Οι άνθρωποι της Χούντας μετά τη Δικτατορία

Transcript

1

2

3

4 Οι άνθρωποι της Χούντας μετά τη Δικτατορία

5

6 Γιώργης Θ. Κρεμμυδάς Οι άνθρωποι της Χούντας μετά τη Δικτατορία Εξάντας

7 Copyright: Εξάντας 1984 ΕΞΑΝΤΑΣ: Τζαβέλλα 1 - ΑΘΗΝΑ ,

8 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οι «άνθρωποι της χούντας», όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό και από τις δυο λέξεις, είναι εκείνοι, που με οποιοδήποτε τρόπο, συντέλεσαν στην εγκαθίδρυση του δικτατορικού καθεστώτος στις 21 Απριλίου 1967 και τη διατήρησή του μέχρι τις 23 Ιουλίου Από αυτούς, άλλοι έγιναν γνωστοί, λίγο ή πολύ, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας και άλλοι, στα χρόνια που ακολούθησαν την κατάρευσή της ενώ συμπληρώθηκαν δέκα χρόνια από τότε που οι στρατιωτικοί και τα ανδρείκελά τους παράδωσαν την εξουσία στους πολιτικούς. Το βιβλίο αυτό καταγράφει την μεταχείρηση των «ανθρώπων της χούντας» από την Πολιτεία, αλλά και από το Λαό (επώνυμους και ανώνυμους). Η αντιμετώπιση των χουντικών, από τις κυβερνήσεις που ανέλαβαν μετά τη «μεταπολίτευση» όπως ονομάστηκε, ήλθε σε αντίθεση με τις προσδοκίες της μεγάλης πλειοψηφίας του Λαού και το «περί Δικαίου» αίσθημα των δημοκρατικών πολιτών. Λίγες μέρες μετά την ορκωμοσία της Κυβέρνησης «Εθνικής Ενότητας» με πρωθυπουργό τον Κων. Καραμανλή και Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον Πρόεδρο της χούντας Φαίδωνα Γκιζίκη (που διορίστηκε μετά το «Ιωαννιδικό» πραξικόπημα της 25 Νοεμβρίου 1973) δόθηκε μια «ασαφής» αμνηστία, που, βέβαια, προφανή σκοπό είχε να αδειάσουν οι φυλακές και οι τόποι εξορίας από τους κρατούμενους-αντίπαλους του δικτατορικού καθεστώτος, αλλά που δε γινόταν ρητή εξαίρεση για τα εγκλήματα των πραξικοπηματιών και τις παρανομίες των σφετεριστών της εξουσίας. Στις αρχές του Σεπτέμβρη του 1974 με τη Γ ' Συντακτική πράξη, επιχειρείται μια αυθεντική ερμηνεία του διατάγματος με το οποίο είχε όοθεί η αμνηστεία. Με την ερμηνεία αυτή εξαιρέθηκαν τα εγκλήματα των χουντικών. Έ τσι έγιναν οι πρώτες μηνύσεις για εσχάτη προδοσία, για την κατάλυση της δημοκρατίας, με το πραξικόπημα της και το διαμελι- 7

9 σμό της Κύπρου, με το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου στις που άνοιξε το δρόμο στους Τούρκους στρατοκράτες να εισβάλουν στο νησί και να κατέχουν μέχρι σήμερα παράνομα το 40% περίπου της έκτασής του. Αφού έγιναν γενικές εκλογές, για την ανάδειξη της Βουλής και δημοψήφισμα, για τον καθορισμό του πολιτεύματος (Βασιλευομένη ή Προεδρική Δημοκρατία) τον Ιανουάριο του 1975, η Ε ' Αναθεωρητική Βουλή των Ελλήνων, έκανε νόμο του κράτους το Δ ' Ψήφισμα με το οποίο: 1. Η επέμβαση του στρατού στις χαρακτηριζόταν πραξικόπημα και όχι επανάσταση και οι κυβερνήσεις που προήλθαν από αυτό κυβερνήσεις βίας. 2. Οριζόταν καθ ύλην αρμόδιο, για να εκδικάσει ποινικά αδικήματα των χουντικών, το Πενταμελές Εφετείο Αθήνας. 3. Καθοριζόταν προθεσμία για την υποβολή μηνύσεων από τα θύματα της δικτατορίας, κατά των στελεχών του καθεστώτος, τρεις μήνες και για εγκλήματα από τα οποία είχε ζημιωθεί το Δημόσιο, έξι μήνες. Έτσι στην περίοδο αυτή, το πρώτο εξάμηνο του 1975 υποβλήθηκαν οι περισσότερες μηνύσεις πολιτών, που άμεσα ή έμμεσα, είχαν θιγεί από την επιβολή και τη διάρκεια της δικτατορίας. Η πολιτεία, η Δικαστική Αρχή κινήθηκε αυτεπάγγελτα (;) από τα τέλη του 1974, μόνο για τις υποθέσεις των εγκλημάτων στο Πολυτεχνείο, κατά την εξέγερση του Νοέμβρη 1973 και για τα βασανιστήρια των πολιτικών κρατουμένων. Η Εισαγγελία Αθήνας διέταξε την διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης, για τις δυο αυτές περιπτώσεις των «ομαδικών» εγκλημάτων. Ο κώδικας Ποινικής Δικονομίας που ισχύει (τότε και τώρα) ορίζει στο άρθρο 31 / I α ' ότι: ο Εισαγγελεύς των Πλημμελειοδικών έχει το δικαίωμα να ενεργεί προκαταρκτικήν εξέτασιν, (να κρίνη αν συντρέχει περίπτωσις ποινικής δίωξης...!! Στην περίπτωση του Πολυτεχνείου είχε επίσημα ανακοινωθεί από την «Κυβέρνηση» Μαρκεζίνη, ότι υπήρχαν 13 νεκροί και δεκάδες τραυματίες. Ξένοι ραδιοσταθμοί, με βάση στοιχεία που έδιναν Έλληνες αντιστασιακοί, ή ανταποκριτές τους από την Ελλάδα, ανέβαζαν τους νεκρούς σε πολλές δεκάδες και τους τραυματίες σε πολλές εκατοντάδες. Για τα βασανιστήρια, εξάλλου, σε όλη τη διάρκεια της δικτατορίας, οι ξένοι ραδιοσταθμοί, οι ξένες εφημερίδες και ο Ελληνικός «παράνομος» τύπος των αντιστασιακών οργανώσεων, έκαναν σχεδόν καθημερινά καταγγελίες για παράνομες 8

10 συλλήψεις, άγρια βασανιστήρια και αμέτρητες άλλες παρανομίες των οργάνων των υπηρεσιών ασφάλειας του δικτατορικού καθεστώτος. Αλλά και οι Ελληνικές εφημερίδες, στους λίγους μήνες που είχαν την δυνατότητα να γράφουν, είχαν δημοσιεύσει πάρα πολλές καταγγελίες, για εγκλήματα χουντικών αστυνομικών, στρατιωτικών και άλλων «αρχών». Κω το σπουδαιότερο: Πολλές καταγγελίες ήταν επώνυμες κω σ ' αυτές κατονομάζονταν οι δράστες των εγκλημάτων! Όμως ο προϊστάμενος της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Αθήνας Κων. Φαφούτης (σ.σ. τώρα Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου) διέταξε την διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης, από τους Εισαγγελείς Δημ. Τσεβά (για «Πολυτεχνείο») και Βασ. Παππά (για βασανιστές),...ίνα κρίνη αν συντρέχη περίπτωσις ποινικής διώξεως] Μετά το Δ ' Ψήφισμα πάντως έγιναν εκατοντάδες μηνύσεις. Ασκήθηκαν ποινικές διώξεις, έγιναν ανακρίσεις, ακολούθησαν δίκες. Κάθε διαδικαστικό στάδιο είχε και ένα «πιο ψιλό κόσκινο» και κάθε φορά οι κατηγορούμενοι λιγόστευαν. Η προθεσμία για την υποβολή μηνύσεων που είχε οριστεί (για τα θύματα, κυρίως, των βασανιστών), ήταν από τις 18 Ιανουαρίου μέχρι τις 18 Απριλίου θέμα γεννήθηκε αν η 18 Απριλίου είναι μέρα, μέσα στην προθεσμία ή έξω από αυτή. Από την Εισαγγελία Αθήνας ανακοινώθηκε επίσημα, ότι η 18 Απριλίου είναι μέσα στην προθεσμία και ο αρμόδιος Εισαγγελέας, δέχτηκε τη μέρα αυτή, μόνο στην Αθήνα, περίπου 150 μηνύσεις με εκατοντάδες κατηγορούμενους. Ό ταν, όμως, ήρθε ο καιρός να δικαστούν όσοι μηνύθηκαν τη μέρα αυτή (18 Απριλίου) και παραπέμφθηκαν σε δίκες, τα δικαστήρια αποφάσισαν ότι η 18 Απριλίου είναι έξω από την προθεσμία, οι μηνύσεις εκπρόθεσμες και έπαψε η δίωξη των κατηγορουμένων. Έτσι γλύτωσαν την τιμωρία πολλοί κω κάποιες, μεγαλύτερες, ποινές άλλοι. Το κορυφαίο όμως γεγονός, που είχε σαν αποτέλεσμα την ατιμωρησία εκατοντάδων «ανθρώπων της χούντας» ήταν η απόφαση του Αρείου Πάγου που χαρακτήριζε το έγκλημα της εσχάτης προδοσίας των πραξικοπηματιών σαν «στιγμιαίο». Η απόφαση εκδόθηκε, σε εκκρεμή ποινική υπόθεση για συνέργεια στην εσχάτη προδοσία των πραξικοπηματιών από «πρωθυπουργούς», «υπουργούς», «υφυπουργούς» και άλλα στηρίγματα της χούντας. 9

