ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2015) 229 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Σύμφωνα με το άρθρο 16 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 648/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 31ης Μαρτίου 2004, σχετικά με τα απορρυπαντικά, όσον αφορά τη χρήση φωσφορικών αλάτων EL EL

2 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 259/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Μαρτίου , αναφέρει ρητά ότι υπάρχει ανάγκη να περιοριστεί η χρήση των φωσφορικών αλάτων σε απορρυπαντικά πλυντηρίων ρούχων και πλυντηρίων πιάτων που προορίζονται για τον καταναλωτή. Ο κανονισμός, στο παράρτημα VIα, ορίζει ότι η συνολική περιεκτικότητα φωσφόρου στη συνήθη δόση των απορρυπαντικών αυτόματων πλυντηρίων πιάτων που προορίζονται για τον καταναλωτή (ΑΑΠΠΚ) δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 0,3 γραμμάρια από την 1η Ιανουαρίου Όσον αφορά τα απορρυπαντικά πλυντηρίων ρούχων, το εν λόγω παράρτημα ορίζει ότι η συνολική περιεκτικότητα φωσφόρου δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 0,5 γραμμάρια κατ ανώτατο όριο, κάτι που ισχύει ήδη από τον Ιούνιο του Ο κανονισμός ορίζει ότι, έως τις 31 Δεκεμβρίου 2014, η Επιτροπή αξιολογεί με ενδελεχή εκτίμηση κατά πόσον θα πρέπει να τροποποιηθεί ο περιορισμός για τα απορρυπαντικά αυτόματων πλυντηρίων πιάτων που προορίζονται για τον καταναλωτή, με βάση τις νέες πληροφορίες σχετικά με τις αγορές των συγκεκριμένων προϊόντων στα κράτη μέλη και τις νέες επιστημονικές πληροφορίες. Η παρούσα έκθεση παρουσιάζει την ανάλυση της Επιτροπής όσον αφορά τις επιπτώσεις που έχουν τα ΑΑΠΠΚ με επίπεδα φωσφόρου πάνω και κάτω από την οριακή τιμή των 0,3 γραμμαρίων στο περιβάλλον και την υγεία, στη βιομηχανία και στους καταναλωτές, λαμβάνοντας υπόψη παραμέτρους όπως το κόστος για τους παραγωγούς, τη διαθεσιμότητα εναλλακτικών ουσιών για τα φωσφορικά άλατα, τη συγκριτική αποτελεσματικότητα του καθαρισμού των απορρυπαντικών που συμμορφώνονται με τον εν λόγω περιορισμό, καθώς και τις επιπτώσεις στις πρακτικές και την αποτελεσματικότητα της επεξεργασίας λυμάτων. Η Επιτροπή, για να ανταποκριθεί σ αυτό το αίτημα, εκπόνησε μελέτη 2 (στο εξής «μελέτη ΑΑΠΠΚ»). 2. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΦΩΣΦΟΡΙΚΩΝ ΑΛΑΤΩΝ ΣΤΑ ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ ΑΥΤΟΜΑΤΩΝ ΠΛΥΝΤΗΡΙΩΝ ΠΙΑΤΩΝ ΠΟΥ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ (ΑΑΠΠΚ) 2.1. Μεθοδολογία της μελέτης ΑΑΠΠΚ Τα στοιχεία συλλέχθηκαν πρωτίστως μέσω επισκόπησης της βιβλιογραφίας και κατόπιν διαβούλευσης με τους ενδιαφερόμενους φορείς. Ως προς τη διαβούλευση, εστάλη ερωτηματολόγιο στις αρχές των κρατών μελών, τις εταιρείες διαχείρισης υδάτων, τις ΜΚΟ, τις ενώσεις του κλάδου, τους κατασκευαστές απορρυπαντικών και τους προμηθευτές. Συνολικά, ελήφθησαν 35 απαντήσεις από κάθε εκπροσωπούμενη κατηγορία ενδιαφερομένων. Ορισμένοι ενδιαφερόμενοι υπέβαλαν επίσης συμπληρωματικές πληροφορίες εκτός από τις απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο, πληροφορίες οι οποίες ενσωματώθηκαν στην ανάλυση Εναλλακτικές λύσεις για τα φωσφορικά άλατα: αξιολόγηση της διαθεσιμότητας, της τεχνικής εφικτότητας της υποκατάστασης και των επιδόσεων των συμμορφούμενων ΑΑΠΠΚ 1 ΕΕ L 94 της , σ Βλ. την τελική έκθεση στη διεύθυνση Commission européenne/europese Commissie, 1049 Bruxelles/Brussel, BELGIQUE/BELGIË Τηλ.: Γραφείο: BREY Τηλ. απευθείας γραμμή:

