίας αρκετών εκ των δυνητικών τελικών δικαιούχων σε θέµατα προγραµµατισµού, ωρίµανσης και παρακολούθησης έργων. Η συνολική επίδραση των κινδύνων αυτών δεν είναι εφικτό να εκτιµηθεί στο παρόν στάδιο, συνίσταται δε στην εκτίµηση της πιθανότητας εµφάνισής τους και στην εκτίµηση της επίπτωσής τους (impact) στην πορεία υλοποίησης και την επίτευξη των στόχων του ΠΕΠ Ιονίων Νησιών. Η ανάλυση που προηγήθηκε επεσήµανε µεταξύ άλλων το γεγονός ότι το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα παρουσιάζει πολλά κοινά σηµεία µε το αντίστοιχο Πρόγραµµα της περιόδου ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 32

33 2006. Ο αξιολογητής εκτιµά 6 ότι νέες καινοτόµες παρεµβάσεις του Προγράµµατος αφορούν περίπου το 5% των διατιθέµενων πόρων. Με βάση αυτή την παρατήρηση και λαµβάνοντας υπόψη την εµπειρία των εµπλεκόµενων φορέων (αν και το πρόγραµµα της περιόδου δεν κινείται σε ικανοποιητικούς όρους υλοποίησης), η γενική αίσθηση είναι ότι η στρατηγική και στοχοθεσία του Προγράµµατος θα εφαρµοστεί µε οµαλούς και απρόσκοπτους ρυθµούς. Υπάρχουν ωστόσο ορισµένα σηµεία τα οποία ο αξιολογητής κρίνει απαραίτητο να επισηµάνει: 1. Η προαποφασισµένη αποκλιµάκωση των πόρων επιβάλλει προσκλητήριο ώριµων έργων ώστε να µην υπάρξουν αστοχίες. Σηµαντική στην κατεύθυνση αυτή είναι η εµπειρία της ΕΥ. Προϋπόθεση αποτελεί ο ακριβής σχεδιασµός, η ουσιαστική επικοινωνία της ΕΥ µε τους ικαιούχους και η έγκαιρη προετοιµασία όλων των εµπλεκοµένων. Υπενθυµίζεται ότι ιστορικά το ΠΕΠ Ιονίων Νησιών την περίοδο λόγω καθυστέρησης στην ωρίµανση των έργων απώλεσε σηµαντικούς πόρους. 2. Τα δύο πρώτα έτη υλοποίησης του Επιχειρησιακού Προγράµµατος για την περίοδο συµπίπτουν µε την υλοποίηση του ΠΕΠ Ιονίων Νησιών (ακριβέστερα της υλοποίησης περίπου του 50% του ΠΕΠ ). Αυτό σηµαίνει σηµαντική αύξηση του διαχειριστικού φόρτου, τον οποίο πρέπει να λάβει σοβαρά η ΕΥ προκειµένου να αποφύγει αστοχίες και επιβάλλεται να προσέξει την ικανότητα των ικαιούχων να ανταποκριθούν και στα δύο Προγράµµατα. 3. Είναι σηµαντικό να αποφευχθούν λάθη της προηγούµενης προγραµµατικής περιόδου που έχουν επισηµανθεί και από τις αξιολογήσεις. Ενδεικτικά αναφέρονται: i. η αποφυγή κατακερµατισµού σε µεγάλο αριθµό µικρών έργων, ii. η αποτίµηση της διαχειριστικής ικανότητας των ικαιούχων µε διαφανή κριτήρια σύµφωνα µε τις υποδείξεις του ΥΠ.ΟΙ.Ο για την πιστοποίηση των ικαιούχων, iii. η θεσµική ολοκλήρωση όπου απαιτείται, iv. η ταχεία τακτοποίηση διοικητικών αλλαγών π.χ. ορισµός Ενδιάµεσων Φορέων ιαχείρισης, v. η αποφυγή γιγαντισµού ικαιούχων του Προγράµµατος, vi. η επιτάχυνση των διοικητικών χρόνων Αξιολόγηση της ισορροπίας µεταξύ «ευκολότερων τυποποιηµένων» µέτρων και «επισφαλών» αλλά µε ενδεχοµένως µεγαλύτερες θετικές επιπτώσεις Για την αξιολόγηση της εφικτότητας των προτεινόµενων δράσεων και την αναγνώριση «ευκολότερων» και «επισφαλών» δράσεων, ο ΣΑ τις αποτύπωσε µε τη χρήση χρωµατικής κλίµακας. Ειδικότερα, µε βάση την πορεία δράσεων αντίστοιχου περιεχοµένου κατά την τρέχουσα προγραµµατική περίοδο και την εµπειρία του οι δράσεις διαβαθµίζονται ως ακολούθως: Με λευκό χρώµα οι «ευκολότερες» δράσεις. Με γκρι χρώµα οι δράσεις που ενδεχόµενα να παρουσιάσουν δυσκολίες. Με κίτρινο χρώµα οι δράσεις που θα παρουσιάσουν επισφάλεια. 6 Η εκτίµηση προέρχεται από µία στοιχειώδη υπόθεση κατανοµής των προγραµµατικών πόρων της περιόδου µε βάση τις βαρύτητες κατανοµής της περιόδου Από την άσκηση αυτή καταδεικνύονται αφενός οι νέες δηλ. καινοτόµες παρεµβάσεις της περιόδου και µία πρώτη αθροιστική εικόνα των πόρων που δυνητικά θα δεσµεύσουν ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 33

34 Κατηγορία Ενέργειας ΠΕΠ Ιόνια Νησιά Κατηγ. Σιδηρόδροµοι (16) - Κατηγ. Εθνικές οδοί (22) Κατηγ. Περιφερειακές/τοπικές οδοί (23) Κατηγ. Aερολιµένες (29) - Κατηγ. Λιµένες (30) Κατηγ. Επίγειες θαλάσσιες οδοί (περιφερειακές και τοπικές) (31) - Κατηγ. ραστηριότητες έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης σε Κέντρα ερευνών (01) - Κατηγ. Υποδοµή έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης (02) - Κατηγ. Συνδροµή στην έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη ειδικά σε ΜΜΕ (04) - Επενδύσεις σε επιχειρήσεις που συνδέονται άµεσα µε έρευνα και καινοτοµία (07) - Κατηγ. Επενδύσεις σε επιχειρήσεις που συνδέονται άµεσα µε έρευνα και καινοτοµία (09) - Κατηγ. Άλλες επενδύσεις σε επιχειρήσεις (08) κατηγ Άλλα µέτρα για την προώθηση έρευνας, καινοτοµίας και επιχειρηµατικότητας (9) Κατηγ. Υποδοµή τηλεπικοινωνιών (10) - Τεχνολογίες πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών (11) - Κατηγ. Τεχνολογίες πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών (12) - Υπηρεσίες και εφαρµογές για τον πολίτη (ηλεκτρονική υγεία, ηλεκτρονική διακυβέρνηση ηλεκτρονική εκµάθηση, ηλεκτρονική ενσωµάτωση, κλπ.) (13) Κατηγ. Υπηρεσίες και εφαρµογές για ΜΜΕ (14) Κατηγ. Άλλα µέτρα για την πρόσβαση των ΜΜΕ σε τεχνολογίες πληροφορικής και - τηλεπικοινωνιών (15) Κατηγ. Ανάπτυξη στρατηγικών και συστηµάτων δια βίου εκµάθησης στις επιχειρήσεις (62) - Κατηγ. Εφαρµογή ενεργητικών και προληπτικών µέτρων στην αγορά εργασίας (66) Κατηγ. Ενίσχυση της αυτοαπασχόλησης και της ίδρυσης νέων επιχειρήσεων (68) Κατηγ. Μέτρα για τη βελτίωση της προσβασιµότητας στην εργασία και την ενδυνάµωση της βιώσιµης εργασιακής συµµετοχής και εξέλιξης της γυναίκας (69) Κατηγ. Υποδοµές Υγείας (76) Κατηγ. Άλλες κοινωνικές υποδοµές (79) Κατηγ. Υποδοµές εκπαίδευσης (75) Κατηγ. Υποδοµές φροντίδας παιδιών (77) - Κατηγ. Προστασία και διατήρηση της πολιτιστικής κληρονοµιάς (58) Κατηγ. Ανάπτυξη πολιτιστικών υποδοµών (59) Κατηγ. Συνδροµή στην βελτίωση πολιτιστικών υπηρεσιών (60) Κατηγ. Προώθηση Τόπων Φυσικού Κάλλους (55) - Κατηγ. Προστασία και ανάπτυξη φυσικής κληρονοµιάς.(56) Κατηγ. Συνδροµή στην βελτίωση τουριστικών υπηρεσιών (57) Κατηγ. ιαχείριση οικιακών και βιοµηχανικών αποβλήτων (44) Κατηγ. ιαχείριση και διανοµή ύδατος (πόσιµο νερό) (45) Κατηγ. Επεξεργασία υδάτων (λύµατα) (46) Κατηγ. Πρόληψη κινδύνων (53) - Άλλα µέτρα για την διατήρηση της κατάστασης περιβάλλοντος και την πρόληψη κινδύνων (54) - Κατηγ. Ολοκληρωµένα σχέδια για την αστική και αγροτική αναγέννηση (61) Κατηγ. Ανάπτυξη στρατηγικών και συστηµάτων δια βίου εκµάθησης στις επιχειρήσεις (62) - Κατηγ. Άλλες επενδύσεις σε επιχειρήσεις (08) ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 34

35 5 Εξέταση της συνεκτικότητας της στρατηγικής µε τις εθνικές πολιτικές και τις Κοινοτικές Στρατηγικές Κατευθύνσεις Στο σηµείο αυτό του παραδοτέου, εξετάζεται η συνάφεια της στρατηγικής και των πολιτικών του Επιχειρησιακού Προγράµµατος µε τις πολιτικές της Ε.Ε. και τις Κοινοτικές Στρατηγικές Κατευθύνσεις. Τα ειδικά θέµατα που θα εξεταστούν στην παρούσα ενότητα αποτυπώνουν την συσχέτιση του ΕΠ µε: i. το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ), ii. το Εθνικό Πρόγραµµα Μεταρρυθµίσεων (ΕΠΜ). iii. τις Κοινοτικές Στρατηγικές Κατευθύνσεις iv. τους στόχους της Στρατηγικής της Λισσαβόνας και της Ε.Ε. Για να καταστεί δυνατός ο έλεγχος της συνέπειας της στρατηγικής προς το πλαίσιο αναγκών που υπαγορεύονται από τις εσωτερικές και ευρωπαϊκές ανάγκες, καταρτίζονται ποιοτικές µήτρες συνάφειας 7. Η αποτίµηση της συνάφειας είναι ποιοτική δηλ. εάν κατά την εκτίµηση του αξιολογητή υπάρχει συνάφεια µεταξύ ενός άξονα προτεραιότητας και της πολιτικής αυτό δηλώνεται µε την τιµή 1 ή 2. Σε περίπτωση που η συνάφεια είναι ισχυρή το αντίστοιχο κελί παίρνει την τιµή 2, ενώ σε περίπτωση που η συνάφεια είναι υπαρκτή µεν ασθενής δε, απλά σηµειώνεται 1. Σε περίπτωση που εκτιµάται ανυπαρξία συνάφειας ή σχέσης αυτό δηλώνεται µε 0. Σηµειώνεται, σε ότι αφορά τον ΑΠ 4 «Τεχνική Υποστήριξη Εφαρµογής» έχει οριζόντιο χαρακτήρα καθώς υποστηρίζει και προετοιµάζει ( ιοικητικά και Τεχνικά) τους φορείς/µηχανισµούς για τις δράσεις που χρηµατοδοτούνται από το ΕΠ. Αποτέλεσµα αυτού, είναι ο ΑΠ 4 να έχει άµεση συνάφεια µε όλες τις προτεραιότητες των πολιτικών και για αυτό δεν παρουσιάζεται η συνάφεια του µε τις πολιτικές στους πίνακες που ακολουθούν. 5.1 Αξιολόγηση της συνεκτικότητας του Επιχειρησιακού Προγράµµατος µε Εθνικές και Κοινοτικές πολιτικές και προτεραιότητες και της συνάφειας του µε τις Κοινοτικές Στρατηγικές Κατευθύνσεις Συσχέτιση ΕΠ µε ΕΣΠΑ Σύντοµη παρουσίαση του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (θεµατικές προτεραιότητες) Το ΕΣΠΑ συντέθηκε από το ΥΠΟΙΟ µε στόχο να αποτελέσει ένα πρώτο βασικό κείµενο αναφοράς για την υποστήριξη των εσωτερικών & εξωτερικών διαδικασιών διαβούλευσης και εθνικού αναπτυξιακού προγραµµατισµού. Στα παρακάτω σηµεία γίνεται µια συνοπτική παρουσίαση των θεµατικών προτεραιοτήτων του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς. Μέσω της συνοπτικής αυτής παρουσίασης επιχειρείται στην παρούσα χρονική στιγµή µια πρώτη διάγνωση, σε επίπεδο στρατηγικών προτεραιοτήτων, των τοµέων παρέµβασης, οι οποίοι χρήζουν αναγνώρισης και 7 πρβλ. µεθοδολογία ΜΕANS, Evaluating socio-economic programmes, European Commission, vol.3, 1999 ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 35

36 επίλυσης προβληµάτων συµπληρωµατικότητας και επικαλύψεων σε σχέση µε τους βασικές στρατηγικές προτεραιότητες του ΕΠ. Ειδικότερα oι βασικοί στρατηγικοί στόχοι του ΕΣΠΑ για την περίοδο είναι: Στρατηγικός στόχος 1: Επένδυση στον παραγωγικό τοµέα της οικονοµίας Στρατηγικός στόχος 2: Κοινωνία της γνώσης και καινοτοµία Στρατηγικός στόχος 3: Απασχόληση και Κοινωνική Συνοχή Στρατηγικός στόχος 4: Θεσµικό Περιβάλλον Στρατηγικός στόχος 5: Ελκυστικότητα της Ελλάδας και των Περιφερειών, ως τόπο επενδύσεων, εργασίας και διαβίωσης. Για κάθε έναν από τους προαναφερθέντες στόχους παρουσιάζεται µια πρωταρχική λίστα γενικών στόχων που προβλέπονται για την επίτευξη των στόχων του σχεδίου. Στα παρακάτω σηµεία παρουσιάζονται οι άξονες προτεραιότητας του ΕΣΠΑ. Οι άξονες αυτοί (στρατηγικοί στόχοι), καθώς και µία πρώτη παράθεση των γενικών στόχων τους έχουν ως εξής: Στρατηγικός στόχος 1: Επένδυση στον παραγωγικό τοµέα της οικονοµίας Ο στρατηγικός στόχος περιλαµβάνει τους εξής γενικούς στόχους: - Γενικός στόχος 1: Η αύξηση της εξωστρέφειας και των εισροών Ξένων Άµεσων Επενδύσεων. Ο γενικός στόχος επιδιώκει στη στοχευµένη προσέλκυση επενδυτών, τη βελτίωση της εξωστρέφειας του ελληνικού παραγωγικού συστήµατος, την αξιοποίηση του πλεονεκτήµατος της χώρας ως πύλης πρόσβασης στην ευρύτερη περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης. και την εδραίωση της χώρας ως διεθνές επιχειρηµατικό και οικονοµικό κέντρο. - Γενικός στόχος 2: Η ανάπτυξη της επιχειρηµατικότητας και η αύξηση της παραγωγικότητας. Ο γενικός στόχος εξειδικεύεται περαιτέρω στην τόνωση της προδιάθεσης για επιχειρηµατικότητα, στη µετατόπιση από την επιχειρηµατικότητα ανάγκης στην εταιρική επιχειρηµατικότητα, υψηλών δυνατοτήτων, στη στήριξη της καινοτοµικής επιχειρηµατικότητας σε τοµείς µε ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα και στην προώθηση της επιχειρηµατικής διάστασης στην προστασία και διαχείριση του περιβάλλοντος. - Γενικός στόχος 3: Η διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος της χώρας. Ο γενικός στόχος εξειδικεύεται περαιτέρω στον εµπλουτισµό και στην προβολή του τουριστικού προϊόντος της χώρας Στρατηγικός στόχος 2: Κοινωνία της Γνώσης και Καινοτοµία Κύριος αναπτυξιακός στόχος του άξονα προτεραιότητας είναι η ανάπτυξη ενός ολοκληρωµένου προγράµµατος για την Κοινωνία της Γνώσης µέσω της ουσιαστικής προώθησης και ενίσχυσης της Εθνικής Στρατηγικής Έρευνας και Τεχνολογίας αλλά και της Εθνικής Στρατηγικής για την Ψηφιακή Σύγκλιση. Οι βασικές κατευθύνσεις πολιτικής της προτεραιότητας αυτής, είναι οι ακόλουθες: - Γενικός στόχος 4: Η βελτίωση της ποιότητας και της έντασης των επενδύσεων στο ανθρώπινο κεφάλαιο για την αναβάθµιση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήµατος. Ο γενικός στόχος εξειδικεύεται περαιτέρω στην επένδυση στο µέλλον, προώθηση των µεταρρυθµίσεων στο εκπαιδευτικό σύστηµα και βελτίωση της πρόσβασης και του επιπέδου των βασικών δεξιοτήτων όλων, στην ενίσχυση της δια βίου µάθησης, στην αντιµετώπιση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου µε την καταπολέµηση της ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 36