11 Υποβλήθηκε μήνυση, ασκήθηκε δίωξη με παραγγελία της Ολομέλειας των Εφετών της Αθήνας (πάνω από 90 πρόεδροι Εφετών και Εφέτες) και ένας Εφέτης, ο Κων. Ποταμιάνος, που ορίστηκε ανακριτής, ξαφνικά (έγινε γνωστό ότι) αρνήθηκε να κάνει ανακρίσεις, γιατί το έγκλημα των πραξικοπηματιών ήταν στιγμιαίο κατά τη γνώμη του. Έ γινε διαφωνία, που κλήθηκε αρχικά να επιλύσει το Συμβούλιο Εφετών, που έκρινε ότι το έγκλημα είναι «διαρκές» και ανανέωσε την εντολή στον Εφέτη Ποταμιάνο, να κάνει ανακρίσεις. Κατά της απόφασης όμως του Συμβουλίου Εφετών έγινε προσφυγή στην κρίση του Αρείου Πάγου, (αναίρεση από τον Εισαγγελέα Α. Π. Ευστ. Μπλέτσα), ο οποίος, με τον χαρακτηρισμό του «στιγμιαίου» έβαλε «τελεία και παύλα» στο θέμα, με το 684/ βούλευμά του. Υπήρξαν σοβαρές αντιδράσεις από πολιτικά κόμματα, οργανώσεις και προσωπικότητες, αλλά η ανεξάρτητη και αδέκαστη Δικαιοσύνη είχε αποφασίσει. Καταθέτοντας σαν μάρτυρας, σε δίκη του Ν. Ψαρουδάκη, που είχε κατηγορηθεί για περιύβριση αρχής, για άρθρο του στην εφημερίδα «Χριστιανική» με τίτλο διαρκές το δικό σας έγκλημα κύριοι Αρεοπαγίτες ο καθηγητής του Ποινικού Δικαίου, Γεώργιος-Αλέξανδρος Μαγκάκης, αργότερα Υπουργός της Δικαιοσύνης, χαρακτήρισε τους αρεοπαγίτες που έβγαλαν την απόφαση αυτή ανθρωπάκια... Οι «άνθρωποι της χούντας» όμως, δεν σταμάτησαν την παράνομη δράστη ριότητά τους με την κατάρευση της δικτατορίας και την παράδοση της εξουσίας στους πολιτικούς. Συνωμοσίες, προκλήσεις, συγκρότηση τρομοκρατικών οργανώσεων, τρομοκρατικές ενέργειες (εκρήξεις βομβών, επιθέσεις σε δημοκρατικούς πολίτες, εμπρησμοί) έγιναν πολλές φορές και απασχόλησαν την κοινή γνώμη και τον τύπο. Οι δράστες των περισσοτέρων εγκλημάτων, μετά τη δικτατορία και στα δέκα χρόνια που πέρασαν, είναι άγνωστοι. Δολοφονίες πολιτικές, εμπρησμοί καταστημάτων, εκρήξεις βομβών έχουν μείνει ανεξιχνίαστες. Προκηρύξεις αριστερών επαναστατικών οργανώσεων δείχνουν ότι πολλές από τις ενέργειες αυτές που αποδοκιμάστηκαν από το σύνολο του πολιτικού κόσμου, λογικά δεν θα πρέπει να έχουν προέλευση δράστες από το χώρο της φασιστικής δεξιάς. Τώρα, πόση λογική υπάρχει και αν, η λογική «ενός νομοταγούς» πολίτη, μπορεί να παρακολουθήσει τη λογική του «επαναστάτη» ή «τρομοκράτη» είναι άλλο θέμα. Πάντως και για τις ομάδες των ακροδεξιών νεοφασιστών, 10

12 νεοναζί, ενθικοσοσιαλιστών (και άλλων ποικιλώνυμων) τρομοκρατών που συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν, για κατοχή όπλων και εκρηκτικών, για εκρήξεις βομβών, με ή χωρίς θύματα, δεν έχει πεισθεί κανένας ότι εξαρθρώθηκαν, ότι έγινε γνωστή όλη η δραστηριότητά τους και ότι τιμωρήθηκαν όλα τα μέλη των οργανώσεων ή ομάδων και όπως έπρεπε. Γεγονός είναι όμως ότι η συγκεκριμένη δράση ακροδεξιών, που ήταν σε έξαρση το 1976, 1977 και 1978 (εκρήξεις βοβμών) μετά την σύλληψη κάποιων από τους δράστες, σταμάτησε. Κανένας δεν πιστεύει ότι αυτοί που είναι στη φυλακή (5-6 κατάδικοι) σχεδίασαν, επέλεξαν τους στόχους, προμηθεύτηκαν τα υλικά, κατασκεύασαν και τοποθέτησαν μόνοι τους όλες τις βόμβες. Η σύλληψη και η καταδίκη αυτών όμως έκανε τους άλλους να αναστείλουν την τρομοκρατική δραστηριότητά τους. Δεν αποκλείεται να εντοπίστηκαν και άλλοι, που είτε γιατί δεν υπήρχαν αρκετές αποδείξεις είτε γιατί άλλες «πολιτικές» το υπαγόρευαν, να μην τιμωρήθηκαν. Το ουσιαστικό όμως είναι ότι οι εκρήξεις σταμάτησαν, τουλάχιστον στη μορφή που μας συνήθισαν οι συγκεκριμένοι τρομοκράτες. Και αφού πέρασε ο πρώτος καιρός της Δημοκρατας με τα διστακτικά βήματα (διώκονται, δεν διώκονται οι «άνθρωποι της χούντας»), αφού πέρασαν τα «κατ εξοχήν» χρόνια των δικών της χούντας 1975, 1976, αφού «ακούστηκαν» εκατοντάδες εκρήξεις βομβών με θύματα, αφού έπεσαν δολοφονημένοι αστυνομικοί, βασανιστές και μη, τα τελευταία χρόνια οι «άνθρωποι της χούντας» πέρασαν σε άλλες «μορφές πάλη». Ά ρχισαν να προσπαθούν να λειτουργήσουν σαν ομάδες πολιτικές, κοινωνικές ή άλλες, στη νομιμότητα. Βέβαια, με προσωπείο νομιμότητας εμφανίστηκαν και στις πρώτες εκλογές με τον Πέτρο Γαρουφαλιά και την «Ε.Δ.Ε.» του που εκτός από τη συντριβή ατις εκλογές γελοιοποιήθηκε από συγκεντρωμένους «αντιφρονούντες» στις προεκλογικές συγκεντρώσεις. Ακολούθησε η ίδρυση της «Εθνικής Παρατάξεως» από τους Σάββα Κωνσταντόπουλο (την προετοιμασία) και Στέφανο Στεφανόπουλο (που έγινε αρχηγός, αλλά δε βγήκε βουλευτής), που πήρε στις εκλογές του 1977 ποσοστό 6% περίπου και «έβγαλε» 5 βουλευτές. Στις εκλογές του 1981 η «Εθνική Παράταξις» είχε διαλυθεί και κάποιους χουντικούς στέγασε το «κόμμα των Προοδευτικών» του «δοτού» Σπύρου Μαρκεζίνη ενώ άλλοι, μαζί με στελέχη της «Ε.Π.» προσχώρησαν στη «Νέα Δημοκρατία». Ο Μαρκεζίνης κατάφερε να εκλεγεί μόνον ένας δικός του στην ευρωβουλή, ενώ το κόμμα του δεν εκπρο- II

13 σωπήθηκε στην Ελληνική Βουλή. Προηγούμενα όμως έγιναν και άλλες πολιτικές, ή «ειδικών σκοπών», ενώσεις προσώπων. Κάποιοι «νεκρόφιλοι» δημιούργησαν οργανώσεις φίλων του βασιλικού θεσμού, άλλοι πολιτικές κινήσεις νεολαίας, πνευματικές (!) ή άλλοι, οργανώσεις με αίτημα την αποφυλάκιση «των εγκλείστων αξιωματικών». Μέχρι που φθάνουμε στο 1983, που το Πολυμελές Πρωτοδικείο θα αναγνωρίσει σωματείο με σαφείς «πολιτικούς» σκοπούς, την «Εθνική Πολιτική Ένωση», ΕΠΕΝ, που θα γίνει το 1984, κόμμα με αρχηγό τον δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο, που έχει... ισόβια στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων. Χωρίς, τυπικά και επίσημα να φαίνεται ο Γ. Παπαδόπουλος, η ΕΠΕΝ θα λάβει μέρος στις Ευρωεκλογές της 17 Ιούνη ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ Στα δέκα χρόνια που πέρασαν από τον Ιούλιο του 1974 «χύθηκε» πολύ μελάνι σε «χουντολογία». Κάποιοι, λίγοι «άνθρωποι της χούντας» κατηγορήθηκαν και διώχτηκαν ελάχιστοι τιμωρήθηκαν (και από αυτούς οι περισσότεροι, με μικρές ή αδιάφορες γ ι αυτούς ποινές) ενώ οι πολλοί έμειναν ατιμώρητοι. Για τις επιλογές που έγιναν από την πολιτεία, για την αντιμετώπιση των στραγγαλιστών της ελευθερίας του Ελληνικού Λαού, σε επίπεδο πολιτικό ή σε επίπεδο ποινικής μεταχείρησης, ό,τι και να γραφτεί εδώ, αξία πολιτικής φιλολογίας θα έχει μόνο. Ο συγγραφέας έκρινε ότι δεν είναι ο πιο αρμόδιος να κάνει κριτική περισσότερη από όσο «σχολιασμό» μπορεί να περιέχει η παράθεση των γεγονότων και μια σκέψη, να ζητηθεί από πολιτικούς να διατυπώσουν γνώμες ή απόψεις, εγκαταλείφθηκε γιατί και απροθυμία υπήρξε σε δυο-τρεις περιπτώσεις και γιατί ακριβώς το βιβλίο δεν είναι βιβλίο πολιτικής φιλολογίας. Καταγράφει μόνο ό,τι έγινε και όπως έγινε. Ας δούμε, όμως, συνοπτικά, πόσοι, ποιοί («κατ είδος» ορισμένοι) και γιατί, διώχθηκαν και ποιά ήταν η τύχη των «διώξεων» αυτών. 12