3 Τα φωσφορικά άλατα σε μορφή τριπολυφωσφορικού νατρίου (STPP) είναι η συχνότερα χρησιμοποιούμενη ένωση των σύγχρονων οικιακών και βιομηχανικών απορρυπαντικών, λόγω των δραστικότερων καθαριστικών ιδιοτήτων της και επειδή είναι οικονομικά αποδοτική. Τα σύμπλοκα φωσφορικά άλατα, όπως το STPP, προκαλούν «αποκροκίδωση», δηλ. θραύουν μεγάλα σωματίδια ρύπων π.χ. λάσπης ή αργίλου σε μικρότερα. Επιπροσθέτως, διατηρούν τα λεπτά σωματίδια σε μορφή εναιωρήματος στο νερό πλύσης και τα εμποδίζουν να ανασυνδυαστούν, αποτρέποντας με τον τρόπο αυτό την εκ νέου απόθεσή τους στα πιάτα. Για την αντικατάσταση των φωσφορικών αλάτων, υπάρχουν αρκετές εναλλακτικές ουσίες στην αγορά. Δεδομένου ότι τα φωσφορικά άλατα εκτελούν πλήθος λειτουργιών, οι εναλλακτικές ουσίες πρέπει να καλύπτουν κάθε μία από αυτές τις λειτουργίες. Ως εκ τούτου, χρειάζονται, κατά κανόνα, αρκετά διαφορετικά συστατικά για να επιτευχθούν τα ίδια αποτελέσματα. Στις εναλλακτικές ουσίες συγκαταλέγονται τα χηλικά αντιδραστήρια, τα πολυμερή διασποράς, οι επιφανειοδραστικές ουσίες και τα ένζυμα. Οι κατασκευαστές επιβεβαιώνουν ότι είναι τεχνικά εφικτή η υποκατάσταση των φωσφορικών αλάτων από ένα φάσμα εναλλακτικών ενώσεων. Η τεχνική εφικτότητα για απορρυπαντικά αυτόματων πλυντηρίων πιάτων χωρίς φωσφορικά άλατα επιβεβαιώνεται από τη μελέτη ΑΑΠΠΚ, η οποία διαπιστώνει ότι, από το 2012, έχει κατατεθεί μεγάλος αριθμός διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας για προσεγγίσεις υποκατάστασης των φωσφορικών αλάτων. Επιπλέον, ενώσεις καταναλωτών από διάφορα κράτη μέλη διενέργησαν δοκιμές στο πλαίσιο των οποίων συνέκριναν τις επιδόσεις των ΑΑΠΠΚ χωρίς φωσφορικά άλατα και των ΑΑΠΠΚ με φωσφορικά άλατα. Γενικά, και οι δύο κατηγορίες ΑΑΠΠΚ έχουν παρεμφερείς λειτουργίες όσον αφορά την αποτελεσματικότητα του καθαρισμού. Οι περισσότεροι ενδιαφερόμενοι παρατήρησαν ότι οι επιδόσεις των ΑΑΠΠΚ εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες (σύνθεση, διακυμάνσεις στις τιμές των πρώτων υλών και ανάπτυξη νέων τεχνολογιών), που εξακολουθούν να ισχύουν ανεξάρτητα από το αν χρησιμοποιούνται ή όχι φωσφορικά άλατα Ανασκόπηση της αγοράς Αγορά και τιμές των ΑΑΠΠΚ Εκτιμάται ότι, το 2013, η ευρωπαϊκή αγορά οικιακών απορρυπαντικών και προϊόντων συντήρησης ανήλθε, συνολικά, σε 28,5 δισ. ευρώ. Τα προϊόντα για το πλύσιμο των πιάτων αντιπροσωπεύουν το 15,1 % της αγοράς η ευρωπαϊκή αγορά ΑΑΠΠΚ, στην οποία, το 2013, αναλογούσε περίπου το 60 % της εν λόγω αγοράς, ανερχόταν σε 2,489 εκατ. ευρώ. Το υπόλοιπο 40 % των απορρυπαντικών πλυντηρίων πιάτων περιλαμβάνει προϊόντα συντήρησης για βιομηχανική χρήση και απορρυπαντικά για πλύσιμο στο χέρι. Πολλοί κατασκευαστές προσφέρουν ήδη ΑΑΠΠΚ χωρίς φωσφορικά άλατα σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ. Οι τιμές των ΑΑΠΠΚ φαίνεται ότι βασίζονται κυρίως στις επιδόσεις και δεν εξαρτώνται από την παρουσία STPP, αφού και τα δύο τύποι ΑΑΠΠΚ πωλούνται εντός του ίδιου περίπου εύρους τιμών. Με την πλήρη μεταστροφή σε ΑΑΠΠΚ χωρίς φωσφορικά άλατα, οι περισσότεροι ενδιαφερόμενοι φορείς αναμένουν ότι οι τιμές των εναλλακτικών ουσιών