Π Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης

Transcript

1 Π Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης Νεοελληνική Γλώσσα Α Δημοτικού Τίτλος: «Ιστορίες» Συγγραφή: ΤΖΟΒΛΑ ΕΙΡΗΝΗ Εφαρμογή: ΤΖΟΒΛΑ ΕΙΡΗΝΗ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2013

2 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS (κωδ ), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι. Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνοι υπο-ομάδας εργασίας γλώσσας πρωτοβάθμιας: Κώστας Ντίνας & Σωφρόνης Χατζησαββίδης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: , Φαξ: , centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 21

3 Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος Ιστορίες Εφαρμογή σεναρίου Τζοβλά Ειρήνη Δημιουργία σεναρίου Τζοβλά Ειρήνη Διδακτικό αντικείμενο Νεοελληνική Γλώσσα Τάξη Α Δημοτικού Σχολική μονάδα 4 ο Δημοτικό Σχολείο Πεύκης Χρονολογία Από έως Διδακτική/θεματική ενότητα «Γλώσσα Α Δημοτικού», τεύχος α, ενότητα 2: Η παρέα. Διαθεματικό Όχι Χρονική διάρκεια Για την εφαρμογή του σεναρίου απαιτήθηκαν 8 διδακτικές ώρες Χώρος Ι. Φυσικός χώρος Σελίδα 3 από 21

4 Εντός σχολείου: αίθουσα διδασκαλίας, εργαστήριο Πληροφορικής Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή Η εκπαιδευτικός είχε άνεση στη χρήση του Η/Υ και επίλυε τα προβλήματα που διαρκώς προέκυπταν, καθώς στη φάση αυτή οι μαθητές είχαν μικρή εξοικείωση με τη χρήση του. Για τον λόγο αυτό, η εκπαιδευτικός είχε αφιερώσει ικανοποιητικό χρόνο πριν από την εφαρμογή του σεναρίου στην επίδειξη και εξάσκηση των μαθητών στις βασικές λειτουργίες του υπολογιστή και τα λογισμικά που το σενάριο χρησιμοποιούσε. Το σενάριο δεν απαιτούσε συγκεκριμένες προαπαιτούμενες γνώσεις αλλά εκμεταλλεύτηκε τις προϋπάρχουσες γνώσεις των μαθητών αναφορικά με τα ζώα της ζούγκλας για να εξυπηρετήσει τους στόχους του. Όσον αφορά την υλικοτεχνική υποδομή υπήρχε ικανοποιητικός αριθμός Η/Υ για να δουλεύουν οι ομάδες και προβολέας. Ωστόσο, το σενάριο ήταν σχεδιασμένο να υλοποιηθεί και με λιγότερο εξοπλισμό από τον προτεινόμενο και ήταν έτσι δομημένο, ώστε οι δραστηριότητες να λειτουργούν ανεξάρτητα, επιτρέποντας στον εκπαιδευτικό να επιλέξει ή/και να τροποποιήσει εκείνες που ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τις δυνατότητες των μαθητών του. Εφαρμογή στην τάξη Το συγκεκριμένο σενάριο εφαρμόστηκε στην τάξη. Το σενάριο στηρίζεται Ειρήνη Τζοβλά, Ιστορίες, Νεοελληνική Γλώσσα της Α Δημοτικού, Το σενάριο εφαρμόστηκε στο σύνολό του. Το σενάριο αντλεί Το σενάριο είναι πρωτότυπο στη σύλληψή του. Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ/ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σελίδα 4 από 21