37 σχολικής αποτυχίας και διαρροής και τέλος στη βελτίωση της ποιότητας και της ελκυστικότητας της επαγγελµατικής εκπαίδευσης και κατάρτισης - Γενικός στόχος 5: Η ενίσχυση της Έρευνας, Τεχνολογίας και η προώθηση της Καινοτοµίας σε όλους τους κλάδους ως βασικό παράγοντα αναδιάρθρωσης της ελληνικής οικονοµίας και µετάβασης στην οικονοµία της γνώσης. Ο γενικός στόχος εξειδικεύεται περαιτέρω: στην παραγωγή νέας γνώσης σε τοµείς προτεραιότητας, που ενδιαφέρουν τον παραγωγικό ιστό της χώρας και υπηρετούν ασκούµενες πολιτικές σε διάφορους τοµείς, στη µετατροπή της γνώσης σε καινοτοµικά προϊόντα, διαδικασίες και υπηρεσίες και στην υποβοήθηση της µεταφοράς τεχνολογίας-τεχνογνωσίας προς τις επιχειρήσεις και ειδικότερα τις ΜΜΕ, στην προώθηση της εξωστρέφειας µέσω της ευρωπαϊκής και διεθνούς συνεργασίας στον τοµέα της ΕΤΑ, και στην οριζόντια δράση για το ανθρώπινο δυναµικό στον τοµέα της έρευνας, της τεχνολογίας και της καινοτοµίας - Γενικός στόχος 6: Η ψηφιακή σύγκλιση της χώρας µε την ενσωµάτωση και τη συστηµατική χρήση των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών (ΤΠΕ) στους τοµείς κοινωνικής και οικονοµικής δραστηριοποίησης. Ο γενικός στόχος εξειδικεύεται περαιτέρω: στη βελτίωση της παραγωγικότητας µέσω της χρήσης των ΤΠΕ και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής µε τη χρήση των ΤΠΕ. Στρατηγικός Στόχος 3 Απασχόληση και κοινωνική συνοχή Βασικοί στόχοι του ΑΠ είναι : - Γενικός στόχος 7: Ενίσχυση της προσαρµοστικότητας των εργαζόµενων και των επιχειρήσεων. Ο γενικός στόχος εξειδικεύεται στους εξής ειδικούς: Εφαρµογή του Εθνικού Συστήµατος Σύνδεσης της Επαγγελµατικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης µε την Απασχόληση, Βελτίωση της ποιότητας και της παραγωγικότητας της εργασίας και Ενίσχυση της προσαρµοστικότητας των επιχειρήσεων - Γενικός στόχος 8: ιευκόλυνση της πρόσβασης στην απασχόληση. Αφορά στη δηµιουργία περισσότερων και ποιοτικότερων θέσεων απασχόλησης προσβάσιµων σε όλους. Ο γενικός στόχος εξειδικεύεται περαιτέρω: ιεύρυνση, αναδιοργάνωση και βελτίωση της αποτελεσµατικότητας των ενεργητικών πολιτικών στην αγορά εργασίας, Ενίσχυση της απασχόλησης των νέων και των γυναικών και προώθηση της ισότιµης πρόσβασης και εξέλιξής τους στην αγορά εργασίας, Ενεργοποίηση τουλάχιστον 25% των µακροπρόθεσµα ανέργων και µείωση των εισροών στην µακροχρόνια ανεργία, Αύξηση των δηµιουργούµενων βιώσιµων επιχειρήσεων από αυτοαπασχολούµενους, ιδιαίτερα νέους ανέργους και τέλος Εκσυγχρονισµός και αναβάθµιση των δοµών και των συστηµάτων της αγοράς εργασίας για την εξυπηρέτηση του πολίτη - Γενικός στόχος 9: Προώθηση της Κοινωνικής Ενσωµάτωσης. Στόχος είναι η διασφάλιση της ισότιµης πρόσβασης όλων στην αγορά εργασίας και η πρόληψη των φαινόµενων περιθωριοποίησης και αποκλεισµού. - Γενικός στόχος 10: Θεµελίωση ενός αποδοτικού και οικονοµικά βιώσιµου συστήµατος Υγείας, που θα προσφέρει ποιοτικές και εξατοµικευµένες υπηρεσίες στους πολίτες και θα εστιάζει στη συνεχή βελτίωση των υπηρεσιών πρόληψης και φροντίδας. Στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής για την Υγεία, οι ειδικοί στόχοι του ΕΣΠΑ για τον τοµέα της υγείας αναπτύσσονται ως εξής: Ανάπτυξη του δικτύου της Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας και της ηµόσιας Υγείας και Βελτίωση της ανταποκρισιµότητας της ευτεροβάθµιας φροντίδας υγείας και της ποιότητας των παρεχόµενων υπηρεσιών, Προώθηση της Πληροφορικής Τεχνολογίας και των e-υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής αλληλεγγύης - ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 37

38 Ολοκλήρωση της πολιτικής εισαγωγής ψηφιακής τεχνολογίας και µεταρρύθµιση στην ψυχική υγεία και ανάπτυξη πολιτικών επανένταξης. - Γενικός στόχος 11: Η ανάδειξη του οικονοµικού, κοινωνικού και αναπτυξιακού χαρακτήρα των θεµάτων ισότητας των φύλων, µε την άµεση σύνδεσή τους µε τις κυρίαρχες εθνικές πολιτικές προτεραιότητες (ανάπτυξη απασχόληση κοινωνική συνοχή). Η πολιτική ισότητας στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ βασίζεται στη «διπλή» προσέγγιση: Προώθησης εξειδικευµένων - στοχευµένων µέτρων υποστήριξης των γυναικών («θετικές δράσεις») και στην Αποτελεσµατικότερη προσαρµογή της διάστασης του φύλου στις τοµεακές και περιφερειακές πολιτικές όλων των προτεραιοτήτων του ΕΣΠΑ. Στρατηγικός Στόχος 4 Θεσµικό περιβάλλον Στόχο του ΑΠ (Γενικός Στόχος 12) αποτελεί η βελτίωση της αποτελεσµατικότητας, της αποδοτικότητας και εν γένει του κόστους λειτουργίας των δηµοσίων υπηρεσιών, καθιστώντας τη δηµόσια διοίκηση φιλικότερη, ταχύτερη, ευέλικτη και οικονοµικότερη, διευκολύνοντας την επιχειρηµατική δράση και συµβάλλοντας στην αναβάθµιση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Στο πλαίσιο αυτό έµφαση θα δοθεί σε: βελτίωση της ποιότητας των δηµόσιων πολιτικών και ενίσχυση της ανοιχτής διοίκησης, εκσυγχρονισµός του θεσµικού πλαισίου ρύθµισης της δηµόσιας δράσης και των δοµών και διαδικασιών λειτουργίας των δηµοσίων υπηρεσιών, ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναµικού της ηµόσιας ιοίκησης, και στη δηµιουργία µηχανισµών υποστήριξης της εφαρµογής. Στρατηγικός Στόχος 5 Ελκυστικότητα της Ελλάδας και των Περιφερειών ως τόπο επενδύσεων, εργασίας και διαβίωσης. Ειδικά στην Ελλάδα µε τα συγκεκριµένα ευνοϊκά κλιµατολογικά & γεωµορφολογικά δεδοµένα (ακτές, νησιωτικός χώρος, υψηλή βιοποικιλότητα κλπ), το Περιβάλλον αποτελεί σηµαντικό «οικονοµικό απόθεµα», το οποίο χρήζει προστασίας, αναβάθµισης και ορθολογικής διαχείρισης. Με στόχο τη διατήρηση και την προστασία του περιβάλλοντος δοµήθηκαν οι παρακάτω προτεραιότητες: - Γενικός στόχος 13: Η ανάπτυξη και ο εκσυγχρονισµός των φυσικών υποδοµών και των συναφών υπηρεσιών του συστήµατος µεταφορών της χώρας. Ο γενικός στόχος εξειδικεύεται περαιτέρω: στην αντιµετώπιση των ασυνεχειών στα διευρωπαϊκά δίκτυα µεταφορών, στην ανάπτυξη συνδυασµένων µεταφορών και την ενίσχυση της διατροπικότητας του συστήµατος µεταφορών, στη σύνδεση των περιοχών της χώρας µε τα διευρωπαϊκά δίκτυα µεταφορών, στην ανάπτυξη και επέκταση των αστικών µεταφορών, στην αναβάθµιση υποδοµών, στην προώθηση θεσµικών και οργανωτικών παρεµβάσεων. - Γενικός στόχος 14: Ο ασφαλής ενεργειακός εφοδιασµός της χώρας µε γνώµονα την αειφορία. Ο γενικός στόχος εξειδικεύεται περαιτέρω: στην ολοκλήρωση και τον εκσυγχρονισµό του ηλεκτρικού δικτύου της χώρας, στη µείωση της εξάρτησης της χώρας από το πετρέλαιο µε τρόπο φιλικό προς το περιβάλλον. - Γενικός στόχος 15: Η αειφόρος διαχείριση του Περιβάλλοντος. Ο γενικός στόχος εξειδικεύεται περαιτέρω: στην ορθολογική διαχείριση των εδαφικών συστηµάτων, στην διαχείριση των Υδατικών Πόρων και την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, στην εξασφάλιση και διατήρηση της ποιότητας του ατµοσφαιρικού και του ακουστικού περιβάλλοντος, στην αντιµετώπιση της κλιµατικής αλλαγής, στη διαχείριση κινδύνου, στην αειφόρο διαχείριση φυσικού περιβάλλοντος. ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 38

39 - Γενικός στόχος 16: Η άσκηση αποτελεσµατικής περιβαλλοντικής πολιτικής. Ο γενικός στόχος εξειδικεύεται περαιτέρω: στη βελτίωση του σχεδιασµού και της εφαρµογής της περιβαλλοντικής πολιτικής, στην ενεργοποίηση της κοινωνίας των πολιτών στα θέµατα περιβαλλοντικής προστασίας - Γενικός στόχος 17: Ανάδειξη του Πολιτισµού ως ζωτικού παράγοντα της οικονοµικής ανάπτυξης της χώρας, δίνοντας ως προτεραιότητα: στην ενίσχυση των πολιτιστικών υποδοµών της χώρας και στην τόνωση της ζήτησης στον τοµέα του Πολιτισµού Σύντοµη παρουσίαση του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (χωρικές προτεραιότητες) Η στρατηγική ανάπτυξης της χώρας ολοκληρώνεται µε τη χωρική της διάσταση και µε την εισαγωγή στον προβληµατισµό συγκεκριµένων στοιχείων, που προκύπτουν από τη θεώρηση της γεωγραφικής - φυσικής διάστασης του χώρου. Η εξισορροπηµένη και αειφόρος χωρική ανάπτυξη φιλοδοξεί να ικανοποιήσει ταυτόχρονα στόχους, που συνδέονται άρρηκτα µε την οικονοµία, την κοινωνία και το περιβάλλον. Η χωρική ανάπτυξη επιπλέον αποσκοπεί στον εµπλουτισµό του προβληµατισµού που συνάγεται από τη περιφερειακή και θεµατική θεώρηση µε πρόσθετα στοιχεία, τα οποία θα συµβάλλουν στη διαµόρφωση προτεραιοτήτων, στην ιεράρχησή τους, καθώς και στην εξειδίκευση δράσεων συγκεκριµένων πολιτικών, που µε τον τρόπο αυτό θα καταστούν αποτελεσµατικότερες. Επίσης, µέσα από τον εξειδικευµένο προβληµατισµό της χωρικής διάστασης, µπορούν να συναχθούν συµπεράσµατα ιδιαίτερα χρήσιµα για την αντιµετώπιση µε ολοκληρωµένο τρόπο των προβληµάτων, που αντιµετωπίζουν συγκεκριµένα χωρικά σύνολα. Επισηµαίνονται τρεις στόχοι άµεσα συνδεδεµένοι µε το χώρο, οι οποίοι και προσδιορίζουν το περιεχόµενο της χωρικής ανάπτυξης: η ανάπτυξη ενός ισόρροπου και πολυκεντρικού αστικού συστήµατος και µιας νέας σχέσης πόλης υπαίθρου, η εξασφάλιση της ισότητας πρόσβασης στις υποδοµές και στη γνώση, καθώς και η αειφόρος ανάπτυξη, ορθολογική διαχείριση και η προστασία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς. Οι συνιστώσες της χωρικής διάστασης του αναπτυξιακού προγραµµατισµού αφορούν σε συγκεκριµένα χωρικά σύνολα: Βιώσιµη αστική ανάπτυξη, Ανάπτυξη της υπαίθρου, δηλ. ανάπτυξη των ορεινών περιοχών, ανάπτυξη των νησιωτικών περιοχών και των αγροτικών περιοχών και των περιοχών που συνδέονται µε την αλιεία, ιασυνοριακή, διακρατική και διαπεριφερειακή συνεργασία (Στόχος 3). Στους πίνακες που ακολουθούν παρουσιάζεται η σχετική συνάφεια της πρότασης της ΠΙΝ, τόσο µε τις θεµατικές, όσο και µε τις χωρικές προτεραιότητές του. ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 39

40 Πίνακας 5-1: Συνάφεια Ιονίων Νήσων µε τις Θεµατικές Προτεραιότητες ΕΣΠΑ ΑΠ: Υποδοµές και Υπηρεσίες Προσπελασιµότητας ΑΠ: Ψηφιακή Σύγκλιση και Επιχειρηµατικότητα ΑΠ: Αειφόρος Ανάπτυξη και ποιότητα ζωής Η αναβάθµιση και συµπλήρωση των περιφερειακών χερσαίων και θαλάσσιων υποδοµών τοπικής εµβέλειας Η δηµιουργία συνθηκών ασφάλειας και συστηµάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας Η ενίσχυση της επιχειρηµατικής δραστηριότητας µε την προώθηση ειδικών µορφών τουρισµού, την ενσωµάτωση προτύπων ποιότητας και γενικά την επέκταση και τον εκσυγχρονισµό της Η ενίσχυση των επιχειρήσεων για την εισαγωγή νέων τεχνολογιών Η ενθάρρυνση για την ενσωµάτωση καινοτόµων πρακτικών και αντιλήψεων στην επιχειρηµατική δραστηριότητα Ο εµπλουτισµός παρεµβάσεων ολοκληρωµένου χαρακτήρα για την υποστήριξη της χωρικής συνοχής ηµιουργία της απαραίτητης (περιβαλλοντικής, πολιτιστικής κ.ά.) βάσης για την προώθηση της διαφοροποίησης του περιφερειακού συστήµατος Προώθηση του χωρικού σχεδιασµού Προώθηση της προστασίας του φυσικού κυρίως περιβάλλοντος Ποιοτική και ποσοτική βελτίωση των κοινωνικών υποδοµών Υλοποίηση παρεµβάσεων ολοκληρωµένου χαρακτήρα για την υποστήριξη της χωρικής συνοχής Η βελτίωση της διαβίωσης ευπαθών κοινωνικών οµάδων ΣΥΝΟΛΟ ΣΤΟΧΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΕΣΠΑ Επένδυση στον παραγωγικό τοµέα της ς οικονοµίας ΓΣ1: Η αύξηση της εξωστρέφειας και των εισροών Ξένων Άµεσων Επενδύσεων 2 2 ΓΣ 2: Η ανάπτυξη της επιχειρηµατικότητας και η αύξηση της παραγωγικότητας ΓΣ3: Η διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος της χώρας Κοινωνία της Γνώσης και Καινοτοµία ΓΣ 4: Η βελτίωση της ποιότητας και της έντασης των επενδύσεων στο ανθρώπινο κεφάλαιο για την αναβάθµιση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήµατος ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ Γ ΠΑ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 40

41 ΑΠ: Υποδοµές και Υπηρεσίες Προσπελασιµότητας ΑΠ: Ψηφιακή Σύγκλιση και Επιχειρηµατικότητα ΑΠ: Αειφόρος Ανάπτυξη και ποιότητα ζωής Η αναβάθµιση και συµπλήρωση των περιφερειακών χερσαίων και θαλάσσιων υποδοµών τοπικής εµβέλειας Η δηµιουργία συνθηκών ασφάλειας και συστηµάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας Η ενίσχυση της επιχειρηµατικής δραστηριότητας µε την προώθηση ειδικών µορφών τουρισµού, την ενσωµάτωση προτύπων ποιότητας και γενικά την επέκταση και τον εκσυγχρονισµό της Η ενίσχυση των επιχειρήσεων για την εισαγωγή νέων τεχνολογιών Η ενθάρρυνση για την ενσωµάτωση καινοτόµων πρακτικών και αντιλήψεων στην επιχειρηµατική δραστηριότητα Ο εµπλουτισµός παρεµβάσεων ολοκληρωµένου χαρακτήρα για την υποστήριξη της χωρικής συνοχής ηµιουργία της απαραίτητης (περιβαλλοντικής, πολιτιστικής κ.ά.) βάσης για την προώθηση της διαφοροποίησης του περιφερειακού συστήµατος Προώθηση του χωρικού σχεδιασµού Προώθηση της προστασίας του φυσικού κυρίως περιβάλλοντος Ποιοτική και ποσοτική βελτίωση των κοινωνικών υποδοµών Υλοποίηση παρεµβάσεων ολοκληρωµένου χαρακτήρα για την υποστήριξη της χωρικής συνοχής Η βελτίωση της διαβίωσης ευπαθών κοινωνικών οµάδων ΣΥΝΟΛΟ ΣΤΟΧΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΕΣΠΑ ΓΣ 5: Η ενίσχυση της Έρευνας, Τεχνολογίας και η προώθηση της Καινοτοµίας σε όλους τους κλάδους ως βασικού παράγοντα αναδιάρθρωσης της ελληνικής οικονοµίας και µετάβασης στην οικονοµία της γνώσης ΓΣ 6: Η ψηφιακή σύγκλιση της χώρας µε την ενσωµάτωση και τη συστηµατική χρήση των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών (ΤΠΕ) στους τοµείς κοινωνικής και οικονοµικής δραστηριοποίησης Απασχόληση και κοινωνική συνοχή ΓΣ 7: Ενίσχυση της προσαρµοστικότητας των εργαζόµενων και των επιχειρήσεων 0 ΓΣ 8: ιευκόλυνση της πρόσβασης στην απασχόληση ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ Γ ΠΑΡΑ Ο ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΤΕΟ ΣΕΛ. 41

