ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑΣ:ΤΣΟΡΜΠΑΤΖΙΔΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΕΠΟΠΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:ΦΛΩΡΟΣ ΜΙΧΑΗΛ ΚΑΒΑΛΑ 2004

2 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑΣΤΣΟΡΜΠΑΤΖΙΔΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΕΠΟΠΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:ΦΛΩΡΟΣ ΜΙΧΑΗΛ ΚΑΒΑΛΑ 2004

3 f ) ic ^ / V ocf / p j "! 2 o o i/ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ...5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΧΩΡΟ Η ΜΙΚΡΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2. Η ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΙΚΟΤΗΤΑ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΟΧΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΟΧΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΟΧΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΔΕΙΓΜΑ ΕΠΙΜΗΚΥΝΣΗΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΠΟΧΩΝ Η ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 3. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ Η' ΕΙΔΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΓΕΝΙΚΑ Ο ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ο ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ο ΣΥΝΕΔΡΙΑΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ο ΙΑΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ο ΑΘΛΗΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑΣ Ο ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ο ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ο ΘΑΛΑΣΣΙΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ-YACHTING Ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ... 58

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 4. Ο ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΦΟΡΕΑΣ ΟΙ ΚΥΡΙΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ-ΕΟΤ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ-ΟΤΕΚ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ-ΠΟΕΤ Η ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Η ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ:Γ' ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ Γ'ΚΠΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 5. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΜΙΚΡΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΤΡΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΟΧΙΚΟΤΗΤΑΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΑΛΛΑ ΜΕΤΡΑ ΣΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΦΟΡΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΜΙΚΡΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ...94 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 6. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ- ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ Η ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΟΙ ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ Η ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ

5 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I. ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Ι.Ι. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

6 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα εργασία εξετάζει και αναλύει ένα σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο Ελληνικός Τουρισμός, αυτό της μικρής τουριστικής περιόδου ή αλλιώς το πρόβλημα της τουριστικής εποχικότητας που πλήττει τον ελληνικό τουρισμό καθώς και τις πολιτικές αντιμετώπισης του. Η εργασία ξεκινά με τη σημασία που έχει ο τουριστικός κλάδος για την Ελλάδα και κατ επέκταση για την Ελληνική Οικονομία με άξονα την θέση που κατέχει ο Ελληνικός Τουρισμός στην Παγκόσμια Τουριστική Βιομηχανία και στη Μεσογειακή Αγορά, φτάνοντας σε μια μικρή περιγραφή του προβλήματος της μικρής τουριστικής περιόδου που χαρακτηρίζει τον Ελληνικό Τουρισμό. Έπειτα γίνεται εκτενέστερη ανάλυση του φαινομένου της τουριστικής εποχικότητας καθώς και της μαζικοποίησης του τουρισμού ως φαινομένου άρρηκτα συνδεδεμένου με αυτήν. Παρουσιάζεται η κύρια λύση για το πρόβλημα της εποχικότητας που είναι το δόγμα τουριστικής ανάπτυξης " Τουρισμός όλων των Εποχών ή Συνεχής Τουρισμός ", το οποίο προβάλει την ανάπτυξη του εκτός εποχής τουρισμού και τον εμπλουτισμό του τουριστικού προϊόντος με την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Στη συνέχεια γίνεται ανάλυση όλων των κύριων εναλλακτικών μορφών τουρισμού που μπορούν να αναπτυχθούν στη χώρα μας και να εμπλουτίσουν το τουριστικό προϊόν της, με γνώμονα την ύπαρξη των απαιτούμενων προϋποθέσεων και των πλεονεκτημάτων που διαθέτει η χώρα. Έπειτα παρουσιάζονται οι κύριοι δημόσιοι φορείς που είναι αρμόδιοι για τον τουρισμό, καθώς και η τουριστική πολιτική που ακολουθείται σε συνδυασμό με το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα που χρησιμοποιείται. Στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται ανάλυση των υπόλοιπων μέτρων που μπορούν να αντιμετωπίσουν την ελληνική τουριστική εποχικότητα και αφορούν δραστηριότητες τουριστικής ανάπτυξης καθώς και δραστηριότητες Μάρκετινγκ. Επίσης γίνεται παράθεση του σχεδιασμού και των ενεργειών που ακολουθεί ο ελληνικός Δημόσιος Φορέας για την αντιμετώπιση του προβλήματος και την ενίσχυση του Ελληνικού Τουρισμού. Τέλος, με αφορμή το πολύ σημαντικό αθλητικό γεγονός των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στην Αθήνα, και της σχέσης του με τον τουρισμό γίνεται

7 μια ανάλυση του εγχειρήματος και των προοπτικών που θα έχει για την χώρα και τον Ελληνικό Τουρισμό.