5 Το παρόν σενάριο ορμώμενο από το περιεχόμενο της ενότητας «Ιστορίες» ενέπλεξε τους μαθητές στην παρακολούθηση ενός βίντεο σχετικά με τα ζώα της ζούγκλας, καλώντας τους να διαβάσουν τις λέξεις της παρουσίασης χρησιμοποιώντας τα ήδη γνωστά γράμματα αλλά και την εικόνα. Αξιοποιώντας τον τίτλο της ενότητας τούς ζητήθηκε να δημιουργήσουν τη δική τους εικονογραφημένη ιστορία, να την εμπλουτίσουν με αφήγηση και να την παρουσιάσουν στην τάξη. Επίσης, τους έφερε σε επαφή με την αναζήτηση εννοιών σε ηλεκτρονικό και διαδικτυακό λεξικό και την αντιπαραβολή τους με το συμβατικό. Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο Για να εξυπηρετηθούν οι στόχοι του σεναρίου αξιοποιήθηκε η δυναμική της εικόνας, η οποία κατέχει σημαντική θέση, καθώς πολλές φορές δίνει πολύ περισσότερες πληροφορίες στους μικρούς μαθητές από ότι ένα κείμενο. Η εικόνα, άλλωστε, είναι ένα «κείμενο» προς κατανόηση, που παίζει και αυτό τον ρόλο του, όπως τα άλλα κείμενα (Πλειός 2005). Αποτελεί αφορμή για προφορική επεξεργασία, γιατί πολλές φορές δίνει περαιτέρω πληροφορίες για την εξέλιξη της ιστορίας ή τονίζει επιπλέον στοιχεία της δράσης (Καραντζόλα κ.ά., στο βιβλίο δασκάλου Α Δημοτικού). Η εκπαίδευση στην εικόνα διαπερνά όλα τα γνωστικά αντικείμενα, και συχνά αποτελεί μέσο εκμάθησης με στόχο οι μαθητές να αναπτύξουν ικανότητες συμβολισμού και να κατανοήσουν όσο το δυνατό περισσότερους τρόπους αναπαράστασης του κόσμου (Δημητριάδου 2007). Οι δραστηριότητες του παρόντος σεναρίου εστίαζαν σε αυτή ακριβώς τη χρήση της εικόνας και στόχευαν να προκαλέσουν πραγματικές καταστάσεις επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης, μέσα από τις οποίες οι μαθητές θα μάθουν τη γλώσσα χρησιμοποιώντας τη (Νέα Προγράμματα Σπουδών 2011). Άλλωστε, το σενάριο προσδοκούσε να αναδείξει τη «λειτουργική χρήση της γλώσσας» (Χαραλαμπόπουλος & Χατζησαββίδης 1997), που διαπνέεται Σελίδα 5 από 21

6 από την παιδαγωγική του γραμματισμού και την προσέγγιση των πολυγραμματισμών και στοχεύει μεταξύ άλλων στην προφορική ανάπτυξή της σύμφωνα με τις προσωπικές δυνατότητες του μαθητή, στην απόκτηση δεξιοτήτων γραμματισμού και στην προσφορά ευκαιριών για την ανάδυσή του, στην ύπαρξη ενός γλωσσικά εμπλουτισμένου περιβάλλοντος μάθησης και στην εκμάθησή της μέσα από πραγματικές συνθήκες επικοινωνίας (Χατζησαββίδης 2003). Το σενάριο αξιοποίησε οπτικοακουστικό υλικό με στόχο την ανάπτυξη του οπτικοακουστικού γραμματισμού, ο οποίος ορίζεται ως η ικανότητα, όχι μόνο κατανάλωσης (χρήσης) και κριτικής αποτίμησης (Kress & Van Leeuwen 2001), αλλά δημιουργίας οπτικών εννοιών και παραγωγής οπτικών μηνυμάτων. Στο πλαίσιο αυτό, η συμμετοχή σε άμεσες εμπειρίες όπως η δημιουργία μιας ιστορίας από τους ίδιους τους μαθητές, επιτρέπει αφενός να προσεγγίσουν αυτοί αισθητικά την πραγματικότητα και να ανακαλύψουν το νόημα της τέχνης (Μαρτέν 1984) και αφετέρου να αναπτύξουν τις διανοητικές τους ικανότητες (Messaris 2001). Επίσης, μέσα από τη χρήση οπτικοακουστικού υλικού το σενάριο επιδίωξε να αναπτύξει διαφορετικά είδη οπτικής αφήγησης και αναπαράστασης της υποκειμενικής εμπειρίας αλλά και δημιουργικές σχέσεις μεταξύ των μαθητών ώστε να γίνουν ενεργοί πολίτες και παραγωγοί πολιτισμού (Πρόγραμμα σπουδών για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας στην υποχρεωτική εκπαίδευση 2011). Ακόμη, στο σενάριο χρησιμοποιήθηκε για νοηματική και λεξιλογική επεξεργασία υλικό που αναδεικνύει τον πολυτροπικό γραμματισμό και στοχεύει στην ανάδειξη όχι μόνο επιφανειακών εννοιών αλλά και υπονοούμενων (γνώση του κόσμου έξω από τη σχολική αίθουσα). Δ. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ Γνώσεις για τον κόσμο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής Με το σενάριο αυτό επιδιώκεται οι μαθητές: Σελίδα 6 από 21

