ΤΑ ΝΥΧΤΕΡΙΝΑ ΟΝΕΙΡΑ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ

Transcript

1 ΤΑ ΝΥΧΤΕΡΙΝΑ ΟΝΕΙΡΑ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ Ο όρος Εφιάλτης χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα όνειρο που προκαλεί μια δυνατή δυσάρεστη αισθηματική αντίδραση σε αυτόν που το βιώνει. Η αντίδραση συνήθως είναι φόβος ή τρόμος, προκαλεί ακόμα και αισθήματα πόνου, πνιγμού και θανάτου, ενώ πολλές φορές δημιουργεί την αίσθηση ότι κάποιος πέφτει από μεγάλο υψόμετρο. Τέτοια όνειρα οφείλονται σε σωματικές διαταραχές όπως υψηλό πυρετό, ή και σε ψυχολογικές διαταραχές όπως ψυχολογικό τραύμα και άγχος, ωστόσο τις περισσότερες φορές η εμφάνιση τους δεν έχει κάποια φανερή αιτία. Αν κάποιο άτομο έχει βιώσει μια ψυχολογικά τραυματική εμπειρία στη ζωή του, για παράδειγμα, εάν έχει βασανιστεί σωματικά τότε αυτή η εμπειρία θα επανέλθει στα όνειρά του προκαλώντας εφιάλτη. Αυτοί που βιώνουν ένα εφιάλτη συνήθως ξυπνούν με αίσθημα έντονου άγχους και είναι δύσκολο να πάνε για ύπνο για πολλή ώρα. Οι εφιάλτες είναι κοινοί στη ζωή κάποιου, ωστόσο πολλές φορές είναι τόσο έντονοι και εμφανίζονται τόσο συχνά που μπορούν να επέμβουν στον ύπνο κάποιου και μπορεί να προκαλέσουν σε μερικά άτομα να αναζητήσουν ιατρική βοήθεια. Η λέξη προέρχεται από τον Εφιάλτη τον Αθηναίο, για τον οποίο λεγόταν ότι οι άρχοντες και τα μέλη του Άρειου Πάγου (στην Αθήνα του Κίμωνα) έβλεπαν στα όνειρά τους. Ενώ σε ορισμένους ανθρώπους οι εφιάλτες εμφανίζονται σπάνια, υπάρχουν άλλοι που υποφέρουν σε τέτοιο βαθμό ώστε να διαταράσσεται η ποιότητα του ύπνου τους για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μάλιστα, αρκετά παιδιά προσχολικής ηλικίας ξυπνούν με έντονο φόβο τη νύχτα, έχοντας «δει» έναν εφιάλτη. Ποια είναι τα αίτια των εφιαλτικών ονείρων και με ποιους τρόπους είναι δυνατό να περιοριστεί η εμφάνισή τους; Οι εφιάλτες είναι σύνθετα όνειρα, τα οποία προκαλούν έντονη ανησυχία ή ακόμα και φόβο. Ένας άνθρωπος είναι πιθανό να «βλέπει» το ίδιο εφιαλτικό όνειρο συνεχώς ή διαφορετικά όνειρα με το ίδιο θέμα για χρονικό διάστημα αρκετών μηνών. Επίσης, οι εφιάλτες μπορεί να επαναλαμβάνονται πολλές φορές μέσα σε μια νύχτα ή να εμφανίζονται σπάνια στη ζωή ενός ατόμου. Τα όνειρα αυτά παρατηρούνται σχεδόν αποκλειστικά κατά τη διάρκεια του ύπνου REM (Rapid Eye Movement). Τυπικά, ο ύπνος ενός ανθρώπου περιλαμβάνει 3 έως 5 περιόδους ύπνου REM κάθε νύχτα. Οι περίοδοι αυτές καθίστανται μακρύτερες και τα όνειρα πιο «ζωντανά» κατά το δεύτερο μισό του ύπνου. Ως [1]

2 αποτέλεσμα, οι εφιάλτες εμφανίζονται συνήθως αργά τη νύχτα ή νωρίς το πρωί. Σε γενικές γραμμές, το περιεχόμενο των εφιαλτικών ονείρων αφορά απειλητικές καταστάσεις για τον άνθρωπο (π.χ. ονειρεύεται ότι τον κυνηγούν ή τον απειλούν). Όταν αυτός ξυπνάει, είναι σε θέση να θυμηθεί ακόμα και λεπτομέρειες του ονείρου. Βρίσκεται σε εγρήγορση και νιώθει ανησυχία ή φόβο. Η ερμηνεία και η σημασία, που αποδίδεται στα εφιαλτικά όνειρα, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το πολιτισμικό περιβάλλον. Ενώ στον δυτικό κόσμο τα όνειρα αυτά μπορεί ακόμα και να θεωρηθούν ενδείξεις μιας ψυχικής διαταραχής, σε άλλες κοινωνίες αποτελούν γνωρίσματα υπερφυσικών ή πνευματικών φαινομένων. Πόσοι άνθρωποι υποφέρουν από εφιάλτες; Η συχνότητα των εφιαλτικών ονείρων ποικίλλει ευρέως ανάλογα με την ηλικία και το φύλο. Οι εφιάλτες αναφέρονται συχνά από μικρά παιδιά 3 έως 6 ετών. Μάλιστα, σε αυτές τις ηλικίες, είναι πιθανό να προκαλούν τόσο έντονο φόβο που να κινητοποιούν τους γονείς, ώστε να αναζητήσουν τη συμβουλή ειδικού. Όμως, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι υπάρχει μια υποκείμενη ψυχολογική διαταραχή. Στην πραγματικότητα, τα παιδιά, τα οποία εμφανίζουν εφιάλτες χωρίς να προκαλούνται από ένα ψυχικό τραύμα, συνήθως ξεπερνούν αυτή την περίοδο καθώς μεγαλώνουν. Στους ενήλικες, η συχνότητα εμφάνισης εφιαλτικών ονείρων ανέρχεται στο 50% περίπου. Από αυτούς, υπολογίζεται ότι το 7% υποφέρουν από χρόνιους εφιάλτες. Οι γυναίκες αναφέρουν το πρόβλημα συχνότερα από τους άνδρες. Ωστόσο, δεν είναι σαφές εάν αυτό συμβαίνει επειδή υπάρχουν πραγματικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών ή λόγω της μεγαλύτερης έκφρασης του προβλήματος από τις γυναίκες. Ποία είναι τα αίτια; Τα αίτια των εφιαλτικών ονείρων δεν είναι σαφή. Όπως αναφέρθηκε, οι ενήλικες, οι οποίοι υποφέρουν από εφιάλτες σε μόνιμη βάση, αποτελούν ένα μικρό ποσοστό του γενικού πληθυσμού. Περίπου οι μισοί από αυτούς θεωρείται ότι πάσχουν από μια ψυχιατρική πάθηση, η οποία προκαλεί τα όνειρα. Οι εφιάλτες είναι πιθανό, επίσης, να οφείλονται σε ένα ισχυρό ψυχικό τραύμα, όπως στα άτομα που πάσχουν από μετατραυματική αγχώδη

3 διαταραχή. Στους υπόλοιπους, οι εφιάλτες αποδίδονται κυρίως στο άγχος της καθημερινότητας. Ειδικά όταν τα όνειρα εμφανίζονται περιστασιακά, διάφορες καταστάσεις στη ζωή του καθενός, που προκαλούν ανησυχία και άγχος, αποτελούν την πιθανότερη αιτία. Ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι οι δημιουργικοί άνθρωποι (ιδίως όσοι ασχολούνται με καλλιτεχνικές δραστηριότητες) βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο να υποφέρουν από εφιάλτες. Τα άτομα αυτά θεωρείται ότι έχουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένη φαντασία και ευαισθησία ως προς κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Ακόμα, οι εφιάλτες είναι δυνατό να οφείλονται στη λήψη ορισμένων φαρμακευτικών ή μη ουσιών (π.χ. φάρμακα που χορηγούνται σε ασθενείς με νόσο Parkinson, ορισμένα αντικαταθλιπτικά, αμφεταμίνες, κοκαΐνη). Όμως, και η προσπάθεια απεξάρτησης από το αλκοόλ ή άλλες ουσίες μπορεί να συνοδεύεται από εφιάλτες. Η μετατραυματική αγχώδης διαταραχή αποτελεί μια ειδική αιτία των εφιαλτικών ονείρων Η παθολογική αυτή κατάσταση ανήκει στις αγχώδεις διαταραχές. Είναι πιθανό να εμφανιστεί σε άτομα, τα οποία είδαν ή βίωσαν ένα σοβαρό τραυματικό γεγονός που εμπεριείχε απειλή για την ακεραιότητα και τη ζωή τους. Παραδείγματα τέτοιων καταστάσεων αποτελούν τα αεροπορικά ατυχήματα, οι βιασμοί, ή οι τρομοκρατικές ενέργειες. Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, η συχνότητα των εφιαλτικών ονείρων ανέρχεται στο 60% των ασθενών αυτών. Όταν τα όνειρα σχετίζονται με τη μετατραυματική διαταραχή, τείνουν να εμπεριέχουν τις ίδιες απειλητικές συνθήκες που ίσχυαν και κατά το τραυματικό γεγονός. Δεν είναι σαφής η αναμενόμενη συχνότητα και διάρκεια της εμφάνισης των εφιαλτών στους ασθενείς. Ωστόσο, μια πρόσφατη μελέτη σε γυναίκες, οι οποίες είχαν υποστεί έναν βιασμό, κατέληξε ότι όσο μεγαλύτερη είναι η συχνότητα των ονείρων, τόσο σοβαρότερα είναι τα συμπτώματα της μετατραυματικής διαταραχής. Ποιες εκδηλώσεις σχετίζονται με τους εφιάλτες; Κατά τη διάρκεια του ύπνου, το άτομο μπορεί να μουρμουρίζει, να μιλάει ή να κάνει ήπιες κινήσεις όταν «βλέπει» έναν εφιάλτη. Αφού ξυπνήσει, είναι σε θέση να θυμάται το όνειρο και τα στοιχεία που του προκαλούσαν έντονο φόβο. Η εγρήγορση είναι πλήρης και συνήθως συνοδεύεται από αύξηση του καρδιακού ρυθμού, έντονη εφίδρωση και άλλες εκδηλώσεις ανησυχίας ή φόβου. Εξαιτίας του γεγονότος ότι το άτομο έχει ξυπνήσει και εμφανίζει [3]