8 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ο Τουρισμός είναι μια πολυσύνθετη, πολυδιάστατη και πολυσήμαντη ανθρώπινη δραστηριότητα με ένα πλήθος καθοριστικών παραγόντων και με σχέσεις αλληλεξάρτησης με το οικονομικό, φυσικό, κοινωνικό, πολιτιστικό και ανθρωπογενές περιβάλλον. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού (Π.Ο.Τ.), Τουρισμός είναι η ανθρώπινη δραστηριότητα κατά την οποία οι άνθρωποι μετακινούνται προσωρινά και διαμένουν για μικρό χρονικό διάστημα (1 διανυκτέρευση μέχρι ένα χρόνο, για τους τουρίστες εξωτερικού τουρισμού και μέχρι έξι μήνες για τους τουρίστες εσωτερικού τουρισμού) σε τόπους διαφορετικούς εκείνων στους οποίους ζουν και εργάζονται κανονικά, για λόγους ανάπαυσης, ψυχαγωγίας, περιήγησης, εξερεύνησης, άσκησης, θεραπείας, επίσκεψης φίλων και συγγενών, θρησκείας, επαγγέλματος, μόρφωσης και συμμετοχής σε διάφορες εκδηλώσεις, αν και εφόσον οι λόγοι αυτοί δεν έχουν χρηματικό ή άλλο υλικό κίνητρο και η δραστηριότητα αυτή συνεπάγεται δαπάνη και εκδηλώνεται κατά τη διάρκεια των διακοπών. (1) Διακρίνεται σε έξι βασικές κατηγορίες, με βάση κριτήρια όπως η χώρα, ο αριθμός των ατόμων, και η εποχή της τουριστικής δραστηριότητας. Σύμφωνα με το πρώτο κριτήριο, έχουμε την μετακίνηση μέσα στην επικράτεια μιας χώρας και στη μετακίνηση έξω από αυτή. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε τον εσωτερικό τουρισμό και στη δεύτερη τον εξωτερικό. Η επόμενη διάκριση γίνεται σε μεμονωμένο ή ατομικό τουρισμό ανάλογα με το αν συμμετέχει ένα άτομο ή και οικογένεια και σε μαζικό ή ομαδικό τουρισμό αν η συμμετοχή στην τουριστική δραστηριότητα γίνεται από ομάδα ατόμων. Τέλος, με βάση την εποχή, ο τουρισμός διακρίνεται σε συνεχή ή ετήσιο και σε εποχιακό τουρισμό. Στο συνεχή τουρισμό η τουριστική κίνηση σε μια περιοχή παραμένει ποσοτικά αμετάβλητη καθόλη τη διάρκεια του έτους ή υπάρχουν πολύ μικρές ποσοτικές διακυμάνσεις. Ενώ στον εποχιακό, παρουσιάζεται μεγάλος αριθμός τουριστών σε μια συγκεκριμένη εποχή του έτους. (2) Η μορφή του εποχιακού τουρισμού είναι αυτή με την οποία θα ασχοληθούμε περισσότερο σ αυτήν τη μελέτη, καθώς αποτελεί τη μορφή από την οποία πηγάζουν τα περισσότερα προβλήματα στον τομέα του τουρισμού. (1) Μανώλης Κων. Σφακιανάκης, Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού, ο2000 ΕΛΛΗΝ, σελ.16 (2) Γεώργιος Δημ. Κολτσιδόπουλος, Τουρισμόςιθεωρητική προσέγγιση, εκδόσεις ΕΛΛΗΝ, C 2000, σελ.37-38

9 1.2. Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Η Ελλάδα, μια πανέμορφη μεσογειακή χώρα, που η μέση ηλιοφάνεια ξεπερνά τις 315 μέρες το χρόνο, με εκατοντάδες χιλιόμετρα θαλασσόβρεχτες ακτές, με μια πληθώρα πανέμορφων νησιών, μια εξαιρετικά πλούσια φύση, και μια μοναδική πολιτιστική, αρχαιολογική και καλλιτεχνική κληρονομιά, αποτελεί μοναδικό τουριστικό προορισμό και χαρακτηρίζεται ως κατεξοχήν τουριστική χώρα. Τουρισμός και Ελλάδα είναι δυο έννοιες που συνδέονται άμεσα γεννώντας στο νου γοητευτικούς συνειρμούς από εικόνες, ήχους, αισθήσεις, πρόσωπα. Το μεσογειακό εύκρατο κλίμα της χώρας, η ποικιλομορφία του περιβάλλοντος, τα μνημεία και η ιστορία της, οι πεντακάθαρες θάλασσες(οι περισσότερες γαλάζιες σημαίες στην Ευρώπη) και η παροιμιώδης φιλοξενία του Ελληνικού λαού, προσελκύουν εδώ και πολλά χρόνια μεγάλο αριθμό τουριστών στη χώρα. Η προσέλκυση μεγάλου αριθμού τουριστών από το εξωτερικό συνεπάγεται εισροή χρημάτων, δεδομένου του γεγονότος ότι ο τουρισμός είναι δεύτερος κλάδος μετά τη ναυτιλία, στην Ελλάδα, σε εισροές χρημάτων συναλλάγματος από χώρες του εξωτερικού. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού(Π.Ο.Τ), η Ελλάδα καταλαμβάνει την 15η θέση μεταξύ των χωρών του πλανήτη με τις περισσότερες αφίξεις (περίπου 12,5 εκ. τουρίστες το 2000). Ως είναι επόμενο, ο τουρισμός είναι και μια από τις βασικές πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας, γεγονός το οποίο επιβεβαιώνεται και από το ότι η Ελλάδα κατέχει τη 10η θέση, μεταξύ των χωρών με τις μεγαλύτερες εισπράξεις από τον τουρισμό σε όλο τον κόσμο. (3) n.f.a./gr/greek/greek turism