7 να γνωρίσουν τα διάφορα ζώα της ζούγκλας και τη ζωή τους σε αυτή να ευαισθητοποιηθούν σχετικά με τους κινδύνους που τα απειλούν. Γνώσεις για τη γλώσσα Με το σενάριο αυτό επιδιώκεται οι μαθητές: να παραγάγουν προφορικό λόγο και σταδιακά να περάσουν στην ανάγνωση να διαβάσουν λέξεις μέσα από ενδείξεις με τη συνδρομή της εικόνας να διηγηθούν μια ιστορία αναπτύσσοντας τη φαντασία τους να έρθουν σε επαφή με τo κειμενικό είδος της «ιστορίας» να παραγάγουν πολυτροπικό κείμενο και να κατανοήσουν την προστιθέμενη αξία του λόγου στην εικόνα να συνειδητοποιήσουν τους λόγους για τους οποίους χρειάζεται να κατακτήσει κανείς τον μηχανισμό ανάγνωσης (λειτουργικός γραμματισμός, αναδυόμενος γραμματισμός) να έρθουν σε επαφή με την αναζήτηση σε ηλεκτρονικό και διαδικτυακό λεξικό και να το συγκρίνουν με το συμβατικό να συσχετίζουν εικονιστικά στοιχεία με λέξεις μέσα σε συγκεκριμένο νοηματικό πλαίσιο. Γραμματισμοί Με το σενάριο αυτό επιδιώκεται οι μαθητές: να αποκτήσουν βασικές γνώσεις χρήσης Η/Υ (άνοιγμα αποσύνδεση, χρήση ποντικιού) να έρθουν σε επαφή με το διαδίκτυο να χρησιμοποιούν απλά λογισμικά για την παραγωγή πολυτροπικών κειμένων, για να αναπαραστήσουν τις ιδέες τους να γνωρίσουν την αντιγραφή επικόλληση να έρθουν σε επαφή με την ηλεκτρονική ηχογράφηση να αποθηκεύσουν το αρχείο τους Σελίδα 7 από 21

8 να εκτυπώσουν να αναπτύξουν κριτική σκέψη, ώστε να διαμορφώσουν εγγράμματες ταυτότητες μέσα από τις οποίες θα μπορούν να προσεγγίζουν κριτικά την πραγματικότητα. Διδακτικές πρακτικές Μια από τις βασικές προτεραιότητες του σεναρίου ήταν η ανάπτυξη ομαδικού πνεύματος, αλληλεπίδρασης και ένταξης στην ομάδα, για να μπορέσουν οι μικροί μαθητές να λειτουργήσουν συλλογικά. Η υιοθέτηση διδακτικών πρακτικών, όπως της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας, της ανακαλυπτικής-συνεργατικής μάθησης και της εργασίας στην ολομέλεια, προσέφεραν δυνατότητα συμμετοχής και κινητοποίησης στους μαθητές, προώθησαν την ενεργητική μάθηση, ενθάρρυναν την ανάδειξη ενδιαφερόντων, συντέλεσαν στην αναβάθμιση της αυτο-εικόνας και της αυτοπεποίθησης των μαθητών και έδωσαν τη δυνατότητα σε αυτούς να εκφράσουν ελεύθερα τη γνώμη τους στην ομάδα. Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Αφετηρία Αφορμή του σεναρίου αποτέλεσε το περιεχόμενο και ο τίτλος «Ιστορίες» της ενότητας (τεύχ. α ). Αυτά επέτρεψαν στην εκπαιδευτικό μέσα από την παρουσίαση κάποιων βίντεο σχετικά με τα ζώα της ζούγκλας, και πιο συγκεκριμένα τον ιπποπόταμο, να αναπτύξει συζήτηση γι αυτά και τη ζωή τους και στη συνέχεια οι μαθητές να αυτοσχεδιάσουν και να δημιουργήσουν τη δική τους ψηφιακή ιστορία ως συνέχεια της ιστορίας που αναφέρεται στο βιβλίο του μαθητή. Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο Το σενάριο είναι συμβατό με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών της Ελληνικής Γλώσσας, καθώς το θέμα της αναζήτησης σε λεξικό, της παραγωγής πολυτροπικού κειμένου, της παρουσίασης και της ανάρτησής του εμπεριέχεται στο Νέο Πρόγραμμα Σελίδα 8 από 21

9 Σπουδών, τόσο του γλωσσικού μαθήματος, όσο και των άλλων μαθημάτων για την Α Δημοτικού. Αξιοποίηση των ΤΠΕ Οι νέες τεχνολογίες αποτελούν ένα δυναμικό εργαλείο για την απόκτηση γνώσεων για τον κόσμο και τη διαμόρφωση στάσεων και ιδεολογιών. Παράλληλα αυξάνουν την ενεργητική εμπλοκή των μαθητών και προσφέρουν διέξοδο προς δράσεις που έχουν μαθησιακά αποτελέσματα (Χατζησαββίδης & Αλεξίου 2012). Στο πλαίσιο αυτό οι ΤΠΕ αξιοποιήθηκαν με τη χρήση: α) οπτικοακουστικού υλικού β) του πρόγραμματος Power Point και ενσωμάτωσης σε αυτό ήχου γ) του Ηλεκτρονικού Λεξικού Τριανταφυλλίδη και του διαδικτυακού wikiλεξικού. Μέσα από την παραπάνω ενασχόληση, οι μαθητές κατέκτησαν νέους γραμματισμούς και καλλιέργησαν τον κριτικό γραμματισμό, καθώς ήρθαν σε επαφή με πολυτροπικά κείμενα και κλήθηκαν να παράγουν τέτοια. Κείμενα Χρησιμοποιήθηκαν: α) το κείμενο του σχολικού εγχειριδίου του βιβλίου του μαθητή εδώ β) το εικονογραφημένο λεξικό για τις τάξεις Α, Β και Γ εδώ γ) φάκελος συνοδευτικού υλικού. Οπτικοακουστικό υλικό Βίντεο με ζώα της ζούγκλας εδώ Βίντεο για ιπποπόταμους εδώ Εκπαιδευτικά λογισμικά εφαρμογές Πρόγραμμα παρουσιάσεων Power Point Σελίδα 9 από 21