θα μειωθούν περαιτέρω, με αποτέλεσμα να μειωθούν και οι τιμές των ΑΑΠΠΚ χωρίς φωσφορικά άλατα Η αγορά φωσφόρου και τα μερίδια των ΑΑΠΠΚ Τα φωσφορικά άλατα παράγονται από φωσφορικά πετρώματα και χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία λιπασμάτων και στη χημική βιομηχανία. Περίπου το 90 % της παγκόσμιας ζήτησης φωσφορικών αλάτων αφορά λιπάσματα και άλλες γεωργικές χρήσεις. Η τιμή των φωσφορικών πετρωμάτων καθορίζεται, σε παγκόσμιο επίπεδο, από τη ζήτηση και την προσφορά λιπασμάτων. Η ευρωπαϊκή βιομηχανία παρασκευής STPP αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 10 % της παγκόσμιας παραγωγής STPP. Το 2007 το μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς της εντός ΕΕ παραγωγής 3

4 STPP αντιπροσώπευε εξαγωγές και, με μικρή διαφορά, την οικιακή χρήση απορρυπαντικών πλυντηρίων ρούχων. Έκτοτε, η αγορά για τα απορρυπαντικά πλυντηρίων ρούχων έχει εξελιχθεί λόγω του περιορισμού στη χρήση φωσφόρου στα εν λόγω προϊόντα Ανάλυση επιπτώσεων Από τους 35 ενδιαφερομένους που απάντησαν στην έρευνα με ερωτηματολόγιο περίπου το 78 % δήλωσε ότι είναι εφικτό να τηρηθεί η απαίτηση για περιορισμό της περιεκτικότητας των ΑΑΠΠΚ σε φώσφορο έως 0,3 γραμμάρια ανά δόση από το 2017, ενώ το 69 % θεωρούσε ότι το όριο είναι, μάλιστα, επιθυμητό. Κανένας ενδιαφερόμενος δεν ισχυρίστηκε ότι οι απαιτήσεις δεν ήταν δυνατόν να τηρηθούν Οικονομικές επιπτώσεις Επιπτώσεις για τους προμηθευτές φωσφορικών αλάτων Είναι δύσκολο να εκτιμηθούν οι επιπτώσεις στους προμηθευτές STPP λόγω έλλειψης στοιχείων, αφού οι προμηθευτές έδωσαν περιορισμένες πληροφορίες. Στην έρευνα ΑΑΠΠΚ αξιολογήθηκαν οι επιδόσεις της ενωσιακής αγοράς ΑΑΠΠΚ το 2013 με βάση τα στοιχεία του 2007 για την ευρωπαϊκή παραγωγή STPP, καθώς και τη συνολική ανάλυση των χρήσεων φωσφορικών αλάτων και την κατανομή μεταξύ των απορρυπαντικών στην ΕΕ. Τεκμαίρεται ότι το μερίδιο της χρήσης STPP σε ΑΑΠΠΚ είναι παρόμοιο με το μερίδιο των εξαγωγών STPP. Τα τελευταία χρόνια, ο αριθμός των προμηθευτών στην ΕΕ μειώθηκε από τέσσερις σε τρεις. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να χαθούν 450 θέσεις εργασίας σ ένα εργοστάσιο στις Κάτω Χώρες. Ωστόσο, εξ όσων μπορούν να γνωρίζουν οι υπηρεσίες της Επιτροπής, δεν έχει διαπιστωθεί κάποια συσχέτιση με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 259/2012. Εάν συνεχιστούν οι προβολές για την περίοδο μετά το 2017 (σε σύγκριση με το 2013), και ληφθεί υπόψη η πιθανή παύση της χρήσης STPP στην αγορά των ΑΑΠΠΚ, ενώ όλες οι άλλες αγορές παραμείνουν αμετάβλητες, εκτιμάται ότι η συνολική ενωσιακή παραγωγή STPP θα μειωθεί κατά περίπου 37 % σε σύγκριση με την παραγωγή προτού αρχίσει να ισχύει η απαγόρευση της χρήσης φωσφορικών αλάτων σε ΑΑΠΠΚ. Περίπου το 57 % της παραγωγής θα διατεθεί προς εξαγωγή, ενώ το υπόλοιπο 43 % αναμένεται να στραφεί προς τα απορρυπαντικά για βιομηχανική και ιδρυματική χρήση, καθώς και για χρήση άσχετη με απορρυπαντικά. Η εκτίμηση αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι ορισμένες χρήσεις του STPP που δεν αφορούν απορρυπαντικά έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια μία εταιρεία δήλωσε στην ετήσια έκθεσή της ότι η ζήτηση για άλλα προϊόντα έχει αντισταθμίσει τη μείωση στον τομέα των απορρυπαντικών. Ωστόσο, ένας