4 ιδιαίτερη ανησυχία, η επιστροφή στην κατάσταση του ύπνου μπορεί να είναι δύσκολη μετά από έναν εφιάλτη. Μάλιστα, ορισμένα άτομα είναι πιθανό εσκεμμένα να αποφεύγουν να ξανακοιμηθούν, ώστε να μην «δουν» το ίδιο όνειρο. Ο φόβος μήπως επαναληφθεί ο εφιάλτης τις επόμενες νύχτες μπορεί να αποκτήσει μόνιμα χαρακτηριστικά, οπότε σχετίζεται με χρόνια διαταραχή του ύπνου προκαλώντας μείωση της πνευματικής διαύγειας και της δυνατότητας συγκέντρωσης, ευερεθιστότητα, ήπια κατάθλιψη και υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας. Υπάρχουν αποτελεσματικές μέθοδοι αντιμετώπισης; Οι άνθρωποι, οι οποίοι υποφέρουν από εφιάλτες, μπορεί να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα με κατάλληλες τροποποιήσεις του τρόπου ζωής ή την εφαρμογή συγκεκριμένων θεραπευτικών μεθόδων: - Ακολουθείτε ένα σταθερό πρόγραμμα ύπνου. Ο οργανισμός του ανθρώπου είναι προγραμματισμένος ώστε να βρίσκεται σε εγρήγορση την ημέρα και σε κατάσταση ύπνου τη νύχτα. Οποιαδήποτε ασυνέπεια ως προς αυτό το πρότυπο είναι δυνατό να πυροδοτήσει διαταραχές σε βιοχημικό επίπεδο. Ειδικά όταν κάποιος κοιμάται με έναν εντελώς απρόβλεπτο τρόπο (π.χ. εξαιτίας της φύσης της εργασίας του), οι υπεύθυνοι μηχανισμοί του ύπνου διαταράσσονται και μπορεί να εμφανιστούν εφιάλτες. Για αυτόν τον λόγο, η τήρηση ενός σταθερού προγράμματος αποτελεί το πρώτο μέτρο που πρέπει να λάβει όποιος προσπαθεί να απαλλαγεί από το πρόβλημα. - Μεταβολές στη διατροφή. Πολλοί άνθρωποι διαπιστώνουν ότι απολαμβάνουν έναν ήρεμο ύπνο εάν αποφύγουν την κατανάλωση ορισμένων τροφών, λίγες ώρες προτού να ξαπλώσουν στο κρεβάτι. Διάφορες ήπιες τροφικές αλλεργίες ή στομαχικές ενοχλήσεις επιβαρύνουν τη διαδικασία της πέψης, ενώ το άτομο έχει αρχίσει να κοιμάται. Σύμφωνα με ορισμένους ειδικούς, ο οργανισμός αντιλαμβάνεται αυτή την κατάσταση ως απειλή και ο εγκέφαλος τη «μετατρέπει» σε εφιάλτη. Ανεξαρτήτως του συγκεκριμένου μηχανισμού, ο δραστικός περιορισμός της καφεΐνης και του οινοπνεύματος θεωρείται σημαντικός για την υποχώρηση των εφιαλτικών ονείρων. Αναφορικά με τα υπόλοιπα προϊόντα, μπορείτε να αρχίσετε να κρατάτε ένα ημερολόγιο ώστε να διαπιστώσετε εάν υπάρχουν ορισμένες τροφές ή συστατικά, η κατανάλωση των οποίων συνδέεται με τις νύχτες που υποφέρετε από εφιάλτες. - Συμπληρώματα διατροφής. Το αμινοξύ τρυπτοφάνη θεωρείται ότι μπορεί να περιορίσει τη συχνότητα των εφιαλτικών ονείρων και να ανακουφίσει από τις εκδηλώσεις του άγχους και της κατάθλιψης κατά τη διάρκεια της ημέρας.

5 Παρόμοια αποτελέσματα μπορεί να φέρει το GABA. Επίσης, τα άτομα, τα οποία υποφέρουν από εφιάλτες, είναι πιθανό να βοηθηθούν από τις ηρεμιστικές ιδιότητες βοτάνων, όπως είναι το χαμομήλι και η βαλεριάνα. - Ψυχοθεραπεία. Η ψυχοθεραπεία αποσκοπεί κυρίως στην αναγνώριση των παραγόντων, οι οποίοι προκαλούν άγχος. Αφού διαπιστωθεί η φύση αυτών των παραγόντων, είναι δυνατή η εφαρμογή προσεγγίσεων που αναμένεται να περιορίσουν τη βλαπτική επίδρασή τους. Εάν δεν αποκαλυφθεί μια υποκείμενη ψυχιατρική διαταραχή, η απλή συμβουλευτική συνήθως αρκεί για την αντιμετώπιση των αγχογόνων παραγόντων της καθημερινότητας. Ωστόσο, εφόσον το πρόβλημα είναι περισσότερο σοβαρό, υπάρχουν πιο σύνθετες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, οι οποίες μπορεί και πάλι να αποδειχθούν αποτελεσματικές. - Θεραπεία με φάρμακα. Έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές μελέτες σχετικά με τη φαρμακευτική αντιμετώπιση των εφιαλτικών ονείρων. Αφορούν κυρίως στην υποχώρηση του προβλήματος όταν προκύπτει στο πλαίσιο της μετατραυματικής αγχώδους διαταραχής, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα ευρήματα δεν είναι δυνατό να αξιοποιηθούν στις υπόλοιπες περιπτώσεις. Μεταξύ των φαρμάκων, τα οποία φάνηκε ότι είναι αποτελεσματικά, περιλαμβάνονται η τοπιραμάτη, η πραζοσίνη, η τραζοδόνη και η γκαμπαπεντίνη. Βέβαια, επειδή η χορήγησή τους συνοδεύεται - μερικές φορές - από παρενέργειες, πολλοί άνθρωποι επιλέγουν να εφαρμόσουν πρώτα τις υπόλοιπες μεθόδους, πριν αρχίσουν τη λήψη των φαρμάκων. - Οι εναλλακτικές προσεγγίσεις. Επειδή το άγχος αποτελεί την κυριότερη αιτία των εφιαλτικών ονείρων, οι διάφορες μέθοδοι χαλάρωσης (π.χ. διαλογισμός, yoga) μπορεί να αποδειχθούν αποτελεσματικές εναλλακτικές προσεγγίσεις. Φυσικά, δεν πρέπει να παραβλέπεται και η αξία της φυσικής άσκησης για τη μείωση των επιπέδων του άγχους. Η κατάλληλη διατροφή μπορεί να συμβάλει στην αποφυγή τους Όταν ξυπνάτε μετά από εφιάλτη, η πρώτη ερώτηση που κάνετε μάλλον είναι «μα τι στο καλό πάω και ονειρεύομαι;». Και, αφότου το σοκ που σας προκάλεσε το βίαιο όνειρο ξεθυμάνει, η επόμενή σας ερώτηση θα είναι «γιατί είδα εφιάλτη;». Οι εφιάλτες, και τα όνειρα εν γένει, λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια της φάσης REM του ύπνου, δηλαδή όταν τα μάτια κινούνται γρήγορα. Ανάλογα με τη διάρκεια του ύπνου, το σώμα μας περνά από τέσσερις με έξι κύκλους κάθε νύχτα, και η φάση REM ολοένα και αυξάνεται σε διάρκεια. Οι περισσότεροι εφιάλτες εμφανίζονται κατά το τελευταίο τρίτο του ύπνου μας. [5]

6 Για τους περισσότερους, οι εφιάλτες δεν είναι σοβαρό πρόβλημα: Μόνο το 5% των ενηλίκων έχουν πρόβλημα με συχνότατους ή ισχυρούς εφιάλτες. Ωστόσο, το 85% των ενηλίκων βιώνουν φυσιολογικούς εφιάλτες. Το 8-29% ισχυρίζεται ότι βλέπει εφιάλτες μια φορά το μήνα, και 2-6% βλέπουν ένα εφιάλτη την εβδομάδα. Οι ειδικοί λένε ότι οι εφιάλτες οφείλονται στο οτιδήποτε, με τις αιτίες να κυμαίνονται από το καθημερινό άγχος έως το ψυχολογικό τραύμα και τις ταινίες τρόμου. Ωστόσο, αν θέλετε να αποφύγετε μια ανήσυχη νύχτα γεμάτη άσχημα όνειρα, ίσως θα πρέπει να αναθεωρήσετε κάποιες διατροφικές συνήθειες. Η κατανάλωση κάθε είδους φαγώσιμου λίγο πριν τον ύπνο αυξάνει το μεταβολισμό και τη θερμοκρασία του σώματος. Αυτή η ένταση οδηγεί σε μεγαλύτερη εγκεφαλική δραστηριότητα κατά τη φάση REM, προκαλώντας περισσότερα όνειρα. Βιοχημικοί στο πανεπιστήμιο της Τασμανίας πραγματοποίησαν μια έρευνα όπου προσέθεσαν μουστάρδα και σάλτσα ταμπάσκο στα δείπνα έξι νέων ανδρών. Η καυτή προσθήκη ανέβασε τη θερμοκρασία του σώματος κατά τον πρώτο κύκλο του ύπνου και αύξησε τη χρονική διάρκεια ανάμεσα στη φάση του ξύπνιου και του ύπνου. Πάντως, δεν φταίει μονάχα το καυτερό φαγητό. Μια άλλη έρευνα έδειξε ότι το πρόχειρο φαγητό -παγωτά και γλυκά- προκάλεσε περισσότερη εγκεφαλική δραστηριότητα, κάνοντας τους επτά από τους δέκα συμμετέχοντες να δουν εφιάλτες. Μεγάλο ρόλο επίσης παίζει και ο τρόπος που κοιμόμαστε. Μια μελέτη του 2004 έδειξε ότι αυτοί που κοιμούνται γυρισμένοι προς τα αριστερά βλέπουν λιγότερους εφιάλτες απ όσους κοιμούνται γυρισμένοι προς τα δεξιά. Και, σύμφωνα με ένα αμερικανικό περιοδικό, αν κοιμάστε μπρούμυτα, τότε θα πρέπει να περιμένετε συναισθηματικά φορτισμένα όνειρα. Πότε να αναζητήσετε τη βοήθεια του ιατρού; Οι εφιάλτες είναι δυνατό να αποδειχθούν ένα αρκετά επίμονο πρόβλημα για ορισμένους ανθρώπους. Δεν είναι γνωστός ο λόγος, εξαιτίας του οποίου εμφανίζονται με τέτοια συχνότητα και διάρκεια σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Άλλωστε, ακόμα και στους περισσότερους ασθενείς με μετατραυματική διαταραχή, οι εφιάλτες τελικά υποχωρούν μετά τους τρεις πρώτους μήνες,