42 ΑΠ: Υποδοµές και Υπηρεσίες Προσπελασιµότητας ΑΠ: Ψηφιακή Σύγκλιση και Επιχειρηµατικότητα ΑΠ: Αειφόρος Ανάπτυξη και ποιότητα ζωής Η αναβάθµιση και συµπλήρωση των περιφερειακών χερσαίων και θαλάσσιων υποδοµών τοπικής εµβέλειας Η δηµιουργία συνθηκών ασφάλειας και συστηµάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας Η ενίσχυση της επιχειρηµατικής δραστηριότητας µε την προώθηση ειδικών µορφών τουρισµού, την ενσωµάτωση προτύπων ποιότητας και γενικά την επέκταση και τον εκσυγχρονισµό της Η ενίσχυση των επιχειρήσεων για την εισαγωγή νέων τεχνολογιών Η ενθάρρυνση για την ενσωµάτωση καινοτόµων πρακτικών και αντιλήψεων στην επιχειρηµατική δραστηριότητα Ο εµπλουτισµός παρεµβάσεων ολοκληρωµένου χαρακτήρα για την υποστήριξη της χωρικής συνοχής ηµιουργία της απαραίτητης (περιβαλλοντικής, πολιτιστικής κ.ά.) βάσης για την προώθηση της διαφοροποίησης του περιφερειακού συστήµατος Προώθηση του χωρικού σχεδιασµού Προώθηση της προστασίας του φυσικού κυρίως περιβάλλοντος Ποιοτική και ποσοτική βελτίωση των κοινωνικών υποδοµών Υλοποίηση παρεµβάσεων ολοκληρωµένου χαρακτήρα για την υποστήριξη της χωρικής συνοχής Η βελτίωση της διαβίωσης ευπαθών κοινωνικών οµάδων ΣΥΝΟΛΟ ΣΤΟΧΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΕΣΠΑ ΓΣ 9: Προώθηση της Κοινωνικής Ενσωµάτωσης 2 2 ΓΣ 10: Θεµελίωση ενός αποδοτικού και οικονοµικά βιώσιµου συστήµατος Υγείας, που θα προσφέρει ποιοτικές και εξατοµικευµένες υπηρεσίες στους πολίτες και θα εστιάζει στη συνεχή βελτίωση των υπηρεσιών πρόληψης και φροντίδας 2 2 ΓΣ 11: Η ανάδειξη του οικονοµικού, κοινωνικού και αναπτυξιακού χαρακτήρα των θεµάτων ισότητας των φύλων, µε την άµεση σύνδεσή τους µε τις κυρίαρχες εθνικές πολιτικές προτεραιό-τητες (ανάπτυξη - απασχόληση - κοινωνική συνοχή) 2 2 Θεσµικό περιβάλλον ΓΣ 12: Η βελτίωση της ποιότητας των δηµόσιων πολιτικών και η αποτελεσµατική εφαρµογή τους για την αναβάθµιση της ποιότητας ζωής των πολιτών και τη διευκόλυνση της επιχειρηµατικής δράσης 0 ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ Γ ΠΑΡΑ Ο ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΤΕΟ ΣΕΛ. 42

43 ΑΠ: Υποδοµές και Υπηρεσίες Προσπελασιµότητας ΑΠ: Ψηφιακή Σύγκλιση και Επιχειρηµατικότητα ΑΠ: Αειφόρος Ανάπτυξη και ποιότητα ζωής Η αναβάθµιση και συµπλήρωση των περιφερειακών χερσαίων και θαλάσσιων υποδοµών τοπικής εµβέλειας Η δηµιουργία συνθηκών ασφάλειας και συστηµάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας Η ενίσχυση της επιχειρηµατικής δραστηριότητας µε την προώθηση ειδικών µορφών τουρισµού, την ενσωµάτωση προτύπων ποιότητας και γενικά την επέκταση και τον εκσυγχρονισµό της Η ενίσχυση των επιχειρήσεων για την εισαγωγή νέων τεχνολογιών Η ενθάρρυνση για την ενσωµάτωση καινοτόµων πρακτικών και αντιλήψεων στην επιχειρηµατική δραστηριότητα Ο εµπλουτισµός παρεµβάσεων ολοκληρωµένου χαρακτήρα για την υποστήριξη της χωρικής συνοχής ηµιουργία της απαραίτητης (περιβαλλοντικής, πολιτιστικής κ.ά.) βάσης για την προώθηση της διαφοροποίησης του περιφερειακού συστήµατος Προώθηση του χωρικού σχεδιασµού Προώθηση της προστασίας του φυσικού κυρίως περιβάλλοντος Ποιοτική και ποσοτική βελτίωση των κοινωνικών υποδοµών Υλοποίηση παρεµβάσεων ολοκληρωµένου χαρακτήρα για την υποστήριξη της χωρικής συνοχής Η βελτίωση της διαβίωσης ευπαθών κοινωνικών οµάδων ΣΥΝΟΛΟ ΣΤΟΧΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΕΣΠΑ Ελκυστικότητα της Ελλάδας και των Περιφερειών ως τόπου επενδύσεων, εργασίας και διαβίωσης ΓΣ 13: Η ανάπτυξη και ο εκσυγχρονισµός των φυσικών υποδοµών και των συναφών υπηρεσιών του συστήµατος µεταφορών της χώρας ΓΣ 14: Ο ασφαλής ενεργειακός εφοδιασµός της χώρας µε γνώµονα την αειφορία 0 ΓΣ 15: Η αειφόρος διαχείριση του Περιβάλλοντος ΓΣ 16: Η άσκηση αποτελεσµατικής περιβαλλοντικής πολιτικής 1 1 ΓΣ 17: Ανάδειξη του Πολιτισµού ως ζωτικού παράγοντα της οικονοµικής ανάπτυξης της χώρας ΣΥΝΟΛΑ ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ Γ ΠΑΡΑ Ο ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΤΕΟ ΣΕΛ. 43

44 Πίνακας 5-2: Συνάφεια Ιονίων Νήσων µε Χωρικές Προτεραιότητες ΕΣΠΑ ΑΠ: Υποδοµές και Υπηρεσίες Προσπελασιµότητας ΑΠ: Ψηφιακή Σύγκλιση και Επιχειρηµατικότητα ΑΠ: Αειφόρος Ανάπτυξη και ποιότητα ζωής Η αναβάθµιση και συµπλήρωση των περιφερειακών χερσαίων και θαλάσσιων υποδοµών τοπικής εµβέλειας Η δηµιουργία συνθηκών ασφάλειας και συστηµάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας Η ενίσχυση της επιχειρηµατικής δραστηριότητας µε την προώθηση ειδικών µορφών τουρισµού, την ενσωµάτωση προτύπων ποιότητας και γενικά την επέκταση και τον εκσυγχρονισµό της Η ενίσχυση των επιχειρήσεων για την εισαγωγή νέων τεχνολογιών Η ενθάρρυνση για την ενσωµάτωση καινοτόµων πρακτικών και αντιλήψεων στην επιχειρηµατική δραστηριότητα Ο εµπλουτισµός παρεµβάσεων ολοκληρωµένου χαρακτήρα για την υποστήριξη της χωρικής συνοχής ηµιουργία της απαραίτητης (περιβαλλοντικής, πολιτιστικής κ.ά.) βάσης για την προώθηση της διαφοροποίησης του περιφερειακού συστήµατος Προώθηση του χωρικού σχεδιασµού Προώθηση της προστασίας του φυσικού κυρίως περιβάλλοντος Ποιοτική και ποσοτική βελτίωση των κοινωνικών υποδοµών Υλοποίηση παρεµβάσεων ολοκληρωµένου χαρακτήρα για την υποστήριξη της χωρικής συνοχής Η βελτίωση της διαβίωσης ευπαθών κοινωνικών οµάδων ΣΥΝΟΛΟ ΣΤΟΧΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΕΣΠΑ ΧΩΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΕΣΠΑ ΧΠ 1: Βιώσιµη αστική ανάπτυξη ΧΠ 2: Ανάπτυξη της Υπαίθρου ΧΠ 3: ιασυνοριακή, διακρατική και διαπεριφερειακή συνεργασία (Στόχος 3) ΣΥΝΟΛΑ ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ Γ ΠΑΡΑ Ο ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΤΕΟ ΣΕΛ. 44

45 Ευρήµατα Αναφορικά µε τη συνέπεια της πρότασης ΕΠ Ιονίων Νήσων µε το ΕΣΠΑ Οι Πίνακες 5-1 και 5-2 παρουσιάζουν τη συνάφεια των στόχων των Αξόνων Προτεραιότητας της πρότασης της ΠΙΝ µε τις θεµατικές και χωρικές προτεραιότητες του ΕΣΠΑ. ιαπιστώνονται τα εξής: - Σε γενικές γραµµές οι στόχοι των ΑΠ των Ιονίων Νήσων παρουσιάζουν ικανοποιητικό βαθµό συνάφειας µε τους στόχους του ΕΣΠΑ, όλες οι πολιτικές/γενικοί στόχοι προωθούνται τουλάχιστον από ένα στόχο από τους ΑΠ του Προγράµµατος, εκτός από τις πολιτικές «ΓΣ 7: Ενίσχυση της προσαρµοστικότητας των εργαζόµενων και των επιχειρήσεων», «ΓΣ 12: Βελτίωση της ποιότητας των δηµόσιων πολιτικών και η αποτελεσµατική εφαρµογή τους για την αναβάθµιση της ποιότητας ζωής των πολιτών και τη διευκόλυνση της επιχειρηµατικής δράσης» και «ΓΣ 14: Ο ασφαλής ενεργειακός εφοδιασµός της χώρας µε γνώµονα την αειφορία». - Οι πολιτικές που έχουν συνάφεια µε το µεγαλύτερο ποσοστό των ΑΠ είναι αυτές που εστιάζουν στην «Επένδυση στον παραγωγικό τοµέα της οικονοµίας» και στην «Ελκυστικότητα της Ελλάδας και των Περιφερειών ως τόπου επενδύσεων, εργασίας και διαβίωσης». - Οι στόχοι των ΑΠ του Προγράµµατος που παρουσιάζουν υψηλό βαθµό συνάφειας µε τους ΓΣ του ΕΣΠΑ είναι, κατά κύριο λόγο: η «υλοποίηση παρεµβάσεων ολοκληρωµένου χαρακτήρα για την υποστήριξη της χωρικής συνοχής», η «προώθηση της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος», «Ενίσχυση της επιχειρηµατικής δραστηριότητας, κλπ.», η «ενθάρρυνση για την ενσωµάτωση καινοτόµων πρακτικών και αντιλήψεων στην επιχειρηµατική δραστηριότητα» και η «βελτίωση των κοινωνικών υποδοµών». - Υψηλή συνάφεια µε το Πρόγραµµα παρουσιάζουν οι ΓΣ του ΕΣΠΑ: «ΓΣ 3: ιαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος» και «ΓΣ 15: Αειφόρος διαχείριση του περιβάλλοντος». - Τέλος, αναφορικά µε τη συνάφεια του Προγράµµατος µε τις χωρικές προτεραιότητες του ΕΣΠΑ, διαπιστώνεται ότι το Πρόγραµµα - και ιδιαίτερα ο ΑΠ «Αειφόρος ανάπτυξη και ποιότητα ζωής» έχει υψηλό βαθµό συνάφειας µε τις χωρικές προτεραιότητες τόσο της βιώσιµης αστικής ανάπτυξης, όσο και µε την ανάπτυξη της υπαίθρου Συσχέτιση ΕΠ µε Εθνικό Πρόγραµµα Μεταρρυθµίσεων Σύντοµη παρουσίαση του Εθνικού Προγράµµατος Μεταρρυθµίσεων (ΕΠΜ) Το Εθνικό Πρόγραµµα Μεταρρυθµίσεων (ΕΠΜ) καταρτίστηκε σύµφωνα µε τις κατευθύνσεις που δόθηκαν, έπειτα από την αναθεώρηση της Στρατηγικής της Λισσαβόνας. Στόχος του ελληνικού ΕΠΜ είναι η ενίσχυση της Απασχόλησης, της Ανάπτυξης και της Κοινωνικής Συνοχής. Το πρόγραµµα συγκεντρώνει σε ένα ενιαίο κείµενο τις µεταρρυθµίσεις που σχεδιάζει και υλοποιεί η Κυβέρνηση τα επόµενα τρία χρόνια (µε απώτερο ορίζοντα το 2010) στους τοµείς των ηµοσίων Οικονοµικών, των ιαρθρωτικών (µικροοικονοµικών) Αλλαγών, καθώς και στην Απασχόληση, Κατάρτιση και Εκπαίδευση. ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 45

46 Η εκπόνηση του ΕΠΜ στηρίχθηκε στη βάση ενός νέου µοντέλου ανάπτυξης, που προσβλέπει στην ανάπτυξη της υγιούς ιδιωτικής επιχειρηµατικής πρωτοβουλίας, της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας, Οι λέξεις-κλειδιά, πίσω από το τρίπτυχο αυτό, είναι η αύξηση της παραγωγικότητας, η συγκράτηση του πληθωρισµού και η τόνωση της απασχόλησης. Οι βασικές προτεραιότητες του ΕΠΜ είναι: (α) Η αποκατάσταση της δηµοσιονοµικής ισορροπίας και η εξασφάλιση της µακροχρόνιας βιωσιµότητας των δηµόσιων οικονοµικών, µε άµεση προτεραιότητα τον περιορισµό του ελλείµµατος κάτω από το 3% µέχρι το τέλος του 2006 και περαιτέρω περιορισµό του τα επόµενα χρόνια. (β) Η αύξηση της παραγωγικότητας, µέσα από την αντιµετώπιση των διαρθρωτικών προβληµάτων στη λειτουργία των αγορών, τις επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο και την προώθηση της Κοινωνίας της Γνώσης. (γ) Η βελτίωση του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος, η ενίσχυση του ανταγωνισµού, το άνοιγµα των αγορών, η αύξηση της εξωστρέφειας και η αξιοποίηση της γεωπολιτικής θέσης της χώρας ως πόλου έλξης επενδυτικών δραστηριοτήτων µε προοπτικές επέκτασης στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. (δ) Η αύξηση της απασχόλησης, η µείωση της ανεργίας, καθώς και η αποτελεσµατικότερη λειτουργία των συστηµάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης µε µια σειρά από στοχευµένες δράσεις που περιορίζουν παράλληλα τον κίνδυνο του κοινωνικού αποκλεισµού. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται τις εκτιµήσεις του ΣΑ για τη συνάφεια των Αξόνων Προτεραιότητας του ΕΠ µε τους στόχους του ΕΠΜ. ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 46

47 Πίνακας 5-3: Συνάφεια Ιονίων Νήσων µε Προτεραιότητες ΕΠΜ ΑΠ ΑΠ 1: Υποδοµές και Υπηρεσίες Προσπελασιµότητας ΑΠ 2: Ψηφιακή Σύγκλιση και Επιχειρηµατικότητα ΑΠ 3: Αειφόρος Ανάπτυξη και ποιότητα ζωής Στόχοι ΑΠ Αναβάθµιση και συµπλήρωση των περιφερειακών χερσαίων και θαλάσσιων υποδοµών Η αποκατάσταση της δηµοσιονοµικής ισορροπίας και η εξασφάλιση της µακροχρόνιας βιωσιµότητας των δηµόσιων οικονοµικών ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΕΠΜ Η αύξηση της παραγωγικότητας Η βελτίωση του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος Η αύξηση της απασχόλησης ΣΥΝΟΛΟ ΣΤΟΧΩΝ Βελτίωση των συνθηκών ασφάλειας 1 1 ηµιουργία συστηµάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας Ενίσχυση επιχειρηµατικής δραστηριότητας για προώθηση ειδικών µορφών τουρισµού Ενίσχυση των επιχειρήσεων για τη χρήση νέων τεχνολογιών Ενθάρρυνση χρήσης καινοτόµων πρακτικών στην επιχειρηµατική δραστηριότητα Παρεµβάσεις ολοκληρωµένου χαρακτήρα 1 1 ηµιουργία περιβαλλοντικής και πολιτιστικής βάσης για την προώθηση της διαφοροποίησης του περιφερειακού συστήµατος Προστασία Περιβάλλοντος 2 2 Βελτίωση κοινωνικών υποδοµών (εκπαίδευσης & υγείας) Παρεµβάσεις ολοκληρωµένου χαρακτήρα για υποστήριξη χωρικής συνοχής % 26% 52% 22% ΣΥΝΟΛΑ ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 47