14 1. Για το πραξικόπημα της 21 Απριλίου 1967 Μηνύθηκαν και διώχθηκαν noivffcd*112 αξιωματικοί. «Πρωταίτιοι» κρίθηκαν και παραπέμφθηκαν σε δίκη 24 από αυτούς. Δικάστηκαν 21 και οι 3 υπόλοιποι «τόσκασαν» στο εξωτερικό. Καταδικάστηκαν 19 «οι άλλοι 2 αθωώθηκαν», και επιβλήθηκαν ποινές από 5 χρόνια φυλακή μέχρι θάνατο (που μετατράπηκε σε ισόβια, λίγες ώρες μετά την έκδοση της απόφασης του δικαστηρίου). Από τους καταδικασμένους σήμερα στη φυλακή βρίσκονται 14 ενώ 2 άλλοι έχουν αποφυλακιστεί «προς αποτροπήν ανηκέστου βλάβης της υγείας τους». Ελεύθεροι είναι οι Αντ. Λέκκας (στην Αμερική, με άδεια) και Γρ. Σπαντιδάκης (στην Αθήνα στο σπίτι του). Στη φυλακή οι Γ. Παπαδόπουλος, Στ. Παττακός, Ν. Μακαρέζος, Γ. Ζωϊτάκης, Δ. Ιωαννίδης, I. Λαδάς, Μ. Ρουφογάλης, Κ. Παπαδόπουλος, Οδ. Αγγελής, Ν. Ντερτιλής, Στ. Καραμπέρης, Θ. Θεοφιλογιαννάκος, Ν. Γκαντώνας και Γ. Κωνσταντόπουλος. (Ο Μ. Μπαλόπουλος, καταδικασμένος σε ισόβια, πέθανε ενώ αποφυλακίστηκαν οι Δ. Σταματόπουλος και Ε. Τσάκας). 2. Για τη «Σφαγή του Πολυτεχνείου» Διώχθηκαν ποινικά περισσότεροι από 40, σαν φυσικοί και ηθικοί αυτουργοί των εγκλημάτων που έγιναν κατά την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Παραπέμφθηκαν σε δίκη 35 κατηγορούμενοι. Δικάστηκαν 34 και ο ένας φυγοδικεί (Ηλίας Τσιαπούρας ή Τσιαούρας). Στην πρώτη δίκη με 32 κατηγορούμενους (δύο I. Καλύβας και Π. θεράπος δικάστηκαν χωριστά), αθωώθηκαν οι 12 και καταδικάστηκαν οι 20 υπόλοιποι σε ποινές από 5 μήνες φυλακή μέχρι 7 φορές ισόβια (Ιωαννίδης). Σε επανάληψη της δίκης για 7 από τους κηρυγμένους ένοχους μετά από αναίρεση που έκανε δεκτή ο Ά ρειος Πάγος, αθωώθηκαν 5 και επιβλήθηκαν φυλακίσεις μηνών, σε 2 άλλους. Αθωώθηκε επίσης (δικάστηκε μόνος) και ο Π. Θεράπος. Έ τσι συνολικά από τους 34 που δικάστηκαν οι 18 κηρύχθηκαν αθώοι! Σήμερα από τους 16 καταδικασμένους οι περισσότεροι έχουν εκτίσει τις ποινές τους και έχουν αποφυλακιστεί ή είναι στις φυλακές και με άλλες καταδίκες. Μόνο με καταδίκη για το «Πολυτεχνείο» στη φυλακή σήμερα βρίσκεται ο Ιωάννης Λυμπέρης έφεδρος αξιωματικός (25 χρόνια κάθειρξη) για δυο φόνους, που, κατά τους χουντικούς που 13

15 έχουν επαφές, «κόπτεται», ότι «είναι αθώος» και ότι «δεν πυροβόλησε αυτός» τους δυο, που σκοτώθηκαν και που τους «φόρτωσαν» στη πλάτη του. 3. Βασανιστές στρατιωτικοί Έγιναν δυο χωριστές ανακρίσεις και εκδόθηκαν δυο «παραπεμπτικές διαταγές» (βουλεύματα), ενώ οι πολλοί κατηγορούμενοι ήταν ίδιοι στις δυο δικογραφίες. Στο αναθεωρητικό οι δυο δικογραφίες συγχωνεύθηκαν και οι στρατιωτικοί βασανιστές κρίθηκαν όλοι μαζί για όσες πράξεις είχαν παραπεμφθεί. Στην πρώτη δίκη παραπέμπονται 31 σαν βασανιστές (έχουν απαλλαγεί άλλοι 38 με βούλευμα) και καταδικάζονται οι 16 από αυτούς ενώ οι υπόλοιποι 15 κηρύσσονται αθώοι (στρατονόμοι οι περισσότεροι). Οι ποινές, από 6 μήνες μέχρι 23 χρόνια. Στη δεύτερη μεγάλη δίκη παραπέμπονται 36 και καταδικάζονται 23 ενώ 13 αθωώνονται. Ποινές, από λίγους μήνες με αναστολή μέχρι 7 χρόνια. Στο Αναθεωρητικό θα δικαστούν 29 αξιωματικοί και οπλίτες του στρατού και οι ποινές τους θα μειωθούν. Τα αθροίσματα (για όσους δικάστηκαν δυο φορές σε πρώτο βαθμό) των ποινών θα είναι από 22 χρόνια μέχρι 12 μήνες. Από τους βασανιστές του στρατού σήμερα στις φυλακές βρίσκονται 4 απότακτοι (και έκπτωτοι στην τάξη του στρατιώτη) στρατιωτικοί. Είναι οι Χατζηζήσης, Σπανός, Τσάλας και Θεοφιλογιαννάκος (που έχει καταδικαστεί και σαν «πρωταίτιος»). Ένας κατηγορούμενος, ο Χριστόφορος Μογιάνος έφεδρος, φυγοδίκησε αλλά τώρα έχουν παραγραφεί μάλλον τα αδικήματά του. Μεμονωμένοι στρατιωτικοί δικάστηκαν και σε άλλα δικαστήρια, αλλά δεν είναι κανένας στη φυλακή για βασανιστήρια. 4. Βασανιστές αστυνομικοί Δίκες αστυνομικών για βασανιστήρια, κρατουμένων αντιστασιακών, έγιναν δεκάδες (αν όχι εκατοντάδες). Επειδή η καταμέτρηση όλων, από όλα τα δικαστήρια της Ελλάδας, είναι δύσκολη και τα στοιχεία ελλειπή, θα παραθέσουμε στοιχεία για όσους δικάστηκαν στην Αθήνα (Γενική Ασφάλεια και Προαστείων). Οι βασανιστές της αστυνομίας δικάστηκαν σε δυο δίκες με χρονικό χωρισμό των πράξεων. Μια δίκη για βασανιστήρια της «Ιωαννιδικής» δικτατορίας (73-74) και μια 14

16 για τα υπόλοιπα χρόνια («Παπαδοπουλική» δικτατορία) ' Για τον τελευταίο χρόνο της δικτατορίας, ανακρίθηκαν περίπου 40 αστυνομικοί, παραπέμφθηκαν 16 και δικάστηκαν 14 από αυτούς. Αθωώθηκαν 6, έπαψε για τυπικούς λόγους η δίωξη για 4 άλλους και καταδικάστηκαν 4 σε ποινές φυλάκισης από 4 μέχρι 10 μήνες. Για τη μεγάλη χρονική περίοδο κατηγορήθηκαν 150 αστυνομικοί σαν βασανιστές. Παραπέμφθηκαν τελικά 11 της αστυνομίας και 5 της χωροφυλακής σε δίκη. Καταδικάζονται στο Πλημμελειοδικείο 6 αστυνομικοί σε ποινές από 10 μήνες μέχρι 2 χρόνια. Στο Εφετείο μειώνονται οι ποινές των 4 από τους 5 που δικάστηκαν (σ.σ. στο μεταξύ έχει δολοφονηθεί ο Μάλλιος) και οι ποινές εξαγοράζονται εκτός από του Μπάμπαλη, που θα πάει για 2 μήνες ακόμη στη φυλακή. Από τους αξιωματικούς της χωροφυλακής, σε πρώτο βαθμό θα καταδικαστούν και οι 5 (Τριμελές-Εφετείο) αλλά στο δεύτερο βαθμό (Πενταμελές Εφετείο) θα αθωωθούν 2 και θα μειωθούν οι ποινές των 3 άλλων. Στον πρώτο βαθμό οι ποινές ήταν από 2 μέχρι 6 χρόνια, στο δεύτερο γίνονται από 11 μέχρι 23 μήνες. Στη φυλακή κλείνεται μόνο ο Φαβατάς. Σήμερα δεν είναι στη φυλακή κανένας βασανιστής. Δίκες αστυνομικών για βασανιστήρια και για δολοφονίες~-σε βασανιστήρια ή καταδιώξεις (Τσαρουχάς, Χαλκίδης) έγιναν πολλές στη Θεσσαλονίκη, στον Πειραιά, στην Πάτρα, στη Λάρισα, στα Χανιά και άλλες πόλεις. Πολλές έληξαν με ανάκληση των εγκλήσεων αφού οι βασανιστές αναγνώρισαν δημόσια τις πράξεις τους και ζήτησαν συγνώμη από τα θύματά τους. Αλλού επιβλήθηκαν ποινές μικρές τις περισσότερες φορές, δυο βασανιστές της Θεσσαλονίκης (Καραμήτσος-Κουρκουλάκος) διέφυγαν στο εξωτερικό... πάντως τώρα, δέκα χρόνια «μετά», δεν είναι στη φυλακή κανένας. 5. Οικονομικά σκάνδαλα (εδώ «έχει φαγ») Οι «άνθρωποι της χούντας» όμως, σαν «εξουσία» διαχειρίστηκαν για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο από εφτά χρόνια, τα δημόσια οικονομικά, τον κρατικό προϋπολογισμό, το χρήμα του λαού. Φυσικό ήταν, όπως κάθε εξουσία να ευνοήσει τους ανθρώπους της και σαν κάθε αυθαίρετη δικτατορική και βέβαια ανεξέλεγκτη εξουσία, να διαχειριστεί τα οικονομικά με τρόπο σκανδαλώδη. Έτσι, ο έλεγχος αυτός αποτελεί ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο, με 15