7 χωρίς ειδική θεραπεία. Γενικά, όσοι υποφέρουν από εφιάλτες για περισσότερο από τρεις μήνες είναι σκόπιμο να απευθύνονται στον ιατρό. Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται ότι θα αποκαλυφθεί έγκαιρα μια υποκείμενη παθολογική κατάσταση (π.χ. αγχώδης διαταραχή, κατάθλιψη, σύνδρομο άπνοιας στον ύπνο, ενδοκρινολογικές διαταραχές), η οποία πιθανώς να προκαλεί τους εφιάλτες. Τι πρέπει να κάνετε όταν ένα παιδί «βλέπει» συχνά εφιάλτες; Οι εφιάλτες θεωρούνται μια εκδήλωση του ασυνειδήτου. Όταν ένα παιδί «βλέπει» συχνά εφιάλτες, μπορεί να εξελίσσονται σοβαρές εσωτερικές συγκρούσεις στον ψυχισμό του. Η αναζήτηση της βοήθειας ειδικού είναι απαραίτητη όταν οι εφιάλτες επιμένουν, το περιεχόμενο των ονείρων είναι ιδιαίτερα ενοχλητικό ή βίαιο και δεν φαίνεται να μεταβάλλεται ή να οδηγείται σε υποχώρηση η ένταση των στοιχείων που συνθέτουν το όνειρο. Άλλωστε, εφόσον δεν υπάρχει προφανής αιτία για να αισθάνεται το παιδί άγχος, οι επαναλαμβανόμενοι εφιάλτες μπορεί να οφείλονται σε οργανικά προβλήματα. Συνεπώς, θα πρέπει να αποκλειστεί και αυτή η πιθανότητα. Τέρατα που μας καταδιώκουν. Εικόνες του εαυτού μας να πνίγεται αβοήθητος. Ανθρωποκυνηγητά με πλοκή θρίλερ. Και μετά ξυπνάμε. Οι εφιάλτες δεν είναι σπάνιο φαινόμενο. Σύμφωνα με έρευνες, περίπου το 5-10% του πληθυσμού βλέπει άσχημα όνειρα τουλάχιστον μια φορά τον μήνα. Τι γίνεται, όμως, όταν το φαινόμενο αρχίζει να γίνεται ενοχλητικό και να διαταράσσει τον ύπνο μας; Οι εφιάλτες, όπως και τα όνειρα, μας «επισκέπτονται» κατά την διάρκεια του REM (Rapid Eye Movement) ύπνου το στάδιο του ύπνου κατά το οποίo τα μάτια μας κινούνται γρήγορα. Η διαφορά τους είναι πως προκαλούν αισθήματα έντασης, φόβου χωρίς διαφυγή, τρόμου, άγχους ή πανικού, που συνήθως ξυπνούν αυτόν που τους βλέπει. Ποια είναι, όμως, η πηγή ενός εφιάλτη; Το να βρει κανείς την αιτία για την οποία ξυπνά κάθε βράδυ παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στο κατά πόσο μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Υπ αριθμόν ένα «σύμμαχος» του εφιάλτη είναι το άγχος. Όλοι λίγο πολύ αντιμετωπίζουμε καταστάσεις που γεννούν στρες στην καθημερινότητά μας και γι αυτό άλλωστε δεν υπάρχει και άνθρωπος που να μην έχει δει εφιάλτη έστω και μία φορά στην ζωή του. Ο Ernest Hartmann, ψυχίατρος και γνωστός για την εξειδικευμένη μελέτη του σχετικά με τα όνειρα, πιστεύει πως οι εφιάλτες απλώς μεταφράζουν τους φόβους μας ή άλλα δυσάρεστα συναισθήματα σε δραματοποιημένο πλαίσιο. Υπό αυτό το πρίσμα, διαφαίνεται [7]

8 η επόμενη αιτία των εφιαλτών, που είναι η μετατραυματική διαταραχή. Κάποια δυσάρεστη εμπειρία του παρελθόντος (μία κλοπή, ένας βιασμός κλπ) «στοιχειώνουν» τον άνθρωπο που την βίωσε και μεταφέρονται στον ύπνο του. Σε αυτήν την περίπτωση είναι που παρατηρούνται οι περισσότεροι εφιάλτες που επαναλαμβάνονται κάθε βράδυ και ανησυχούν ακόμη περισσότερο τους «άτυχους του ύπνου». Επίσης, σωματικοί και οργανικοί παράγοντες μπορεί να κρύβονται πίσω από τις εφιαλτικές εικόνες. Μια φαρμακευτική αγωγή, για παράδειγμα, μπορεί να περιέχει ουσίες που προκαλούν τέτοιες παρενέργειες. Η κατάχρηση αλκοόλ και τα αντικαταθλιπτικά ανήκουν επίσης στους υπαίτιους. Ακόμη και ο τρόπος που κοιμόμαστε, τέλος, επηρεάζει το «οπτικό περιεχόμενο» του REM ύπνου μας. Αν πιέζετε το πρόσωπό σας στο μαξιλάρι, είναι πολύ πιθανόν να δείτε τον κλασικό εφιάλτη του πνιγμού. Μπορούν να αντιμετωπιστούν οι εφιάλτες; Αν πρόκειται για τους συνηθισμένους περιστασιακούς εφιάλτες που όλοι βλέπουμε, μάλλον πρέπει να αναζητήσουμε την αιτία στο καθημερινό άγχος. Ωστόσο, η Διεθνής Ένωση για την Μελέτη των ονείρων μάς πληροφορεί πως σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει, το 50% όσων βλέπουν συχνά εφιάλτες, δεν το θεωρούν πρόβλημα και δηλώνουν ότι τους βρίσκουν «συναρπαστικούς» ή «αποτέλεσμα του δημιουργικού μυαλού τους». Πρόβλημα υπάρχει για όσους έχουν χάσει κυριολεκτικά τον ύπνο τους και δεν τολμούν να κλείσουν τα μάτια τους για να μην επιστρέψει εκείνος ο εφιάλτης που δεν αντέχουν να βλέπουν. Το σημαντικό σε αυτή την περίπτωση είναι να βρεθεί η πηγή του εφιάλτη. Εφόσον, με μια ερώτηση στον γιατρό, αποκλειστεί η πιθανότητα το πρόβλημα να οφείλεται σε φάρμακα, και αφού ελαττωθεί η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, απομένει το άτομο να ψάξει τα ψυχολογικά αίτια. Στην περίπτωση του μετατραυματικού στρες, είναι φυσιολογικό να υπάρξουν εφιάλτες, και μάλιστα με περιεχόμενο που σχετίζεται άμεσα με την τραυματική εμπειρία. Πάντως, ο κανόνας είναι πως μετά τις πρώτες εβδομάδες, η ένταση αρχίζει να υποχωρεί και οι εφιάλτες «καταλαγιάζουν». Αν αυτό δεν συμβεί, η συμβουλή ενός ψυχοθεραπευτή είναι η πιο αποτελεσματική λύση. Το επιμύθιο είναι πως ο φόβος, το άγχος και εν γένει η αιτία που προκαλεί τους εφιάλτες πρέπει να αντιμετωπιστεί στον ξύπνιο μας, για να μην μας ταλαιπωρεί στον ύπνο μας. Η Διεθνής Ένωση για την Μελέτη των ονείρων προτείνει μια μέθοδο αποευαισθητοποίησης, η οποία ξεκινά με την αντιμετώπιση του εφιάλτη, αφού πρώτα αποβληθεί το έντονο στρες. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την καταγραφή του εφιάλτη σε χαρτί ή με την περιγραφή του σε κάποιον φίλο. Στην συνέχεια, αποκωδικοποιείτε το όνειρο και το πλάθετε στην φαντασία σας με το happy end που εσείς επιθυμείτε. Παίζετε «σαν ταινία» την βελτιωμένη εκδοχή του εφιάλτη στο μυαλό σας πριν κοιμηθείτε και επαναλαμβάνετε την διαδικασία για αρκετές ημέρες, μέχρι τελικά ο εφιάλτης να υποχωρήσει. Άλλα tips για «όνειρα γλυκά» - Όταν ξυπνήσετε αγχωμένοι εξαιτίας ενός εφιάλτη, ετοιμάστε ένα χαλαρωτικό χαμομήλι, το οποίο θα σας βοηθήσει να ξανακοιμηθείτε ήρεμοι. - Ακόμη και η ονειροπαγίδα τελικά, ή το να κοιμάστε αγκαλιά με ένα μαξιλάρι ή ένα λούτρινο ζωάκι μπορεί να βοηθήσει. Οι ειδικοί