ενδιαφερόμενος αμφισβήτησε την εκδοχή της απουσίας σημαντικών επιπτώσεων στους προμηθευτές φωσφορικών αλάτων. Ισχυρίστηκε ότι είναι πολύ απίθανο οι εταιρείες να είναι σε θέση να αντισταθμίσουν την απώλεια εσόδων από τις εξαγωγικές πωλήσεις ενωσιακού STPP και, επιπλέον, ότι είναι πολύ δύσκολο να διατηρηθεί μια παραγωγή «μόνο για εξαγωγή» όσον αφορά ένα χύδην χημικό προϊόν όπως το STPP, αν δεν υπάρχει εγχώρια αγορά. Επιπτώσεις για τους κατασκευαστές απορρυπαντικών Σύμφωνα με τη μελέτη ΑΑΠΠΚ, η σχετικά μικρή μείωση στην παραγωγή φωσφόρου, λόγω του περιορισμού του συγκεκριμένου στοιχείου στα ΑΑΠΠΚ, δεν αναμένεται ότι θα επηρεάσει σημαντικά την παγκόσμια τιμή του φωσφόρου. Επιπλέον, ο περιορισμός των φωσφορικών αλάτων θα δημιουργήσει ισότιμους όρους ανταγωνισμού για τους κατασκευαστές/εισαγωγείς/εμπόρους ενωσιακών ΑΑΠΠΚ, αφού τα ΑΑΠΠΚ που περιέχουν φωσφορικά άλατα έχουν ήδη περιοριστεί ή απαγορευτεί σε άλλα μέρη της ΕΕ (π.χ. Σουηδία) και του κόσμου (π.χ. ορισμένες πολιτείες των ΗΠΑ, όπως το Ιλινόις, η Ιντιάνα, το Μέριλαντ, η Μασαχουσέτη, το Μίτσιγκαν και η Νέα Υόρκη). Κατά συνέπεια, η σταδιακή κατάργηση των ΑΑΠΠΚ που περιέχουν φωσφορικά άλατα και τα οποία διατίθενται στην αγορά της ΕΕ θα δώσει ώθηση στην καινοτομία και θα δημιουργήσει επιχειρηματικές ευκαιρίες για τους κατασκευαστές 4

5 και τους προμηθευτές ΑΑΠΠΚ στην ΕΕ, ώστε να διαδραματίσουν ηγετικό ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο, συμβάλλοντας έτσι στην ανταγωνιστικότητα της ενωσιακής βιομηχανίας. Οι κατασκευαστές που απάντησαν στο ερωτηματολόγιο έχουν διιστάμενες απόψεις όσον αφορά τις πρόσθετες δαπάνες, εξαιτίας της μεταστροφής σε ΑΑΠΠΚ που δεν περιέχουν φωσφορικά άλατα. Το 54 % των ενδιαφερομένων δήλωσε ότι το κόστος καθορίζεται κυρίως με βάση τη σύνθεση και τις διακυμάνσεις στις τιμές άλλων πρώτων υλών, ανεξαρτήτως αν χρησιμοποιούνται φωσφορικά άλατα ή όχι. Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι οι κατασκευαστές απορρυπαντικών αλλάζουν τακτικά τη σύνθεση των προϊόντων τους (κατά μέσο όρο, κάθε 3,5 έτη), προκειμένου να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητά τους επομένως, η αλλαγή αυτή με σκοπό τον περιορισμό της χρήσης φωσφορικών αλάτων δεν θα συνεπαγόταν αναγκαστικά πρόσθετες δαπάνες. Άλλοι ενδιαφερόμενοι (18 %) δήλωσαν ότι δεν υπάρχει εναλλακτική τεχνολογία με την ίδια σχέση κόστους-επιδόσεων, ενώ άλλοι (27 %) δήλωσαν απλώς ότι οι δαπάνες είναι υψηλότερες όταν η σύνθεση των απορρυπαντικών δεν περιλαμβάνει φωσφορικά άλατα. Γενικά, υπάρχει η τάση για την παρασκευή προϊόντων χωρίς φωσφορικά άλατα από τους σημαντικούς παράγοντες σ ολόκληρο τον κόσμο, ακόμα και σε χώρες όπου ισχύουν λιγότερο αυστηρές κανονιστικές ρυθμίσεις, γεγονός που υποδηλώνει ότι το κόστος δεν είναι τόσο υψηλό ώστε να εμποδίσει τους κατασκευαστές να πραγματοποιήσουν αυτή τη μεταστροφή. Οι ευρωπαίοι κατασκευαστές, μεταξύ άλλων, παράγουν και πωλούν ΑΑΠΠΚ χωρίς φωσφορικά άλατα σε άλλες μεγάλες αγορές, όπως στις ΗΠΑ, όπου ισχύει ήδη από το 2013 περιορισμός των φωσφορικών αλάτων σε ορισμένες πολιτείες. Επιπλέον, ορισμένα σκευάσματα που δεν περιλαμβάνουν στη σύνθεσή τους φωσφορικά άλατα έχουν καλύτερες επιδόσεις σε σχέση με τα ΑΑΠΠΚ που περιέχουν φωσφορικά άλατα. Ως εκ τούτου, οι ευρωπαίοι κατασκευαστές