48 Ευρήµατα συνάφειας ΠΕΠ Ιονίων Νήσων µε το ΕΠΜ Ο Πίνακας 5-3 παρουσιάζει τη συνάφεια των στόχων των Αξόνων Προτεραιότητας του ΠΕΠ µε τις προτεραιότητες του ΕΠΜ. Από τη µήτρα συνάφειας διαπιστώνονται τα κάτωθι: - Σε γενικές γραµµές οι ΑΠ των Ιονίων Νήσων παρουσιάζουν ικανοποιητικό βαθµό συνάφειας µε τους στόχους / προτεραιότητες του ΕΠΜ. Όλες οι πολιτικές προωθούνται τουλάχιστον από έναν από τους στόχους των ΑΠ εκτός από την πολιτική «Η αποκατάσταση της δηµοσιονοµικής ισορροπίας και η εξασφάλιση της µακροχρόνιας βιωσιµότητας των δηµόσιων οικονοµικών», καθώς οι δράσεις του ΕΠ δεν περιγράφονται έχουν άµεση επίπτωση στην επίτευξή της. - Η προτεραιότητα «Η βελτίωση του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος» εµφανίζει τον ισχυρότερο βαθµό συνάφειας µε τους στόχους του ΕΠ (52%), στοιχείο απόλυτα συναφές µε το αναπτυξιακό όραµα και τη φυσιογνωµία της ΠΙΝ. Οι στόχοι των Αξόνων Προτεραιότητας που παρουσιάζουν συνάφεια µε τους στόχους του ΕΠΜ είναι οι εξής: - Οι στόχοι «Αναβάθµιση και συµπλήρωση των περιφερειακών χερσαίων και θαλάσσιων υποδοµών» (ΑΠ 1), «Ενθάρρυνση χρήσης καινοτόµων πρακτικών στη επιχειρηµατική δραστηριότητα» (ΑΠ 2) και «ηµιουργία περιβαλλοντικής και πολιτιστικής βάσης για την προώθηση της διαφοροποίησης του περιφερειακού συστήµατος» (ΑΠ 3) συνάδουν σε µεγαλύτερο βαθµό στην υλοποίηση των προτεραιοτήτων του ΕΠΜ Συσχέτιση ΕΠ µε Κοινοτικές Στρατηγικές Κατευθύνσεις Σύντοµη παρουσίαση των Κοινοτικών Στρατηγικών Κατευθύνσεων Το 2000 στο Ευρωπαϊκό Συµβούλιο της Λισσαβόνας και στη συνέχεια το 2001 στο Γκέτεµποργκ η ΕΕ προσδιόρισε µια σφαιρική στρατηγική που στοχεύει στην αειφόρο οικονοµική ανάπτυξη, την πλήρη απασχόληση και την κοινωνική συνοχή σε µία κοινωνία βασισµένη στη γνώση. To Φεβρουάριο του 2005 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει ένα νέο ξεκίνηµα για τη στρατηγική της Λισσαβόνας µε επίκεντρο την ανάπτυξη και την απασχόληση, και προσδιορίζει τρεις γενικές ενότητες στόχων: α) ηµιουργία ενός ελκυστικότερου περιβάλλοντος για επενδύσεις και εργασία, β) Ενίσχυση της ανάπτυξης µέσω της γνώσης και των καινοτοµιών, γ) ηµιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας. Οι νέες κατευθύνσεις της ΕΕ για την πολιτικής Συνοχής 8 έχουν ενσωµατώσει αυτές τις νέες προτεραιότητες. Οι στρατηγικές κατευθυντήριες γραµµές παρέχουν στα κράτη µέλη και τις περιφέρειες ενδεικτικές κοινοτικές προτεραιότητες όσον αφορά τα προγράµµατα συνοχής. Ειδικότερα υπογραµµίζουν την ανάγκη ενίσχυσης των συνεργιών µεταξύ της πολιτικής συνοχής, των εθνικών και περιφερειακών προτεραιοτήτων και της στρατηγικής της Λισσαβόνας,, ενώ ενισχύουν την οικειοποίηση της πολιτικής συνοχής από τις περιφερειακές και τοπικές αρχές, τους κοινωνικούς εταίρους και άλλους εµπλεκόµενους παράγοντες. Οι ΚΣΚΓ παρουσιάζονται συνοπτικά στην συνέχεια. 8 (Πολιτική της συνοχής για την ενίσχυση της ανάπτυξης και της απασχόλησης: Στρατηγικές κατευθυντήριες γραµµές της Κοινότητας, , Βρυξέλλες, COM(2005) 0299 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ). ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 48

49 Κατευθυντήρια γραµµή I: Να καταστεί η Ευρώπη ελκυστικότερος τόπος επενδύσεων και εργασίας Μία από τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη και την απασχόληση είναι η εξασφάλιση των απαραίτητων υποδοµών (π.χ. µεταφορικών, περιβαλλοντικών, ενεργειακών) για τις επιχειρήσεις. Η µοντέρνα υποδοµή αποτελεί σηµαντικό παράγοντα όσον αφορά την επίδοση πολλών επιχειρήσεων και επηρεάζει την οικονοµική και κοινωνική ελκυστικότητα των περιφερειών. Οι επενδύσεις στις υποδοµές σε καθυστερηµένες περιοχές, ιδίως στα νέα κράτη µέλη, θα ενθαρρύνει την ανάπτυξη και έτσι θα ενισχύσει τη σύγκλιση µε τις υπόλοιπες χώρες της Ένωσης. Οι πόροι δεν πρέπει να προέρχονται µόνο από επιδοτήσεις αλλά και από δάνεια, π.χ. από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (EΤΕ). Τα κράτη µέλη θα έχουν τη δυνατότητα να κάνουν µεγαλύτερη χρήση της εµπειρίας που έχει η ΕΤΕ στην προετοιµασία κατάλληλων για ευρωπαϊκή χρηµατοδότηση έργων. Η ανωτέρω κατευθυντήρια γραµµή αναλύεται στους παρακάτω στόχους: Επέκταση και βελτίωση των ευρωπαϊκών υποδοµών, Αύξηση της περιβαλλοντικής συνεισφοράς στην ανάπτυξη και την απασχόληση, Αντιµετώπιση του θέµατος της εντατικής χρησιµοποίησης των παραδοσιακών πηγών ενέργειας στην Ευρώπη Στήριξη των ανανεώσιµων και εναλλακτικών τεχνολογιών. Κατευθυντήρια γραµµή II: γνώση και καινοτοµία για την ανάπτυξη Οι στόχοι της Ένωσης για την ανάπτυξη και τη δηµιουργία απασχόλησης απαιτούν διαρθρωτικές αλλαγές στην οικονοµία και αναπροσανατολισµό προς δραστηριότητες που να βασίζονται στη γνώση. Προς τον σκοπό αυτό θα πρέπει να αναληφθεί δράση σε πολλά µέτωπα: αύξηση των δαπανών για ΕΤΑ, ειδικά στον ιδιωτικό τοµέα, προώθηση της καινοτοµίας µέσω νέων ή βελτιωµένων προϊόντων, διαδικασιών και υπηρεσιών που µπορούν να αντέξουν στον διεθνή ανταγωνισµό, αύξηση των περιφερειακών δυνατοτήτων παραγωγής και χρησιµοποίηση νέων τεχνολογιών (ΤΠΕ ειδικότερα) και χορήγηση ενίσχυσης για την ανάληψη επιχειρηµατικών κινδύνων. Αναλυτικότερα οι στόχοι της κατευθυντήριας γραµµής είναι: Αύξηση και βελτίωση των επενδύσεων σε ΕΤΑ, ιευκόλυνση της καινοτοµίας και προώθηση της επιχειρηµατικότητας, Ανάπτυξη των ΤΠΕ για όλους, ιευκόλυνση της πρόσβασης στις χρηµατοπιστωτικές υπηρεσίες. Κατευθυντήρια γραµµή III: περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας Η επιτυχία της προσπάθειας για πλήρη απασχόληση και αύξηση της παραγωγικότητας εξαρτάται από ένα ευρύ φάσµα δράσεων. Οι επενδύσεις στις υποδοµές, η ανάπτυξη επιχειρήσεων και η έρευνα αυξάνουν τις ευκαιρίες απασχόλησης τόσο βραχυπρόθεσµα ως αποτέλεσµα των άµεσων επιπτώσεών τους όσο και βραχυπρόθεσµα ως αποτέλεσµα της θετικής τους επίπτωσης στην ανταγωνιστικότητα. Για να αυξήσουν αυτές οι επενδύσεις όσο το δυνατόν περισσότερο την απασχόληση θα πρέπει να αναπτυχθούν ακόµη περισσότερο και να ενισχυθούν οι ανθρώπινοι. Στόχοι της κατευθυντήριας γραµµής είναι Προσέλκυση και συγκράτηση περισσότερων ατόµων στην απασχόληση και εκσυγχρονισµός των συστηµάτων κοινωνικής προστασίας. Αύξηση της προσαρµοστικότητας των εργαζοµένων και των επιχειρήσεων και ευελιξία της αγοράς εργασίας. ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 49

50 Αυξηµένη επένδυση στο ανθρώπινο δυναµικό µέσω της καλύτερης εκπαίδευσης και της αύξησης των προσόντων. Ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας της ιοίκησης. Προστασία της υγείας των εργαζοµένων. Ο Πίνακας 5-4 παρουσιάζει τις εκτιµήσεις του ΣΑ για τη συνάφεια των Αξόνων Προτεραιότητας του ΕΠ µε τα πεδία πολιτικής των Κοινοτικών Στρατηγικών Κατευθύνσεων. ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 50

51 Πίνακας 5-4: Συνάφεια ΕΠ µε Κοινοτικές Στρατηγικές Κατευθύνσεις ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΤΗΣ ΕΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΟΧΗ ΑΠ 1: Υποδοµές και Υπηρεσίες Προσπελασιµότητας ΑΠ 2: Ψηφιακή Σύγκλιση και Επιχειρηµατικότητα ΑΠ 3: Αειφόρος Ανάπτυξη και ποιότητα ζωής ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΠΟ ΑΠ 1. Να γίνουν η Ευρώπη και οι περιφέρειές της πιο ελκυστικοί τόποι για επενδύσεις και απασχόληση 1.1. Επέκταση και βελτίωση των υποδοµών µεταφορών 1.2. Ενίσχυση των συνεργειών ανάµεσα στην προστασία του περιβάλλοντος και στην ανάπτυξη 1.3. Αντιµετώπιση του θέµατος της εντατικής χρησιµοποίησης παραδοσιακών πηγών ενέργειας στην Ευρώπη 2. Βελτίωση των γνώσεων και της καινοτοµίας µε στόχο την ανάπτυξη 2.1. Αύξηση και βελτίωση της στοχοθέτησης των επενδύσεων στην ΕΤΑ 2.2. ιευκόλυνση της καινοτοµίας και προώθηση της επιχειρηµατικότητας 2.3. Προώθηση της κοινωνίας της πληροφορίας για όλους 2.4. Βελτίωση της πρόσβασης σε χρηµατοδότηση 3. Περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας 3.1. Προσέλκυση και διατήρηση περισσότερων ανθρώπων στην αγορά εργασίας και εκσυγχρονισµός των συστηµάτων κοινωνικής προστασίας 3.2. Βελτίωση της προσαρµοστικότητας των εργαζοµένων και των επιχειρήσεων και αύξηση της ευελιξίας της αγοράς εργασίας 3.3. Αύξηση των επενδύσεων στο ανθρώπινο κεφάλαιο µέσω της βελτίωσης της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων ΣΥΜΒΟΛΗ ΠΡΟΣ Ευρήµατα ΕΠ µε Κοινοτικές Στρατηγικές Κατευθύνσεις Από τη µήτρα συνάφειας των Αξόνων Προτεραιότητας του ΕΠ µε τους στόχους των Κοινοτικών Στρατηγικών Κατευθύνσεων διαπιστώνονται τα εξής: Σε γενικές γραµµές οι στόχοι των ΚΣΚ εµφανίζουν αρκετά υψηλό βαθµό συνάφειας µε τους στόχους των Αξόνων Προτεραιότητας του ΠΕΠ, αφού από το σύνολο των 11 µέτρων / τοµέων των ΚΓ, µόνο µία («Aντιµετώπιση του θέµατος της εντατικής χρησιµοποίησης ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 51

52 παραδοσιακών πηγών ενέργειας στην Ευρώπη») δεν παρουσιάζει συνάφεια, µε κανένα από τους στόχους των ΑΠ. Τον υψηλότερο βαθµό συνάφειας από τις ΚΣΚΓ παρουσιάζει αυτή που αφορά την «Βελτίωση των γνώσεων και της καινοτοµίας µε στόχο την ανάπτυξη» (ΚΓ ΙI), ακολουθεί η ΚΓ III (Περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας) και η ΚΓ Ι (Να γίνουν η Ευρώπη και οι περιφέρειές της πιο ελκυστικοί τόποι για επενδύσεις και απασχόληση). Η ως άνω κατάταξη συνάδει σε µεγάλο βαθµό µε το αναπτυξιακό όραµα της ΠΙΝ. Από τους Άξονες Προτεραιότητας του ΕΠ τον µεγαλύτερο βαθµό συνάφειας παρουσιάζει ο ΑΠ2 «Ψηφιακή Σύγκλιση και Επιχειρηµατικότητα», ακολουθεί ο ΑΠ 3 «Αειφόρος Ανάπτυξη και ποιότητα ζωής» και ο ΑΠ 1 «Υποδοµές και Υπηρεσίες Προσπελασιµότητας». 5.2 Αξιολόγηση της συµβολής της στρατηγικής στους στόχους της Λισσαβόνας και της Ε.Ε. Σύντοµη παρουσίαση των στόχων της ΣτΛ Η ΣτΛ είναι µια σειρά από ανεξάρτητες, αλλά αλληλο - ενισχυόµενες µεταρρυθµίσεις που αφορούν τους τρεις πυλώνες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης - οικονοµία, κοινωνική συνοχή, περιβάλλον - εστιάζοντας σε πέντε βασικούς άξονες: 1. Οικονοµικές µεταρρυθµίσεις 2. Αγορά εργασίας 3. Εκπαίδευση, Έρευνα και Καινοτοµία 4. Κοινωνική Συνοχή 5. Προστασία του περιβάλλοντος Ωστόσο, το ευρύ φάσµα των θεµάτων, η πληθώρα των ποσοτικών στόχων και των δεικτών παρακολούθησης, καθώς και το πολύπλοκο σύστηµα εκθέσεων που καθιερώθηκε αποτέλεσαν τροχοπέδη στη πορεία επίτευξης των στόχων. Στα µέσα του δεκαετούς προγράµµατος (2005) και µετά από µια χρονιά διαβουλεύσεων και προτάσεων (έκθεση Κοκ, πρόταση της Επιτροπής COM(2005)24, Ετήσια Έκθεση για τις ιαρθρωτικές Αλλαγές (5309/05) της Economic Policy Committee) αποφασίστηκε ο επαναπροσδιορισµός της Στρατηγικής και η δηµιουργία µιας νέας συνεργασίας µεταξύ των χωρών, εστιάζοντας στην ανάπτυξη και την απασχόληση. Η νέα ΣτΛ γίνεται απλούστερη, καθώς αναπτύσσεται σύµφωνα µε 24 κατευθυντήριες γραµµές, κοινές για όλα τα κράτη-µέλη. Οι έξι πρώτες αφορούν τις µακρο-οικονοµικές πολιτικές για την ανάπτυξη και την απασχόληση, οι επόµενες δέκα αφορούν τις µικρο-οικονοµικές ή διαρθρωτικές πολιτικές και οι τελευταίες οκτώ τις πολιτικές εκπαίδευσης, κατάρτισης και απασχόλησης. Η Ελλάδα παραµένοντας πιστή στο σύνολο της ΣτΛ θα ρίξει ειδικό βάρος σε τρεις τοµείς: 1. ηµοσιονοµική προσαρµογή 2. Επίτευξη σταθερής και βιώσιµης ανάπτυξης 3. Βελτίωση εκπαίδευσης και κατάρτισης ηµοσιονοµική προσαρµογή Η Κυβέρνηση προχώρησε στη δηµοσιονοµική απογραφή για να αποσαφηνίσει την πραγµατική εικόνα των δηµοσίων οικονοµικών και να αποκαταστήσει τη δηµοσιονοµική σταθερότητα ώστε να µπορέσει να υλοποιήσει τις αναγκαίες διαρθρωτικές αλλαγές. ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 52