9 λένε πως και μόνο στην ιδέα ότι κάτι σας προστατεύει, οι εφιάλτες μπορούν να υποχωρήσουν. - Για τα μικρά παιδιά, οι εφιάλτες αποτελούν συχνό φαινόμενο και οφείλονται στην δυσκολία να αντιμετωπίσουν τα πρώτα πραγματικά άγχη της παιδικής ηλικίας. Αυτό που πρέπει να κάνουν οι γονείς είναι να καθησυχάσουν το παιδί τους και να είναι όσο πιο ψύχραιμοι μπορούν για να του μεταφέρουν την ηρεμία και το αίσθημα ασφάλειας κάθε φορά που ξυπνά τρομαγμένο. - Μπορείτε να βελτιώσετε τις συνήθειες του ύπνου σας. Το να κοιμάστε φυσιολογικές και σταθερές ώρες μπορεί να βοηθήσει περισσότερο από όσο νομίζετε. Τι μπορεί να κάνει ο γονιός; Το πιο σημαντικό είναι να παραμείνει ψύχραιμος, να το παρατηρήσει και να μην επέμβει παρά μόνο αν το παιδί κινδυνεύει να χτυπήσει. Είναι λοιπόν συνετό να εξασφαλίσει ότι δεν θα τραυματιστεί απομακρύνοντας οποιοδήποτε αντικείμενο είναι επάνω ή κοντά στο κρεβάτι του και θα μπορούσε να το πληγώσει. Κατά τα άλλα, δεν υπάρχει κανένας λόγος να ανησυχεί. Άλλωστε, το «pavor nocturnes» δεν είναι ασθένεια. Όπως και η υπνοβασία, συγκαταλέγεται στις ήπιες και ακίνδυνες διαταραχές ύπνου. Δεν πρόκειται για ψυχική αρρώστια ούτε παραπέμπει σε κακή ανατροφή και διαπαιδαγώγηση. Μπορεί να υπάρξουν επαναλαμβανόμενα επεισόδια, αλλά είναι εξαιρετικά σπάνιο να χρειάζεται κάποια αγωγή πέρα από το να αφήσουμε το χρόνο να θεραπεύσει την κατάσταση. Είναι μάλλον απίθανο οι νυχτερινοί τρόμοι να οφείλονται σε κάποιον συγκεκριμένο αντιμετωπίσιμο παράγοντα που να έχει προκαλέσει άγχος στο παιδί. Κάτι άλλο που έχει παρατηρηθεί είναι πως ένα μικρό ποσοστό νηπίων που βιώνουν κρίσεις νυχτερινού τρόμου, στην ηλικία του δημοτικού μπορεί να υπνοβατούν. Η κρίση νυχτερινού τρόμου αποτελεί λόγο ανησυχίας μόνο όταν συνοδεύεται από νυχτερινή ενούρηση, έντονη εφίδρωση, ροχαλητό και τρέμουλο. Σε αυτή την περίπτωση είναι σημαντικό να απευθυνθούμε άμεσα στον παιδίατρό μας, ο οποίος πιθανότατα να μας παραπέμψει σε ινστιτούτο ύπνου.. Γιατί μερικοί εφιάλτες επαναλαμβάνονται συνέχεια; Ένα κακό όνειρο που επαναλαμβάνεται συνέχεια είναι ένα συναίσθημα που παραμένει και εκφράζεται με τον ίδιο τρόπο ξανά και ξανά. Μπορεί η επανάληψη να συνεχιστεί ακόμα και για χρόνια! Μοιάζει με επίθεση από έναν εχθρό που επαναλαμβάνεται και κάθε φορά μια εμπλοκή στο όπλο σταματά «το έγκλημα». Και κάθε φορά στην επίθεση η δυνατότητα διαφυγής είναι περιορισμένη. [9]

10 Μονάχοι και αβοήθητοι στον εφιάλτη όπως και στην πραγματική ζωή; Τι σημαίνει άραγε το ότι δεν μπορούμε να ξεφύγουμε; Μήπως το ότι δεν υπάρχει κανείς στην πραγματικότητα να μας βοηθήσει να διαχειριστούμε το πρόβλημά μας, τα καθημερινά μας συναισθήματα; Στο όνειρο το άτομο βρίσκεται ολομόναχο συνήθως, όπως ολομόναχο βρίσκεται και στον πραγματικό κόσμο. Μερικά άτομα μέσα στον εφιάλτη τους προσπαθούν να φωνάξουν βοήθεια! Αλλά δεν τα καταφέρνουν. Υπάρχει συγκεκριμένος λόγος γι αυτό. Αυτή η κραυγή δεν μπορεί να ξεσπάσει για λόγους ασφαλείας. Στη διάρκεια μιας θεραπευτικής μου συνεδρίας μια γυναίκα άρχισε να διηγείται το όνειρο που είδε το προηγούμενο βράδυ. Μου επιτέθηκαν και κάτι με κόλλησε στη γωνία του δρόμου. Προσπάθησα να ξεφύγω, να τρέξω στο διπλανό σπίτι για να καλέσω την αστυνομία. Έπαιρνα συνέχεια λάθος αριθμό! Την έκανα να βυθιστεί πάλι μέσα στο όνειρο και να το διηγηθεί ξανά. Αρνιόταν επίμονα. Για κάποιο λόγο το έβρισκε πολύ τρομακτικό. Επέμεινα. Καθώς έλεγε ότι έτρεξε στο γειτονικό σπίτι για δεύτερη φορά, τη διέκοψα. Πάρε τον σωστό αριθμό της είπα! Φώναξε ότι δεν μπορούσε. Και ξεπήδησε από μέσα της μια τρομακτική κραυγή. Βοήθεια! Οι φωνές συνεχίστηκαν για δέκα ολόκληρα λεπτά. Σπάραζε στο πάτωμα! Έπειτα, μου εξήγησε ότι για 24 ολόκληρα χρόνια, ήθελε να ζητήσει βοήθεια από την οικογένειά της από τους γονείς της και δεν μπορούσε να την πάρει. Ένα σοβαρό οικογενειακό πρόβλημα την είχε αναγκάσει να είναι εκείνη η οποία θα στήριζε τους γονείς με αποτέλεσμα να μην μπορεί να εκφράσει πουθενά την δική της ανάγκη για βοήθεια. Γιατί δεν είχε βγάλει την κραυγή στον ύπνο της; Γιατί υπήρχε ελπίδα ακόμα. Αν είχε βγάλει την κραυγή και δεν ερχόταν κανείς και στον εφιάλτη της τα πάντα θα χάνονταν. Θα ένιωθε την απόλυτη

11 απόγνωση πιστεύοντας πως κανείς δε θα τη βοηθούσε στη ζωή της. Το γεγονός ότι δεν μπορούσε να βγάλει την κραυγή στον ύπνο της την προστάτευε από μια επικίνδυνη γι αυτή συνειδητοποίηση. Πολλοί άνθρωποι έχουν κρύψει τόσο καλά τα συναισθήματά τους ώστε δεν πλησιάζουν ποτέ την κραυγή στον ύπνο τους. Ακόμα πιο πολλοί δεν μπορούν ούτε να θυμηθούν τα όνειρά τους γιατί τα συναισθήματα και τα σύμβολά τους είναι πολύ καλά κρυμμένα. Κάποιες φορές όταν είμαστε δουλοπρεπείς η κραυγή μας δηλώνει την επιθυμία μας να μας φέρονται με ευγένεια. Όταν μιλάμε ασταμάτητα η κραυγή μας δηλώνει την επιθυμία για προσοχή. ΠΟΣΟ ΔΙΑΡΚΟΥΝ ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ Μια δεύτερη ζωή στο κόσμο του φανταστικού είναι τα όνειρα, τα οποία ο καθένας μας έχει την ευκαιρία να ζήσει με τέτοια ένταση ώστε να νομίζει την στιγμή εκείνη πως είναι η απόλυτη πραγματικότητα. Με τα όνειρα του ανθρώπου έχουν ασχοληθεί οι μεγαλύτερες επιστημονικές προσωπικότητες της Ψυχολογίας και Ψυχιατρικής, με σκοπό να αποκρυπτογραφήσουν το τι πραγματικά είναι τα όνειρα, γιατί υπάρχουν και τι σημαίνουν για αυτόν που τα βλέπει. Πόσο όμως διαρκεί ένα όνειρο; Σε όλους έχει τύχει να μας πάρει ο ύπνος, να δούμε ένα όνειρό το οποίο το ζούμε για μεγάλη φαινομενικά διάρκεια, μα μόλις ξυπνήσουμε να συνειδητοποιήσουμε πως μόλις λίγα δευτερόλεπτα έχουν περάσει. Τι συμβαίνει πραγματικά; Αυτός ο τύπος ονείρου δημιουργείται κατά την διάρκεια του NREM ύπνου και οι ειδικοί υποστηρίζουν πως αποτελείται από εικόνες της καθημερινότητας και σκέψεις που βρίσκονται στο υποσυνείδητο μας, και στην ουσία δεν αποτελούν όνειρο με την ακριβή έννοια του όρου. Αντίθετα, στο REM ύπνο πράγματι δημιουργούμε έναν φανταστικό κόσμο πρωταγωνιστές του οποίου είμαστε εμείς και σύμφωνα με ένα πείραμα που διεξήχθη από τους William Dement και Nathaniel Kleitman, του Πανεπιστημίου Stanford, το χρονικό πλαίσιο του ονείρου συμπίπτει με τον πραγματικό χρόνο στην πραγματική ζωή! Ο χρόνος πάντα απ ότι φαίνεται είναι αντίπαλός μας σε κάθε κόσμο, φανταστικό ή μη. Αυτό που ευχόμαστε είναι να μπορούμε να φτιάξουμε αυτόν τον ονειρικό Κόσμο, έστω και για μια στιγμή! Πόσο ονειρευόμαστε; Ο μέσος άνθρωπος, αθροιστικά στη ζωή του ονειρεύεται για έξι ολόκληρα χρόνια! Ένα όνειρο πάντως, διαρκεί από ελάχιστα δευτερόλεπτα, έως και 45 λεπτά (όσο και η φάση REM). Αν αθροίσουμε τη διάρκεια των όνειρων που βλέπουμε μέσα σε μια νύχτα, κατά μέσο όρο διαρκούν δυο ώρες. [11]