10 κύριοι προορισμοί {Ι.ΟΰΟ) μυαβολή Ν 02/01 Μερέδο (%) 1.Γαλλία ,3 2. Ισπανία Διεθνείς τουβίστικές εισπράξεις (δισ. USD) 3. Ιταλία , Η.Β Αυστρία Γερμανία n m 0.6 4,5 7. Ουγγαρία Ελλάς ,5 9. Πολωνία Τουρκία Ελβετία Γερμανία 12. Ολλανδία , Ρωσ. Ομ, Χογκ Κόγκ (Κίνα) 14. Κροατία ,7 15. Βέλγιο στοιχεία Σεπτεμβρίου Η σημασία του Τουρισμού, στην οικονομία της χώρας είναι ύψιστη, καθώς η συμμετοχή του στα βασικά μεγέθη της Οικονομίας, είναι σημαντική. Η άμεση συμμετοχή του Τουρισμού στο ΑΕΠ σήμερα είναι 8%, από 4% το Οι τουριστικές υπηρεσίες καλύπτουν το 2000 το 45,6% του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου, από 28% το Στον τουριστικό τομέα απασχολείται περίπου το 10% (6,1% άμεση-3,9% έμμεση) του συνόλου των απασχολούμενων, δηλαδή πάνω από 1,2 εκατομμύρια Έλληνες. Πρέπει να αναφερθεί επίσης η συμμετοχή του τουρισμού στα Δημόσια Έσοδα, η συμμετοχή του στα έσοδα των ΟΤΑ (αφού μόνον ο Τουρισμός μεταξύ των παραγωγικών κλάδων καταβάλλει ειδικά τέλη υπέρ ΟΤΑ, πλέον των συνήθων δημοτικών τελών των άλλων χρήσεων) και η καθοριστική συμβολή του στην Περιφερειακή Ανάπτυξη. (4) (4) policy_web_ : η συμβολή του τουρισμού στην οικονομία

11 1.3. Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΧΩΡΟ Ο Ελληνικός τουρισμός, σε σχέση με τις άλλες μεσογειακές χώρες κατέχει την τρίτη θέση σε αφίξεις και εισττράξεις, τα τελευταία χρόνια. Πίνακας 3. ΑΦΙΞΕΙΣ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΩΝ ΣΕ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥΣ (ΑΦΙΞΕΙΣ ΣΤΑ ΣΥΝΟΡΑ. ΠΛΗΝ ΗΜΕΡΗΣΙΟΝ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ: ΑρΛμός αφίξεων (χ Μφ&ο στο σύνολο αφίξεων σης 20 χώρες / ΕΛΛΑΔΑ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΤΟΥΡΚΙΑ ΚΡΟΑΤΙΑ ΤΥΝΗΣΙΑ ΑΙΓΥΠΤΟΣ ΜΑΡΟΚΟ ΚΥΠΡΟΣ ΣΥΡΙΑ ΣΛΟΒΕΝΙΑ ΙΣΡΑΗΛ ΜΑΛΤΑ ΑΛΓΕΡΙΑ ΛΙΒΑΝΟΣ ΣΕΡΒΙΑ SΜΑΥΡΟΒ ΒΟΣΝΙΑ ΕΡΖ. ΑΛΒΑΝΙΑ ΛΙΒΥΗ Σύνολο % 26.6% 2a0% 3.4% 13% 2β% ιοαο^ΐ % 100.0% Πηγές: - WTO, Compendium of Tounsm Stsiisiics Edtion. - WTO. Tourism HigNights Edition WTO. TduismMarket Trends - Europe Edtion -Eurostat, Tounsm Trends in med/tetranean countries, 200! Edition

12 - WTο. Compendium ο/ Tourism Statistics Edtion. - WTO. Tourism HiglUghts -Edition 2003 WTO. Tourism Mraket Trends - Europe Edtion - Eui ostal Tourism Trends in mediteiranean countries Editii

13 Πίνακας 6. ΕΙΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΙΕΘΝΗ ΤΟΥΡΙΣΜΟ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ElinPKiEIZ ANA Α Ι-Η J _ - WTO. Compendiumof Tounsm Statisocs Edlion WTO. Tounsmhlighlighls -Edition 2003 WTO. TounsmMaritet Trends: Europe Σύμφωνα όμως με σύγχρονες αναλύσεις, η χώρα μας απειλείται τουριστικά από τις άλλες μεσογειακές χώρες, τόσο από αυτές που ανήκουν στην Ε.Ε (Ιταλία, Πορτογαλία και Ισπανία) όσο και τις εκτός Ε.Ε (Τουρκία, Ισραήλ, Κροατία, Αίγυπτο, Κύπρο, κ.ά.) εκ των οποίων οι τελευταίες προσφέρουν παρόμοιο προϊόν με το ελληνικό αλλά σε χαμηλότερες τιμές. Η ζήτηση για τη χώρα μας και τους επί μέρους προορισμούς της αφορά σε συντριπτικό βαθμό την κυρίαρχη μορφή οργανωμένης ζήτησης για " Ή λιο και Θάλασσα Το μονοδιάστατο όμως αυτό τουριστικό προϊόν, έχει ως συνέπεια να μπορεί εύκολα να αντικατασταθεί η χώρα μας από τις άλλες μεσογειακές χώρες, αφού προσφέρουν κι αυτές το ίδιο τουριστικό προϊόν. (5) w.eot.gr./turism_ policy_web_

14 Η Ελλάδα αντιμετωπίζει έντονο ανταγωνισμό από ανταγωνίστριες χώρες, όπως η Ισπανία, η Ιταλία και η Τουρκία. Παράγοντες όπως: η δημόσια και ιδιωτική υποδομή, καθώς οι υπηρεσίες που προσφέρονται από τη χώρα μας χαρακτηρίζονται χαμηλής ποιότητας το χαμηλό επίπεδο του μάνατζμεντ το κόστος και η φορολογική επιβάρυνση του τουριστικού προϊόντος το ανθρώπινο δυναμικό, το οποίο παίζει σημαντικό ρόλο τόσο από πλευράς παραγωγικότητας όσο και από πλευράς ποιότητας του τουριστικού προϊόντος η γεωγραφική θέση της Ελλάδος, η απόσταση που βρίσκεται σε σχέση με τις ανταγωνίστριες Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία την θέτει σε μειονεκτική θέση έναντι αυτών. η εποχικότητα, που οφείλεται στη φύση του ελληνικού τουριστικού προϊόντος και στη γεωγραφική της θέση. Η χώρα μας παρουσιάζει τον υψηλότερο βαθμό έναντι των ανταγωνιστριών, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η χώρα μας υστερεί έναντι των ανταγωνιστριών χωρών με κριτήριο τις παραμέτρους που χρησιμοποιήθηκαν. Υπερτερεί μόνο ως προς τους φυσικούς πόρους και την αρχαιολογική πολιτιστική κληρονομιά, στοιχεία που συντηρούν κατά βάση την συνεχιζόμενη ανάπτυξη του τομέα. Σύμφωνα με τις προβλέψεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού, ο ευρωπαϊκός τουρισμός θα συνεχίσει να αναπτύσσεται, αλλά με μικρότερους ρυθμούς από αυτούς που πέτυχε μέχρι σήμερα, γεγονός που θα εντείνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των διαφόρων προορισμών. Προκειμένου η χώρα μας να αυξήσει το μερίδιο που κατέχει σήμερα στη διεθνή τουριστική αγορά θα πρέπει να θέσει ως στρατηγικούς στόχους: τη βελτίωση της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος που προσφέρει την προώθηση της πολιτιστικής κληρονομιάς που κατέχει τη μείωση της εποχικότητας τη χάραξη και υλοποίηση μιας ολοκληρωμένης αναπτυξιακής τουριστικής πολιτικής. (6) /v.itep.gr./tour 20a_02_02.htm