απορρυπαντικών χωρίς φωσφορικά άλατα θα πρέπει να παραμείνουν ανταγωνιστικοί, ανεξαρτήτως των κανονιστικών ρυθμίσεων. Επιπτώσεις στους καταναλωτές Οι καταναλωτές μπορούν να αναμένουν ότι δεν θα μεταβληθεί η σχέση τιμής-επιδόσεων αν στραφούν προς ΑΑΠΠΚ χωρίς φωσφορικά άλατα. Το εύρος τιμών και των δύο τύπων ΑΑΠΠΚ που διατίθενται επί του παρόντος στην αγορά είναι παρεμφερές (δοκιμές καταναλωτών έδειξαν ότι το κόστος ανά πλύση κυμαίνεται από 0,08 ευρώ για τα ΑΑΠΠΚ που περιέχουν φωσφορικά άλατα και 0,11 ευρώ για τα ΑΑΠΠΚ χωρίς φωσφορικά άλατα έως 0,33 ευρώ και για τους δύο τύπους ΑΑΠΠΚ). Με την πλήρη μεταστροφή σε ΑΑΠΠΚ χωρίς φωσφορικά άλατα, οι περισσότεροι ενδιαφερόμενοι φορείς αναμένουν ότι οι τιμές των πρώτων υλών θα μειωθούν, με αποτέλεσμα να μειωθούν και οι τιμές των ΑΑΠΠΚ χωρίς φωσφορικά άλατα. Με βάση τις διαπιστώσεις που πραγματοποιήθηκαν στη Σουηδία, όπου ο περιορισμός των φωσφορικών αλάτων στα ΑΑΠΠΚ ισχύει ήδη από το 2011 και οι τιμές των εν λόγω προϊόντων δεν έχουν αυξηθεί λόγω της σταδιακής κατάργησης των φωσφορικών αλάτων, είναι εύλογο να υποτεθεί ότι οι καταναλωτές δεν θα πρέπει να αναμένουν αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις οι οποίες θα σχετίζονται με τον περιορισμό της χρήσης φωσφόρου στα ΑΑΠΠΚ. Επιπτώσεις στις επιχειρήσεις επεξεργασίας λυμάτων Η απομάκρυνση της συνολικής ποσότητας του φωσφόρου από τα απορρυπαντικά (πλυντηρίων ρούχων και ΑΑΠΠΚ) στα λύματα της ΕΕ θα συνεπαγόταν υπολογιζόμενο κόστος το οποίο θα κυμαινόταν μεταξύ 10 και 86 εκατ. ευρώ για το σύνολο της ΕΕ. Η μείωση του φορτίου φωσφόρου θα σήμαινε ότι χρειάζονται λιγότερες χημικές ουσίες για τη διενέργεια χημικής τριτοβάθμιας επεξεργασίας. Σύμφωνα με τη μελέτη που εκπονήθηκε για το οικολογικό σήμα της 5

6 ΕΕ το , η απαγόρευση των φωσφορικών αλάτων που χρησιμοποιούνται στα ΑΑΠΠΚ θα είχε θετικές συνέπειες για τους σταθμούς επεξεργασίας λυμάτων, αφού θα μείωνε τα έξοδα λειτουργίας που συνδέονται με τη μείωση της χρήσης χημικών ουσιών για την καθίζηση των φωσφορικών αλάτων. Η ίδια μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι οι υφιστάμενες εναλλακτικές επιλογές δεν αναμένεται να επηρεάσουν τη βιολογική διαδικασία της επεξεργασίας λυμάτων. Επομένως, συνάγεται το συμπέρασμα ότι, ενώ ο περιορισμός των φωσφορικών αλάτων στα ΑΑΠΠΚ όπως περιγράφεται στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 259/2012 δεν θα εμπόδιζε ολοσχερώς την είσοδο του φωσφόρου στα λύματα, θα σημειωνόταν, ωστόσο, μείωση και, κατά συνέπεια, θα μειωνόταν το κόστος που συνεπάγεται η αφαίρεση του φωσφόρου. Επιπτώσεις για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις Κατά μέσο όρο, οι κατασκευαστές απορρυπαντικών αλλάζουν τη σύνθεση των προϊόντων τους μία φορά κάθε τριάμισι έτη, προκειμένου να παραμείνουν ανταγωνιστικοί ως προς τις νέες τεχνολογίες. Επομένως, το κόστος που προκύπτει από αυτόν τον περιορισμό στα ΑΑΠΠΚ μπορεί να θεωρηθεί ως συνήθης συνέπεια, ιδίως αφού οι κατασκευαστές απορρυπαντικών θα είχαν στη διάθεσή τους συνολικά 5 έτη για να προετοιμαστούν ενόψει των ΑΑΠΠΚ χωρίς φωσφορικά άλατα. Το γεγονός ότι ορισμένες εναλλακτικές λύσεις είναι μόρια βιομηχανικής ιδιοκτησίας μπορεί, δυνητικά, να επηρεάσει τις ΜΜΕ, οι οποίες μπορεί να μην είναι σε θέση