12 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΟΝΕΙΡΩΝ Τα επαναλαμβανόμενα όνειρα είναι ίσως και τα πιο σημαντικά. Είναι αυτά που θέλουν όλη την προσοχή σας και την άμεση επίλυση του θέματος για το οποίο «μιλούν». Όσο πιο έντονα είναι ή όσο πιο «εφιαλτικά» είναι τόσο πιο πολύ πιστεύει το υποσυνείδητο ότι χρειάζεται την προσοχή σας. Η βασική ιδέα αυτών των ονείρων είναι ένα πρόβλημα που σας απασχολεί για πολύ καιρό ή ένα σημαντικό μήνυμα που θέλει να σας περάσει το υποσυνείδητο το οποίο εσείς δεν έχετε καταλάβει τελείως και συνεχίζει να σας το στέλνει μέχρι να το καταλάβετε πλήρως. Τα περισσότερα επαναλαμβανόμενα όνειρα και εφιάλτες τα έχουμε στην παιδική κι εφηβική μας ηλικία. Είναι λογικό λόγω της μετάβασής μας στην ενηλικίωση. Τα όνειρα αυτά προσπαθούν να μας πουν ότι πρέπει να διορθώσουμε κάποια πράγματα επειδή αυτά μας επηρεάζουν ψυχολογικά (αρνητικά). Αυτά μπορεί να είναι συμπεριφορές μας, προβλήματα που μας απασχολούν, κομμάτια του χαρακτήρα μας. Η συνέχιση αυτών των προβλημάτων και η μη επίλυση τους μάλιστα μπορούν να προκαλέσουν δυσάρεστα αποτελέσματα στην ψυχική μας υγεία. Δυστυχώς, το στρες στη καθημερινή ζωή μας ποτέ δεν φαίνεται να σταματάει. Τα κακά στοιχεία που βλέπουμε να μας κυνηγούνε, είτε είναι δαίμονες ή τέρατα ο Carl Jung ονομάζοντας τα «σκιές» έχει παρατηρήσει ότι μπορούν να εκπροσωπούν κομμάτια του εαυτού μας που εμείς είτε επίτηδες είτε χωρίς να το καταλάβουμε τα έχουμε επικρίνει κι έχουμε προσπαθήσει να τα αποβάλουμε. Μόλις λοιπόν αποδεχτούμε αυτές τις «σκιές» και ενωθούμε ξανά με αυτά τα κομμάτια τότε θα σταματήσουν να μας κυνηγούν για να μας τιμωρήσουν. Εκτός από τα γενικά επαναλαμβανόμενα όνειρα έχει διαπιστωθεί ότι υπάρχουν και κάποια συγκεκριμένα επαναλαμβανόμενα μοτίβα ή αντικείμενα μέσα στα όνειρα. Συνήθως επαναλαμβάνονται αυτά όταν συμβαίνει ένα όμοιο περιστατικό στη ζωή σας που έχει συμβεί και την προηγούμενη φορά που τα έχετε ονειρευτεί. Για κάθε άνθρωπο η ερμηνεία αυτών των επαναλαμβανόμενων συμβόλων μπορεί να είναι διαφορετική γιατί ο καθένας το έχει συνδυάσει με μια προσωπική εμπειρία ή τρόπο αντίληψης γεγονότων. Για αυτό κι ένας ονειροκρίτης στην αγορά μπορεί να είναι τελικά άχρηστος, αλλά μόνο το προσωπικό σας ημερολόγιο και ονειρολόγιο εκείνης της περιόδου θα σας δείξει τις αντιστοιχίες. Παρόλα αυτά κάποια επαναλαμβανόμενα μοτίβα ονείρων τα βλέπουν πολλοί άνθρωποι και μπορούν να τους δοθεί μια ερμηνεία, αλλά και την βοήθεια της αντιμετώπισής τους: Καταδίωξη ή επίθεση: Ο κυνηγός αντιπροσωπεύει την φοβιστική όψη της σκιάς μας. Μια υπερβολική εκδοχή του μη αποδεκτού ή του «ακατοίκητου» τμήματος της προσωπικότητάς μας, το οποίο θα μας συνέφερε αν το αφομοιώναμε και το εκφράζαμε κατάλληλα.

13 η Ιδανική κατάληξη είναι να μείνουμε στη βάση μας και να την υπερασπιστούμε με το να κοιτάξουμε κατάματα τον κυνηγό μας και να του μιλήσουμε, με αποτέλεσμα να τον αποδεχτούμε. Ελεύθερη πτώση: Νοιώθουμε βαρύς/ιά, χωρίς υποστήριξη, ανησυχία για κάτι; Πώς θα νοιώσουμε πιο ελεύθεροι, ελαφριοί; Μήπως πρέπει να «προσγειωθούμε» στην πραγματικότητα; η Ιδανική κατάληξη είναι να νοιώσουμε ασφαλείς, να προσγειωθούμε, να επιπλέουμε ή ακόμα και να πετάξουμε. Αυτοκίνητο εκτός ελέγχου: Είναι η ζωή μας πολύ γρήγορη; Δεν έχουμε τον έλεγχο των πραγμάτων; Πώς γίνεται να τα πάω τα πράγματα πιο σιγά, να πράξω πιο ήρεμα και να απολαύσω τον δρόμο; η Ιδανική κατάληξη είναι να οδηγούμε καλά και εντός ορίων ταχύτητας, να περπατούμε γαλήνια Απροετοίμαστοι, αργοπορημένοι, αποτυχία σε διαγώνισμα: Νοιώθουμε απροετοίμαστοι για ένα γεγονός που πλησιάζει; Έλλειψη αυτοπεποίθησης για την αποδοτικότητα μας; Ανησυχούμε άδικα ή όντως θέλουμε περισσότερη προετοιμασία για να νοιώσουμε πιο πολύ αυτοπεποίθηση και να κάνουμε καλά τη δουλειά; η Ιδανική κατάληξη είναι να νοιώσουμε καθησυχασμένοι και να τα π Απροετοίμαστοι, αργοπορημένοι, αποτυχία σε διαγώνισμα: Νοιώθουμε απροετοίμαστοι για ένα γεγονός που πλησιάζει; Έλλειψη αυτοπεποίθησης για την αποδοτικότητα μας; Ανησυχούμε άδικα ή όντως θέλουμε περισσότερη προετοιμασία για να νοιώσουμε πιο πολύ αυτοπεποίθηση και να κάνουμε καλά τη δουλειά; η Ιδανική κατάληξη είναι να νοιώσουμε καθησυχασμένοι και να τα πάμε καλά Αργή κίνηση, αδύνατο να κουνηθούμε ή να μιλήσουμε: Νοιώθουμε ότι είμαστε εγκλωβισμένοι στη ζωή μας χωρίς καμιά διέξοδο σαν να μην πηγαίνει πουθενά ή να μην μπορούμε να δώσουμε φωνή στα αληθινά συναισθήματά μας.. Πώς γίνεται να το αλλάξουμε αυτό; Η Ιδανική κατάληξη: Χαλάρωση και αποδοχή και τελικά μια «ειρηνική» πράξη για αυτό και αυτοέκφραση Πληγή στο σώμα μας, ακρωτηριασμός: Ποιο κομμάτι της ζωής μας δεν είναι συνήθως το ίδιο το σώμα μας παραμελούμε, ξεχνούμε, κακομεταχειριζόμαστε; Η Ιδανική κατάληξη: Θεραπεία / Επούλωση Παγιδευμένοι, εγκλωβισμένοι: Πού νοιώθουμε παγιδευμένοι / εγκλωβισμένοι στη ζωή; Πώς γίνεται να δημιουργήσουμε μια καινούρια προοπτική και να εξερευνήσουμε καινούριους τρόπους πράξης / α; η Ιδανική κατάληξη: Απεγκλωβισμός, εξερεύνηση Πνιγμός, απειλητικά κύματα, τσουνάμι, πλημμύρα: Εμποδίζουμε, αρνούμαστε ή μας έχουν κυριαρχήσει τα συναισθήματά μας; Πώς καλύτερα θα αναγνωρίζαμε, αποδεχόμασταν και αισθανόμασταν αυτά τα συναισθήματα τα οποία συχνά περιλαμβάνουν ότι νοιώθουμε ευάλωτοι; [13]