15 1.4. Η ΜΙΚΡΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η Ελλάδα ως τουριστική χώρα συνδέεται άρρηκτα με τη θάλασσα και τον καλοκαιρινό τουρισμό. Γεγονός που την καθιερώνει ως τουριστικό προορισμό μόνο των θερινών μηνών. Η διάρκεια των οποίων όμως είναι περιορισμένη, οπότε μιλάμε για μικρή τουριστική περίοδο σε μια κατεξοχήν τουριστική χώρα. Η μικρή τουριστική περίοδος αποτελεί ουσιαστικά το φαινόμενο της εποχικότητας που πλήττει τον ελληνικό τουρισμό. Η υψηλή συγκέντρωση τουριστών τους καλοκαιρινούς μήνες, σε συγκεκριμένη δηλαδή εποχή του χρόνου από τη μία, και η ελάχιστη εμφάνιση τουριστικής κίνησης κατά τους υπόλοιπους μήνες του έτους από την άλλη, μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η Ελλάδα αντιμετωπίζει πολύ σοβαρό πρόβλημα εποχικότητας. Η εποχικότητα αποτελεί ένα φαινόμενο που επιφέρει πολύ σοβαρές επιπτώσεις όχι μόνο στην οικονομία αλλά και στο ευρύτερο περιβάλλον μιας χώρας. Έτσι και στην περίπτωση της Ελλάδας αποφέρει πολύ σοβαρά προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν, προκειμένου η χώρα μας να συνεχίσει να αναπτύσσεται στον τομέα του Τουρισμού. Το πρόβλημα της μικρής τουριστικής περιόδου-εποχικότητας, με τις σοβαρές επιπτώσεις που έχει στην χώρα μας, είναι αυτό που θα απασχολήσει αυτήν την μελέτη, και κυρίως οι τρόποι άμβλυνσης και αντιμετώπισης του φαινομένου.

16 2. Η ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΙΚΟΤΗΤΑ 2.1. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΟΧΙΚΟΤΗΤΑΣ Τουριστική εποχικότητα είναι το φαινόμενο της εκδήλωσης της τουριστικής δραστηριότητας σε ορισμένη εποχή του έτους και πρακτικά αντιπροσωπεύει το μεγάλο πλήθος των πραγματοποιούμενων κύριων διακοπών και των συνεπαγόμενων ταξιδιών κατά την "Τουριστική εποχή" που είναι η θερινή περίοδος και κυρίως οι μήνες Ιούλιος και Αύγουστος για το Βόρειο Ημισφαίριο στο οποίο ανήκει η χώρα μας. Αυτό απλούστερα σημαίνει ότι η πλειονότητα των τουριστών κάνει διακοπές κατά τη διάρκεια του θέρους (χρονική υπερσυγκέντρωση τουριστών) στους παράκτιους τουριστικούς προορισμούς,(τοπική υπερσυγκέντρωση τουριστών). (1) Έκφραση της τουριστικής εποχικότητας είναι η διαμόρφωση των λεγόμενων "τουριστικών περιόδων" που είναι: 1. Υψηλή περίοδος ή περίοδος αιχμής (peak season). Καλύπτει τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο. Ο αριθμός των τουριστών σ αυτήν τη χρονική περίοδο, σε μια συγκεκριμένη περιοχή, είναι πάρα πολύ μεγάλος σε σημείο πολλές φορές που δεν έχει τη δυνατότητα η περιοχή να τους εξυπηρετήσει και δημιουργείται στην περιοχή το λεγόμενο "overbooking". 2. Ενδιάμεση πεpίoδoς(shoulder season) που καλύπτει τους μήνες Μάιο, Ιούνιο, Σεπτέμβριο και Οκτώβριο (δύο μήνες πριν και δύο μήνες μετά την περίοδο αιχμής). Ο αριθμός των τουριστών, σ αυτήν τη χρονική περίοδο, σε μια συγκεκριμένη περιοχή είναι σχετικά καλός με τάσεις ανόδου, όπως για παράδειγμα την περίοδο της άνοιξης στην Πελοπόννησο. 3. Νεκρή περίοδος ή χαμηλή που καλύπτει τους μήνες Νοέμβριο, Δεκέμβριο, Ιανουάριο, Φεβρουάριο, Μάρτιο και Απρίλιο. Σε αυτήν τη χρονική περίοδο,σε μια συγκεκριμένη περιοχή, δεν υπάρχουν καθόλου τουρίστες ή ο αριθμός τους είναι πάρα πολύ μικρός. (2) (1) Μανώλης Κων. Σφακιανάκης, Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού, ο2000 ΕΛΛΗΝ, σελ.274 (2) Γεώργιος Δημ. Κολτσιδόπουλος, Τουρισμός:θεωρητική προσέγγιση, εκδόσεις ΕΛΛΗΝ, C 2000, σελ