να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτές τις εναλλακτικές ανάλογα με τις συμβάσεις αποκλειστικότητας ή προτεραιότητας εφοδιασμού οι οποίες έχουν αποτελέσει αντικείμενο διαπραγματεύσεων μεταξύ των προμηθευτών και των σημαντικών παραγωγών ΑΑΠΠΚ. Ωστόσο, στη Σουηδία, αποδείχτηκε ότι οι μικροί παραγωγοί προσαρμόστηκαν πολύ ικανοποιητικά. Όταν ανακοινώθηκαν σχέδια περιορισμού, εκφράστηκαν ανησυχίες μήπως αυτός ο περιορισμός αποτελέσει εμπόδιο για την είσοδο μικρότερων εθνικών παραγωγών στην αγορά. Ωστόσο, κατά τη μεταβατική περίοδο, η εγχώρια παραγωγή ΑΑΠΠΚ χωρίς φωσφορικά άλατα αυξήθηκε στο 96 %, κάτι που υποδηλώνει ότι οι μικροί σουηδοί παραγωγοί προσαρμόστηκαν στον περιορισμό εύκολα. Όσον αφορά τη σουηδική αγορά, τη μερίδα του λέοντος κατέχουν επιχειρήσεις και μάρκες που εμπορεύονται επίσης προϊόντα στην υπόλοιπη ΕΕ. Ως εκ τούτου, μπορεί να διατυπωθεί ο ισχυρισμός ότι ο περιορισμός των φωσφορικών αλάτων στα ΑΑΠΠΚ σε επίπεδο ΕΕ δεν θα ωφελήσει τις μεγάλες επιχειρήσεις σε βάρος των μικρότερων, αλλά μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει επιχειρηματική ευκαιρία για τις μικρότερες εταιρείες. Επιπτώσεις στην απασχόληση Οι πιθανές επιπτώσεις στην απασχόληση ήταν δύσκολο να εκτιμηθούν λόγω έλλειψης στοιχείων. Οι προμηθευτές STPP παρείχαν περιορισμένες πληροφορίες. Οι τρεις ενωσιακοί παραγωγοί STPP εξασφαλίζουν συνολικά περίπου θέσεις εργασίας απευθείας στην ΕΕ, είτε στο σύνολο της εταιρείας (όταν η δραστηριότητα της εταιρείας επικεντρώνεται στα φωσφορικά άλατα) είτε στον επιχειρηματικό κλάδο των φωσφορικών αλάτων (για εταιρείες με άλλες διαφορετικές δραστηριότητες). Επιπλέον, δημιουργούν περίπου τριπλάσιο αριθμό θέσεων εργασίας έμμεσα, σε συνδεδεμένους προμηθευτές και υπηρεσίες Επιπτώσεις στο περιβάλλον Οικοτοξικότητα 3 Ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα Ενημερωτική έκθεση σχετικά με την αναθεώρηση των κριτηρίων για τη χορήγηση οικολογικού σήματος στα απορρυπαντικά για πλυντήρια πιάτων («Revision of Ecolabel Criteria for Dishwashing Detergents Background report»). 6

7 Η μελέτη αξιολόγησης του αντικτύπου που εκπονήθηκε το 2010 σχετικά με την τροποποίηση του κανονισμού για τα απορρυπαντικά διαπίστωσε ότι η πλήρης απαγόρευση των φωσφορικών αλάτων στα απορρυπαντικά θα ήταν η πιο αποτελεσματική επιλογή πολιτικής προκειμένου να μειωθεί ο σχετικός με τον φώσφορο κίνδυνος ευτροφισμού των επιφανειακών υδάτων σε ολόκληρη την ΕΕ. Αν και η πλήρης απομάκρυνση του φωσφόρου από τα ΑΑΠΠΚ θα μείωνε τον κίνδυνο ευτροφισμού ακόμη περισσότερο, αυτό δεν είναι τεχνικά εφικτό. Ωστόσο, το όριο των 0,3 % γραμμαρίων για τη συνήθη δόση ήδη μειώνει την ποσότητα φωσφόρου στα ΑΑΠΠΚ κατά περισσότερο από 75 % κατά μέσο όρο. Η μελέτη ΑΑΠΠΚ διαπίστωσε ότι εξακολουθούν να παρατηρούνται κενά δεδομένων για ορισμένες συγκεκριμένες εναλλακτικές λύσεις και έτσι δεν μπορεί να ολοκληρωθεί η συνολική αξιολόγηση των επιπτώσεων που έχουν στο περιβάλλον οι εναλλακτικές των φωσφορικών αλάτων στα ΑΑΠΠΚ. Ως προς αυτό, οι ενδιαφερόμενοι διαπίστωσαν ότι υπάρχουν στοιχεία ανησυχητικά ή άγνωστα, κάτι που αντανακλά τις αποκλίνουσες απόψεις σχετικά με τα επιστημονικά στοιχεία ή τα διαφορετικά επίπεδα γνώσης όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των ΑΑΠΠΚ που δεν περιέχουν φωσφορικά άλατα. Τα στοιχεία σχετικά με την οικοτοξικότητα και την πορεία στο περιβάλλον παρασχέθηκαν και αξιολογήθηκαν για τις περισσότερες από τις συνηθέστερα αναφερόμενες εναλλακτικές του STPP. Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από τους φακέλους καταχώρισης REACH, τα στοιχεία που προσκόμισαν οι ενδιαφερόμενοι και από άλλες εκθέσεις αξιολόγησης. Κενά δεδομένων φαίνεται να υπήρξαν μόνο για τρεις εναλλακτικές ουσίες (γλυκονικό νάτριο άλατα νατρίου του L- ασπαρτο-n,n-διοξικού οξέος και β-αλανινοδιοξικό οξύ). Σύμφωνα με τη μελέτη, όλες οι άλλες εναλλακτικές λύσεις που εξετάστηκαν δεν παρουσιάζουν μη αποδεκτό κίνδυνο για το περιβάλλον με βάση τις τρέχουσες επιστημονικές γνώσεις. Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι η υποκατάσταση του STPP από φωσφονικά, πυριτικό νάτριο ή IDS(A) 4 θα είχε ως αποτέλεσμα οι περιβαλλοντικές συγκεντρώσεις αυτών των ουσιών να παραμένουν κάτω από τις αντίστοιχες προβλεπόμενες συγκεντρώσεις μη παρατηρούμενης επίδρασης (PNEC) επομένως, δεν θα παρουσίαζαν κίνδυνο για το περιβάλλον. Επεξεργασία λυμάτων Η οδηγία για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων 5 (στο εξής «οδηγία ΕΑΛ») απαιτεί από τα κράτη μέλη να περιλαμβάνουν την απομάκρυνση του φωσφόρου κατά την επεξεργασία των αστικών λυμάτων σε ευαίσθητες περιοχές υπό ορισμένες προϋποθέσεις, διαδικασία γνωστή και ως «τριτοβάθμια επεξεργασία». Επίσης, εκτός από αυτή την υποχρέωση τριτοβάθμιας επεξεργασίας, ένα μέρος του φωσφόρου έχει ήδη απομακρυνθεί σε προγενέστερα στάδια της διαδικασίας επεξεργασίας λυμάτων. Περίπου το 50 % του φωσφόρου προσλαμβάνεται μέσω της βιομάζας και/ή του διαχωρισμού σε στερεά κατά τη δευτεροβάθμια επεξεργασία. Η απομάκρυνση βιολογικών θρεπτικών ουσιών ή η χημική καθίζηση, που θεωρούνται τριτοβάθμια επεξεργασία, αυξάνουν την ποσότητα φωσφόρου που απομακρύνεται σε πάνω από 90 %. Με βάση τα στοιχεία για το συνολικό φορτίο φωσφόρου στην ΕΕ, το ποσοστό του φωσφόρου που προέρχεται από τη χρήση απορρυπαντικών και την κατανομή μεταξύ των απορρυπαντικών πλυντηρίων ρούχων και των απορρυπαντικών αυτόματων πλυντηρίων πιάτων, υπολογίστηκε στη μελέτη ΑΑΠΠΚ ότι ο φώσφορος από τα ΑΑΠΠΚ ανερχόταν στο περίπου 10 % του φορτίου φωσφόρου κατά την επεξεργασία λυμάτων στην ΕΕ το Ο περιορισμός του φωσφόρου στα ΑΑΠΠΚ σε 0,3 γραμμάρια ανά πλύση θα οδηγούσε, στο πλαίσιο παρόμοιας εκτίμησης, στο συμπέρασμα ότι ο φώσφορος που προέρχονται από ΑΑΠΠΚ θα αντιπροσώπευε ενδεχομένως περίπου το 1,6 % του συνολικού φορτίου φωσφόρου στα λύματα της ΕΕ το Το IDS(A) σημαίνει άλατα νατρίου του ιμινοδιηλεκτρικού οξέος και στα ΑΑΠΠΚ λειτουργεί ως χηλικό αντιδραστήριο. Έχει εξαιρετικές δεσμευτικές ιδιότητες του ασβεστίου και επιτυγχάνει καλή συμπλοκοποίηση των ιόντων βαρέων μετάλλων. 5 ΕΕ L 135 της , σ