10 Ιστοσελίδες Wikiλεξικό Τα ηλεκτρονικά λεξικά της Πύλης για την ελληνική γλώσσα ψηφιακή έκδοση των σχολικών βιβλίων ΕΚΕΒΙ Διδακτική πορεία/στάδια/φάσεις 1η & 2η διδακτική ώρα Ολομέλεια Το πρώτο δίωρο οι μαθητές επεξεργάστηκαν το κείμενο «Ιστορίες» από το Β.Μ (τεύχ. Α, σ. 40) και με αφορμή το περιεχόμενό του που κάνει αναφορά στους ιπποπόταμους παρακολουθήσαν αρχικά βίντεο εδώ για αυτούς και τη ζωή τους. Στη συνέχεια έγινε συζήτηση πάνω στις πληροφορίες που αναφέρονταν στο βίντεο, ώστε να αναπτυχθεί ο προφορικός λόγος των μαθητών προκειμένου να εισαχθούν συστηματικά στις διαδικασίες ανάγνωσης και γραφής που προσιδιάζουν με τις σύγχρονες κοινωνίες, δεδομένου ότι όλοι οι μαθητές δεν έχουν τις ίδιες εμπειρίες αναφορικά με την επικοινωνία (Καραντζόλα κ.ά., βιβλίο δασκάλου για την Α Δημοτικού) και γι αυτό οι δραστηριότητες παραγωγής και κατανόησης του προφορικού λόγου είναι κεφαλαιώδους σημασίας, ειδικά για τους αλλόγλωσσους μαθητές. Στο σημείο αυτό, ένας μαθητής ανέφερε ότι έχει δει ιπποπόταμο και μας περιέγραψε την εμπειρία του. Σελίδα 10 από 21

11 Ως επέκταση του προηγούμενου οπτικοακουστικού υλικού, οι μαθητές παρακολουθήσαν ένα βίντεο αναφορικά με τα ζώα της ζούγκλας εδώ. Το συγκεκριμένο βίντεο επιλέχτηκε επειδή η εικόνα του κάθε ζώου συνοδεύεται και από το όνομά του, ώστε οι μαθητές, χρησιμοποιώντας ενδείξεις από τους ήδη γνωστούς φθόγγους αλλά και την εικόνα, να προσπαθήσουν να διαβάσουν τη λέξη που αναφέρεται στο κάθε ζώο (αναδυόμενος γραμματισμός) και να εξυπηρετηθούν οι γλωσσικοί στόχοι του σεναρίου. Οι μαθητές μπόρεσαν και διάβασαν κάποια ονόματα ζώων επειδή γνώριζαν ήδη κάποια γράμματα. Στη συνέχεια ακολούθησε καταιγισμός ιδεών σχετικά με τις πρώτες εντυπώσεις, τα συναισθήματα και τις επιθυμίες των μαθητών αναφορικά με το περιεχόμενο του βίντεο. Η εκπαιδευτικός έγραψε στον πίνακα τις ιδέες των μαθητών και τις χρησιμοποίησε ως αφορμή για συζήτηση αναφορικά με τη ζωή και τους κινδύνους των ζώων της ζούγκλας με στόχο οι μαθητές να ευαισθητοποιηθούν αλλά και να Σελίδα 11 από 21

12 μάθουν τη γλώσσα χρησιμοποιώντας τη. Οι προτάσεις που δημιούργησαν οι μαθητές απέδιδαν ικανοποιητικά αυτό που στην πραγματικότητα ήθελαν να εκφράσουν. 3η διδακτική ώρα Ολομέλεια Στο προς ανάγνωση κείμενο του βιβλίου περιέχεται η λέξη ιππότες, η οποία ήταν άγνωστη σε λίγους μαθητές. Αυτό έδωσε την αφορμή στην εκπαιδευτικό να ξεκινήσει συζήτηση για τα λεξικά. Λίγοι μαθητές γνώριζαν την ύπαρξη των συμβατικών λεξικών. Κάποιος μαθητής ανέφερε την ύπαρξη ξενόγλωσσων λεξικών, αλλά κανείς δεν ήξερε να τα χρησιμοποιεί. Έτσι διανεμήθηκαν στους μαθητές τα εικονογραφημένα λεξικά τους και με τη βοήθεια της εκπαιδευτικού αναζήτησαν όλοι σε αυτά τη λέξη ιππότης. Η εκπαιδευτικός αρχικά έδειξε στην ολομέλεια πώς θα γίνει η αναζήτηση της λέξης και διάβασε μεγαλόφωνα την ερμηνεία της λέξης και το παράδειγμα που Σελίδα 12 από 21