17 Η τουριστική εττοχικότητα συνδέεται άμεσα με το φαινόμενο της μαζικοποίησης του τουρισμού. Αποτελεί έναν από τους κυριότερους παράγοντες δημιουργίας του φαινομένου καθώς και των δυσμενών επιδράσεων του στο περιβάλλον. Μαζικοποίηση τουρισμού υπάρχει,όχι όταν ο αριθμός των τουριστών αυξάνεται, αλλά όταν οι τουρίστες ανισοκατανέμονται στον χρόνο και στον τόπο. Και πρέπει να διευκρινιστεί ότι κανένας δεν υποστήριξε ποτέ ότι αυτό καθεαυτό το τουριστικό φορτίο πρέπει να περιοριστεί. Η αύξηση του αριθμού των τουριστών πάντα είναι επιθυμητή. Η συνεχής τουριστική ανάπτυξη πάντα είναι επιθυμητή. Δεν είναι όμως επιθυμητή ούτε η εκδήλωση της τουριστικής δραστηριότητος κατά τη διάρκεια της θερινής μόνο περιόδου και μόνο στους τουριστικούς προορισμούς, ούτε και η άναρχη, ανεξέλεγκτη και απρογραμμάτιστη τουριστική ανάπτυξη. Γιατί, η εκδήλωση της τουριστικής δραστηριότητας μόνο κατά τη θερινή περίοδο δημιουργεί το πρόβλημα της τουριστικής εποχικότητας και η συγκέντρωση των τουριστών σε ορισμένους μόνο τόπους, τους τουριστικούς προορισμούς, έχει σαν αποτέλεσμα οι τόποι αυτοί να υπεραναπτύσσονται τουριστικά, συχνά άναρχα και ανεξέλεγκτα, να υπερεκμεταλλεύονται από τους τουριστικούς επιχειρηματίες, συχνά ληστρικά και εξαντλητικά και τελικά να αποστερούνται τους πόρους τους, συχνά οριστικά και μη αναστρέψιμα, για να εγκαταλειφθούν τότε και να αναζητηθούν νέοι προορισμοί που παράγουν νέα τουριστικά προϊόντα. Οι επιχειρηματίες φεύγουν με τα κέρδη τους και ο ντόπιος πληθυσμός και ο τόπος τους μένουν με τα σημάδια της καταστροφής. (3) (3) Μανώλης Κων. Σφακιανάκης, Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού, ο2000 ΕΛΛΗΝ, σελ.36

18 2.2. ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΕΠΟΧΙΚΟΤΗΤΑΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ Ως κυριότερα αίτια εκδήλωσης-ενίσχυσης της τουριστικής εποχικότητας αναφέρονται τα τταρακάτω: (1) Ορισμένες μορφές τουρισμού, από τη φύση τους, εκδηλώνονται υποχρεωτικά σε ορισμένη εποχή του έτους (π.χ. ο παράκτιος τουρισμός εκδηλώνεται υποχρεωτικά το θέρος, ο χιονοδρομικός υποχρεωτικά το χειμώνα, ο τουρισμός χειμερινών αθλημάτων επίσης το χειμώνα κ.λπ.). Αν μια από αυτές τις μορφές είναι μαζική τότε παρατηρείται χρονική και τοπική υπερσυγκέντρωση τουριστών. (2) Ορισμένες εποχές του έτους προσφέρονται καλύτερα, είναι δηλαδή καταλληλότερες για την εκδήλωση της τουριστικής δραστηριότητας και προτιμούνται από τους τουρίστες. Έτσι ορισμένες μορφές τουρισμού αν και μπορούν να εκδηλωθούν και σε άλλες εποχές, εκδηλώνονται στις εποχές κατά τις οποίες ο καιρός είναι καλύτερος. Γιατί ο καλός καιρός διευκολύνει και τους τουρίστες προσωπικά (προσωπικές ανάγκες, ενδυμασία, προφύλαξη υγείας κ.λπ.) και την εκδήλωση των τουριστικών δραστηριοτήτων (διασκέδαση, αθλήματα, περιηγήσεις κ.λπ). (3) Ορισμένες δραστηριότητες, τακτικές, συνήθειες και θεσμοί της ανθρώπινης κοινωνίας επιβάλλουν την εκδήλωση της τουριστικής δραστηριότητας μόνο κατά τη διάρκεια ορισμένων εποχών του έτους και κυρίως κατά τη διάρκεια του θέρους. Οι σχολικές διακοπές, η χορήγηση αδειών, η παύση λειτουργίας ορισμένων επιχειρήσεων και η υπολειτουργία ορισμένων Δημόσιων και Ιδιωτικών Υπηρεσιών, που λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια του θέρους, στηρίζουν την άποψη ότι θέρος σημαίνει διακοπές, ξεκούραση, ψυχαγωγία και ελευθερία. (4) Ορισμένα τμήματα της τουριστικής πελατείας προτιμούν να κάνουν διακοπές κατά τη διάρκεια του θέρους είτε από συνήθεια (παραδοσιακά διακοπές σημαίνουν καλοκαίρι), είτε γιατί τους αρέσουν το μπούγιο του μαζικού τουρισμού και τα προϊόντα του παράκτιου τουρισμού, είτε γιατί παρασύρονται από φίλους, γνωστούς, συγγενείς και κυρίως από τις παρέες τους. Όσον αφορά τα προβλήματα που δημιουργεί η τουριστική εποχικότητα, δηλαδή η χρονική και τοπική υπερσυγκέντρωση των τουριστών, είναι βασικά τα προβλήματα του εποχιακού μαζικού τουρισμού. Ειδικότερα όμως σαν προβλήματα της τουριστικής εποχικότητας αναφέρονται τα παρακάτω;