8 Αν και η οδηγία για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων πράγματι απαιτεί την απομάκρυνση του φωσφόρου, δεν απαιτείται η απομάκρυνσή του σε επαναχρησιμοποιήσιμη μορφή. Παρά τους πολυάριθμους τρόπους επαναχρησιμοποίησης του φωσφόρου που περιέχεται στα λύματα, μόνο το 25 % επαναχρησιμοποιείται η πιο κοινή μέθοδος είναι η άμεση εφαρμογή ιλύος σε αγρούς σύμφωνα με την οδηγία 86/278/ΕΟΚ 6 σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος και ιδίως του εδάφους κατά τη χρησιμοποίηση της ιλύος καθαρισμού λυμάτων στη γεωργία Συνέπειες για την υγεία Υπάρχουν ελάχιστα κενά δεδομένων σχετικά με τις επιπτώσεις ορισμένων εναλλακτικών λύσεων στην υγεία. Δεν υπάρχουν στοιχεία για τρεις ουσίες (γλυκονικό νάτριο άλατα νατρίου του L- ασπαρτο-n,n-διοξικού οξέος και β-αλανινοδιοξικό οξύ). Με βάση τις τρέχουσες επιστημονικές γνώσεις, η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, για τις υπόλοιπες εναλλακτικές του STPP, δεν υπάρχει σημαντικός κίνδυνος για την υγεία του ανθρώπου (πληροφορίες αντλήθηκαν από τους φακέλους καταχώρισης REACH, τα ενδιαφερόμενα μέρη και άλλες εκθέσεις αξιολόγησης). Μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι η αντικατάσταση των φωσφορικών αλάτων με εναλλακτικές ουσίες δεν θα δημιουργούσε περαιτέρω κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία. 3. ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η Επιτροπή εξέτασε διεξοδικά κατά πόσον ο περιορισμός των φωσφορικών αλάτων στα απορρυπαντικά αυτόματων πλυντηρίων πιάτων που προορίζονται για τον καταναλωτή (ΑΑΠΠΚ) σε 0,3 γραμμάρια/δόση θα πρέπει να τροποποιηθεί, λαμβάνοντας υπόψη παραμέτρους όπως το κόστος για τη βιομηχανία και τους καταναλωτές, τη διαθεσιμότητα εναλλακτικών ουσιών για τα φωσφορικά άλατα, την αποτελεσματικότητα του καθαρισμού των απορρυπαντικών που συμμορφώνονται με τον εν λόγω περιορισμό, τις επιπτώσεις στις πρακτικές και την αποτελεσματικότητα της επεξεργασίας λυμάτων, καθώς και τις συνολικές υγειονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις που αναμένεται να σημειωθούν από τον χρόνο έναρξης ισχύος του περιορισμού αυτού. Αφού εξετάστηκαν τόσο τα οφέλη όσο και οι επιπτώσεις, συνάγεται το συμπέρασμα ότι υπάρχουν διαθέσιμες εναλλακτικές για τα ΑΑΠΠΚ τα οποία περιέχουν φωσφορικά άλατα και ότι είναι τεχνικά εφικτό να παρασκευαστούν ΑΑΠΠΚ χωρίς φωσφορικά άλατα αλλά με παρεμφερείς αποδόσεις και τιμές όπως τα ΑΑΠΠΚ που περιέχουν φωσφορικά άλατα. Πολλοί κατασκευαστές παρέχουν ήδη ΑΑΠΠΚ χωρίς φωσφορικά άλατα σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ. Όσον αφορά τους κινδύνους για το περιβάλλον και/ή την υγεία του ανθρώπου, υπάρχουν ελάχιστα κενά δεδομένων για τρεις από τις συνηθέστερα αναφερόμενες εναλλακτικές ουσίες. Ωστόσο, για τις υπόλοιπες εναλλακτικές, με βάση τις τρέχουσες επιστημονικές γνώσεις, συνήχθη το συμπέρασμα ότι δεν φαίνεται να θέτουν σημαντικό κίνδυνο για το περιβάλλον ή την ανθρώπινη υγεία. Με βάση την αξιολόγηση αυτή, η Επιτροπή δεν διαπιστώνει στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι απαιτείται αναθεώρηση της οριακής τιμής του φωσφόρου στα ΑΑΠΠΚ (0,3 γραμμάρια/συνήθη δόση), η οποία θα αρχίσει να ισχύει από την 1 Ιανουαρίου Για να ενισχυθεί η εκτίμηση της επικινδυνότητας και των κινδύνων που συνεπάγονται οι εναλλακτικές επιλογές, η Επιτροπή ενθαρρύνει όλους τους κατασκευαστές να συλλέξουν περαιτέρω δεδομένα δοκιμών τοξικότητας και να αξιολογήσουν όλες τις σχετικές επιστημονικές πληροφορίες μόλις καταστούν διαθέσιμες στα πλαίσια του REACH και να κοινοποιήσουν στην Επιτροπή τους τυχόν συναφείς κινδύνους που θα μπορούσαν να εντοπίσουν οι οποίοι θα προέρχονταν από μια συγκεκριμένη εναλλακτική ουσία για τα φωσφορικά άλατα στα ΑΑΠΠΚ. 6 ΕΕ L 181 της , σ. 6. 8