13 αναφέρεται και βοήθησε τον κάθε μαθητή να τη βρει στο δικό του. Στη συνέχεια η τάξη συνδέθηκε στην ολομέλειά της με το Ηλεκτρονικό Λεξικό Τριανταφυλλίδη εδώ και η εκπαιδευτικός πληκτρολόγησε τη λέξη ιππότης. Διάβασε τις ερμηνείες και τα παραδείγματα που αναφέρονται και εξήγησε στους μαθητές ότι κι αυτό ήταν ένα λεξικό. Ακολούθως, πραγματοποιήθηκε η ίδια ενέργεια στο wikiλεξικό. Οι μαθητές ενθουσιάστηκαν και ζήτησαν να συνεχίσουμε την αναζήτηση με άλλες λέξεις. Η εκπαιδευτικός πρότεινε οι μαθητές να λένε λέξεις και αυτή να τις αναζητά στα δύο είδη λεξικών (έντυπο και ηλεκτρονικό). Η πλειοψηφία των λέξεων που προτάθηκαν από τους μαθητές βρέθηκε κατά την αναζήτηση. Υπήρξαν όμως και λέξεις που δεν έδωσαν κανένα αποτέλεσμα στο έντυπο λεξικό, όπως για παράδειγμα οι λέξεις άνθρωπος και αν. Αυτό δημιούργησε απορία και η εκπαιδευτικός εξήγησε ότι οι πολύ εύκολες και απλές λέξεις δεν περιέχονται στα λεξικά. Εκεί ανατρέχουμε για δύσκολες λέξεις. Σελίδα 13 από 21

14 Στη συνέχεια έγινε συζήτηση για τις ομοιότητες και διαφορές των λεξικών. Οι μαθητές διαπίστωσαν ότι τα λεξικά «του υπολογιστή», όπως είπαν, δεν έχουν σελίδες, δεν είναι βαριά, δεν έχουν χρώματα και δεν χρειάζεται να τα κουβαλάμε στην τσάντα μας. Όλα τα λεξικά όμως έχουν λέξεις. Οι μαθητές προσπάθησαν να διαβάσουν τις λέξεις που αναζητήσαμε και τα παραδείγματα που υπήρχαν εκεί. Μπόρεσαν να διαβάσουν τη λέξη ιππότης, αφού γνώριζαν όλα τα γράμματα, αλλά δεν κατάφεραν να διαβάσουν τα παραδείγματα και κάποιες από τις λέξεις που στη συνέχεια αναζητήσαμε. Έτσι προέκυψε η αναγκαιότητα εκμάθησης της ανάγνωσης και οι μαθητές διαπίστωσαν πόσο αυτόνομοι θα ήταν αν ήδη γνώριζαν να διαβάζουν. Στόχος μας ήταν, όχι να ζητήσουμε σε αυτή τη φάση από τους μαθητές να προβούν σε ηλεκτρονική αναζήτηση λέξεων, αλλά να τους φέρουμε σε μια πρώτη επαφή με τα τρία είδη λεξικών και να τους καλέσουμε να εντοπίσουν ομοιότητες και διαφορές, ώστε να γνωρίζουν την ύπαρξή τους και τη χρήση τους και, στη συνέχεια, να προκαλέσουμε σχετική συζήτηση γύρω από το θέμα αυτό. Επίσης, στόχος ήταν να διαπιστωθεί από τους μαθητές η αναγκαιότητα κατάκτησης του μηχανισμού της ανάγνωσης. 4η διδακτική ώρα Ολομέλεια Κατά την ώρα αυτή και ως συνέχεια της προηγούμενης δραστηριότητας αλλά και σε σύνδεση με την επόμενη, οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με την ψηφιακή μορφή των βιβλίων και την αντιπαραβολή τους με τα συμβατικά. Αρχικά, ζητήθηκε από τους μαθητές να ξεφυλλίσουν ποικίλα σχολικά βιβλία, όπως της Γλώσσας, το Ανθολόγιο, των Μαθηματικών, να ανατρέξουν σε διάφορα κείμενα αυτών και να βρουν κοινά στοιχεία ή διαφορές που έχουν στην διάταξή τους τα βιβλία αυτά. Με τη χρήση κατάλληλων ερωτήσεων οι μαθητές αντιλήφθησαν ότι όλα έχουν εξώφυλλο, πίνακα περιεχομένων, κείμενα και εικόνες, αριθμημένες σελίδες αλλά και ότι έχουν Σελίδα 14 από 21