14 η Ιδανική κατάληξη: κολύμπι, σέρφινγκ, κανονικές αναπνοές κάτω από το νερό Αβοήθητο, εγκαταλελειμμένο, ή και να κλαίει, μωρό, ή κάποιο μικρό ζώο: Φροντίζουμε το εσωτερικό μας παιδί; Μήπως μας χρειάζεται να γελάσουμε περισσότερο; Να παίξουμε έξω, να εκφράσουμε την δημιουργητικότητά μας; Να ήμαστε πιο αυθόρμητοι ή να ευχαριστηθούμε περισσότερο την προσωπική ζεστασιά και σχέση μας. η Ιδανική κατάληξη: Φροντίδα στο μωρό ή το ζωάκι, παιχνίδι μαζί του, ή απλώς να περνάτε καλά. Συνειδητά Όνειρα Το ξέρατε ότι με τα συνειδητά όνειρα μπορείτε να πετάξετε και με τη θέληση σας; Τα συνειδητά (lucid) όνειρα είναι όταν ξαφνικά μέσα στα όνειρά σας αρχίζετε να συνειδητοποιείτε ότι όντως ονειρεύεστε και μπορείτε λίγο πολύ να κάνετε ότι θέλετε. Ο βαθμός συνείδησης μπορεί να κυμαίνεται από όνειρο σε όνειρο: Μπορεί απλώς για μια στιγμή να το συνειδητοποιήσατε και να συνεχίσατε να παίζετε το ρόλο σας όπως το ορίζει το όνειρο σας, μπορεί να συνειδητοποιήσατε όντως ότι ονειρεύεστε και να κάνετε ότι θέλετε (συνειδητά πια) με τα πρόσωπα ή τα αντικείμενα που βλέπετε στα όνειρα σας, μπορείτε επίσης να αλλάξετε όλο το όνειρο, να πετάξετε, να δημιουργήσετε καινούρια πρόσωπα για να τα ρωτήσετε ή να κάνετε μαζί τους ότι θέλετε (ναι μπορεί να παει ο νους σας στο πονηρό). Μπορείτε να φτάσετε σε τέτοιο βαθμό συνείδησης που θα νοιώθετε το σώμα σας να κοιμάται και να πάλλεται/δονείται (λόγω της αδρανοποιήσης μουδιάσματος των μυών σας) μέ ένα ίσως βουητό στα αυτιά σας. Όλοι το παθαίνουμε κάποτε στη ζωή μας (συνήθως στην αρχή της εφηβείας μας). Με κάποια εξάσκηση μπορείτε να τα προκαλείτε κιόλας. (Το σημαντικότερο είναι να αρχίζετε να θυμάστε καλά τα όνειρά σας, να γράφετε ονειρολόγια, να μιλάτε για αυτά μπλα μπλα) Μπορείτε ας πούμε να βάλετε κάποιες συνήθειες σας στην καθημερινή σας ζωή να τις βαλέτε να σας ξυπνούν μέσα στα όνειρά σας, όπως το να κοιτάτε το ρολόι σας. (Κάθε φορά που βλέπετε το ρολόι, θα αναρωτιέστε, ονειρεύεστε τώρα;) ΟΝΕΙΡΑ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑ Η σημασία των ονείρων στην ορθόδοξη Εκκλησία Πέρα όμως όλων των επεξηγήσεων και των ορισμών που προσπάθησαν πολλοί μέχρι και τις ημέρες μας να δώσουν, τα όνειρα είναι και παραμένουν ένα ανεξήγητο φαινόμενο, ένα μυστήριο. Πώς είναι δυνατόν κάτι που βλέπουμε στο όνειρό μας, ένα πρόσωπο, μια κατάσταση έπειτα από αρκετές ημέρες να πραγματοποιείται; Ή πως είναι δυνατόν πρόσωπα αγαπημένα τα

15 οποία έχουμε χάσει να τα βλέπουμε στον ύπνο μας σε κατάσταση χαράς ή λύπης; Υπάρχουν άραγε όνειρα τα οποία θεωρούνται ότι προέρχονται από τον Θεό ή τον διάβολο; Υπάρχουν άραγε όνειρα αποκαλυπτικά, όνειρα μετανοίας ή όνειρα που μας προβλέπουν το μέλλον; Σε όλα αυτά έρχεται τώρα πλέον να απαντήσει η εκκλησία, η οποία δεν έρχεται σε αντιπαράθεση με την επιστήμη, αλλ αντιθέτως συμβαδίζει μαζί της όπου αυτό κρίνεται αναγκαίο. Η εκκλησία δεν έρχεται να ερμηνεύσει ούτε και να επεξηγήσει τα όνειρα, αντιθέτως να μας πει να μη δίνουμε καμία σημασία σε αυτά διότι σε ένα μεγάλο ποσοστό αυτά προέρχονται από δαιμονικές επιρροές. Οι άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας μας ασχολήθηκαν και με την περίπτωση των ονείρων. Γνώστες, από προσωπικές εμπειρίες, των μεθόδων και των τεχνασμάτων του διαβόλου, αλλά και της χάριτος του Θεού, διείδαν μέσα από την εκδήλωση των ονείρων αφ ενός τις προσβολές και επιθέσεις των δαιμονικών δυνάμεων, αφ ετέρου τις αποκαλύψεις των μυστηρίων του Θεού. Αλλά ας δούμε πρώτα πώς ορίζουν και ερμηνεύουν οι Πατέρες τα όνειρα: Ο Μέγας Βασίλειος γράφει πως «η των ονείρων φύσις ασαφής και πλαγία και ου μικράς δεομένη της εκ του νου εντρεχείας» δηλ. τα όνειρα είναι ως προς τη φύση τους ασαφή και διφορούμενα και ως προς την εκδήλωσή τους προέρχονται από την κίνηση και δραστηριότητα του νου, που αποτελεί το «ηγεμονικόν» μέρος της ψυχής. Την ίδια σκέψη διατυπώνει και ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος γράφοντας πως το όνειρο (ενύπνιο) είναι «η κίνησις του νοός εν ακινησία σώματος». Όταν δηλαδή το σώμα ακινητοποιείται κατά τη διάρκεια του ύπνου, ο νους διαρκώς κινείται. Η κίνηση αυτή του νου συνιστά το όνειρο. Βέβαια, η κίνηση (ενέργεια) αυτή δεν βρίσκεται στον κανονικό της ρυθμό, γιατί οι αισθήσεις και η βούληση έχουν αδρανοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό κατά την ώρα του ύπνου. Γι αυτό και οι εικόνες των ονείρων εμφανίζονται με αταξία και φέρονται με σύγχυση και ασάφεια. Σύμφωνος προς τη διαπίστωση αυτή είναι και ο Άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης, ο οποίος σημειώνει ότι τα όνειρα αποτελούν φανταστικές κινήσεις του νου του ανθρώπου που γίνονται κατά τη διάρκεια του ύπνου, όταν αδρανούν πλέον οι αισθήσεις και οι άλλες λειτουργίες του σώματός του. Τα όνειρα δημιουργούνται με τη φαντασία, η οποία αποτελεί, μετά την πτώση του ανθρώπου, φυσική δύναμη της ψυχής. Οι Πατέρες τοποθετούν το φανταστικό μέρος της ψυχής μεταξύ του νου και της αισθήσεως, εκεί όπου δημιουργούνται και αναπτύσσονται οι εμπαθείς εικόνες (τα είδωλα, ψεύτικες εικόνες των παθών). Το μυστήριο των ονείρων φαίνεται να είχε απασχολήσει και την ζωή των ανθρώπων στην παλαιά διαθήκη. Στη Σοφία Σειράχ αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Κεναί ελπίδες και ψευδείς ασυνέτω ανδρί και ενύπνια άφρονας. Ως δρασσόμενοςσκιάς και διώκων ανέμων, ούτως επέχων ενυπνίοις. Τούτο κατά τούτου όρασις ενυπνιών κατέναντι προσώπου ομοίωμα προσώπου» (Σοφίας Σειράχ λδ ) δηλ. εκείνος που πιστεύει στα όνειρα ομοιάζει με αυτόν που κυνηγά τη σκιά του και προσπαθεί να την πιάσει. Οι δαίμονες της κενοδοξίας (κατά τον Α. Ι. της κλίμακος), εμφανίζονται στον ύπνο μας σαν προφήτες. Συμπεραίνουν, σαν πανούργοι που είναι, μερικά από τα μέλλοντα να συμβούν και μας τα προαναγγέλλουν. Και όταν αυτά πραγματοποιηθούν, εμείς μένουμε έκθαμβοι και υπερηφανευόμαστε ως τάχα προορατικοί. Σε όσους πιστεύουν στα όνειρα ο [15]