53 Επίτευξη σταθερής και βιώσιµης ανάπτυξης Η πολιτική αυτή έχει ως στόχο την οικονοµική ανάπτυξη, η οποία θα προέρχεται όχι µόνον από κρατικούς πόρους, αλλά και από την κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων για επενδύσεις και από τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονοµίας. Αναλυτικότερα περιλαµβάνει τις εξής δράσεις: - Βελτίωση του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος: - Εξωστρέφεια της οικονοµίας δηλ. προσέλκυση Άµεσων Ξένων Επενδύσεων και την προώθηση εξαγωγών µέσω της αναβάθµισης του ΟΠΕ (Ελληνικός Οργανισµός Εξωτερικού Εµπορίου) και του ΕΛΚΕ (Ειδικός Λογαριασµός Κονδυλιών Έρευνας). - Ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς. Η βελτίωση του ρυθµού ενσωµάτωσης των οδηγιών της Ε.Ε. στην εθνική νοµοθεσία αποτελεί προτεραιότητα της Ελληνικής Κυβέρνησης. Λαµβάνονται τα απαραίτητα µέτρα για τη βελτίωση του συντονισµού των ενεργειών µεταξύ των υπουργείων. - Ενίσχυση του ανταγωνισµού - Υποδοµές - απάνες για Έρευνα και Ανάπτυξη. Ο στόχος είναι το 1,5% του ΑΕΠ έως το 2010 (40% από ιδιωτικούς πόρους) να αφορά δαπάνες για R&D. Βελτίωση εκπαίδευσης και κατάρτισης Για τον τοµέα αυτό έχουν σχεδιαστεί µια σειρά από στοχευµένες δράσεις για τη βελτίωση της ποιότητας και της παραγωγικότητας της εργασίας, µειώνοντας παράλληλα την ανεργία και τον κοινωνικό αποκλεισµό: - Μείωση του αριθµού µαθητών που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο. Περιλαµβάνει δράσεις που αφορούν προγράµµατα πρόσθετης διδακτικής στήριξης, υποστήριξη ένταξης παιδιών µε πολιτισµικές και γλωσσικές ιδιαιτερότητες, έγκαιρη ανίχνευση µαθησιακών προβληµάτων, βελτίωση συνθηκών για άτοµα µε αναπηρίες. - Προσαρµογή των συστηµάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης στη Κοινωνία της Γνώσης. Ενδεικτικές δράσεις: Επιµόρφωση εκπαιδευτικών σε νέες µεθόδους, αξιολόγηση σχολικών µονάδων, εµπλουτισµός των βιβλιοθηκών, υποστήριξη µεταπτυχιακών προγραµµάτων και προγραµµάτων έρευνας, υποτροφίες σπουδαστών στους τοµείς τεχνολογικής και επιστηµονικής αιχµής. - Ενθάρρυνση της δια βίου µάθησης - Ενίσχυση της επιχειρηµατικότητας. Στόχος είναι η ενίσχυση του επιχειρηµατικού πνεύµατος µέσω της καθιέρωσης σχετικών µαθηµάτων και την ίδρυση Παρατηρητηρίου, το οποίο θα αποτιµά το επιχειρηµατικό τοπίο και θα παρέχει έγκυρη πληροφόρηση. - Ενίσχυση της ισότητας των δύο φύλων - Ενεργητικά µέτρα για ανέργους Ο Πίνακας που ακολουθεί παρουσιάζει το βαθµό συνάφειας του ΕΠ µε τους στόχους της ΣτΛ. ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 53

54 Πίνακας 5-5: Συνάφεια Υποαξόνων Ιονίων Νήσων µε την ΣτΛ Προτεραιότητες της Αναθεωρηµένης ΣτΛ Επίτευξη σταθερής και βιώσιµης ανάπτυξης Βελτίωση εκπαίδευσης και κατάρτισης ηµοσιονοµική προσαρµογή Βελτίωση του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος Εξωστρέφεια της οικονοµίας Ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς Ενίσχυση του ανταγωνισµού Υποδοµές απάνες για Έρευνα και Ανάπτυξη Μείωση του αριθµού µαθητών που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο Προσαρµογή των συστηµάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης στη Κοινωνία της Γνώσης Ενθάρρυνση της δια βίου µάθησης Ενίσχυση της επιχειρηµατικότητας Ενίσχυση της ισότητας των δύο φύλων Ενεργητικά µέτρα για ανέργους ΣΥΝΟΛΟ ΣΤΟΧΩΝ ΑΠ Στόχοι ΑΠ ΑΠ 1: Υποδοµές και Υπηρεσίες Προσπελασιµό τητας ΑΠ 2: Ψηφιακή Σύγκλιση και Επιχειρηµατικό τητα Αναβάθµιση και συµπλήρωση των περιφερειακών χερσαίων και θαλάσσιων υποδοµών Βελτίωση των συνθηκών ασφάλειας ηµιουργία συστηµάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας Ενίσχυση επιχειρηµατικής δραστηριότητας για προώθηση ειδικών µορφών τουρισµού Ενίσχυση των επιχειρήσεων για τη χρήση νέων τεχνολογιών Ενθάρρυνση χρήσης καινοτόµων πρακτικών στην επιχειρηµατική δραστηριότητα Παρεµβάσεις ολοκληρωµένου χαρακτήρα ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ Γ ΠΑ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 54

55 Προτεραιότητες της Αναθεωρηµένης ΣτΛ Επίτευξη σταθερής και βιώσιµης ανάπτυξης Βελτίωση εκπαίδευσης και κατάρτισης ηµοσιονοµική προσαρµογή Βελτίωση του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος Εξωστρέφεια της οικονοµίας Ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς Ενίσχυση του ανταγωνισµού Υποδοµές απάνες για Έρευνα και Ανάπτυξη Μείωση του αριθµού µαθητών που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο Προσαρµογή των συστηµάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης στη Κοινωνία της Γνώσης Ενθάρρυνση της δια βίου µάθησης Ενίσχυση της επιχειρηµατικότητας Ενίσχυση της ισότητας των δύο φύλων Ενεργητικά µέτρα για ανέργους ΣΥΝΟΛΟ ΣΤΟΧΩΝ ΑΠ Στόχοι ΑΠ ΑΠ 3: Αειφόρος Ανάπτυξη και ποιότητα ζωής ηµιουργία περιβαλλοντικής και πολιτιστικής βάσης για την προώθηση της διαφοροποίησης του περιφερειακού συστήµατος 2 2 Προστασία περιβάλλοντος 0 Βελτίωση κοινωνικών υποδοµών (εκπαίδευσης & υγείας) 2 2 Παρεµβάσεις ολοκληρωµένου χαρακτήρα για υποστήριξη χωρικής συνοχής 0% 21% 0% 0% 38% 29% 4% 0% 0% 0% 8% 0% 0% ΣΥΝΟΛΑ ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ Γ ΠΑΡΑ Ο ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΤΕΟ ΣΕΛ. 55

56 Ευρήµατα Ιονίων Νήσων σε σχέση µε την ΣτΛ Ο Πίνακας 5-5 παρουσιάζει τη συνάφεια των στόχων των Αξόνων Προτεραιότητας του ΠΕΠ Ιονίων Νήσων µε τις προτεραιότητες της ΣτΛ. ιαπιστώθηκαν τα κάτωθι: Πέντε πολιτικές από τις 13 συνολικά προωθούνται από τους στόχους των ΑΠ του ΕΠ, ενώ οι υπόλοιπες δεν παρουσιάζουν συνάφεια µε τους στόχους της ΣτΛ. Η πολιτική «Ενίσχυση του ανταγωνισµού» κατέχει τον ισχυρότερο βαθµό συνάφειας µε τους στόχους των ΑΠ αφού προωθείται σε βαθµό 38% (ακολουθούν οι υποδοµές και η ενίσχυση του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος). Οι στόχοι των Αξόνων Προτεραιότητας που παρουσιάζουν συνάφεια µε τους στόχους της ΣτΛ είναι οι εξής: Ο στόχος «Ενθάρρυνση χρήσης καινοτόµων πρακτικών στην επιχειρηµατική δραστηριότητα» παρουσιάζει, σε ποσοστό 21%, συνάφεια µε τρεις πολιτικές της ΣτΛ, όπως και οι «Αναβάθµιση και συµπλήρωση των περιφερειακών χερσαίων και θαλάσσιων υποδοµών» και «ηµιουργία συστηµάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας» (σε ποσοστό, όµως, 13%) Αντίθετα, οι στόχοι «Παρεµβάσεις ολοκληρωµένου χαρακτήρα (ΑΠ 2)», «Προστασία περιβάλλοντος» και «Παρεµβάσεις ολοκληρωµένου χαρακτήρα για υποστήριξη χωρικής συνοχής» (ΑΠ 3) εµφανίζουν µηδενική συνάφεια µε τις προτεραιότητες της ΣτΛ. ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 56

57 6 Αξιολόγηση των αναµενόµενων αποτελεσµάτων και επιπτώσεων 6.1 Εισαγωγή Σύµφωνα µε τον Κανονισµό (ΕΚ) 1083/2006 του Συµβουλίου, άρθρο 37, παρ. 1.γ, για την παρακολούθηση και αξιολόγηση των ΕΠ της νέας προγραµµατικής περιόδου , τα ΕΠ για τους στόχους «Σύγκλιση» και «Περιφερειακή ανταγωνιστικότητα και απασχόληση» πρέπει να περιλαµβάνουν «πληροφορίες σχετικά µε τους Άξονες Προτεραιότητας και τους συγκεκριµένους στόχους τους. Οι στόχοι αυτοί εκφράζονται ποσοτικά µε την χρήση περιορισµένου αριθµού δεικτών για τα αποτελέσµατα και επιπτώσεις, λαµβάνοντας υπ όψη την αρχή της αναλογικότητας. Παρά το ότι όµως, σε επίπεδο Κανονισµού, η έµφαση δίνεται κυρίως στα αποτελέσµατα και στις επιπτώσεις, κατά την διαβούλευση των εθνικών αντιπροσωπειών µε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναδείχθηκε το γεγονός ότι η δυνατότητα διαµόρφωσης ουσιαστικών και αξιόπιστων δεικτών επιπτώσεων, σε αυτό τουλάχιστον το στάδιο εξειδίκευσης του προγραµµατικού σχεδιασµού, είναι µάλλον περιορισµένη 9. Ως αποτέλεσµα, τόσο στα Κοινοτικά όσο και στα Εθνικά έγγραφα αναφοράς που καθοδηγούν την εκπόνηση των ΕΠ της νέας προγραµµατικής περιόδου 10, καταγράφεται η απαίτηση για την διαµόρφωση ενός συστήµατος ποσοτικοποιηµένων στόχων και δεικτών που θα αναφέρεται κατ αρχήν στις αναµενόµενες εκροές και αποτελέσµατα από την υλοποίηση του ΕΠ και, όπου αυτό είναι δυνατό, στις αναµενόµενες επιπτώσεις. Στο σύστηµα αυτό θα πρέπει να τηρείται η αρχή της αναλογικότητας, σύµφωνα µε την οποία το πλέγµα των ποσοτικών στόχων και δεικτών που ενσωµατώνεται στο ΕΠ θα πρέπει να καλύπτει µε αντιπροσωπευτικό τρόπο τις προβλεπόµενες ανά Άξονα Προτεραιότητας δράσεις του και, ταυτόχρονα, ένα σηµαντικό ποσοστό των συνολικά διατιθέµενων πόρων του, έτσι ώστε µέσω του πλέγµατος αυτού να διευκολύνεται η παρακολούθηση και η αξιολόγηση της πορείας υλοποίησης του ΕΠ. 6.2 Επικαιροποίηση συστήµατος ποσοτικών στόχων / δεικτών Ανάπτυξη συστήµατος δεικτών και στόχων Πρότασης ΠΙΝ Σύµφωνα µε τον Κανονισµό, απαίτηση υπάρχει για δείκτες εκροών και αποτελέσµατος, χωρίς όµως αυτό να αναιρεί τη δυνατότητα χρήσης δεικτών επιπτώσεων. Ειδικότερα, για να µπορούν οι δείκτες που έχουν επιλεγεί να είναι χρήσιµοι για την ποσοτική αποτύπωση των παρεµβάσεων του ΕΠ, θα πρέπει να ανταποκρίνονται σε ορισµένα κριτήρια πληρότητας και καταλληλότητας, τα σηµαντικότερα εκ των οποίων είναι τα ακόλουθα 11 : 9 Η χρήση δεικτών επιπτώσεων δεν αποτελεί νοµική προϋπόθεση (Άρθρο 37 ΓΚ παρ. C.) 10 Τεχνική Οδηγία 1 «οµή, περιεχόµενο και µεθοδολογία κατάρτισης των ΕΠ », Ιούλιος 2006, 3 η και 4 η Εγκύκλιος ΥΠΟΙΟ για την κατάρτιση ΕΠ της προγραµµατικής περιόδου , Ιούνιος και Νοέµβριος Τα κριτήρια καταλληλότητας αναφέρονται στη µελέτη European Commission, Manual Project Cycle Management, Mάρτιος 2001, σύµφωνα µε την οποία οι δείκτες πρέπει να είναι συγκεκριµένοι (Specific), µετρήσιµοι (Measurable), διαθέσιµοι µε αποδεκτό κόστος (Available at an acceptable cost), κατάλληλοι ώστε να αποτυπώνουν επαρκώς του στόχους του ΕΠ στους οποίους αφορούν (Relevant with regard to the objective concerned) και να αναφέρονται σε συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα (Time bound). ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 57

58 i. Οι δείκτες πρέπει να διακρίνονται από εννοιολογική επάρκεια και σαφήνεια. Θα πρέπει δηλαδή να είναι ξεκάθαρο τι ακριβώς µετράει ο δείκτης και ο ορισµός του να είναι τέτοιος ώστε, στο µέτρο του δυνατού, να αποφεύγονται παρερµηνείες, υποκειµενικές θεωρήσεις, αντιφατικότητα, αλληλοεπικάλυψη µε άλλους δείκτες κλπ. ii. Οι δείκτες πρέπει να είναι αντιπροσωπευτικοί των κύριων στόχων και προτεραιοτήτων που έχουν τεθεί από την αναπτυξιακή στρατηγική του ΕΠ. iii. Οι δείκτες πρέπει να είναι µετρήσιµοι στο πλαίσιο της προγραµµατικής περιόδου αναφοράς ως τιµές βάσης και τιµές στόχου. iv. Το πλέγµα των δεικτών και η παρακολούθηση της διαχρονικής εξέλιξης των τιµών-στόχων πρέπει να µπορούν να αποτελέσουν την βάση για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της υλοποίησης του ΕΠ. v. Οι τιµές-στόχοι των δεικτών πρέπει να µπορούν να επιτευχθούν µε τους οικονοµικούς πόρους που διατίθενται στις διάφορες προτεραιότητες και µέσα στο προβλεπόµενο χρονικό πλαίσιο υλοποίησης του ΕΠ. Οι τιµές αυτές θα πρέπει δηλαδή να προκύπτουν αυστηρά από τις παρεµβάσεις του ΕΠ και να µην συγχέονται µε συναφείς εκροές, αποτελέσµατα και επιπτώσεις που ενδεχοµένως προκύπτουν από παρεµβάσεις που χρηµατοδοτούνται από άλλα ΕΠ, ή από αµιγώς εθνικούς πόρους ή από την φυσική διαχρονική εξέλιξη των πολιτικών στον τοµέα κάλυψης του ΕΠ. Η διαµόρφωση του πλέγµατος ποσοτικών στόχων και δεικτών της πρότασης της ΠΙΝ για την περίοδο βασίστηκε ακριβώς στα 5 κριτήρια καταλληλότητας που προαναφέρθηκαν. Η διαδικασία επιλογής στόχων και δεικτών ξεκίνησε εξειδικεύοντας αρχικά τον προϋπολογισµό του προγράµµατος σε επίπεδο Αξόνων Προτεραιότητας και στη συνέχεια κατανεµήθηκαν (από την οµάδα σχεδιασµού) οι πόροι σε κωδικούς παρέµβασης. Σε δεύτερη φάση η ΟΣΠ αντιστοίχισε για κάθε κωδικό παρέµβασης αντιπροσωπευτικούς δείκτες πραγµατοποίησης και αποτελέσµατος, έχοντας λάβει υπόψη της, τόσο τους προτεινόµενους δείκτες πραγµατοποίησης και αποτελέσµατος του ΕΣΠΑ, 12 όσο και τους αντίστοιχους δείκτες υλοποίησης της προγραµµατικής περιόδου εδοµένης της αρχής της αναλογικότητας, επιλέχθηκαν να ποσοτικοποιηθούν οι στόχοι µε τη µεγαλύτερη χρηµατοδοτική βαρύτητα και ως εκ τούτου, οι δείκτες είναι περιορισµένοι, αλλά αντιπροσωπευτικοί των κυριότερων δράσεων. Το πλέγµα δεικτών που έτσι διαµορφώθηκε τέθηκε σε συνέχεια σε έναν κύκλο διαβούλευσης σε ειδική προς τούτο συνάντηση της ΟΣΠ, καθώς επίσης και υπό την παρουσία στελέχους της ΕΥΣΣΑΑΠ /ΥΠ.ΟΙ.Ο (στην συνάντηση συζητήθηκε συνολικά το θέµα των δεικτών για το ΕΠ υτικής Ελλάδας, Πελοποννήσου, Ιονίων Νήσων). Το αποτέλεσµα της συνάντησης αυτής ήταν να δηµιουργηθεί ένα προτεινόµενο πλέγµα ποσοτικών στόχων και δεικτών για το ΕΠ Οι δείκτες αυτοί τέθηκαν σε δεύτερο κύκλο διαβούλευσης σε ειδική τηλεφωνική συνάντηση που πραγµατοποίησαν οι τρεις ΟΣΠ στις 22/02/07 έπειτα από αλλαγές που προέκυψαν στους χρηµατοδοτικούς πίνακες του ΕΠ. Το γενικό συµπέρασµα της συνάντησης, που αποτελεί ταυτόχρονα και το γενικό συµπέρασµα της παρούσας εκ των προτέρων αξιολόγησης ήταν ότι το προτεινόµενο πλέγµα ποσοτικών στόχων και δεικτών είναι σε απόλυτη συνάφεια τόσο µε τις Εθνικές όσο και µε τις Κοινοτικές κατευθύνσεις και χαρακτηρίζεται από επάρκεια και πληρότητα ώστε να αποτελέσει ικανή βάση για την παρακολούθηση της υλοποίησης και την αξιολόγηση του ΕΠ. 12 Σύστηµα εικτών ΕΣΠΑ, ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟ Ο , Σεπτέµβριος ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 58