19 (1) Η τουριστική εποχικότητα είναι ένας από τους κυριότερους παράγοντες μαζικοποίησης του τουρισμού και της δημιουργίας των δυσμενών επιδράσεων του μαζικού τουρισμού στο περιβάλλον. (2) Λόγω της τουριστικής εποχικότητας δημιουργείται το φαινόμενο της υποεκμετάλλευσης της τουριστικής υποδομής κατά τη νεκρή τουριστική περίοδο η οποία σε μερικές περιπτώσεις όπως π.χ. στην περίπτωση του παράκτιου τουρισμού μένει ανεκμετάλλευτη και ανενεργός 6 μήνες το χρόνο σε βάρος των επιχειρήσεων και της Πολιτείας που την έχουν δημιουργήσει. Στους παραδοσιακούς παραθεριστικούς προορισμούς, η εποχικότητα λειτουργίας εμφανίζεται ακόμα πιο έντονη με έντονη επίδραση στην ανεργία. (3) Λόγω της τουριστικής εποχικότητας, που αυξάνει τη ζήτηση των τουριστικών προϊόντων, αυξάνονται οι τιμές τους υπέρμετρα σε βάρος των τουριστών και ντόπιου πληθυσμού. (4) Λόγω της υπερσυγκέντρωσης των τουριστών που προκαλεί η τουριστική εποχικότητα και της αδυναμίας των τουριστικών επιχειρήσεων να ανταποκριθούν στην υπερβολική ζήτηση, παρατηρείται μείωση της ποιότητας των προσφερομένων τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών. (5) Λόγω της χρονικής υπερσυγκέντρωσης των τουριστών παρατηρείται κυκλοφοριακή συμφόρηση, κορεσμός στους συγκοινωνιακούς κόμβους, ηχητική μόλυνση και διατάραξη των τοπικών συγκοινωνιακών συνθηκών. (4) (4) Μανώλης Κων. Σφακιανάκης, Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού, c2000 ΕΛΛΗΝ, σελ.275

20 2.3. TO ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΟΧΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η Ελλάδα, μια χώρα προικισμένη, με απέραντες ακτές, με πλήθος πανέμορφων νησιών, με εξαιρετικά πολύμορφο φυσικό περιβάλλον, με μια Ιστορία, που από τη δική της πλευρά, δώρισε στη χώρα μοναδική αρχαιολογική, πολιτιστική και καλλιτεχνική κληρονομιά, αποτελεί αναμφισβήτητα μοναδικό τουριστικό προορισμό. Παρά το γεγονός ότι η χώρα μας διαθέτει αμέτρητα πλεονεκτήματα ως τουριστικός προορισμός, έχει καθιερωθεί ως κατεξοχήν καλοκαιρινός προορισμός. Η κύρια προβολή της στο εξωτερικό (μέσω της διαφημιστικής καμπάνιας του EOT) επικεντρωνόταν στην παρουσίαση της ως χώρα τουριστικής ανάπτυξης 7 μηνών (Απρίλης-Οκτώβρης)και όχι σαν χώρα ανάπτυξης 12 μηνών. Αν και θεωρείται σαν ένας από τους "παράδεισους" του παράκτιου τουρισμού το τουριστικό προϊόν που διαθέτει δεν είναι μόνο ο λαμπερός ήλιος και τα καταγάλανα νερά των ελληνικών νησιών. Διαθέτει πληθώρα προϋποθέσεων για την ανάπτυξη ενός ευρύτερου φάσματος τουριστικών δραστηριοτήτων που δεν αφορούν μόνο τη θάλασσα αλλά και την ηπειρωτική χώρα. Θα πρέπει να σημειωθεί επίσης, ότι αυτός ο καθοριστικός προσανατολισμός του ελληνικού τουρισμού συνδέεται με την γενικότερη εξάρτηση των ελληνικών τουριστικών προορισμών από τους μεγάλους Τουριστικούς Πράκτορες (Tour Operators), που αξιοποιούν μόνο το συμβατικό τουριστικό προϊόν και διαθέτουν πακέτα οργανωμένου παραθεριστικού τουρισμού χαμηλής ποιότητας και αντίστοιχα χαμηλής τιμής. (5) Η φύση του ελληνικού τουριστικού προϊόντος, σε συνδυασμό με τη γεωγραφική θέση της χώρας μας οδηγούν στη μεγάλη εποχικότητα που το χαρακτηρίζει, με αρνητικές συνέπειες στο κόστος και την ποιότητα αυτού. Η χώρα μας παρουσιάζει τον υψηλότερο βαθμό εποχικότητας μεταξύ των ανταγωνιστριών χωρών, γεγονός που τη θέτει σε μειονεκτική θέση έναντι αυτών.(6) (5) (6) 20a_02_02.htm

21 Σήμερα το 90-95% της συνολικής τουριστικής δραστηριότητας που εκδηλώνεται από εσωτερικούς και εξωτερικούς τουρίστες αναφέρεται στον παράκτιο τουρισμό και οι υπόλοιπες μορφές τουρισμού που συναντιούνται συνδυάζονται λίγο ή πολύ με παράκτιες δραστηριότητες. Το μεγαλύτερο μέρος της Ξενοδοχειακής υποδομής αντιπροσωπεύεται από παράκτια τουριστικά θέρετρα και Ξενοδοχεία που λειτουργούν μόνο κατά τη θερινή περίοδο. (7) Η έντονη τουριστική ζήτηση κατά τη θερινή περίοδο απεικονίζει με σαφήνεια τον συγκεντρωμένο στο χρόνο χαρακτήρα του μαζικού τουρισμού των καλοκαιρινών διακοπών,που αποτελεί την κυρίαρχη μορφή του τουριστικού προϊόντος της χώρας. Η μαζικοποίηση του τουριστικού πλήθους είναι φαινόμενο, άμεσα συνδεδεμένο με τον τουρισμό της χώρας. (7) Μανώλης Κων. Σφακιανάκης, Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού, ο2000 ΕΛΛΗΝ, σελ.25