15 διαφορές, όπως το ότι κάποια έχουν πίνακα που επεξηγεί σύμβολα και χαρακτήρες των βιβλίων (Γλώσσα, Μαθηματικά) και σε άλλα αυτό απουσιάζει (Ανθολόγιο). Στη συνέχεια, στον κεντρικό υπολογιστή οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με την ψηφιακή έκδοση των ίδιων βιβλίων και περιηγήθηκαν με τη σειρά σε όλα τα βιβλία της τάξης και ακολούθως από το διαδίκτυο ξεφύλλισαν και η εκπαιδευτικός διάβασε το βιβλίο «T όπως Αποστόλης» της Μελίνας Καρακώστα. Οι μαθητές ενθουσιάστηκε με την ενέργεια αυτή και ζήτησαν να διαβάσουμε και άλλο βιβλίο. Η εκπαιδευτικός ξεφύλλισε με τους μαθητές κι άλλα βιβλία που υπήρχαν στην ιστοσελίδα και υποσχέθηκε ότι θα το κάνουν κι άλλες φορές Στο σημείο αυτό έγινε και επίδειξη ανάγνωσης ψηφιακού βιβλίου από smart phone (Android). Η ενέργεια αυτή κατέπληξε τους μαθητές, οι οποίοι πρώτη φορά έβλεπαν βιβλίο σε κινητό τηλέφωνο. Σελίδα 15 από 21

16 Η διαδικασία αυτή δημιούργησε μεγάλο ενδιαφέρον στην τάξη, καθώς οι μαθητές αγνοούσαν την ύπαρξη ηλεκτρονικών βιβλίων. Όταν μάλιστα είδαν την ηλεκτρονική μορφή των σχολικών βιβλίων ήθελαν να τα ξεφυλλίσουμε όλα. Αυτό μας έδωσε την ευκαιρία να εντοπίσουμε ομοιότητες και διαφορές συμβατικών ηλεκτρονικών βιβλίων και να αντιληφθούν τι είναι ένα ψηφιακό βιβλίο. Η εκπαιδευτικός εκμεταλλεύτηκε τον ενθουσιασμό των μαθητών και πρότεινε να χωριστούν σε ομάδες και η κάθε ομάδα να δημιουργήσει το δικό της ηλεκτρονικό βιβλίο. Η πρόταση έγινε δεκτή με μεγάλη χαρά. 5η 8η διδακτική ώρα Ομάδες Κατά το τετράωρο αυτό εξηγήθηκε στους μαθητές ότι η εργασία τους θα γίνει κυρίως με βάση τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα και στη συνέχεια η τάξη χωρίστηκε σε ομάδες μικτής ικανότητας των 4-5 ατόμων. Κάθε ομάδα έχει το δικό της όνομα, το οποίο διάλεξαν μόνοι τους οι μαθητές και αποφάσισαν να το χρησιμοποιήσουν και ως συγγραφικό όνομα. Οι ομάδες κλήθηκαν να ανοίξουν το αρχείο word με εικόνες ιπποπόταμων, που υπήρχε αποθηκευμένο στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή τους (βλ. συνοδευτικό υλικό). Η ενέργεια αυτή πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια της εκπαιδευτικού. Ενισχυτικά η εκπαιδευτικός είχε εκτυπώσει το αρχείο και το είχε μοιράσει σε κάθε ομάδα, ώστε να ανατρέχουν και σε αυτό αν θέλουν. Οι ομάδες Σελίδα 16 από 21