59 Η ποσοτικοποίηση των δεικτών πραγµατοποιήθηκε κυρίως µε χρήση στοιχείων µοναδιαίου κόστους. Ειδικότερα το µοναδιαίο κόστος υπολογίσθηκε µε βάση ιστορικά στοιχεία από την προγραµµατική περίοδο , την προγραµµατική στοχοθεσία των δεικτών της πρότασης της ΠΙΝ, την εκτίµηση του Προγραµµατικού Μοναδιαίου Κόστους. Ως προς τον εκτίµηση του µοναδιαίου κόστους που τροφοδοτεί τον υπολογισµό τιµών-στόχου (αλλά και των τιµών βάσης), ιδιαίτερη έµφαση δόθηκε στην συλλογή και αξιοποίηση όλων των διαθέσιµων και πιο πρόσφατων στοιχείων ανά δείκτη. Τα βήµατα, τα οποία ακολουθήθηκαν ήταν τα κάτωθι: Συλλογή, συστηµατοποίηση και επεξεργασία στοιχείων υλοποίησης του ΠΕΠ Ιονίων Νήσων και συγκεκριµένα καταγραφή του προϋπολογισµού των ενταγµένων έργων βάσει Τ Ε και συστηµατοποίηση των έργων (φυσικό και οικονοµικό αντικείµενο) ανά κατηγορία πράξης. Εύρεση µοναδιαίου κόστους (στατιστικός µέσος όρος) ανά κατηγορία παρέµβασης. Άτυπη, ενδεικτική και αδροµερής ανάλυση του π/υ κάθε ΑΠ σε χαµηλότερο προγραµµατικό επίπεδο (γενικές κατηγορίες παρέµβασης και συγκεκριµένες ράσεις). Η κατανοµή βασίστηκε στην ιεράρχηση των αναγκών και των δυνατοτήτων στις οποίες απευθύνονται οι προβλεπόµενες παρεµβάσεις της ΠΙΝ για την νέα προγραµµατική περίοδο. Πρέπει να τονισθεί ωστόσο, µε κάθε δυνατή έµφαση, ότι αυτή η κατανοµή της δηµόσιας δαπάνης της πρότασης της ΠΙΝ σε επίπεδο ράσης, αν και απαραίτητη για τις ανάγκες τόσο της ολοκλήρωσης της διαδικασίας του σχεδιασµού, όσο και της ex ante αξιολόγησης, σε αυτό το στάδιο παραµένει άτυπη και ενδεικτική και µε κανένα απολύτως τρόπο δεν δεσµεύει την ΠΙΝ, η δε επιχειρησιακή της οριστικοποίηση ή επιβεβαίωση για την υλοποίηση της πρότασης προβλέπεται να γίνει στο πλαίσιο ενός άτυπου Συµπληρώµατος Προγραµµατισµού Πλέγµα ποσοτικών δεικτών και στόχων Με βάση τα ανωτέρω, οριστικοποιήθηκε το προτεινόµενο σύστηµα ποσοτικών στόχων και δεικτών της πρότασης της ΠΙΝ, το οποίο αποτυπώνεται στον πίνακα που ακολουθεί και αποτελείται από 20 συνολικά δείκτες, 12 εκροών και 8 αποτελεσµάτων. Οι δείκτες αναφέρονται σε όλες τις δράσεις του ΕΠ που επιδέχονται ποσοτικοποίηση στο παρόν στάδιο εξειδίκευσης του προγραµµατικού σχεδιασµού. Ειδικότερα, το σύστηµα ποσοτικών στόχων και δεικτών του ΕΠ, µε τον αντίστοιχο τοµέα αναφοράς / στόχο του ΕΠ, τις παρατηρήσεις που ενδεχοµένως απαιτούνται για την καλύτερη κατανόηση του περιεχοµένου τους, καθώς και αξιολογική εκτίµησή τους µε βάση τα προαναφερθέντα κριτήρια καταλληλότητας παρουσιάζονται ανά ΑΠ του ΕΠ. Σηµειώνεται ότι, για λόγους διευκόλυνσης του αναγνώστη, η αναφορά γίνεται σε επίπεδο κατηγορίας δείκτη και ΑΠ. Στον πίνακα που ακολουθεί παρατίθενται οι προτεινόµενοι δείκτες της πρότασης της ΠΙΝ, όπως υπολογίσθηκαν και ποσοτικοποιήθηκαν από την Οµάδα Σχεδιασµού του Προγράµµατος. Στους ίδιους πίνακες παρουσιάζεται και η εκτίµηση ποσοτικοποίησης των δεικτών από την πλευρά της αξιολόγησης, ενώ στο τέλος παρατίθεται αξιολογική εκτίµηση της καταλληλότητας των δεικτών µε βάση τα πέντε κριτήρια καταλληλότητας (η βαθµολόγηση έχει ως ελάχιστο το 1 και ως µέγιστο το 5 ανά κριτήριο καταλληλότητας). ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 59

60 Πίνακας 6-1: Αξιολόγηση ποσοτικών στόχων και δεικτών Περιφέρειας Ιονίων Νήσων Κριτήρια Αξιολόγησης Α/Α Κατηγορία είκτη είκτης Έτος / Πηγή Τιµή Βάσης Υπολογισµός Τιµής Βάσης Στόχος 2013 Υπολογισµός Τιµή Στόχου Κωδικός Παρέµβασης Π/Υ που δεσµεύει ο είκτης ( ) Μοναδιαίο Κόστος ( ) Στόχος 2013 Σαφήνεια Συνάφεια µε στόχους ΕΠ Αξιοπιστία Μετρησιµότητα Καταλληλότητα (Παρακολούθησ η Αξιολόγηση) Εφικτότητα Συνολική Βαθµολογία =10/11 1 Εκροή Βελτίωση-κατασκευή εθνικής οδοποιίας 2 Εκροή Βελτίωση-κατασκευή οδών εκτός αυτοκινητοδρόµων και εθνικής οδοποιίας 3 Εκροή Αριθµός λιµένων που αναβαθµίζονται 4 Αποτέλεσµα % αναβάθµισης οδικού δικτύου 1 Εκροή 2 Εκροή Νέες επιχειρήσεις που ενισχύονται από επιδοτούµενα προγράµµατα Υφιστάµενες επιχειρήσεις που εκσυγχρονίζονται - αναβαθµίζονται 3 Εκροή Αριθµός τουριστικών κλινών που εκσυγχρονίζονται 4 Αποτέλεσµα % υφιστ. ΜΜΕ που εκσυγχρονίζονται-βελτιώνονται 5 Αποτέλεσµα % αύξησης επιχειρήσεων 1 Εκροή Αριθµός µονάδων α βάθµιας φροντίδας 2 Εκροή Αριθµός Νοσοκοµειακών κλινών που δηµιουργούνται - αναβαθµίζονται 2006 / Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση 2006 / Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση 2006 /Χωροταξικό ΠΙΝ κλπ 2006 / Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση Μητρώο Επιχειρήσεων ΕΣΥΕ / 2002 Μητρώο Επιχειρήσεων ΕΣΥΕ / / ΕΣΥΕ & Μελέτη Μητρώο Επιχειρήσεων ΕΣΥΕ / 2002 Μητρώο Επιχειρήσεων ΕΣΥΕ / 2002 ΑΠ 1. Υποδοµές και Υπηρεσίες προσπελασιµότητας Προσαρµοσµένο 90,5 6 χλµ µοναδιαίο κόστος Προσαρµοσµένο 1390,7 57 χλµ µοναδιαίο κόστος Με βάση υφιστάµενες 15 3 µελέτες / προµελέτες έργων Σύνολο Εθνικού Σύνολο 1.481,20 & επαρχιακού 4,20% παρέµβασης/τιµή δικτύου βάσης ΑΠ2. Ψηφιακή Σύγκλιση και Επιχειρηµατικότητα Σύνολο υφιστάµενων ΜΜΕ Βάση επιλέξιµων ΣΤΑΚΟ για Αστικά Σύνολο Κλινών Βάση επιλέξιµων ΣΤΑΚΟ για Αστικά Σύνολο υφιστάµενων ΜΜΕ Με βάση µοναδιαίο κόστος ενισχύσεων ΜΜΕ (Γ προκήρυξη) Με βάση µοναδιαίο κόστος ενισχύσεων ΜΜΕ (Γ προκήρυξη) , , , , , , , , ,2 22, ,6 8, 9 28,4 8, 9 28,4 # ΙΑΙΡ/0! # ΙΑΙΡ/0! # ΙΑΙΡ/0! , , ,4 1,7% ,4 Ενισχ. ΜΜΕ / 8, 9 28,4 σύνολο ΜΜΕ 0,04% ΑΠ3. Αειφόρος Ανάπτυξη και Ποιότητα Ζωής Με βάση 2006 / Υπ. Υγείας & υφιστάµενες Κοινωνικής µελέτες / Αλληλεγγύης προµελέτες έργων Με βάση υφιστάµενες 2003 /ΕΣΥΕ µελέτες / προµελέτες έργων , , , , , , ,8 ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 60

61 Κριτήρια Αξιολόγησης Α/Α Κατηγορία είκτη είκτης Έτος / Πηγή Τιµή Βάσης Υπολογισµός Τιµής Βάσης Στόχος 2013 Υπολογισµός Τιµή Στόχου Κωδικός Παρέµβασης Π/Υ που δεσµεύει ο είκτης ( ) Μοναδιαίο Κόστος ( ) Στόχος 2013 Σαφήνεια Συνάφεια µε στόχους ΕΠ Αξιοπιστία Μετρησιµότητα Καταλληλότητα (Παρακολούθησ η Αξιολόγηση) Εφικτότητα Συνολική Βαθµολογία =10/11 Με βάση 3 Εκροή υφιστάµενες Αριθµός Μνηµείων Αρχαιολογικών Χώρων που 2006 / ΥΠ ΠΟ µελέτες / αναδεικνύονται προµελέτες έργων , , ,4 Με βάση υφιστάµενες 4 Εκροή Αριθµός Νέων ΕΕΛ 2006 / ΥΠΕΧΩ Ε 15 4 µελέτες / προµελέτες , , ,6 5 Εκροή Αριθµός ΧΥΤΑ ΧΥΤΥ που δηµιουργούνται 2006 / ΠΕΣ Α Εκροή Ολοκληρωµένα σχέδια ανάπτυξης 2006 / Γ ΚΠΣ 6 7 Αποτέλεσµα 8 Αποτέλεσµα 9 Αποτέλεσµα 10 Αποτέλεσµα 11 Αποτέλεσµα Εξυπηρετούµενος πληθυσµός από δοµές α θµιας φροντίδας % Νοσοκοµειακών κλινών που αναβαθµίζονται δηµιουργούνται Εξυπηρετούµενος Πληθυσµός από παρεµβάσεις ολοκληρωµένης ανάπτυξης Πληθυσµός που εξυπηρετείται από τη διαχείριση υγρών αποβλήτων Πληθυσµός που εξυπηρετείται από αναβαθµισµένα δίκτυα ύδρευσης Στοιχεία προγραµµατικής περιόδου % 2006 / ΥΠΕ ,00% / ΕΥ ΠΕΠ (ισοδύναµος πληθ.) 2007 / ΕΥ ΠΕΠ έργων Με βάση υφιστάµενες µελέτες / προµελέτες έργων Με βάση την εµπειρία του Γ' ΚΠΣ Εµπειρικός υπολογισµός εµβέλειας ενός ΚΥ/ΠΥ µε βάση µόνιµο πληθυσµό Αριθµός Κλινών που θα δηµιουργηθούν / Αριθµό υφιστάµενων Κλινών Εφαρµογή σε περιοχές/ζώνες µεγέθους ανάλογου µε αυτού του Γ' ΠΕΠ ( κατ.) Με βάση υφιστάµενες µελέτες / προµελέτες έργων Με βάση εµπειρία από Γ' ΠΕΠ , , , , , , , , , , , , , , , ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 61

62 6.3 Αξιολόγηση εφικτότητας των στόχων Στην ενότητα αυτή ο αξιολογητής εξετάζει την εφικτότητα των στόχων του ΕΠ Ιόνιων Νησιών σε σχέση µε τους διατιθέµενους χρηµατοδοτικούς πόρους και τις αναφερόµενες τιµές βάσης των δεικτών ΑΠ1. ΥΠΟ ΟΜΕΣ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ Η τιµή-στόχος του δείκτη εκροής «Βελτίωση κατασκευή εθνικής οδοποιίας» (6 χλµ) θεωρείται ως µάλλον εφικτή, βάσει στοιχείων της τρέχουσας προγραµµατικής περιόδου. Η τιµή βάσης του δείκτη (90,5) θεωρείται αξιόπιστη δεδοµένης της πηγής της (Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση), ενώ το ενδεικτικό ποσό δηµόσιας δαπάνης που αναµένεται να διατεθεί για την σχετική ράση ανέρχεται σε 6,5 εκατ., ποσό επαρκές για την υλοποίηση του σχετικού στόχου (µέσο µοναδιαίο κόστος 1,09 εκατ. ανά χλµ). Η τιµή-στόχος του δείκτη εκροής «Βελτίωση κατασκευή οδών εκτός αυτοκινητοδρόµων και εθνικής οδοποιίας» (57 χλµ), θεωρείται εφικτή, βάσει της εµπειρίας της προγραµµατικής περιόδου Το ενδεικτικό ποσό δηµόσιας δαπάνης που θα διατεθεί για την υλοποίηση του στόχου του δείκτη ανέρχεται σε 40 εκατ., ποσό που αναδεικνύει τη σηµαντικότητα που αποδίδει η ΠΙΝ στις οδικές µεταφορές (εκτίµηση µέσου µοναδιαίου κόστους περίπου ανά χλµ.). Το ποσό κρίνεται επαρκές για την υλοποίηση του σχετικού στόχου της ΠΙΝ. Η τιµή στόχος του δείκτη εκροής «Λιµένες που αναβαθµίζονται» (3), κρίνεται ως εφικτή, µε βάση την εµπειρία της προγραµµατικής περιόδου Το ενδεικτικό ποσό δηµόσιας δαπάνης που προβλέπεται να διατεθεί για τη σχετική ράση ανέρχεται σε 20,9 εκατ. (εκτίµηση για το µέσο µοναδιαίο κόστος 6,97 εκατ. ανά παρέµβαση). Η τιµή-στόχος του αντίστοιχου δείκτη αποτελέσµατος «% αναβάθµισης οδικού δικτύου» (4,2%), χαρακτηρίζεται ως εφικτή, ως αποτέλεσµα των σχετικών δεικτών εκροών. ΑΠ2. ΨΗΦΙΑΚΗ ΣΥΓΚΛΙΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ Οι τιµές-στόχοι των δεικτών εκροής «Νέες επιχειρήσεις που ενισχύονται από επιδοτούµενα προγράµµατα» (10) και «Υφιστάµενες επιχειρήσεις που εκσυγχρονίζονται αναβαθµίζονται» (280), κρίνονται ως εφικτές, βάσει της εµπειρίας της προγραµµατικής περιόδου , αλλά και το έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον. Οι τιµές βάσης των δεικτών θεωρούνται ως αξιόπιστες δεδοµένης της πηγής τους (ΕΣΥΕ), ενώ το ενδεικτικό ποσό δηµόσιας δαπάνης που αναµένεται να διατεθεί για τους ως άνω δείκτες, καθώς και για τον δείκτη που ακολουθεί «Αριθµός τουριστικών κλινών που εκσυγχρονίζονται» εκτιµάται σε 28,4 εκατ. δηµόσια δαπάνη. Αντίστοιχα η τιµή-στόχος του δείκτη εκροής «Αριθµός τουριστικών κλινών που εκσυγχρονίζονται» (12.600), εκτιµάται ως µάλλον εφικτή, µε βάση απολογιστικά στοιχεία της προγραµµατικής περιόδου , αλλά και του έντονου επενδυτικού ενδιαφέροντος. Η τιµή βάσης του δείκτη ( ) θεωρείται, επίσης, αξιόπιστη δεδοµένης της πηγής της. Οι τιµές-στόχοι των αντίστοιχων δεικτών αποτελέσµατος «% υφιστ. ΜΜΕ που εκσυγχρονίζονται-βελτιώνονται» (1,7%) και «% αύξησης επιχειρήσεων» (0,04%), απορρέουν ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 62