17 ουσιαστικό υλικό ενδιαφέρον, στην καθόλου διαδικασία της ποινικής μεταχείρησης, κρίσης, των χουντικών, πρωταιτίων και μη, καθώς και εκείνων που οφελήθηκαν από τα οικονομικά σκάνδαλα. Έγιναν έρευνες, από ανώτερους και ανώτατους δικαστικούς, στις υπηρεσίες του κράτους, ανοίχτηκαν χιλιάδες φάκελοι για να μελετηθούν και να ελεχθούν στοιχεία από έγραφα, εξετάστηκαν μάρτυρες, δημιουργήθηκαν καινούργιοι ογκώδεις φάκελοι συντάχτηκαν πολυσέλιδα «πορίσματα» αλλά... το αποτέλεσμα, μηδέν. Κανένας δεν «πλήρωσε»' Στο σημείο αυτό, πρέπει να γίνει μια παρένθεση. Τ ο γεγονός ότι κανένας δεν τιμ ω ρή θη κε και η πίστη ότι δεν πρόκειται να τιμωρηθεί, (γιατί, όπω ς θα δούμε στη συνέχεια, υπάρχουν ακόμη εκκρεμείς ποινικές δικογραφίες), υπέβαλαν, στο συγγραφέα του βιβλίου αυτού, την επιλογή, να μη καταγράψ ει πολλές λεπτομ έρειες, να μην κάνει πολλές αναφορές στο «κεφάλαιο» αυτό, δηλαδή των «οικονομικών σκανδάλων». Γ ια τον ίδιο λόγο, θα δοθεί εδώ, κάποια ιδια ίτερη σημασία με τη ν παράθεση κάπως περισ σότερω ν πληροφοριώ ν, συγκεντρω τικά, για την εξέλιξη και την κατάληξη των υποθέσεων αυτών. Ο έλεγχος της διαχείρισης των οικονομικών του κράτους από τη χούντα, στράφηκε σε τέσσερις, κυρίως, κατευθύνσεις: Α. Χαριστικές συμβάσεις, παραχώρησης προνομίων εκμετάλευσης πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας. Β. Αυθαίρετες αναθέσεις μελετών και εκτελέσεις δημοσίων έργων. Γ. Καταλήψεις ή παραχωρήσεις δασικών εκτάσεων ή άλλων δημοσίων κτημάτων. Δ. Παράνομες δανειοδοτήσεις από τράπεζες, την ΕΤΒΑ κυρίως, για την δημιουργία, βιομηχανικών μονάδων, ξενοδοχειακών συγκροτημάτων και άλλων επιχειρήσεων. Ασκήθηκαν πολλές ποινικές διώξεις κατά δεκάδων ανθρώπων της χούντας ονομαστικά αλλά και «κατά παντός ετέρου υπευθύνου» για απάτες, πλαστογραφίες, παραβάσεις του νόμου περί ευθύνης υπουργών, παραβάσεις καθήκοντος, απιστίες (περί την υπηρεσίαν) συνέργειες, ηθικές αυτουργίες κλπ. Μεταξύ των διωχθέντων ονόματα τρανταχτά: Ωνάσης, Νιάρχος, Λάτσης, Ανδρεάδης... Με αποφάσεις της Ολομέλειας των Εφετών ανακριτές, μετά την άσκηση των διώξεων, ορίστηκαν οι Εφέτες Ε. Καραμαγκιώλης, Αθ. Μουλάς, I. Γεωργακόπουλος και Ν. Παπαγεωργίου. Αργότερα συνέχισαν οι Εφέτες Μιχ. Καρατζάς και Παν. Κασίμης. Οι ανακρίσεις αυτές ήταν από τη φύση τους δύσκολες και επίπονες. Άνθρωποι που τις «φορτώθηκαν» αρρώστησαν (έ 16

18 νας Εφέτης έφθασε στο Χιούστον του Τέξας για εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς), ένας γραμματές παθαίνει αλλεπάλληλα εμφράγματα: και οι δικογραφίες «πήγαν και ήλθαν» για να έχουν όλες την ίδια κατάληξη: Στο αρχείο, αφού προηγήθηκαν απαλλακτικά βουλεύματα. Μια μόνο δικογραφία, κατά μια πληροφορία για παράνομη δανειοδότηση, έφθασε στο ακροατήριο του Πενταμελούς Εφετείου (δεν έγινε γνωστό το αποτέλεσμα της δίκης, αλλά για να μην το θυμάται η «πηγή» της πληροφορίας δεν θα ήταν άξια... μνήμης και βέβαια αναφοράς). Για οικονομικά σκάνδαλα η Ολομέλεια των Εφετών έκανε περισσότερες από 100 ποινικές διώξεις (για την ακρίβεια έδωσε παραγγελία στον αρμόδιο Εισαγγελέα Εφετών για την άσκηση της δίωξης). Μια όμως από αυτές τις παραγγελίες είχε αντικείμενο περισσότερες από τριακόσιες (αριθμός 300) παράνομές δανειοδοτήσεις της ΕΤΒΑ. Ασκήθηκε ύστερα από διοικητικό έλεγχο και έγιναν ανάλογος αριθμός δικογραφιών (περισσότερες από 300). Σε πολλές από αυτές βασικός κατηγορούμενος ήταν ο Μιχ. Μπαλόπουλος, γραμματέας του EOT στη δικτατορία που (στα μισά της δεκαετίας που μας ενδιαφέρει) στις 3 Μαρτίου 1978 πέθανε. Από αυτές τις 300 περίπου υποθέσεις και σήμερα είναι 55 περίπου εκκρεμείς, στο ανακριτικό γρφείο. Πώς έγινε αυτό; Υπήρχαν νομικοτυπικά προβλήματα (π.χ. επειδή η παραγγελία ήταν μια, έπρεπε να τελειώσουν και οι 300 ανακρίσεις για να υποβληθούν στην Εισαγγελία και τα Συμβούλια Εφετών για την έκδοση βουλευμάτων, σύμφωνα με τους τύπους) και τεράστιος όγκος εγγράφων (π.χ. για κάθε δανειοδότηση ολόκληρες οι αλληλογραφίες των τραπεζών, πολυσέλιδα συμβόλαια τίτλοι κυριότητας, εγγραφές υποθηκών ατελείωτα άλλα έγγραφα). Φορτηγά ολόκληρα με φακέλους μετέφεραν το ανακριτικό υλικό και δωμάτια ολόκληρα γέμιζαν, στο κτίριο του Πρωτοδικείου στην Ομόνοια, όπου ήταν τα γραφεία των Εφετών-ανακριτών. Ενδεικτικά θα γίνει στη συνέχεια η παράθεση ορισμένων υποθέσεων που έκλεισαν με απαλλακτικά για τους κατηγορούμενους βουλεύμαϊα. Κατηγορούμενοι ήταν εκτός από τους Παπαδόπουλο, Παττακό, Μακαρέζο και τους εκάστοτε οικονομικούς ή συναρμόδιους «υπουργούς» και οι συμβαλλόμενοι με το Δημόσιο σαν ηθικοί αυτουργοί (Ωνάσης, Λάτσης, Νιάρχος, Ανδρεάδης κλπ.) καθώς και διάφοροι υπηρεσιακοί παράγοντες που είχαν υπογράψει διάφορα έγγραφα. 17

19 Εδώ πρέπει να υπογραμμιστεί ότι σε πολλές υποθέσεις που εκδόθηκαν απαλλακτικά βουλεύματα, στη σύνθεση των συμβουλίων Εφετών μετείχαν οι Εμμ. Καβαλιέρος Πρόεδρος Εφετών, Αθαν. ΜωραΓτης (πέθανε από φυσικό θάνατο) Εφέτης και Βασ. Αποσκίτης (δολοφονήθηκε) Εφέτης. (Η σύμπτωση, είχε επισημανθεί από τον τύπο). Ο Αριστοτέλης Ωνάσης είχε κατηγορηθεί για την υπόθεση του Γ ' (τρίτου) διυλιστηρίου. Όπως είχε γραφτεί στις εφημερίδες της εποχής, από πληροφορίες που «διέρρεαν» τότε, ο Ωνάσης είχε αναλάβει να κάνει επενδύσεις ύψους 500 εκατομμυρίων δολλαρίων στην Ελλάδα αλλά μετά υπαναχώρησε. Το δικτατορικό καθεστώς, του είχε καταβάλει ποινική ρήτρα, που έφθανε στα 7 εκατομμύρια δολλάρια (!!) χωρίς να έχει υποχρέωση. Με την υπόθεση αυτή είχε συσχετιστεί η παραχώρηση, από τον Ωνάση στον δικτάτορα Παπαδόπουλο, της βίλλας στο Λαγονήσι. Από την ανάκριση είχε διαπιστωθεί ότι ο Ωνάσης είχε ιδρύσει την εταιρία «Ράουσον» με έδρα τον Παναμά και μοναδικό περιουσιακό στοιχείο τη βίλλα. Είχαν εκδοθεί μετοχές της εταιρίας αυτής, που ο Ωνάσης τις είχε προσφέρει στον Παπαδόπουλο. Έ τσι, με την δωρεά που έγινε με τον τρόπο αυτό, δεν καταβλήθηκε φόρος μεταβίβασης στο Δημόσιο... νομότυπα! Ο Σταύρος Νιάρχος είχε κατηγορηθεί για το διυλιστήριο του Ασπρόπυργου (μαζί με άλλους). Με τη σύμβαση που είχε ο Νιάρχος, αποκτούσε το 70% των μετοχών και το Ελληνικό Δημόσιο το 30% που έμενε. Γιαυτή την υπόθεση ο Νιάρχος, κλήθηκε και απολογήθηκε στον ανακριτή-εφέτη Καραμαγκιώλη. Για το Γ ' (τρίτο) διυλιστήριο, κατηγορήθηκαν και οι «διάδοχοι» του Ωνάση, Λάτσης και Ανδρεάδης. Αλλά ο Ανδρεάδης είχε κατηγορηθεί και για τη σύμβαση της «ΣΤΡΑΝ» που αφορούσε την κατάληψη της έκτασης στην Πάχη των Μεγάρων. Μια από τις υποθέσεις που αφορούσαν παραχωρήσεις εκτάσεων, ήταν εκείνη, που είχε αντικείμενο την παραχώρηση στο «Συνεταιρισμό Μονίμων Αξιωματικών του Πολεμικού Ναυτικού», δασικής έκτάσης στην παραθαλάσσια περιοχή «Κοράκια Ερμιονίδας» σε τιμή δραχμών το στρέμμα, ενώ η αξία της ήταν δραχμές το στρέμμα. Ά λλες «χοντρές» υποθέσεις ήταν η ανάθεση των έργων του Μόρνου, η σύμβαση με την «Λίττον» για έργα στην Κρήτη και τη Δυτική Πελοπόννησο, η σύμβαση για την μελέτη της 18