17 τελικά επέλεξαν να χρησιμοποιήσουν την εκτυπωμένη μορφή και να συζητήσουν μεταξύ τους τι βλέπουν στις εικόνες. Με αυτές σκέφτηκαν και δημιούργησαν μια ιστορία βασισμένη στις εικόνες και ως συνέχεια της ιστορίας του Β.Μ. Το κάθε μέλος της ομάδας περιέγραφε μια εικόνα και στη συνέχεια συνόψιζε σε 1-2 προτάσεις την ιδέα του για την ιστορία, το επόμενο συνέχιζε την ιστορία με την επόμενη εικόνα. Η διαδικασία αυτή συνεχίστηκε μέχρι να συμπεριληφθούν στην ιστορία όλες οι εικόνες. Οι μαθητές συνεργάστηκαν πολύ καλά με μικρές διαφωνίες και οι ομάδες αυτορυθμίστηκαν και τα πήγαν αρκετά καλά. Στη συνέχεια η κάθε ομάδα, με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού, άνοιξε ένα αρχείο Power Point και με τη μέθοδο της αντιγραφής επικόλλησης δημιουργεί την ιστορία της σε αυτό τοποθετώντας μία εικόνα σε κάθε διαφάνεια. Οι μαθητές ασκήθηκαν στην αντιγραφή επικόλληση και οι περισσότεροι τα κατάφεραν μετά από μικρό αριθμό προσπαθειών. Στη συνέχεια η εκπαιδευτικός σε ρόλο γραμματέα έγραψε σε κάθε διαφάνεια την πρόταση που του υπαγόρευε το κάθε μέλος της ομάδας και έχει ανακοινώσει νωρίτερα στην ομάδα του. Στόχος μας ήταν οι μαθητές να συνειδητοποιήσουν την αναγκαιότητα κατάκτησης του μηχανισμού της γραφής, η οποία μεταξύ άλλων αποτελεί και μηχανισμό προσωπικής έκφρασης. Όταν τέλειωσε η πληκτρολόγηση, η ομάδα κλήθηκε να σκεφτεί και να αποφασίσει έναν τίτλο για την ιστορία της. Σε αρχική διαφάνεια η εκπαιδευτικός πληκτρολόγησε τον τίτλο και έγραψε τα ονόματα των ομάδων. Οι μαθητές κλήθηκαν να διαλέξουν μια από τις Σελίδα 17 από 21

18 εικόνες και να την τοποθετήσουν ως εξώφυλλο στο βιβλίο τους. Εδώ υπήρξαν αρκετές διαφωνίες και στις περισσότερες περιπτώσεις ακολουθήθηκε η ψηφοφορία για την τελική απόφαση. Στόχος ήταν οι μαθητές να κατανοήσουν τη δομή ενός βιβλίου αλλά και να μπουν στη λογική της διαπραγμάτευσης, να αλληλεπιδράσουν, να διαχειριστούν καταστάσεις σύγκρουσης, να μάθουν να υποχωρούν και να σέβονται τη διαφορετική άποψη και, τέλος, να λάβουν μια κοινή απόφαση που να αντιπροσωπεύει όλη την ομάδα. Επειδή οι μαθητές της ηλικίας αυτής σκέπτονται εγωκεντρικά, η συγκεκριμένη δραστηριότητα αποσκοπούσε, αφενός να αναπτύξει τις κοινωνικές δεξιότητές τους και τη διαχείριση του συναισθήματος και, αφετέρου, να αναπτύξει γραμματισμούς. Τέλος, προτάθηκε στους μαθητές να αφηγηθούν ηλεκτρονικά την ιστορία τους. Για τον σκοπό αυτό, η εκπαιδευτικός κάλεσε τους μαθητές να δοκιμάσουν ο καθένας να λέει τη δική του πρόταση και όταν είναι έτοιμοι να την ηχογραφήσουν. Μετά το πέρας της παραπάνω διαδικασίας η εκπαιδευτικός ενεργοποίησε τη δυνατότητα αφήγησης (προβολή παρουσίασης έναρξη αφήγησης) στο αρχείο Power Point που έχει ήδη δημιουργηθεί και κάλεσε τα μέλη κάθε ομάδας να ηχογραφήσουν την πρόταση που νωρίτερα είχαν υπαγορεύσει στην εκπαιδευτικό. Όταν οι ομάδες ολοκλήρωσαν το έργο τους, το αποθήκευσαν με τη βοήθεια της εκπαιδευτικού στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή της ομάδας με το όνομα της ομάδας και τον τίτλο της ιστορίας (βλ. αρχείο «Ψηφιακή ιστορία»). Ως συνέχεια της προηγούμενης δραστηριότητας, οι ομάδες με τη βοήθεια της εκπαιδευτικού κλήθηκαν να παρουσιάσουν το έργο τους στην ολομέλεια της τάξης. Οι μαθητές εκτύπωσαν τις ιστορίες τους με τη βοήθεια της εκπαιδευτικού και τοποθέτησαν τις εκτυπώσεις στη βιβλιοθήκη της τάξης ως αναγνωστικό συμπληρωματικό υλικό του βιβλίου του μαθητή. Σελίδα 18 από 21