63 από τις τιµές βάσης και τις τιµές-στόχων των παραπάνω δεικτών εκροής και θεωρούνται κατά το ίδιο µέτρο ως εφικτοί. ΑΠ3. ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ Η τιµή στόχος του δείκτη εκροής «Αριθµός µονάδων Α θµιας φροντίδας» (10), κρίνεται ως εφικτή, βάσει στοιχείων της προγραµµατικής περιόδου Η τιµή βάσης του δείκτη (59) θεωρείται αξιόπιστη δεδοµένης της πηγής της, ενώ το ενδεικτικό ποσό δηµόσιας δαπάνης που προβλέπεται να διατεθεί για την σχετική ράση ανέρχεται σε 10 εκατ., ποσό από το οποίο προκύπτει µέσο µοναδιαίο κόστος , το οποίο θεωρείται επαρκές. Η τιµή στόχος του δείκτη εκροής «Αριθµός Νοσοκοµειακών κλινών που δηµιουργούνται - αναβαθµίζονται» (130), κρίνεται ως εφικτή, δεδοµένης της εµπειρίας της προγραµµατικής περιόδου , αλλά και των αναγκών της ΠΙΝ για δηµιουργία / αναβάθµιση νοσοκοµειακών κλινών. Η τιµή βάσης του δείκτη (569) θεωρείται αξιόπιστη δεδοµένης της πηγής της, ενώ το ενδεικτικό ποσό δηµόσιας δαπάνης που αναµένεται να διατεθεί για τη σχετική ράση ανέρχεται σε 26,25 εκατ., ποσό από το οποίο προκύπτει µέσο µοναδιαίο κόστος ανά κλίνη, το οποίο θεωρείται ως µάλλον επαρκές. Η τιµή στόχος του δείκτη εκροής «Αριθµός Μνηµείων Αρχαιολογικών Χώρων που αναδεικνύονται» (15) κρίνεται εφικτή. Η τιµή βάσης του δείκτη (26) θεωρείται αξιόπιστη δεδοµένης ότι εκφράζει τον συνολικό αριθµό µνηµείων στα οποία υλοποιήθηκαν παρεµβάσεις κατά την προγραµµατική περίοδο (Γ ΠΕΠ). Οι πόροι που θα διατεθούν για τη σχετική ράση ανέρχονται σε 14,37 εκατ., ποσό επαρκές για την επίτευξη του στόχου (µέσο µοναδιαίο κόστος 0,95 εκατ. ανά παρέµβαση). Η τιµή-στόχος του δείκτη εκροής «Αριθµός Νέων ΕΕΛ» (4) εκτιµάται ως εφικτή, δεδοµένης της εµπειρίας της προγραµµατικής περιόδου , αλλά και της ύπαρξης σχετικών µελετών / προµελετών. Το ενδεικτικό ποσό δηµόσιας δαπάνης που αναµένεται να διατεθεί για την σχετική ράση ανέρχεται σε 33,74 εκατ., ποσό επαρκές για την επίτευξη του στόχου (µέσο µοναδιαίο κόστος 8,43 εκατ. ανά ΕΕΛ).. Η τιµή στόχος του δείκτη εκροής «Αριθµός ΧΥΤΑ ΧΥΤΥ που δηµιουργούνται» κρίνεται εφικτή, βάσει των υφιστάµενων µελετών / προµελετών. Το ποσό που προβλέπεται να διατεθεί για την σχετική ράση ανέρχεται σε 5,75 εκατ., ποσό επαρκές για την επίτευξη του στόχου (µέσο µοναδιαίο κόστος 2,87 εκατ. ανά ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ). Τέλος η τιµή στόχος του δείκτη εκροής «Ολοκληρωµένα σχέδια ανάπτυξης» (8) κρίνεται εφικτή, δεδοµένης της εµπειρίας της προγραµµατικής περιόδου (Γ ΠΕΠ και τοµεακά ΕΠ). Οι πόροι που αναµένεται να διατεθεί για την σχετική ράση ανέρχεται σε 51,06 εκατ (µοναδιαίο κόστος 6,3825 εκ ανά σχέδιο). Η τιµή-στόχος του δείκτη αποτελέσµατος «Εξυπηρετούµενος πληθυσµός από δοµές α βαθµιας φροντίδας» (10%) θεωρείται ως εφικτή, καθώς ο στόχος του δείκτη υπολογίστηκε βάση εµπειρικού υπολογισµού εµβέλειας ενός ΚΥ/ΠΥ µε βάση µόνιµο πληθυσµό. Η τιµή-στόχος του δείκτη αποτελέσµατος «% Νοσοκοµειακών κλινών που αναβαθµίζονται δηµιουργούνται» (23%), προκύπτει από την τιµή βάσης και την τιµή-στόχο του προηγηθέντος δείκτη εκροής «Αριθµός Νοσοκοµειακών κλινών που δηµιουργούνται - αναβαθµίζονται» και θεωρείται κατά το ίδιο µέτρο ως εφικτή. ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 63

64 Η τιµή-στόχος του δείκτη αποτελέσµατος «Εξυπηρετούµενος Πληθυσµός από παρεµβάσεις ολοκληρωµένης ανάπτυξης» (20.000), απορρέει από το γεγονός ότι οι παρεµβάσεις πραγµατοποιούνται σε περιοχές/ζώνες µεγέθους ανάλογου µε αυτού του Γ' ΠΕΠ (2.000 έως κατοίκους) Οι τιµές-στόχοι των δεικτών αποτελέσµατος «Πληθυσµός που εξυπηρετείται από τη διαχείριση υγρών αποβλήτων» (7.800) και «Πληθυσµός που εξυπηρετείται από αναβαθµισµένα δίκτυα ύδρευσης» (10.000), εκφράζουν τον ισοδύναµο πληθυσµό που θα ωφεληθούν από τις αντίστοιχες παρεµβάσεις Συµπεράσµατα αξιολόγησης της καταλληλότητας των δεικτών του ΕΠ 1. Η πρόταση της ΠΙΝ για την προγραµµατική περίοδο εµπεριέχει πλέγµα ποσοτικών στόχων και δεικτών (εκροών και αποτελεσµάτων) που χαρακτηρίζονται από επάρκεια, πληρότητα και εννοιολογική καταλληλότητα για να αποτυπώσουν αντιπροσωπευτικά το περιεχόµενό της. 2. Οι δείκτες καλύπτουν δράσεις για το σύνολο των Στρατηγικών και Γενικών Στόχων της αναπτυξιακής στρατηγικής της ΠΙΝ, αποτυπώνουν το περιεχόµενο της πρότασης συνολικά, αλλά και σε επίπεδο ΑΠ µε αντιπροσωπευτικό και ισορροπηµένο τρόπο, έτσι ώστε να προσφέρουν ικανή ποσοτική βάση, µε σαφείς και µετρήσιµους ποσοτικοποιηµένους στόχους, για την παρακολούθηση και την αξιολόγησή της. 3. Οι τιµές βάσης έχουν προσδιοριστεί βάσει επίσηµων στατιστικών πηγών, τηρώντας την αρχή της εγκυρότητας (ποιοτικά και ποσοτικά). 4. Οι τιµές στόχου των επιλεγµένων δεικτών κρίνονται καταρχήν ως ορθές, ρεαλιστικές και επιτεύξιµες, µε δεδοµένο ότι έχουν κατά κύριο λόγο στηριχθεί σε διεξοδική ανάλυση του απολογιστικού µοναδιαίου κόστους αντίστοιχων παρεµβάσεων της προγραµµατικής περιόδου , που έχουν υλοποιηθεί ή υλοποιούνται στο πλαίσιο κυρίως του ΠΕΠ Ιονίων Νήσων, αλλά και άλλων τοµεακών ΕΠ της προγραµµατικής περιόδου ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 64

65 7 Εξέταση των προτεινοµένων συστηµάτων/ διαδικασιών εφαρµογής 7.1 Εισαγωγή Στο παρόν κεφάλαιο ο ΣΑ αναλύει και εξετάζει την επάρκεια και την ποιότητα των διαχειριστικών και εκτελεστικών µηχανισµών όπως αυτοί προβλέπονται στις νέες διατάξεις εφαρµογής της περιόδου Η διαχρονική εξέλιξη των συστηµάτων υλοποίησης, διαχείρισης, ελέγχου και αξιολόγησης των ΕΠ που έχουν υλοποιηθεί στις διάφορες προγραµµατικές περιόδους αναδεικνύει πολύ σηµαντικές διαφοροποιήσεις από την µία περίοδο στην επόµενη, µε την θέσπιση ειδικών αρχών και µηχανισµών και την καθιέρωση ολοένα και αυστηρότερων διαδικασιών παρακολούθησης και ελέγχου, οι οποίες σε γενικές γραµµές έχουν συµβάλει θετικά στους ρυθµούς υλοποίησης των ΕΠ και στην επίτευξη συγκεκριµένων στόχων. Υπήρξαν όµως και περιπτώσεις (ιδίως σε ότι αφορά στην προγραµµατική περίοδο ) όπου η τάση αυτή οδήγησε ίσως κι σε κάποιες υπερβολές, µε την θέσπιση ορισµένων διαχειριστικών πρακτικών και υποχρεώσεων που είχαν σαν αποτέλεσµα αχρείαστο διαχειριστικό βάρος, ενώ σε άλλα σηµεία συνέχισαν να υφίστανται ελλείµµατα πληροφόρησης έναντι του ιδεατά επιθυµητού, µε κύριο παράδειγµα την επαρκή ποσοτική και ποιοτική αποτύπωση της εξέλιξης του φυσικού αντικειµένου των παρεµβάσεων, ιδίως σε ενδιάµεσα στάδια υλοποίησης των ΕΠ. Εξετάζοντας το περιεχόµενο των ΚΠΣ, µπορεί να διαπιστωθούν σοβαρές διαφοροποιήσεις, που έχουν σχέση µε τους διαχειριστικούς και ελεγκτικούς µηχανισµούς των προγραµµάτων. Για παράδειγµα, το Α' ΚΠΣ είχε µια σχετικά απλή αρχιτεκτονική παρακολούθησης, χωρίς συγκεκριµένες απαιτήσεις επίτευξης στόχων για την εκταµίευση των κοινοτικών πόρων. Το Β' ΚΠΣ παρουσίασε ένα σχήµα διαχείρισης, που προεξήρχε η λεγόµενη «εταιρική σχέση», δηλαδή το κράτος-µέλος όφειλε να έχει αποδεδειγµένα εξασφαλισµένους τους δικούς του πόρους για τη χρηµατοδότηση των έργων του. Το Γ' ΚΠΣ, απαιτoύσε την ύπαρξη των πόρων του κράτους- µέλους και την εκταµίευση τους σε πρώτη φάση, αλλά εισήγαγε και νέες ανεξάρτητες ρυθµιστικές αρχές διαχείρισης των Επιχειρησιακών Προγραµµάτων του κάθε τοµέα. Επιπρόσθετα, διαµόρφωσε νέα χρηµατοδοτικά σχήµατα και όρους, και οικοδοµήθηκε ένα Ενιαίο Πληροφορικό Σύστηµα, το «Εργόραµα», το οποίο συγκέντρωνε όλη τη διαδροµή υλοποίησης όλων των έργων, µε ιδιαίτερα λεπτοµερειακή καταγραφή. Επιπλέον, τέθηκαν χρονικοί περιορισµοί στις ταχύτητες απορρόφησης των πόρων καθώς και ποσοτικούς στους ετήσιους ρυθµούς απορρόφησης. Η µη ικανοποίηση των περιορισµών αυτών µπορεί να σήµαινε ακόµη και την επιστροφή πόρων στην «ΕΕ». Έχοντας ως βάση εµπειρίας τις διατάξεις εφαρµογής των προηγούµενων προγραµµατικών περιόδων διαµορφώθηκε το νέο διαχειριστικό και ελεγκτικό πλαίσιο για την περίοδο , το οποία έρχεται να ενισχύσει τα πλεονεκτήµατα και να καλύψει τα κενά των προηγούµενων διατάξεων εφαρµογής. Το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραµµα (ΠΕΠ) υτικής Ελλάδας, Πελοποννήσου, Ιονίων Νησιών περιέχει στις ιατάξεις Εφαρµογής, µεταξύ των άλλων, λεπτοµέρειες σχετικά µε τον προσδιορισµό των οργανισµών και των διαδικασιών για τα συστήµατα εφαρµογής, ελέγχου και αξιολόγησης, τις ρυθµίσεις συνεργασίας, τη δηµοσιότητα και τις διαδικασίες για την ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 65

66 ανταλλαγή ηλεκτρονικών δεδοµένων για την κάλυψη των απαιτήσεων πληρωµής, ελέγχου και αξιολόγησης. Η ποιότητα των µηχανισµών εφαρµογής αποτελεί ουσιαστική παράµετρο για την επίτευξη των στόχων του προγράµµατος. Σ' αυτό το στάδιο της αξιολόγησης, ο Σύµβουλος Αξιολόγησης πρέπει να αξιολογήσει τις ιατάξεις Εφαρµογής που προτείνονται για τη διαχείριση, τον έλεγχο και την αξιολόγηση του προγράµµατος και λαµβάνοντας υπόψη την εµπειρία από την προγραµµατική περίοδο , να αξιολογήσει τους πιθανούς κινδύνους που θα εµποδίσουν την εφαρµογή του προγράµµατος, ενώ θα πρέπει να υποβάλλει συστάσεις για τις προληπτικές ενέργειες, που θα συµβάλουν στην ελαχιστοποίηση αυτών των κινδύνων. Τα βασικά ζητήµατα που αντιµετωπίζονται προς τον σκοπό αυτόν είναι τα ακόλουθα: Η αξιολόγηση των διατάξεων εφαρµογής που προτείνονται για την διαχείριση, έλεγχο και αξιολόγηση του προγράµµατος. Η αξιολόγηση πιθανών κινδύνων και δυσχερειών στην εφαρµογή και συστάσεις για βελτιώσεις / ελαχιστοποίηση κινδύνων. Η αξιολόγηση της συµβολής της Εταιρικής σχέσης στην ποιότητα της υλοποίησης και παρακολούθησης. 7.2 Μηχανισµοί Εφαρµογής και βασικά πορίσµατα προγραµµατικής περιόδου Το θέµα των µηχανισµών εφαρµογής αποτέλεσε ένα µείζον ζήτηµα για την διαρθρωτική παρέµβαση του ΚΠΣ , κυρίως, λόγω: του αυξηµένου µεγέθους και της φύσης της παρέµβασης, της πολύ µεγαλύτερης απαίτησης για ποιότητα και αποτελεσµατικότητα, του νέου πλαισίου εταιρικής σχέσης µε την Ε.Ε. Επιπρόσθετα, είναι γνωστό ότι οι κανονισµοί των ιαρθρωτικών Ταµείων για την περίοδο διαµόρφωσαν ένα νέο πλαίσιο εταιρικής σχέσης. Στο πλαίσιο αυτό ίσχυσαν τα ακόλουθα: Αποστασιοποίηση της Ε.Ε. από τις διαδικασίες προγραµµατισµού και επιλογής έργων. Ενίσχυση του ελεγκτικού ρόλου της Ε.Ε. και δυνατότητα επιβολής αυστηρών ποινών. Μεταφορά της ευθύνης στο Κράτος - Μέλος και υποχρέωση του να τηρεί συγκεκριµένες διακριτές διαχειριστικές και ελεγκτικές διαδικασίες µε θεσµοθετηµένες ευθύνες των αρµοδίων αρχών. Υπαρκτό τον κίνδυνο οριστικής πλέον απώλειας πόρων σε περίπτωση καθυστερήσεων στη χρήση των πόρων. Σύµφωνα µε το πλαίσιο εφαρµογής: προβλεπόταν: 1. Σαφής διαχωρισµός λειτουργιών, αρµοδιοτήτων και οι ευθυνών των οργάνων που θα υποστήριζαν το σύστηµα διοίκησης. 2. Ένταξη των οργάνων διοίκησης στις λειτουργίες του κράτους λόγω των σηµαντικών ευθυνών που αναλάµβαναν, άλλα και λόγω του ότι εξυπηρετούσαν ευρύτερους στόχους για τον εκσυγχρονισµό της δηµόσιας διοίκησης. 3. Καθιέρωση ενιαίων και τυποποιηµένων διαδικασιών για τη διαχείριση, τον έλεγχο, τις ροές χρηµατοδοτήσεων. 4. Μεταβολή της φιλοσοφίας και του πλαισίου των χρηµατοδοτήσεων. Συγκεκριµένα, προβλεπόταν ότι µε την κατάργηση των ετήσιων προκαταβολών από την Ε.Ε. (πλην µιας αρχικής προκαταβολής που δίδεται µε την έγκριση του Προγράµµατος), το Κράτος Μέλος ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 66