20 αξιοποίησης των υποθαλάσσιων πηγών του Αναβάλου για την άρδευση του Αργολικού πεδίου και άλλες... και άλλες. Ό σο για τις δανειοδοτήσεις, όσο και να γράψει κανείς, δεν τελειώνουν... Το ότι δεν τιμωρήθηκε κανείς και όλες οι υποθέσεις έκλεισαν με απαλλακτικά βουλεύματα ή με οριστική παύση της δίωξης για διάφορους νομικούς λόγους δεν σημαίνει ότι δεν υπήρξαν «οικονομικά σκάνδαλα»... Σε πολλές περιπτώσεις έγιναν διώξεις με λάθος κατηγορίες, στην προδικασία έγιναν λάθη δικονομικά, ο όγκος και φόρτος της δουλειάς των ανακριτών έγινε αιτία να περάσουν τα χρόνια και πολλά αδικήματα (πλημμελήματα) να παραγραφούν. Επίσης ο χρόνος που πέρασε, από την τέλεση κάποιας παρανομίας μέχρι να φθάσει ο ελεγκτής ή ο ανακριτής και να βρει αποδείξεις, ήταν παραπάνω από αρκετός και κατά και μετά τη δικτατορία, για να εξαφανίσουν οι δράστες τα «πειστήρια» των εγκλημάτων τους. Κάπως έτσι γλύτωσαν οι περισσότεροι πιστεύουμε χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αποκλείεται να υπήρχαν και κάποιες δουλιές «καθαρές» που να έγιναν δηλαδή, νόμιμα. 6. «ΦεβρουαριανοΙ» Η μέχρι τώρα ενασχόληση με τους χουντικούς αφορούσε «έργα και ημέρες» της περιόδου όταν οι δικτάτορες είχαν την εξουσία την διακυβέρνηση της χώρας. Η ζωή όμως δεν σταμάτησε με την κατάρευση της δικτατορίας και πολλοί από τους «ανθρώπους της χούντας», δεν μπόρεσαν να «χωνέψουν» ότι έχασαν την δύναμη, δεν μπόρεσαν να μη «νοσταλγούν», δεν άντεξαν (πολύ περισσότερο) να βλέπουν τους «δικούς τους», μέχρι χθες αφεντικά, αρχηγούς και θεούς τους, να διώκονται, να διασύρονται και να κλείνονται στις φυλακές. Και ακόμη: δεν γνώριζαν πόσων και ποίων ακόμη θα ερχόταν η σειρά... Έ τσι, στρατιωτικοί κυρίως, μέσα και έξω από το στράτευμα, άρχισαν να συνωμοτούν. Ο Λαός και τα κόμματα της δημοκρατικής αντιπολίτευσης ζητούσαν κάθαρση, φώναζαν δώστε την χούντα στο Λαό αλλά η Κυβέρνηση, με εκπρόσωπο τον «γεφυροποιό» υπουργό Άμυνας Ευαγγ. Αβέρωφ καθησύχαζε, διέψευδε, έδινε εύσημα πίστης στην Δημοκρατία στα «τσιράκια» των Δικτατόρων. Ώ σπου ξαφνικά το Φλεβάρη του 1975, οι «καθησυχασμένοι» πολίτες είδαν τον Αβέρωφ στην τηλεόραση να κάνει ανακοι 19

21 νώσεις για κινήσεις ελάχιστων αμετανοήτων νοσταλγών της τυμ ρανίας, που πατάχθηκαν να γίνεται λόγος για συλλήψεις δεκάδων αξιωματικών από ανώτατους μέχρι κατώτερους και ακόμη να εκτοξεύονται απειλές σε επίδοξους μιμητές τους. Στα τέλη του Μάη 1984, σε συνέντευξή του στο περιοδικό «ΓΥΝΑΙΚΑ» ο Ε. Αβέρωφ, αρχηγός πια της Ν.Δ., θα αποκαλύψει: - Μετά τη μεταπολίτευση, βρεθήκατε στο πιο ευαίσθητο για την περίοδο εκείνη τουλάχιστον, υπουργείο, αυτό της Εθνικής Αμύνης. 'Ηταν πραγματικά μεγάλης εκτάσεως η συνωμοσία που αποκαλύφθηκε στις 25 Φλεβάρη 1975; - Ήταν πραγματικά μια πολύ μεγάλη συνωμοσία, την οποία ευστόχως γ ι ' αυτούς, οι συνωμότες ή οι φίλοι τους ονόμασαν «συνωμοσία της πυτζάμας». Ξέρετε, μετά απ αυτήν, έγιναν διάφορες απόπειρες. Κάθε χρόνο ήταν τουλάχιστον μία, αλλά χωρίς μεγάλη σημασία. Ακολούθησαν αποστρατείες ομαδικές, έγιναν ανακρίσεις, δίκες, καταδικάστηκαν κάποιοι. Από την πλευρά τους, οι συλληφθέντες μίλησαν για «σκευωρία» που έγινε για να διωχθούν «τίμιοι έλληνες αξιωματικοί» και που στόχο είχε, πολιτικά ωφελήματα της κυβέρνησης. Πάντως από τις δίκες που έγιναν και τις πληροφορίες που δημοσιεύθηκαν στις εφημερίδες πριν απόύις δίκες, βγαίνει αβίαστα το συμπέρασμα ότι ένας αριθμός αξιωματικών, θαυμαστών-οπαδών του Ιωαννίδη (κατά σύμπτωση) είχαν επαφές, έκαναν σχέδια για κινήσεις, προσπαθούσαν να προσεταιριστούν και άλλους αξιωματικούς στις «τάξεις» τους... Για την συνωμοσία του Φεβρουάριου 1975 έγιναν δυο δίκες. Μια στο στρατοδικείο για τους αξιωματικούς του στρατού, κατηγορούμενους σαν συνωμότες και μια στο κακουργιοδικείο με κατηγορούμενους τους Δ. Ιωαννίδη και Δ. Παπαποστόλου σαν υποκινητές της συνωμοσίας. Αρχικά στις 24 Φεβρουάριου ανακοινώθηκε ότι έγιναν 37 συλλήψεις αξιωματικών και μάλιστα ότι μερικοί συνελήφθησαν με τις πυζάμες στα σπίτια τους. Ύστερα από αυτό η υπόθεση αυτή χαρακτηρίστηκε ειρωνικά «πραξικόπημα πυζάμα». Ακολουθούν στις 14 Μαρτίου 140 αποστρατείες αξιωματικών (από τα τρία όπλα). Σε δίκη παραπέμφθηκαν στο στρατοδικείο 21 κατηγορούμενοι για τη «συνωμοσία του Φλεβάρη». Από αυτούς θα καταδικαστούν 14 και θα κριθούν 7 αθώοι. Οι ποινές από 4 μέχρι 12 χρόνια. Στο Αναθεωρητικό τέσσερις από τους καταδικασμένους τιμωρούνται με φυλάκιση 12 μηνών με 20

22 αναστολή και αποφυλακίζονται. Στους υπόλοιπους 10 επιβάλλονται ποινές από 18 μήνες μέχρι δ'λ χρόνια. Σήμερα έχουν αποφυλακιστεί όλοι (ένας έχει πεθάνει ο Α. Θανόπουλος), αφού «έκαναν» τις ποινές τους εκτός του Μπόλαρη που έφυγε νωρίτερα μόνος του. 7. Βομβιστές, ακροδεξιοί τρομοκράτες Αλλά στους «ανθρώπους της χούντας» δεν μπορεί να μη περιληφθούν και τα «παιδιά της χούντας» που, όχι λίγα, ήταν και φυσικά παιδιά δηλωμένων χουντικών (π.χ. Γ κόρος, Ροϊδοδήμος) ενώ άλλοι, έδρασαν στο όνομα και για τα «ιδεώδη» της «επαναστάσεως» της 21 Απριλίου και ακόμη ήταν θαυμαστές των δικτατόρων, Ιωαννίδη ή Παπαδόπουλου. Στο βιβλίο αυτό γίνονται αναφορές και σε πράξεις και σε πρόσωπα (όσα έγιναν γνωστά). Οι μεγαλύτερες υποθέσεις, που απασχόλησαν την κοινή γνώμη και είχαν κάποιους επώνυμους «πρωταγωνιστές» είναι εκείνες των τρομοκρατικών ομάδων που τοποθετούσαν βόμβες (Παναγόπουλος, Πρωτοπαπάς, Τζαβέλας, Κουρκουλάκος η μια και Καλέντζης, Κακκαβάς η άλλη) μιας ομάδας που «προετοιμαζόταν» να κάνει ανάλογες ενέργειες (σ.σ. σύμφωνα με όσα έγιναν γνωστά) και κατείχε «εξαρτήματα πυροδοτικών μηχανισμών και σχεδιαγράμματα κατασκευής αυτοσχέδιων βομβών» (Μιχαλολιάκος, Μαριούκλας) και (εκείνη) της δολοφονικής επίθεσης των νεοφασιστών τραμπούκων κατά των δημοσιογράφων στην κηδεία του Μάλλιου (Καλέντζης, Σταθόπουλος, Σιμωνετάτος, Μιχαλολιάκος κ.ά.). Γ ι αυτές τις υποθέσεις, αναζητήθηκαν από τις ανακριτικές αρχές συνεργοί υποκινητές και άλλοι συμμέτοχοι, αλλά δεν βρέθηκαν. Δικάστηκαν πολλοί, τιμωρήθηκαν λίγοι (όπως συμβαίνει συνήθως). Σήμερα στη φυλακή βρίσκονται καταδικασμένοι, για βομβιστικές, ή άλλες τρομοκρατικές ενέργειες, πέντε άτομα (Α. Καλέντζης, X. Τζαβέλας, I. Κουρκουλάκος, Ν. Παναγόπουλος, Α. Πρωτοπαπάς). ΑΠΟ ΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΜΗ... Στο βιβλίο αυτό, όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης, έγιναν αναφορές στους «ανθρώπους της χούντας» που διώχτηκαν και τιμωρήθηκαν περισσότερο, και κάποιες γενικές αναφορές σε 21