19 ΣΤ. ΦΥΛΛΟ/Α ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Φύλλα δραστηριοτήτων δεν παρατίθενται, δεδομένου ότι οι μαθητές δεν ήταν σε θέση να τα διαβάσουν για να τα χρησιμοποιήσουν. Η εκπαιδευτικός έδινε προφορικά οδηγίες στους μαθητές και συνέτρεχε κάθε φορά που οι μαθητές αναζητούσαν τη βοήθειά της. Ζ. ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ Το σενάριο μπορεί να εμπλουτιστεί και με επιπλέον δραστηριότητες από το λογισμικό του Ψηφιακού Σχολείου που αφορούν τους γλωσσικούς στόχους του μαθήματος. Μια εναλλακτική πρόταση στη δημιουργία του ψηφιακού βιβλίου είναι να χρησιμοποιηθεί κάποιο πρόγραμμα δημιουργίας ψηφιακού βιβλίου. Η. ΚΡΙΤΙΚΗ Η εφαρμογή του σεναρίου ήλθε ως συνέχεια άλλων εφαρμογών. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα οι μαθητές να έχουν μία μικρή εξοικείωση με τις ΤΠΕ. Παρόλο που οι μαθητές δεν είχαν αρχίσει να διδάσκονται το μάθημα της Πληροφορικής, καθώς δεν είχε ακόμη τοποθετηθεί η συγκεκριμένη ειδικότητα, φάνηκε να καταφέρνουν κάπως να ανοίγουν και να κλείνουν αρχεία. Ιδιαίτερο ενθουσιασμό έδειξαν με την ψηφιακή μορφή των σχολικών βιβλίων, καθώς αναγνώριζαν τους ήρωες, αλλά και με τη σελίδα του ΕΚΕΒΙ και την ακρόαση παραμυθιών από αυτή. Η δημιουργία της ψηφιακής ιστορία έγινε δεκτή με ιδιαίτερη χαρά και οι μαθητές την ευχαριστήθηκαν πολύ. Ειδικά κατά την ώρα της αφήγησης, ενώ στην αρχή ήταν διστακτικοί, στη συνέχεια χαλάρωσαν και ήθελαν να δημιουργήσουν κι άλλη ιστορία. Σελίδα 19 από 21

20 Θ. BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Δημητριάδου, Κ Οπτικός γραμματισμός και γλωσσική διδασκαλία: Μια κριτική ανάγνωση στα νέα εγχειρίδια της Γλώσσας για την Α Δημοτικού. Σύγχρονη Εκπαίδευση 148, Καραντζόλα, Ε., Κ. Κύρδη, Τ. Σπανέλλη, Θ. Τσιαγκάνη Γλώσσα Α Δημοτικού: Γράμματα Λέξεις Ιστορίες. Αθήνα: ΟΕΔΒ-Ελληνικά Γράμματα (Βιβλίο για τον δάσκαλο). Kress, G. & Th. Van Leeuwen Reading Images. The Grammar of Visual Design. Λονδίνο: Routledge. Kress, G. & T. Van Leeuwen Multimodal Discourse. Λονδίνο: Arnold. Μαρτέν, Μ Η γλώσσα του κινηματογράφου. Αθήνα: Κάλβος. Messaris, P New Literacies in Action: Visual education. Reading Online 4.7, πηγή: n/messaris Πλειός, Γ Πολιτισμός της εικόνας και εκπαίδευση. Ο ρόλος της εικονικής ιδεολογίας. Αθήνα: Πολύτροπον. Πρόγραμμα σπουδών για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας στην υποχρεωτική εκπαίδευση. Οδηγός για τον εκπαιδευτικό ΕΣΠΑ \Ε.Π. Ε&ΔΒΜ\Α.Π «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21ου αιώνα) Νέο Πρόγραμμα Σπουδών, Οριζόντια Πράξη, MIS: Χαραλαμπόπουλος, Α. & Σ. Χατζησαββίδης Διδασκαλία της λειτουργικής χρήσης της γλώσσας: Θεωρία και πρακτική εφαρμογή. Θεσσαλονίκη: Κώδικας. Χατζησαββίδης, Σ Πολυγραμματισμοί και διδασκαλία της εληνικής γλώσσας. Στο Η γλώσσα και η διδασκαλία της (αφιερωματικός τόμος), Φλώρινα: Βιβλιολογείον. Σελίδα 20 από 21

21 Χατζησσαβίδης, Σ. & Μ. Αλεξίου Μεθοδολογία και διαδικασίες ανάπτυξης εκπαιδευτικών σεναρίων στα Γλωσσικά μαθήματα Μελέτη για τον σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την εφαρμογή σεναρίων και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων για τη διδασκαλία της γλώσσας και λογοτεχνίας στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση: στο πλαίσιο του τυπικού γραμματισμού, για διαθεματικές διδακτικές πρακτικές, για ημιτυπικές και άτυπες σχολικές πρακτικές, με διαδραστικούς πίνακες και φορητούς υπολογιστές. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Στο Παράρτημα και στον φάκελο «Συνοδευτικό υλικό» υπάρχουν δύο από τα ψηφιακά παραμύθια που δημιούργησαν οι μαθητές. Σελίδα 21 από 21