16 δαίμονας αυτός φάνηκε πολλές φορές σαν αληθινός προφήτης. Σε όσους όμως τον περιφρονούν πάντοτε αποδείχθηκε ψεύτης. Διότι, σαν πνευματική ύπαρξη που είναι, βλέπει όσα συμβαίνουν μέσα στην ατμόσφαιρα και μόλις αντιληφθεί ότι κάποιος πεθαίνει, τρέχει αμέσως σε εκείνους που είναι ευκολόπιστοι και τους το προλέγει με τα όνειρα. Τίποτε μελλοντικό δεν γνωρίζουν οι δαίμονες από προγνωστική άποψη. Το μόνο που μπορούν να κάνουν και να προβλέψουν είναι το τι σύμφωνα με την ζωή που κάνει ο άνθρωπος πρόκειται να του συμβεί, αλλά και αυτό όχι πάντοτε με επιτυχία. Ο διάβολος μπορεί να πλανέψει και να διαβάλει πολλούς ανθρώπους, άλλωστε αυτή είναι και η εργασία του. Ας θυμηθούμε πόσους ασκητές δεν πήγε να πλανέψει στον ύπνο τους όταν αυτός ο μισόκαλος δεν μετασχηματίστηκε σε άγγελο φωτός. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα που μας αναφέρει το γεροντικό: «Ήταν ένας μοναχός και του φανερωνόταν στον ύπνο του συνεχώς άγγελοι και του προέλεγαν τι μέλλει γενέσθαι τη επαύριω, βλέποντας ο μοναχός ότι όλα αυτά που έβλεπε στο όνειρό του γινόταν πραγματικότητα ενθουσιάστηκε και νόμισε ότι είχε φτάσει σε μεγάλα πνευματικά ύψη. Μια μέρα λοιπόν του εμφανίζεται και πάλι στο όνειρό του άγγελος φωτός και του λέγει να πάει να πέσει στο πηγάδι και εξαιτίας της πνευματικότητάς του θα τον σηκώσουν άγγελοι και δεν θα πάθει τίποτα. Έτσι λοιπόν και έπραξε. Όταν όμως έπεσε στο πηγάδι δεν τον σήκωσαν άγγελοι, διότι στο όνειρό του αυτοί οι άγγελοι φωτός ήταν δαίμονες». Συμπερασματικά λοιπόν αυτός ο μοναχός έχασε και την ζωή του αλλά και την ψυχή του διότι πίστεψε στα όνειρα. Εάν λοιπόν αρχίζουμε να πιστεύουμε στους δαίμονες κοιμώμενοι, ύστερα θα εμπαιζόμαστε από αυτούς και ξύπνιοι. Εκείνος που πιστεύει στα όνειρα είναι εντελώς άσοφος και άπειρος, ενώ αυτός που δεν πιστεύει είναι πραγματικά σοφός και συνετός, κατά τον άγιο Ιωάννη της Κλίμακος. Ποικίλουν τα παραδείγματα από την Π.Δ. έως και την Κ.Δ. στα οποία ο διάβολος εξαπάτησε τους ανθρώπους. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά την θυσία του Αβραάμ, κατά την οποία στην ιουδαϊκή γραμματεία και σύμφωνα με το βιβλίο των ιωβηλαίων, η θυσία του Ισαάκ δεν υποκινήθηκε από τον Θεό αλλά από «μαστεμά» (τον διάβολο), ο οποίος προσπάθησε να μειώσει τις αρετές του Αβραάμ ενώπιον του Θεού. Φανερώνεται λοιπόν ο διάβολος στο όνειρο του Αβραάμ και του λέγει να θυσιάσει τον μονογενή του υιό. Ο Αβραάμ υπάκουος εκτελεί την εντολή, αλλά ο Θεός παρεμβαίνει και σώζει τον Ισαάκ. Ο διάβολος όμως δεν σταματά εδώ, αλλά εμφανίζεται σε όνειρο της Σάρρας και της λέγει ψευδώς ότι ο Αβραάμ θυσίασε τον υιό τους, με αποτέλεσμα να πεθάνει η Σάρρα, σύμφωνα με την ταργκουμική γραμματεία του Ψευδο- Ιωνάθαν. Υπάρχουν όμως και ποικίλα όνειρα τα οποία προέρχονται από τον Θεό, όμως εδώ χρειάζεται αρκετή προσοχή. Στην Καινή Διαθήκη υπάρχουν μερικά όνειρα, που προέρχονται από τον Θεό. Αυτά είναι τα όνειρα του δίκαιου Ιωσήφ. 1) Στον δίκαιο Ιωσήφ, όταν ήθελε λαθραία να απολύσει την Παρθένο Μαρία δια την εγκυμοσύνη, ο Άγγελος στο όνειρο του είπε: " Ιωσήφ, μη φοβηθείς να παραλάβεις για σύζυγο την Μαριάμ..." 2) "Άγγελος Κυρίου φαίνεται στο όνειρο του Ιωσήφ λέγοντας: Να σηκωθείς να παραλάβεις το παιδί και την Μητέρα Αυτού και φύγε στην Αίγυπτο". 3) Ο ευαγγελιστής Ματθαίος λέγει περί των Μάγων: "Και συμβουλευόμενοι στο όνειρο να μην ανακάμψουν προς τον Ηρώδη, δια άλλης οδού αναχώρησαν στην χώρα τους" ( Ματθ β,12). 4) Ο απόστολος

17 Παύλος, όταν ήταν στην Τρωάδα της Μικράς Ασίας, είδε στον ύπνο του ένα Μακεδόνα, που τον παρακαλούσε να έλθει στην Ευρώπη. "Όραμα την νύκτα είδε ο Παύλος άνδρας Μακεδόνας στάθηκε παρακαλώντας τον λέγοντας: Διάβου στην Μακεδονία να μας βοηθήσεις" (Πραξ. ιστ,9). 5) Την ώρα που ο Πιλάτος βασάνιζε με συνεχείς ανακρίσεις τον Ιησού, η γυναίκα του του είπε: "Μην πράξεις εσύ τίποτα σ' Αυτόν το δίκαιο, γιατί πολλά έπαθα σήμερα στο όνειρο μου γι' Αυτόν." ( Ματθ κζ,19) Ποιος λοιπόν έπειτα από αυτά, που αναφέρουν η Παλαιά και η Καινή Διαθήκη, μπορεί να αμφισβητήσει, ότι έχουμε όνειρα, τα οποία προέρχονται από τον Θεό ή τον διάβολο; Εκτός όμως αυτών, υπάρχουν και όνειρα που ονομάζονται αποκαλυπτικά. Σύμφωνα με αυτά, μας φανερώνει ο Θεός διάφορες εικόνες που έχουν χαθεί ή ακόμη και σημεία ανεύρεσης λειψάνων. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά την αποκάλυψη που δέχτηκε η Οσία Πελαγία για την ανεύρεση της θαυματουργού εικόνας της Μεγαλόχαρης της Τήνου. Επίσης υπάρχουν και σήμερα αποκαλυπτικά σημεία ανεύρεσης λειψάνων, όπως την φανέρωση μιας μαυροφορεμένης στον ύπνο μιας γυναίκας αποκαλύπτοντάς της σημείο ταφής των δέκα μαρτύρων στη νήσο Κρήτη. Ακόμη όμως έχουμε και την παρουσία οσίων στο όνειρο γυναίκας σε συγκεκριμένο σημείο μιας μονής, και με τα έργα ανακαίνισης που πραγματοποιήθηκαν στην συγκεκριμένη μονή βρήκαν τα λείψανα εκείνου του οσίου που είχε εμφανιστεί στο όνειρο εκείνης της γυναίκας, στο συγκεκριμένο σημείο που είχε δει τον όσιο στον ύπνο της, ήταν τα ιερά λείψανα του Οσίου Ευμενίου στην Ιερά Μονή Παναγίας του Κουδουμά. Αυτά όμως τα όνειρα είναι ελάχιστα στη ζωή των χριστιανών, και πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο Θεός εάν ακόμη και σε αυτά τα αποκαλυπτικά όνειρα εμείς δεν δώσουμε σημασία, ούτε θα αγανακτήσει ούτε και θα εξοργιστεί μαζί μας. Χρειάζεται επομένως μεγάλη ωριμότητα και διάκριση στα όνειρα και σε αυτά ακόμη που νομίζουμε ότι προέρχονται από τον ίδιο τον Θεό. Πώς μπορούμε όμως να κάνουμε διάκριση καλού και κακού ονείρου; Είμαστε εμείς σε θέση να διακρίνουμε το καλό από το κακό όνειρό; Ή ακόμη είναι σε θέση οι «γεροντάδες» να μας ερμηνεύσουν τις βουλές του Θεού και να μας πουν αν ένα όνειρο είναι εκ Θεού ή εκ του πονηρού; Πράγματι αυτά είναι κρίσιμα και σπουδαία ερωτήματα στην πνευματική ζωή. Και αυτό διότι ο διάβολος βλέπουμε να πλανεί τους ασκητές τις ερήμου, πόσο μάλλον τους μοναχούς και τους πνευματικούς του κόσμου τούτου. Το μόνο που αρμόζει σε αυτές τις περιστάσεις είναι να μη δίνουμε καμία σημασία στα όνειρα και οι πνευματικοί πρέπει αυτό να το ξεκαθαρίσουν στους εξομολογουμένους τους. Ακόμη και αν ένα όνειρο είναι αποκαλυπτικό και προέρχεται από τον Θεό και δεν υπακούσουμε, δεν πρόκειται να εξοργιστεί ο Θεός ούτε να αμαρτήσουμε εμείς που δεν υπακούσαμε, διότι γνωρίζει ο Κύριος ότι αυτό το κάνουμε από φόβο της πανουργίας των δαιμόνων. Υπάρχουν όμως και όνειρα οράματα, τα οποία αν και είναι λίγα είναι αποκαλυπτικά της παρουσίας του Θεού. Μας προλέγουν τη μέλλουσα κρίση και την κόλαση. Ξυπνάμε έντρομοι. Σε αυτά πρέπει να δίνουμε σημασία διότι μας ανάγουν στην μετάνοια. Πέρα όμως αυτών η φιλοκαλία προσπαθεί να κάνει μια διάκριση των ονείρων. Έτσι χωρίζει αυτά που είναι από το Θεό και αυτά που προέρχονται από τον διάβολο. Αυτά που είναι εκ Θεού είναι ελάχιστα στη ζωή του ανθρώπου. Και τα αναγνωρίζουμε από την χαρμολύπη και από τα δάκρυα που μας φέρνουν όταν ξυπνήσουμε. Ενώ αυτά που είναι εκ του σατανά είναι πολυάριθμα καθώς δεν μας φέρνουν καμία συγκίνηση, [17]