23 εκείνους που δεν τιμωρήθηκαν. Εκτός από τα πρόσωπα, που κατέλαβαν μεγάλα αξιώματα στην περίοδο της επτάχρονης τυραννίας, υπάρχουν και άλλα που, είτε από «ιδεολογία» είτε από βλακεία είτε γιατί είχαν συμφέροντα, υπήρξαν ένθερμοι υποστηρικτές των χουντικών επιβητόρων της εξουσίας. Σε αυτούς που δεν έγιναν ιδιαίτερα γνωστοί ή η τιμωρία τους υπήρξε μόνο κάποια καταγγελία που συνοδευόταν από την περιφρόνηση των ελεύθερων και τίμιων δημοκρατικών πολιτών ή η τιμωρία τους ήταν το να χάσουν κάποια θέση, δεν έγιναν ιδιαίτερες αναφορές. Σε αυτούς που δεν έγιναν λεπτομεριακές αναφορές, περιλαμβάνονται και άνθρωποι που τιμωρήθηκαν με πειθαρχικές ποινές ή έμειναν ατιμώρητοι αν και καταγγέλθηκαν (π.χ. καθηγητές Πανεπιστημίου, που διώχτηκαν προσωρινά ή οριστικά από τις έδρες τους και δικαστικοί λειτουργοί που μηνύθηκαν αλλά δεν διώχθηκαν αν και μερικοί, βασιλικοί επίτροποι, Πρόεδροι εκτάκτων στρατοδικείων, ήσαν «χουντικώτεροι» από τους χουντικούς. Από τους δικαστικούς μόνο ο Π. θεράπος τιμωρήθηκε με αφαίρεση βαθμών υποβιβάστηκε στην ιεραρχία). Επίσης δεν έγιναν λεπτομερείς αναφορές, σε νόμιμες κινήσεις των «ανθρώπων της χούντας» όμως, η ίδρυση σωματείων, νόμιμων οργανώσεων έκδοση εντύπων, ή και μισοπαράνομες, όπως αναγραφή εμπρηστικών συνθημάτων ή προκλητικών σημάτων στους τοίχους, δημιουργία επεισοδίων σε επετείους κλπ. Δεν έγιναν δηλαδή ειδικές αναφορές για τους αγκυλωτούς σταυρούς ή τις «Ζήτω-εγγραφές» υπέρ του Παπαδόπουλου ή της στους τοίχους (που δεν έλλειψαν), δεν έγιναν αναφορές στις «γιορτές της εθνικοφροσύνης» Γράμμος-Βίτσι, Μακρυγιάννη, Μελιγαλά κλπ. ούτε στις προκηρύξεις που κατά καιρούς ρίχνονταν στους δρόμους. Επίσης δεν δόθηκε ιδιαίτερη, σημασία σε φιλοχουντικά ή φιλοβασιλικά έντυπα και εφημερίδες, που υμνολογούν τα τελευταία χρόνια τους εκπροσώπους του ζοφερού πολιτικού παρελθόντος της χώρας και έγραφαν ασήμαντες και αδιάφορες πληροφορίες για τη ζωή τους. Ακόμη η διαδρομή των «ανθρώπων της χούντας» καταχωρήθηκε «στεγνά» και χωρίς συσχετισμό με μεγάλα γεγονότα, πολιτικά ή μη, της Ελληνικής ή της Διεθνούς επικαιρότητας, που απασχόλησαν την Κοινή γνώμη στη δεκαετία που πέρασε. Τα γεγονότα αυτά δεν αναφέρθηκαν καθόλου στο βιβλίο αυτό (π.χ. τοπικοί πόλεμοι, λεπτομέριες από εξελίξεις του Κυπριακού, θάνατοι μεγάλων ηγετών, θάνατοι προσωπικο 22

24 τήτων στην Ελλάδα, δολοφονίες ξένων στην Ελλάδα που δεν φαίνεται να έχει σχέση η Ελληνική φασιστική δεξιά). Κάποιες, επίσης, «περίεργες» κλοπές όπλων από στρατιωτικές μονάδες, κάποιες κινητοποιήσεις των ενόπλων δυνάμεων, χωρίς εξήγηση από τις αρχές, δεν αναφέρθηκαν γιατί οι πληροφορίες που έγιναν γνωστές, δεν έδειξαν να έχουν μεγάλη σχέση με τους χουντικούς. Κύριες πηγές «των περιεχομένων» του βιβλίου είναι οι εφημερίδες, δικαστικά έγγραφα και η μνήμη του συγγραφέα, που παρακολούθησε από κοντά σαν δημοσιογράφος τη «δημόσια εμφάνιση» των χουντικών στα 10 χρόνια της μεταδικτατορικής περιόδου. Το βιβλίο συνιστά κάποια «απόπειρα κωδικοποίησης» των γεγονότων και των πρωταγωνιστών. Τα στοιχεία που έχουν παρατεθεί, δεν είναι απόλυτα πλήρη, ούτε υπάρχει βεβαιότητα ότι δεν έχουν κανένα λάθος. Λάθος μπορεί να υπάρχει και από λάθος εγγραφή στις πηγές και από λάθος μεταφορά. Ελλείψεις μπορεί να υπάρχουν για πολλούς λόγους, αλλά κυρίως γιατί, το ενδιαφέρον, μετά από κάποια στιγμή, για τη «χουντολογία» έπεσε και οι καταχωρήσεις στις εφημερίδες λιγόστευαν σε αριθμό και μίκραιναν σε έκταση. ΓΥ αυτό, αν κάποιες παραλείψεις, θεωρηθούν μειωτικές για εκείνους που ονομαστικά αναφέρονται, βεβαιώνουμε, ότι δεν έγιναν ηθελημένα. Πολύ περισσότερο τα λάθη. Και στις δυο περιπτώσεις, αν υπάρξουν νέες ακριβέστερες ή διορθωτικές (επανορθωτικές) πληροφορίες με ευχαρίστηση θα καταχωρηθούν σε επόμενη έκδοση του βιβλίου. Ό σ ο για το τι περιέχει και πόσο ενδιαφέρον είναι, το βιβλίο ο αναγνώστης (από δω και κάτω) μπορεί να το δει και διαβάζοντας να κρίνει. Γ. Θ. Κρεμμυδάς 23

25

26 1974 Η κατάρευση της δικτατορίας στις 23 Ιούλη 1974, ήταν ένα γεγονός που δεν αναμενόταν από τους απληροφόρητους, για τις πολιτικές εξελίξεις, Έλληνες πολίτες. Οι αιτίες και ο τρόπος που οδήγησαν την «Χούντα των συνταγματαρχών» στην απόφαση να παραδώσει την εξουσία δεν έγιναν ποτέ γνωστοί. Ακόμη και σήμερα, δέκα χρόνια περίπου από τότε, υπεύθυνη πληροφόρηση για όσα προηγήθηκαν δεν υπάρχει. Ερμηνείες μόνο έγιναν και απόψεις διατυπώθηκαν. Ά λλοι είπαν ότι η χούντα κατέρευσε κάτω από το βάρος της προδοσίας της Κύπρου. Ά λλοι πάλι ότι η Σ.Ι.Α. και οι αμερικάνοι ιμπεριαλιστές, τα «αφεντικά» των πραξικοπηματιών, τους απέλυσαν γιατί δεν τους χρειάζονταν άλλο ή έκριναν ότι με την διάδοχη κατάσταση θα γινόταν καλύτερα η δουλειά τους. Η πολιτική κυβέρνηση που διαδέχτηκε τη φασιστική κυβέρνηση του Ανδρουτσόπουλου, στην αρχή, φάνηκε απρόθυμη ή αδύναμη να εναντιωθεί ανοιχτά στην ηγεσία της δικτατορίας. Σήμερα, ακόμη, ένα τεράστιο κεφάλαιο της περιόδου εκείνης μένει στο σκοτάδι για λόγους «εθνικούς» (;). Είναι η υπόθεση της προδοσίας της Κύπρου που δεν διερευνήθηκε δικαστικά και ελάχιστοι γνωρίζουν τι ακριβώς έγινε και «άνοιξαν οι πόρτες» στον «Αττίλα», να κατακτήσει και να κατέχει το 40% περίπου του νησιού και να διαμορφώνει τον Νοέμβρη του 1983 «ανεξάρτητο Κράτος». Ο σχετικός φάκελλος έχει επανειλημμένα προαναγγελθεί ότι θα ανοίξει αλλά μένει ακόμη κλειστός. Τα γεγονότα που προηγήθηκαν της παράδοσης της εξουσίας είναι λίγο-πολύ γνωστά. Στις 15 Ιούλη 1974 στην Κύπρο έγινε πραξικόπημα, ανατράπηκε ο Πρόεδρος Μακάριος και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Λευκωσία μετά το βομβαρδισμό του Προεδρικού Μεγάρου. Οι πραξικοπηματίες όρκισαν «Πρόεδρο» τον Νικόλαο Σαμψών που έμεινε στη θέση αυτή οχτώ μέρες. Την επόμενη μέρα ( ) ο νόμιμος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας αναχώρησε από την Κύπρο και έφθασε με αεροπλάνο στο Λονδίνο. Στις 19 Ιουλίου ο αμερικανός υφυπουργός εξωτερι- 25