67 (προ)χρηµατοδοτεί τα έργα µε δική του ευθύνη. Η χρηµατοδότηση από πλευράς Ε.Ε. προβλεπόταν να γίνεται απολογιστικά, βάσει δεδηλωµένων και πιστοποιηµένων δαπανών, (που θα καταγράφονται στο ΟΠΣ ΕΡΓΟΡΑΜΑ ) σε επίπεδο Νοµικής έσµευσης (υποέργο). 5. Υιοθέτηση ενός πολυεπίπεδου συστήµατος ελέγχων στο πλαίσιο λειτουργίας των ιαχειριστικών Αρχών (πρωτοβάθµιος έλεγχος), της Αρχής Πληρωµής (δευτεροβάθµιος έλεγχος) και του Εξωτερικού ηµοσιονοµικού Ελέγχου (τριτοβάθµιος έλεγχος). 6. Καθιέρωση ενιαίου συστήµατος αξιολόγησης, επιλογής και ένταξης έργων στα Προγράµµατα. 7. Καθιέρωση υποχρεωτικής µηχανοργάνωσης της διαδικασίας ένταξης, χρηµατοδότησης, παρακολούθησης και ελέγχου των δράσεων. Η ηλεκτρονική ανταλλαγή στοιχείων µε την Ε.Ε. καθίσταται ο µοναδικός τρόπος επικοινωνίας σε ότι αφορά τις παρεµβάσεις και τις πράξεις του ΚΠΣ. Η εφαρµογή των Συστηµάτων ιαχείρισης και Ελέγχου (Σ Ε), αναφορικά µε το ΠΕΠ Ιονίων Νήσων, για την προγραµµατική περίοδο ανέδειξε σειρά βασικών διαπιστώσεων 13, αναφορικά µε την λειτουργία των µηχανισµών διαχείρισης, αξιολόγησης και ελέγχου. Ειδικότερα: Την άρτια λειτουργία της ΕΥ. Η ΕΥ.. έχει στελεχωθεί µε εξειδικευµένο προσωπικό, ενώ διαθέτει τα απαραίτητα εργαλεία για ηλεκτρονική παρακολούθηση της πορείας υλοποίησης του ΠΕΠ. Η παρακολούθηση χαρακτηρίζεται από πληρότητα, µε έγκαιρη και έγκυρη ενηµέρωση. Το σύστηµα διοίκησης και διαχείρισης του ΠΕΠ χαρακτηρίζεται από σχετικά ικανοποιητικό βαθµό σαφήνειας, µε µερικώς οροθετηµένες αρµοδιότητες και διακριτούς ρόλους (ΕΥ, Τελικών ικαιούχων, Επ. Παρακολούθησης, Ε.Ε). Η βελτίωση λειτουργίας του ΟΠΣ του ΥΠΟΙΟ συνέβαλε στην εύρυθµη παρακολούθηση και αξιολόγηση του ΠΕΠ. Σηµειώνεται ότι αρχικά είχε παρουσιαστεί πρόβληµα σηµαντικής χρονικής υστέρησης σχετικά µε τα τριµηνιαία δελτία παρακολούθησης. Παρουσιάστηκαν σηµαντικές καθυστερήσεις στις διαδικασίες από την από την παραλαβή της αίτησης του ωφελούµενου µέχρι την αποπληρωµή του. Οι καθυστερήσεις οφείλονται κυρίως στις σχετικά γραφειοκρατικές διαδικασίες που ορίζουν οι Κανονισµοί σε κοινοτικό και εθνικό επίπεδο. Η επίδοση των µηχανισµών εφαρµογής κρίνεται ως ικανοποιητική ως προς το κανονιστικό πλαίσιο και τις αυξηµένες απαιτήσεις οικονοµικής και χρονικής αποτελεσµατικότητας. Σε κάποιες περιπτώσεις η αποτελεσµατικότητα κρίνεται µέτρια (ιδιαίτερα στην τακτική ενηµέρωση της πορείας του φυσικού-οικονοµικού αντικειµένου των ενεργειών από τους Τελικούς ικαιούχους). Οι βασικές αιτίες εστιάζονται στις ελλείψεις σε στελεχιακό δυναµικό (ποσοτική και ποιοτική), ενώ εκτιµάται ότι απαιτείται αντίστοιχη ενίσχυση σε υλικοτεχνική υποδοµή και πληροφοριακά συστήµατα. Παρουσιάζεται σχετική επάρκεια αναφορικά µε την µορφή που έχουν λάβει οι µηχανισµοί εφαρµογής. Η ταχύτητα λήψης των αποφάσεων κρίνεται ως σχετικά ικανοποιητική, επιδέχεται όµως βελτίωσης. Ενδεικτικοί τρόποι για την επιτάχυνση των διαδικασιών αφορούν: o Την απλούστευση των σχετικών διαδικασιών. o Τη βελτίωση του συντονισµού από την κεντρική διοίκηση. o Αλλαγή νοοτροπίας στο όργανο του δηµοκρατικού προγραµµατισµού. 13 Ενδιάµεση Αξιολόγηση ΠΕΠ υτικής Ελλάδας 2003, EEO GROUP. ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 67

68 o Τον εκσυγχρονισµό της ηµόσιας ιοίκησης. o Την αποσαφήνιση των αρµοδιοτήτων της κεντρικής διοίκησης. o Τον περιορισµό της πολιτικής παρέµβασης. o Την ουσιαστική ενεργοποίηση των Μελών της Επιτροπής Παρακολούθησης. Από ικανοποιητικό βαθµό σαφήνειας χαρακτηρίζονται τόσο οι αρµοδιότητες όσο και τα καθήκοντα των εµπλεκόµενων φορέων στις προβλεπόµενες διαδικασίες διαβούλευσης (διαδικασία συντονισµού, διαβούλευση µε Ε.Ε κλπ). Αναφορικά µε τον βαθµό προσαρµογής των φορέων στο νέο κανονιστικό πλαίσιο, η επίδοση της ΕΥ αξιολογείται ως ικανοποιητική, ενώ οι Τελικοί ικαιούχοι αντιµετωπίζουν µια σειρά προβληµάτων τα οποία εστιάζονται: o στην ελλιπή γνώση των διαρθρωτικών κανονισµών, o στην έλλειψη επαρκούς και εξειδικευµένου στελεχιακού δυναµικού, και o στην έλλειψη υλικοτεχνικής υποδοµής. 7.3 Τα προτεινόµενα Συστήµατα και ιαδικασίες Υλοποίησης, Ελέγχου και Αξιολόγησης της περιόδου Σύµφωνα µε τις απαιτήσεις του Καν. (ΕΚ) 1083/2006 και ειδικότερα τα όσα προβλέπονται στα άρθρα 58 έως 62, αλλά και τις σχετικές διατάξεις που περιλαµβάνονται στο ΕΣΠΑ, για κάθε επιχειρησιακό πρόγραµµα (ΕΠ) ορίζονται οι φορείς οι οποίοι θα αναλάβουν την διαχείριση, παρακολούθηση και έλεγχο των ΠΕΠ της περιόδου είναι οι ακόλουθοι: η Εθνική Αρχή Συντονισµού και οι λοιποί βασικοί µηχανισµοί συντονισµού,η ιυπουργική Επιτροπή Κοινοτικών Προγραµµάτων, η Ετήσια διάσκεψη προέδρων των Επιτροπών Παρακολούθησης η διαχειριστική αρχή, η αρχή πιστοποίησης, η αρχή ελέγχου, φορέας υπεύθυνος για την έκθεση και παροχή γνώµης του άρθρου 71(2), φορέας υπεύθυνος για την είσπραξη των πληρωµών από την Επιτροπή ΕΕ, φορέας/εις υπεύθυνος/οι για τη διενέργεια πληρωµών στους δικαιούχους, η Επιτροπή παρακολούθησης του ΠΕΠ, ενώ προσδιορίζονται και οι ενδιάµεσοι φορείς που θα χρησιµοποιηθούν για τη διαχείρισή του. Η εξειδίκευση των αρµοδιοτήτων µε την απαραίτητη διάκριση καθηκόντων και ο τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας αυτών των αρχών και φορέων καθορίζονται µε νόµο, ενώ για την εφαρµογή των αρµοδιοτήτων τους θα εκδοθούν επί µέρους κανονιστικές πράξεις. Αναλυτική περιγραφή του τρόπου άσκησης των αρµοδιοτήτων κάθε αρχής και φορέα στην διαχείριση και τον έλεγχο του ΠΕΠ θα γίνει στην περιγραφή του κοινού Συστήµατος ιαχείρισης και Ελέγχου των ΕΠ που θα κοινοποιηθεί στην Επιτροπή σύµφωνα µε το άρθρο 71 του Καν. (ΕΚ) 1083/2006. Σύµφωνα µε το νέο πλαίσιο εφαρµογής για την προγραµµατική περίοδο προβλέπονται: 1. Η εθνική αρχή συντονισµού, η οποία έχει την ευθύνη του συντονισµού του προγραµµατισµού και της εφαρµογής των ΕΠ στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ και της καθοδήγησης των διαχειριστικών ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 68

69 αρχών, καθώς και µια σειρά επιµέρους οργάνων συντονισµού (στον τοµέα περιβάλλοντος, υγείας κα). 2. Μια κοινή διαχειριστική αρχή για τα 5 ΠΕΠ και µια διαχειριστική αρχή για κάθε τοµεακό πρόγραµµα. 3. Η Αρχή Πιστοποίησης (ΕΥ Πληρωµής του ΚΠΣ), µε στόχο την πιστοποίηση των καταστάσεων δαπανών και αιτήσεων πληρωµών. 4. Η Αρχή ελέγχου (Επιτροπή ηµοσιονοµικού Ελέγχου, Ε ΕΛ) για την επαλήθευση της αποτελεσµατικής λειτουργίας του Σ Ε των ΕΠ. 5. Η δυνατότητα «πρόσληψης» ενδιάµεσου φορέα / ων για την ανάληψη τµήµατος των αρµοδιοτήτων / λειτουργιών της ΕΥ των ΠΕΠ. 6. Η ιυπουργική Επιτροπή κοινοτικών προγραµµάτων ( ΕΠ), έργο της οποίας είναι ο συντονισµός και η παρακολούθηση της εφαρµογής των συγχρηµατοδοτούµενων προγραµµάτων µε στόχο τη διασφάλιση της αποτελεσµατικότητας των παρεµβάσεων και τη µεγιστοποίηση της απορροφητικότητας των κοινοτικών κονδυλίων. 7. Μια Επιτροπή Παρακολούθησης για κάθε ένα ΕΠ µε µε αποστολή την παρακολούθηση της αποτελεσµατικότητας και της ποιότητας υλοποίησης του ΕΠ. Οι βασικές διαφοροποιήσεις σε σχέση µε την προγραµµατική περίοδο εστιάζονται στα ακόλουθα: Αναφορικά µε την διαχείριση του προγράµµατος (άρθρο 60 του Καν. (ΕΚ) 1083/2006) προβλέπεται κοινό σύστηµα διαχείρισης και ελέγχου του ΕΣΠΑ, µέσω της εθνικής αρχής συντονισµού, η οποία έχει την ευθύνη του συντονισµού του προγραµµατισµού και της εφαρµογής των ΕΠ στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ και της καθοδήγησης των διαχειριστικών αρχών, µε στόχο την εξασφάλιση της αποτελεσµατικότητας της διαχείρισης και της εφαρµογής τους. Ως εθνική αρχή συντονισµού λειτουργεί η Γενική ιεύθυνση Αναπτυξιακού Προγραµµατισµού, Περιφερειακής Πολιτικής και ηµοσίων Επενδύσεων του Υπουργείου Οικονοµίας και Οικονοµικών, η οποία υπάγεται στον Γενικό Γραµµατέα Επενδύσεων και Ανάπτυξης. Η άσκηση των αρµοδιοτήτων της αρχής γίνεται µέσω των ειδικών υπηρεσιών: «Ειδική Υπηρεσία Συντονισµού της Εφαρµογής των Επιχειρησιακών Προγραµµάτων» και «Ειδική Υπηρεσία Στρατηγικής Σχεδιασµού και Αξιολόγησης Αναπτυξιακών Προγραµµάτων». Αυτό σηµαίνει ότι µεταξύ της ιαχειριστικής Αρχής του ΠΕΠ και της εθνικής αρχής συντονισµού δηµιουργείται ένα δίκτυο µε στόχο τη στενή συνεργασία, την άµεση ενηµέρωση και τη µεταφορά καλών πρακτικών που αναπτύσσονται. Για το ΠΕΠ υτικής Ελλάδας, Ιονίων Νήσων και Πελοποννήσου, αλλά και για τα υπόλοιπα ΠΕΠ προβλέπεται µόνο µία ιαχειριστική Αρχή στο ΥΠΟΙΟ, η οποία θα έχει συντονιστικό κυρίως ρόλο αξιοποιώντας τις δυνατότητες εκχώρησης που απορρέουν από τους κανονισµούς. Παράλληλα, προβλέπεται αξιοποίηση των Ενδιάµεσων Φορέων ιαχείρισης µε εκχώρηση αρµοδιότητων της ιαχειριστικής Αρχής σε αυτούς. Στο πλαίσιο του ΠΕΠ υτικής Ελλάδας, Ιονίων Νήσων και Πελοποννήσου ως ενδιάµεσος φορέας διαχείρισης ορίζονται οι επιµέρους ειδικές υπηρεσίες διαχείρισης του ΠΕΠ κατά το Γ ΚΠΣ (ΕΥ υτικής Ελλάδας, ΕΥ Ιονίων Νήσων, ΕΥ Πελοποννήσου). Αναφορικά µε την διαχείριση χρηµατοροών του προγράµµατος (άρθρο 61 του Καν. (ΕΚ) 1083/2006), η λειτουργία Αρχής Πιστοποίησης αποτελεί ένα νέο στοιχείο για τα συστήµατα και τις διαδικασίες εφαρµογής, που καλύπτει τις αρµοδιότητες της αρχής πληρωµής της προηγούµενης προγραµµατικής περιόδου. Η Αρχή Πιστοποίησης είναι υπεύθυνη για την πιστοποίηση των ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 69

70 καταστάσεων δαπανών και αιτήσεων πληρωµών πριν αυτές διαβιβαστούν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στο πλαίσιο αυτό η αρχή πιστοποίησης εκτελεί τα καθήκοντα που προβλέπονται στο άρθρο 60 του Καν. (ΕΚ) 1198/2006. Ως αρχή πιστοποίησης των επιχειρησιακών προγραµµάτων του ΕΣΠΑ, σύµφωνα µε το άρθρο 61 του Καν.1083/2006 ορίζεται η Ειδική Υπηρεσία Αρχή Πληρωµής του ΚΠΣ, των κοινοτικών πρωτοβουλιών και του Ταµείου Συνοχής, η οποία υπάγεται στο Γενικό Γραµµατέα Επενδύσεων και Ανάπτυξης του Υπουργείου Οικονοµίας και Οικονοµικών. Αναφορικά µε την διαδικασία παρακολούθηση του προγράµµατος (άρθρο 63 του Καν. (ΕΚ) 1083/06) προβλέπεται διεύρυνση της σύνθεσης της Επιτροπής Παρακολούθησης και ενίσχυση του ρόλου της. Η προεδρία της επιτροπής παρακολούθησης του ΠΕΠ θα ασκείται διαδοχικά από τους Γενικούς Γραµµατείς των διοικητικών περιφερειών που καλύπτει γεωγραφικά το πρόγραµµα για διάστηµα ενός έτους µε τη συνπροεδρία του Γενικού Γραµµατέα Επενδύσεων και Ανάπτυξης του ΥΠΟΙΟ. Αναφορικά µε την διαδικασία εξωτερικού ελέγχου του προγράµµατος (άρθρο 62 του Καν. (ΕΚ) 1083/2006) ορίζεται η αρχή ελέγχου, που έχει την ευθύνη για την επαλήθευση της αποτελεσµατικής λειτουργίας του συστήµατος διαχείρισης και ελέγχου του ΕΠ. Ως αρχή ελέγχου, για το ΠΕΠ υτικής Ελλάδας, Ιονίων Νήσων και Πελοποννήσου (κοινή για όλα τα ΕΠ του ΕΣΠ), ορίζεται η Επιτροπή ηµοσιονοµικού Ελέγχου (Ε ΕΛ), η οποία είναι επταµελής και είναι ανεξάρτητη από τις διαχειριστικές αρχές των ΕΠ και την αρχή πιστοποίησης. Αναφορικά µε την αξιολόγηση του προγράµµατος (άρθρα του Καν. (ΕΚ) 1083/2006) προβλέπονται αξιολογήσεις επιχειρησιακής (όπως η ενδιάµεση) και στρατηγικής (εκ των υστέρων) φύσεως, οι οποίες θα λαµβάνουν υπόψη το στόχο της βιώσιµης ανάπτυξης και τη σχετική κοινοτική νοµοθεσία όσον αφορά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και τη στρατηγική περιβαλλοντική αξιολόγηση. *Εν δυνάµει ενδιάµεσοι φορείς: ΕΥ υτικής Ελλάδας, ΕΥ Ιονίων Νήσων, ΕΥ Πελοποννήσου. Σχήµα 1: Σύστηµα ιαχείρισης και Ελέγχου του ΠΕΠ ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤOΥ ΠΕΠ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ Γ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΣΕΛ. 70