18 κανένα δάκρυ και μας κάνουν να απορούμε και να προσπαθούμε να τα ερμηνεύσουμε. Με αυτά ο σατανάς έχει σκοπό να μας παραπλανήσει, να μας εξάψει τη φαντασία, να μας καλλιεργήσει μίση και έχθρες, να μας ρεζιλέψει, να μας κλονίσει την πίστη, να μας κάνει να περνούμε δυστυχισμένοι τις μέρες μας, να μας βυθίζει σε αμφιβολίες, να μας δημιουργεί ψευδαισθήσεις, να μας υποβάλλει να πιστεύουμε ότι επικοινωνούμε με τον Χριστό την Παναγία και πολλά άλλα. Με μόνο σκοπό να μας εξαπατά για να χάσουμε την αθάνατη ψυχή μας. Συνελοντ ειπείν, η εκκλησία μας προτρέπει να μη δίνουμε καμία σημασία στα όνειρα, αν θέλουμε να είμαστε ασφαλείς. Αν δεν θέλουμε, τότε είμαστε έρμαιο της τύχης μας, και η ζημιά θα είναι ανεπανόρθωτη στην ψυχή μας. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΝΕΙΡΩΝ Έχουμε αναρωτηθεί ποτέ, πόσες χιλιάδες όνειρα βλέπει ο άνθρωπος καθ όλη τη διάρκεια της ζωής του; Πόσες παραστάσεις, εικόνες, ήχους, τα οποία, ενώ βλέπουμε και ακούμε όσο είμαστε ξύπνιοι, τα ξαναβλέπουμε και ενώ κοιμόμαστε, αλλά πολλές φορές είτε με διαφορετικό περιεχόμενο είτε συνδυάζοντας και άλλες στιγμές τις ζωής μας; Και όμως αυτές οι εικόνες, οι παραστάσεις, και γενικά τα όνειρα είναι και παραμένουν ακόμη και για την επιστήμη ένα μυστήριο! Η Ψυχολογία (ψυχαναλυτική έρευνα) αποδίδει αποκλειστικά τις αιτίες των ονείρων σε ψυχοσωματικές κινήσεις (ενέργειες, αντιδράσεις) εμπειρίες ή εντυπώσεις (απωθημένες) που προκαλούνται από ενδογενείς ή εξωγενείς ερεθισμούς. Υπάρχουν πολλά σχετικά παραδείγματα από την εξέταση των ονείρων που μελέτησε η Ψυχολογία και που αναφέρονται είτε σε μεμονωμένα άτομα είτε σε ομάδες ανθρώπων. Έχει παρατηρηθεί π.χ. πως ο άνθρωπος που εύκολα αναπνέει στον ύπνο του, βλέπει (στα όνειρά του) ότι πετάει στα ύψη. Ενώ αντίθετα εκείνος που δύσκολα αναπνέει, αισθάνεται σαν ένα βάρος να τον πιέζει, άλλοτε να τον κυνηγούν και να μην μπορεί να ξεφύγει και άλλοτε ότι τον σφίγγουν στο λαιμό να τον πνίξουν. Ο βαρυστομαχιασμένος σχεδόν πάντα βλέπει εφιάλτες, και ο νηστικός, κατά τη λαϊκή ρήση, «καρβέλια ονειρεύεται». Τα παραπάνω όνειρα που συνδέονται με ερεθισμούς σωματικής προέλευσης, όπως π.χ. πόνο, ψύχος, κορεσμό, πείνα, δίψα κ.ά., καλούνται οργανικά όνειρα. Άλλα πάλι όνειρα προκαλούνται από βιώματα (εικόνες, εντυπώσεις, παραστάσεις, εμπειρίες, μη ικανοποιηθείσες επιθυμίες) της καθημερινής ζωής του υποκειμένου ή ακόμη και του παρελθόντος ακόμη και της παιδικής ηλικίας που, είτε έντονα απασχολούν το συνειδησιακό χώρο του ανθρώπου, είτε δεν έτυχαν της δεούσης συνειδητής επεξεργασίας, και για το λόγο αυτό

19 απωθήθηκαν στο λεγόμενο ασυνείδητο, και τα οποία εύκολα αναδύονται με τα όνειρα και αναπλάσσονται σε νέες μορφές, που τις περισσότερες φορές παρουσιάζονται συγκεχυμένες. Ορισμοί και θεωρίες σχετικά με τα όνειρα κατά καιρούς υπάρχουν πολλές. Από την αττική φιλοσοφία μέχρι και τις μέρες μας οι θεωρίες ποικίλουν, ανάλογα πάντα και με τις απαιτήσεις των καιρών. Κατά την άποψη του Αριστοτέλη, η συνειδητή ανάκληση μιας μνήμης είναι η ανάμνηση. Η μνήμη λοιπόν έχει και αυτή την έδρα της στο κοινό αισθητήριο. Μια αλλοίωση στο κεντρικό όργανο, που προκαλείται από την πέψη, φέρνει τον ύπνο, ένα σβήσιμο της ζωικής ζέστας σ αυτό, τον θάνατο. Εσωτερικές κινήσεις στα αισθητήρια όργανα είτε και τέτοιες που προκαλούνται από εξωτερικές εντυπώσεις παράγουν τα όνειρα, που μπορούν γι αυτό σε ορισμένες περιστάσεις να είναι σημάδια επεισοδίου, που στο ξύπνο μας έμεινε απαρατήρητο. Όταν αυτό που αισθανόμαστε το εξετάσουμε από την άποψη του καλού ή του κακού, τότε γεννιέται ηδονή ή λύπη κι από αυτές μια όρεξη ή αποστροφή, με μια λέξη μια επιθυμία. Και οι καταστάσεις αυτές ξεκινούν από το κέντρο της αίσθησης. Στην σημερινή επιστήμη ο όρος όνειρο σημαίνει την οπτασία κατά την διάρκεια του ύπνου χωρίς τη συμμετοχή της βούλησης, που οφείλεται σε μερική και αυτοματική λειτουργία του εγκεφάλου. Κατά την άποψη των ψυχιάτρων με το όνειρο ελευθερώνονται υπό μορφή συμβόλων διάφορες απωθημένες επιθυμίες και παραστάσεις. Οι εικόνες προβάλλονται με τέτοιο τρόπο, ώστε αυτός που ονειρεύεται νομίζει ότι οι πράξεις που εικονίζονται είναι πραγματικές. Η κατάταξη των εικόνων γίνεται χωρίς συνειδητό σκοπό και συνδέονται κατά τρόπο χαλαρό και συχνά χωρίς λογική σειρά. Η ψυχολογία έχει χωρίσει τα όνειρα σε τέσσερις κύριες ομάδες, σύμφωνα με τις παραστάσεις που βλέπουμε. Έτσι υπάρχουν τα εικονικά όνειρα ( κατά τα οποία βλέπουμε διάφορες εικόνες τις οποίες τις είδαμε την ημέρα ή και τις προηγούμενες), τα κινητικά ( διάφορες κινήσεις, παραμιλητά, αναπηδήσεις ή ακόμη και υπνοβασίες, τα οποία προέρχονται έπειτα από μια κουραστική και εξαντλητική ημέρα), τα οργανικά ( σωματικά ερεθίσματα, ενυπνιάσεις, εφιάλτες, τα οποία συνήθως προέρχονται από υπερβολικό φαγητό) και τέλος τα ψυχικά όνειρα ( εντυπώσεις και επιθυμίες της ημέρας ή και προηγούμενης, τα οποία συνήθως τοποθετούνται στο ασυνείδητο και προβάλλονται στον ύπνο μας ως πραγματικότητα). Η σύγχρονη ιατρική δίνει πολύ μεγάλη σημασία στο τι συμβαίνει κατά τη διάρκεια του ύπνου. Έχουν αναπτυχθεί μάλιστα εργαστήρια ύπνου όπου διεξάγονται εξειδικευμένες έρευνες σχετικές με τη φυσιολογία και παθολογία του ύπνου.είναι σημαντικό να υπενθυμίσουμε ότι έχουν περιγραφεί μέχρι σήμερα τουλάχιστον 80 διαφορετικές παθήσεις και διαταραχές που αφορούν τον ύπνο. Έχει υπολογιστεί ότι τουλάχιστον 30% του πληθυσμού πάσχει από διαταραχές του ύπνου και οι συνέπειες των παθήσεων αυτών στη δημόσια υγεία και οικονομία είναι ανυπολόγιστες. Η πολυπνογραφία είναι μια από τις κυριότερες μεθόδους που χρησιμοποιούνται για τη μελέτη τού τι συμβαίνει κατά τη διάρκεια του ύπνου. Κατά τη μέθοδο αυτή καταγράφονται οι ηλεκτροφυσιολογικές δραστηριότητες του εγκεφάλου, των ματιών και άλλων [19]

20 μερών του σώματος κατά τη διάρκεια του ύπνου. Προκαταλήψεις και Δεισιδαιμονίες Δεισιδαιμονίες και Όνειρα Από τα προϊστορικά χρόνια, ο πρωτόγονος άνθρωπος ένιωθε ανίσχυρος μπροστά στα φυσικά φαινόμενα που τον ταλαιπωρούσαν και όντας αδύνατο τότε να τα εξηγήσει, θεωρούσε ότι επρόκειτο για κάποιες μυστήριες εχθρικές δυνάμεις που απειλούσαν τη ζωή του. Όμως, πίστευε πως είχε τη δύναμη να αποτρέψει τα δυσμενή γι' αυτόν αποτελέσματα και γι' αυτό το λόγο κατέφευγε σε διάφορες πράξεις, οι οποίες θεωρούσε πως μπορούσαν να διαφοροποιήσουν την κατάσταση προς το καλύτερο για εκείνον. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν ο χορός της βροχής που γινόταν από τους λαούς για να λάβει τέλος η ανομβρία, οι θυσίες που θεωρούνταν αναγκαίες για να σταματήσουν οι διάφορες θεομηνίες, αλλά και η θεοποίηση των λεγόμενων «τοτέμ», που είχαν μορφές αγρίων ζώων, προκειμένου να προκαλούν τρόμο και να διώχνουν το κακό. Τρίτη και 13 Η Τρίτη και 13 αποτελεί τη μέρα-εφιάλτη για τους προληπτικούς, μια άποψη που έχει επικρατήσει εδώ και αρκετούς αιώνες. Σύμφωνα με την ελληνική παράδοση, η ημέρα Τρίτη είναι η χειρότερη της εβδομάδας, διότι είναι η ημέρα που έγινε η άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 (Τρίτη 29 Μαΐου). Μετά από αυτό το γεγονός, σταμάτησαν να γίνονται γιορτές την εν λόγω ημέρα και όλα τα σπίτια έμεναν κλειστά και δεν δέχονταν επισκέπτες! Παράλληλα, η Τρίτη είναι κακότυχη και από αστρολογικής απόψεως, αφού είναι η ημέρα του Άρη, που είναι ο θεός του πολέμου.όσο για τον αριθμό 13, υπάρχουν ένα σωρό λόγοι, για τους οποίους θεωρείται γρουσούζικος, όπως π.χ. επειδή, όπως λέγεται, συμβολίζει τον 13ο μαθητή του Ιησού, τον Ιούδα, ο οποίος τον πρόδωσε, ή επειδή χαλάει την αρμονία του τέλειου και ιερού αριθμού 12 (αριθμό 12 είχαν τα ευαγγέλια, οι άθλοι του Ηρακλή, οι Θεοί του Ολύμπου κ.ά.)σε άλλες χώρες, πάντως, όπως είναι οι αγγλοσαξονικές, οι ισπανόφωνες