27 κών Σίσκο επισκέφθηκε την Αθήνα και την Άγκυρα. Μια μέρα αργότερα οι Τούρκοι έμπαιναν στην Κύπρο και η δικτατορική Κυβέρνηση της Αθήνας διέταζε γενική επιστράτευση. Στις εφημερίδες της 23 Ιουλίου 1974 δημοσιεύθηκε τηλεγράφημα «επίσημος ανακοίνωσις» του «Αθηναϊκού πρακτορείου ειδήσεων» που καταχωρήθηκε (στο «ΒΗΜΑ») με τίτλο: ΨΕΥΔΗ ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΤΑΔΟΘΕΝΤΑ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ, και είχε το ακόλουθο περιεχόμενο: Ξένοι ραδιοφωνικοί σταθμοί, γνωστοί διά την ανθελληνικήν των τακτικήν διαστροφής της αληθείας, πλάθουν και μεταδίδουν ψευδείς ειδήσεις περί της εσωτερικής καταστάσεως εις την χώραν μας. Την φοράν αυτήν πρέπει να θεωρείται βέβαιον, ότι αι ανθελληνικαί φήμαι προέρχονται ειδικώτερον από εκείνους οι οποίοι διεψεύσθησαν εις τας προσδοκίας των κατόπιν της νίκης των Ελληνοκυπριακών ενόπλων δυνάμεων και του ηρωικού Ελληνοκυπριακού Λαού. Από τους ξένους ραδιοσταθμούς που τους παρακολουθούσε στην περίοδο της εφτάχρονης δικτατορίας το σύνολο σχεδόν του δημοκρατικού λαού στην Ελλάδα, είχαν μεταδοθεί δηλώσεις του αμερικανού υπουργού των Εξωτερικών Χένρυ Κίσσινγκερ, σύμφωνα με τις οποίες...δεν μπορούσε να αποκλεισθεί μια εσωτερική μεταβολή στην Ελλάδα... Έλληνες αντιστασιακοί που ήξεραν να ερμηνεύουν τις πληροφορίες που έρχονταν από το εξωτερικό, άρχισαν να προεξοφλούν την σε ελάχιστες μέρες, κατάρευση του δικτατορικού καθεστώτος. Πραγματικά την επόμενη κιόλας μέρα η «Κυβέρνηση» Ανδρουτσόπουλου βρισκόταν σε διάλυση. Δημοσιογράφοι αναζητούσαν υπουργούς ή άλλους παράγοντες της χούντας που κυβερνούσε και είχαν εξαφανιστεί από τα γραφεία τους ενώ δεν απαντούσαν ούτε τα τηλέφωνα στα σπίτια τους. Το μεσημέρι έγινε πρόσκληση από τον «Πρόεδρο» Φαίδωνα Γκιζίκη στους πολιτικούς αρχηγούς. Κλήθηκαν να λάβουν μέρος σε σύσκεψη πολιτικοί αρχηγοί όπως οι Παν. Κανελλόπουλος και Γεωρ. Μαύρος που είχαν ανοιχτά εναντιωθεί στους δικτάτορες, μέχρι τον αποστάτη Στ. Στεφανόπουλο και τον Σπ. Μαρκεζίνη που τους είχε υπηρετήσει..στην Αθήνα πραγματοποιήθηκε από το απόγευμα και μέχρι αργά το βράδυ της 23 Ιουλίου 1974 συγκλονιστική διαδήλωση εκατοντάδων χιλιάδων λαού, που κατέκλυσαν το κέντρο της πόλης. Την ίδια μέρα το απόγευμα είχε γίνει γνωστό ότι 26

28 κλήθηκε και έρχεται από το Παρίσι για να αναλάβει την διακυβέρνηση της χώρας ο Κων. Καραμανλής. Αναχωρώντας από το Παρίσι ο Καραμανλής είπε στους δημοσιογράφους που του ζήτησαν κάποια δήλωση: θα επαναλάβω αυτό που είπε ο αντιπρόεδρος Τρούμαν όταν πέθανε ο Ρούσβελτ: Προσεύχεσθε δι' εμέ. Νωρίτερα την ίδια μέρα (23/7) στην Κύπρο είχε «ξηλωθεί» ο Ν. Σαμψών και προσωρινός πρόεδρος (μέχρι την επιστροφή του Προέδρου Μακαρίου) είχε αναλάβει ο πρόεδρος της Βουλής (τότε) της Κύπρου Γλαύκος Κληρίδης. Οι εφημερίδες της 24 Ιούλη 1974 εκδόθηκαν με «πυχιαίους» και «πανηγυρικούς» τίτλους για την κατάρευση της δικτατορίας και ρεπορτάζ και φωτογραφίες από την ορκωμοσία του Καραμανλή, πρωθυπουργού, μπροστά στον Γκιζίκη... (!). (σ.σ. ορισμένες εφημερίδες είχαν τυπώσει και είχαν κυκλοφορήσει παραρτήματα και το βράδυ της 23 Ιούλη). ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΕΞΟΡΙΑ Οι πρώτες μέρες και ιδιαίτερα οι νύχτες για τους αριστερούς και άλλους κυνηγημένους στην δικτατορία, πέρασαν μέσα σε ένα κλίμα που εναλλάσσονταν ανάμεσα στον φόβο υποτροπής μέχρι το όργιο του «ράδιο αρβύλα» που έδινε κάθε είδους πληροφορία για συλλήψεις χουντικών, παραιτήσεις, «καταλήψεις» στρατοπέδων μέχρι και... εκτελέσεις. Ά λλοι κουβέντιαζαν για μυστικές συμφωνίες για παράδοση της εξουσίας από τους στρατοκράτες στους πολιτικούς με αντάλλαγμα την ατιμωρησία των πρώτων. Υπεύθυνη πληροφόρηση δεν υπήρχε. Η πρώτη είδηση που δημοσιεύθηκε, στηριγμένη σε επίσημη δήλωση, ήταν: Λεν παραιτήθη ο ταξίαρχος Ιωαννίδης. Ουδείς παραιτήθη... Επειδή οι φήμες είχαν οργιάσει, ο υπουργός άμυνας Αβέρωφ αναγκάστηκε στις 25 Ιούλη το βράδυ να κάνει τη δήλωση αυτή που δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες της επόμενης (26/7). Ακριβώς την επόμενη μέρα δημοσιεύτηκε το Προεδρικό Διάταγμα 519/ yia την αμνηστία. Από τα πρώτα μελήματα της νέας κυβέρνησης «εθνικής ενότητας» ήταν να αφήσει ελεύθερους τους πολιτικούς κρατούμενους της χούντας, αντιστασιακούς. Αμνηστεύονταν όλα τα εγκλήματα των κρατουμένων και μη 27

29 (κατάδικων, υπόδικων, φυγόδικων, και φυγόποινων-αυτοεξόριστων) τα οποία απέβλεπον προς την ανατροπήν της καθεστηκυίας τάξεως κατά την διάρκεια της εφτάχρονης δικτατορίας και τα προ της 21 Απριλίου Το διάταγμα είχε τέσσερις παραγράφους: Στις δυο πρώτες αναφερόταν ότι απολύονται όλοι οι πολιτικοί κρατούμενοι από τις φυλακές, οι δικογραφίες μπαίνουν στο αρχείο και οι φυλακισμένοι, προφυλακισμένοι ή εξόριστοι αμνηστευόμενοι, δεν δικαιούνται αποζημίωση. Η τρίτη παράγραφος ανέφερε ότι όσα έντυπα είχαν κατασχεθεί θα αποδίδονταν αμέσως, αλλά για τις κατασχέσεις άλλων αντικειμένων ή περιουσιακών στοιχείων θα αποφάσιζαν το Συμβούλιο της Επικρατείας ή Στρατιωτικά Δικαστικά Συμβούλια. Η τέταρτη παράγραφος τυπική επιφόρτιζε το Υπουργείο της Δικαιοσύνης να δημοσιεύσει το διάταγμα της αμνηστίας. Ερμηνεύοντας το διάταγμα της αμνηστίας πολλοί 'Ελληνες πολίτες, αφού δεν έγινε ρητή εξαίρεση, θεώρησαν ότι αμνηστεύθηκαν και οι πραξικοπηματίες και για την προπαρασκευή και την επιβολή της δικτατορίας και την παράνομη άσκηση της εεουσίας για διάστημα περισσότερο από 7 χρόνια. Τότε όμως δεν υπήρξε καμμιά λαϊκή αντίδραση για δυο κυρίως λόγους (κατά τη γνώμη μας). Οι περισσότερο κυνηγημένοι και δυναμικότεροι αντιστασιακοί που ανήκαν στην αριστερά έβγαιναν από τις φυλακές ή έτρεχαν στις φυλακές για να δουν και να παραλάβουν αγαπημένους συντρόφους τους, φίλους, συγγενείς και να προσπαθήσουν να κλείσουν τις πληγές τους. Τόσο οι αριστεροί όσο και άλλοι πολιτικοποιημένοι δημοκράτες, δεν είχαν δυνατότητα να μάθουν πόσο η χούντα ήταν ακόμα δυνατή, και πόση δύναμη είχαν μερικοί ή πολλοί «υδροκέφαλοι» αξιωματικοί που βρίσκονταν ακόμη στις ένοπλες δυνάμεις και θα μπορούσαν να αιματοκυλήσουν τον τόπο μπροστά στο ενδεχόμενο να διωχθούν. Οι πρώτες μέρες πέρασαν χωρίς να υπάρξει καμμιά κίνηση των χουντικών. Η χουντική ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων δεν έχει ακόμη αλλάξει και «Πρόεδρος» της Δημοκρατίας εξακολουθεί να είναι ο διορισμένος από τον Ιωαννίδη στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης. Αυτό το περίεργο πολιτικό καθεστώς κάνει πολλούς επιφυλακτικούς. Ενδεικτικά θα μπορούσε να αναφερθούν δυο παραδείγματα που δείχνουν κάποια επιφύλαξη και αμηχανία: 1. Η πρώτη εφημερίδα της αριστεράς, η «Αυγή», κυκλοφόρησε πρώτη φορά στις 4 Αυγούστου ενώ