22 Σήμερα ο μαζικός τουρισμός κατηγορείται και χαρακτηρίζεται σαν τερατούργημα και σαν τουριστική τακτική που επιφέρει δυσμενείς συνέπειες στον τουριστικό προορισμό, στον ντόπιο πληθυσμό, και το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον. Ο τουριστικός προορισμός υπερφορτώνεται από τουριστικές εγκαταστάσεις, ξενοδοχειακές μονάδες που δεν ανήκουν στον ντόπιο πληθυσμό αλλά ανήκουν και διευθύνονται από μητροπολικά κέντρα που επιδιώκουν μόνο το κέρδος, για τη μεγιστοποίηση του οποίου εφαρμόζουν νόμους και κανόνες της αγοράς και του Μάρκετινγκ που επιτείνουν το πρόβλημα της μαζικοποίησης. Από αυτό το κέρδος ελάχιστο μόνο ποσοστό χρησιμοποιείται τοπικά προς όφελος της τοπικής ανάπτυξης και του ντόπιου πληθυσμού. Δεν χρησιμοποιούνται τα τοπικά προϊόντα, συχνά εισάγονται ξένα, προερχόμενα από τους τόπους των επιχειρηματιών, ή χρησιμοποιούνται καταχρηστικά οι εντόπιοι πόροι. Ο κάτοικος ενός Ελληνικού νησιού, για παράδειγμα, υδροδοτείται ορισμένες ώρες τη μέρα, όταν ο τουρίστας του κοντινού ξενοδοχείου ξοδεύει όσο νερό θέλει και όπως το θέλει, ακόμη και για να παίξει. Ο ντόπιος πληθυσμός χρησιμοποιείται τόσο όσο το απαιτούν οι ανάγκες των επιχειρηματιών. Συνήθως μερικά και εποχικά. Και βεβαίως αυξάνεται η απασχόληση και οι εργαζόμενοι έχουν ένα πρόσθετο εισόδημα (επιχείρημα των υποστηρικτών των Επιχειρηματιών) αλλά μακροχρόνια το μόνο που κερδίζουν είναι να εξυπηρετούν ξένα συμφέροντα. (8) (8) Μανώλης Κων. Σφακιανάκης, Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού, ο2000 ΕΛΛΗΝ, σελ.36

23 Πολλοί παραθεριστικοί προορισμοί με την δραματική αύξηση του πληθυσμού τους στην περίοδο αιχμής, οι υπάρχουσες εγκαταστάσεις, η υποδομή, οι τοπικές υπηρεσίες και η κρατική οικονομική βοήθεια που έχουν σχεδιασθεί και υπολογισθεί πάνω στη βάση του μόνιμα διαμένοντος πληθυσμού, καθίστανται ανεπαρκείς. Το χαμηλό επίπεδο των υπηρεσιών γίνεται αναπόφευκτο και χρειάζονται πρόσθετοι πόροι για να διατηρήσουν ένα επίπεδο ασφαλείας σε διάφορες υπηρεσίες (αστυνόμευση, υγιεινή κ.λπ). (9) Ο τόπος αναπτύσσεται τόσο και μόνο όσο το απαιτούν οι ανάγκες εξυπηρέτησης των τουριστών. Οι φυσικοί και πολιτιστικοί πόροι εμπορευματοποιούνται και υπερεκμεταλλεύονται χωρίς να λαμβάνονται μέτρα προστασίας και αειφορίας τους. Και όλα αυτά γίνονται δεκτά από την Πολιτεία χάριν του άμεσου και, καθαρού και χειροπιαστού οφέλους το οποίο δυστυχώς δεν αποτελεί υποχρεωτικά εθνικό εισόδημα αφού μπορεί να μεταφέρεται όπου επιθυμούν οι Επιχειρηματίες μέσα στο χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. (10) Οι δυσμενείς επιδράσεις αυτού του μαζικού τουρισμού στο περιβάλλον και στον ντόπιο πληθυσμό άρχισαν να διαφαίνονται, να γίνονται πιεστικές και απαράδεκτες. Έτσι δημιουργήθηκε μια τάση για επιμήκυνση και επέκταση της τουριστικής περιόδου σε όλη τη διάρκεια του έτους. (9) Ελληνικός Τουρισμός:Μύθοι και πραγματικότητες, Δρακόπουλος Γιώργοςιη εποχικότητα στο τουριστικό σύστημα: μια θεωρητική προσέγγιση, ο Anubis 1998 (10) Μανώλης Κων. Σφακιανάκης, Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού, ο2000 ΕΛΛΗΝ, σελ.37