30 την ίδια μέρα δημοσιεύθηκε στο «Βήμα>* το πρώτο ρεπορτάζ για τους πραξικοπηματίες (Ν. Κακαουνάκης «οι Απριλιανοί κρύβονται και αλληλοβρίζονται»), 2. Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήλθε στην Αθήνα στις 16 Αυγούστου Την 1 Αυγούστου 1974 καταργήθηκαν τα «Συντάγματα» της 7ετίας και επαναφέρθηκε σε ισχύ το Σύνταγμα του 1952 αλλά χωρίς τις διατάξεις που αναφέρονταν στον Βασιλιά. Την επόμενη ημέρα ο Δημ. Ιωαννίδης, ταξίαρχος της Ε.Σ.Α., τέθηκε σε εξάμηνη διαθεσιμότητα (για να μην επανέλθη ποτέ στο στράτευμα). Την ίδια ώρα από τον υπουργό άμυνας διαψεύδονταν πληροφορία ότι παραιτήθηκε ο στρατηγός Μπονάνος. Το πρώτο δημοσίευμα που έγινε στην Ελλάδα για εγκλήματα της Χούντας ήταν στις 2 Απριλίου. Στο ραδιοφωνικό σταθμό της Κολωνίας δίνει «συνέντευξη» ο διαβόητος απατεώνας Δημ. Πίμπας - πληρωμένος χαφιές της ασφάλειας, πράκτορας τής ΚΥΠ (συνεργάτης του γνωστού από την Υπόθεση Λαμπράκη, Δημ. Κατσούλη) και προβοκάτορας στο Πολυτεχνείο. Βρισκόταν τότε στην Δυτική Γερμανία σταλμένος να παρακολουθεί αντιστασιακούς ο Πίμπας και είπε στο γερμανικό ραδιοσταθμό ότι στην εξέγερση του πολυτεχνείου «πήρε πολλούς στο λαιμό του και ζητάει συγγνώμη». Περίληψη της εκπομπής του ραδιοσταθμού δημοσιεύθηκε στις Ελληνικές εφημερίδες. Στις 4 Αυγούστου δημοσιεύεται (όπως προαναφέρθηκε) το πρώτο ρεπορτάζ για τους αρχιπραξικοπηματίες. Ο δημοσιογράφος πήγε στο Λαγονήσι να συναντήσει τον Γ. Παπαδόπουλο. Οι Φρουροί, χωροφύλακες, δεν τον άφησαν. Ο Πρόεδρος δεν δέχεται κανένα έγραψε πως του είπαν. Ο «αδελφός» Στέλιος τον δέχτηκε και του είπε διάφορα σπαρταριστά ρητά και υμνολογίες για τον Παπαδόπουλο και την «επανάσταση». Αντίθετα με τον Παττακό, ο Μακαρέζος αποκαλεί τον Παπαδόπουλο χρεωκοπημένο δήθεν ηγέτη. Ο δημοσιογράφος είχε μιλήσει και με τον «θεωρητικό» της χούντας και «σοβιετολόγο» προδικτατορικά Γεωρ. Γεωργαλά. Πέρασαν λίγες μέρες χωρίς εξαιρετικά ή εντυπωσιακά νέα για τους χουντικούς. Ο Λούης Δάνος σε χρονογράφημά του στην «Αθηναϊκή» δημοσίευσε συνομιλία του με τον βασανιστή αστυνόμο της Γενικής Ασφάλειας Πέτρο Μπάμπαλη (που έγινε, φυσικά, στην δικτατορία, όταν ο δημοσιογράφος είχε συλληφθεί) ενώ ο Μποστ έγραφε τότε στην Αυγή ρίχνοντας «καρφιά» με το γνωστό του ύφος. Στις 19 Αυγούστου 1974 αλλάζει η ηγεσία των Ενόπλων 29

31 Ω νάσης - Π απαδόπουλος: κατηγορήθηκαν μαζί για τις «συμβάσεις» ιο υς αλλά δεν πλήρωσε κανένας (σ.σ. από τους δυό τους).

32 Δυνάμεων. Αρχηγός γίνεται ο Διον. Αρμπούζης, που επανέρχεται στην «ενέργεια» και Αρχηγός του Στρατού ο Ιω. Ντάβος (επανέρχεται η προδικτατορική ονομασία Α/ΓΕΕΘΑ και Α/ΓΕΣ αντί των Α/Ε.Δ. και Α/Σ). Πέντε μέρες αργότερα (στις 24/8) αποστρατεύεται ο Δημ. Ιωαννίδης με το βαθμό του υποστράτηγου (!). Στις 27 Αυγούστου στην εφημερίδα Ουάσιγκτον Ποστ δημοσιεύεται συνέντευξη που πήρε από τον Ανδρέα Παπανδρέου (σ.σ. όπως προαναφέρθηκε έχει επιστρέψει στην Αθήνα από τις 16 Αυγούστου) ο αμερικανός δημοσιογράφος Τζόναθαν Ράνταλ. Ο Παπανδρέου ανάμεσα σε άλλα έχει πει...να μη αποκλεισθεί η νομική δίωξη... των πραξικοπηματιών. Περίληψη της συνέντευξης δημοσιεύεται σε Ελληνικές εφημερίδες. Η πρώτη δικαστική δίωξη για αδίκημα, που, εφέρετο ότι είχε τελεσθεί στην διάρκεια της δικτατορίας ήταν κατά της Δέσποινας Παπαδοπούλου. Η σύζυγος του δικτάτορα κατηγορήθηκε για απάτη μαζί με υπαλλήλους, που (κατηγορήθηκαν ότι) έδωσαν ψευδείς βεβαιώσεις ότι η Δέσποινα υπηρετούσε σε δημόσια θέση και έτσι καρπώθηκε παράνομα δραχμές. Την δίωξη άσκησε ο εισαγγελέας Φ. Κριτσέλης και ανάκριση έκανε ο ανακριτής του 3ου ειδικού τμήματος Λαμπρόπουλος. Μετά δυο μέρες απαγορεύθηκε η έξοδος από την χώρα της Δέσποινας Παπαδοπούλου, του Κων. Καρύδα και του αντισυνταγματάρχη Ιω. Καλογερόπουλου. Την προηγούμενη (5 Σεπτεμβρίου 1974) είχε διαψευσθεί πληροφορία ότι έχει απαγορευθεί η έξοδος των αρχιχουντικών πραξικοπηματιών. Την πληροφορία είχε μεταδώσει το ειδησεογραφικό πρακτορείο «Ασσοσιέϊτεντ Πρες» με βάση φήμη που κυκλοφόρησε, ότι ο Νικ. Μακαρέζος ήθελε να φύγει στο εξωτερικό αλλά τον σταμάτησαν στο αεροδρόμιο. Και η φήμη αυτή διαψεύσθηκε. Η πρώτη πειθαρχική ποινή που επιβλήθηκε από τον Υ πουργό Άμυνας Αβέρωφ ήταν σε βάρος του Αντιπλοίαρχου Γ. Παπαγιάννη. Τιμωρήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου με 3μηνη «αργία με παύση» για τις δράστηριότητές του στην Κύπρο, όπου ήταν διοικητής των ναυτικών δυνάμεων. Στις 7 Σεπτεμβρίου ανακοινώθηκε από το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης ότι γίνεται έρευνα για βασανιστήρια πολιτικών κρατουμένων από αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και άνδρες των σωμάτων ασφαλείας στην δικτατορία. Σχετικές ταυτόσημες διαταγές εκδίδουν οι αρχηγοί αστυνομίας Β. Τζαβέ- 31

33 λας και χωροφυλακής Ν. Κουτσιανάς. Δυο μέρες αργότερα σε επώνυμες δηλώσεις του ο Υπουργός Δημόσιας Τάξης Σολ. Γκίκας αναφέρει «...θα ταλαιπωρηθούν όσοι ταλαιπώρησαν...». Την ίδια μέρα, 9 Σεπτεμβρίου 1974, συμβαίνουν δυο σημαντικά γεγονότα. Ανακοινώνεται η έναρξη δικαστικής έρευνας (προκαταρκτικής εξέτασης) για τα εγκλήματα της αστυνομίας και του στρατού σε βάρος των αγωνιστών της εξέγερσης του Πολυτεχνείου το Νοέμβρη του Την έρευνα διενεργεί ο Εισαγγελέας Πρωτοδικών που υπηρετεί στο γραφείο ποινικής αγωγής, Δημ. Τσεβάς. Υποβάλλεται στον αρμόδιο Εισαγγελέα η πρώτη μήνυση κατά των πραξικοπηματιών από τον δικηγόρο Αλεξ. Λυκουρέζο που τους κατηγορεί για εσχάτη προδοσία. Οι πρώτοι 15 πραξικοπηματίες που μηνύθηκαν από τον Λυκουρέζο για παραβάσεις των άρθρων 134, 8α και 8β του Ποινικού Κώδικα είναι: Γεωρ. Παπαδόπουλος, Νικ. Μακαρέζος, Δημ. Ιωαννίδης, Ιω. Λαδάς, Κων. Ασλανίδης, Αντ. Λέκκας, Κων. Καρύδας, Μιχ. Ρουφογάλης, Κων. Παπαδόπουλος, Π. Χατζηπέτρος, Μάριος Φραγκίσκος (σ.σ. υπηρετούσε συνταγματάρχης στο ΓΕΣ στις 21 Απριλίου 1967), Γεωρ. Ζωϊτάκης, Γρ. Σπαντιδάκης και Μιχ. Μπαλόπουλος. Η μήνυση αυτή, δυο μέρες αργότερα, διαβιβάστηκε από την Εισαγγελία Αθήνας στην Στρατιωτική Δικαιοσύνη, επειδή οι μηνυθέντες όταν τέλεσαν τα αδικήματα ήταν στρατιωτικοί. Στις 9 Σεπτεμβρίου ο I. Ζίγδης, πρώην Υπουργός κάνει δήλωση (που δημοσιεύεται στις εφημερίδες) για την αποστρατεία με προαγωγή του Ιωαννίδη. Το σχόλιο που κάνει: και μη χειρότερα... Στις 11 Σεπτεμβρίου 1974 αρχίζει η κάθαρση που δεν τελείωσε ποτέ στα σώματα ασφάλειας με την θέση σε διαθεσιμότητα των 14 πρώτων αστυνομικών που είχαν καταγγελθεί σαν βασανιστές ή για άλλες υπηρεσίες στην δικτατορία. Είναι 7 αξιωματικοί της Αστυνομίας Πόλεων και 7 της Χωροφυλακής και συγκεκριμένα: Ευαγγ. Μάλλιος, Πετ. Μπάμπαλης, Κων. Καραπαναγιώτης, Κων. Σμαΐλης, Ιω. Καλύβας, Ευαγγ. Γιαννικόπουλος, Βασ. Κραββαρίτης από την αστυνομία. Μιλτ. Ο. Παπαλεξίου, Δημ. Κατσούλης, Αντ. Π. Χαλούλιας, Σπ. Γ. Γάκης, Γ. I. Χρηστάκης, Ν. Δ. Τετραδάκος, Ηλ. 32