24 2.4. ΔΕΙΓΜΑ ΕΠΙΜΗΚΥΝΣΗΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ Όπως είναι γνωστό στις χώρες όπου η κυρίαρχη μορφή τουρισμού είναι ο μαζικός παράκτιος τουρισμός, όπως για παράδειγμα στη χώρα μας, τα παράκτια τουριστικά θέρετρα και ξενοδοχεία λειτουργούν από τις αρχές Απριλίου μέχρι τέλους Οκτωβρίου. Κατά τους μήνες Νοέμβριο, Δεκέμβριο, Ιανουάριο, Φεβρουάριο και Μάρτιο παραμένουν κλειστά. Η νεκρή αυτή τουριστική περίοδος είναι ζημιογόνα για τους Ξενοδόχους, οι οποίοι επιβαρύνονται με τα έξοδα συντήρησης της επιχείρησής τους, και με τα έξοδα μισθοδοσίας του απαραίτητου μόνιμου προσωπικού, χωρίς να έχουν έσοδα. Στην πραγματικότητα ολόκληρη η τουριστική βιομηχανία "παγώνει" κατά το διάστημα αυτό και πλήττεται επιχειρηματικά. Το πρόβλημα υπάρχει για όλες τις χώρες που εξυπηρετούν το μαζικό τουρισμό που αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο μέρος της συνολικής τουριστικής δραστηριότητας. Και έχει πάρει τέτοιες διαστάσεις που ανάγκασε τους υπεύθυνους Δημόσιους και Ιδιωτικούς φορείς, σε όλα τα επίπεδα, να πάρουν μέτρα αντιμετώπισής του. Έτσι η Ευρωπαϊκή Ένωση, τα κράτη μέλη της, οι μεγάλοι της τουριστικής βιομηχανίας, οι Ξενοδόχοι και όλοι οι λοιποί εμπλεκόμενοι στο τουριστικό κύκλωμα, από τον μεγαλύτερο μέχρι τον μικρότερο, προσπάθησαν και προσπαθούν συνεχώς να επιμηκύνουν την τουριστική περίοδο και αν είναι δυνατόν να την επεκτείνουν σε όλη τη διάρκεια του έτους με απώτερο σκοπό όχι μόνο να αντιμετωπίσουν τις ζημιές που υφίσταται ο ξενοδοχειακός κλάδος κατά τη νεκρή περίοδο, αλλά και να αμβλύνουν τα προβλήματα του μαζικού τουρισμού. Με αυτή τη λογική οι Ξενοδόχοι, για παράδειγμα, προσπαθούν να προσελκύσουν τουρίστες κατά την εκτός της θερινής περιόδου εποχή, δηλαδή κατά τους ενδιάμεσους τουριστικούς μήνες και αν είναι δυνατό και κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Να επιμηκύνουν δηλαδή την τουριστική περίοδο όσο γίνεται περισσότερο για να περιορίσουν το χρόνο υποεκμετάλλευσης της υποδομής τους. Για να το επιτύχουν αυτό σκοπεύουν σε ένα ελάχιστο ποσοστό πληρότητας το οποίο να τους επιτρέπει να λειτουργούν χωρίς ζημιά. Το ελάχιστο αυτό ποσοστό κυμαίνεται περίπου στο 25% της μέγιστης πληρότητας και επιδιώκεται γιατί είναι αδύνατο να επιτευχθούν ποσοστά μεγαλύτερα και προσεγγίζονται τα ποσοστά της θερινής περιόδους. Η τουριστική πραγματικότητα δεν ανατρέπεται εύκολα. Για να το επιτύχουν προσφέρουν τουριστικά προϊόντα και πακέτα προϊόντων πολύ φθηνότερα και καλύτερης ποιότητας από αυτά που προσφέρουν κατά τη θερινή περίοδο.

25 Συγκεκριμένα προσφέρουν: - Προϊόντα διαμονής και διατροφής σε τιμές χαμηλότερες που είναι δυνατόν να είναι και 50% μικρότερες των τιμών της περιόδου αιχμής. - Υψηλής ποιοτικής στάθμης εξυπηρέτηση, αφού δεν υπάρχει ο συνωστισμός και το μπούγιο της θερινής περιόδου. - Εμπλουτίζουν και διαφοροποιούν προς το καλύτερο το πρόγραμμα της διαβίωσης των τουριστών μέσα στα Ξενοδοχεία με περισσότερες ευκαιρίες ψυχαγωγίας, με ειδικές εκδηλώσεις πολιτιστικού περιεχομένου (μουσικοχορευτικές βραδιές, θεατρικές παραστάσεις, επιδείξεις κ.λπ), με ιδιαίτερα γεύματα και με περισσότερα happenings. - Θερμαινόμενες εσωτερικές πισίνες, εσωτερικούς χώρους άθλησης και γυμναστήρια. Εξ άλλου οι γενικότερες συνθήκες που επικρατούν κατά την εκτός της περιόδου αιχμής περίοδο είναι ευνοϊκότερες, όπως: - Δεν υπάρχει κυκλοφοριακή συμφόρηση και τα άλλα συγκοινωνιακά προβλήματα που παρατηρούνται στην περίοδο της τουριστικής αιχμής. - Τα ταξίδια είναι ευκολότερα και φθηνότερα, λόγω του μικρού μεγέθους της τουριστικής πελατείας και λόγω της ύπαρξης διαθεσίμων αεροσκαφών για πτήσεις charters. - Τα προϊόντα των τοπικών αγορών είναι φθηνότερα, είναι καλύτερης ποιότητας, ανθεκτικά και ανόθευτα. - Η επαφή με τον τοπικό πληθυσμό και η γνωριμία της τοπικής κοινωνίας είναι ευκολότερη και αμεσότερη. - Η πρόσβαση στα πολιτιστικά μνημεία, στους αρχαιολογικούς χώρους, στα μουσεία κ.λπ., είναι ευκολότερη και φθηνότερη (φθηνότερα εισιτήρια, περισσότερος χρόνος περιήγησης, ανετότερη ενημέρωση). Όμως η κυριότερη δυνατότητα επιμήκυνσης της τουριστικής περιόδου, ιδιαίτερα για τη χώρα μας, οφείλεται στα γεωγραφικά και κλιματολογικά χαρακτηριστικά της και στις συνθήκες που επικρατούν στους ενδιάμεσους τουριστικούς μήνες (άνοιξη και φθινόπωρο) αλλά και κατά τη διάρκεια του χειμώνα, όπως ήδη αναφέρθηκε. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι στην Κρήτη, για παράδειγμα, η μέση θερμοκρασία της ατμόσφαιρας κατά το διάστημα Οκτωβρίου - Μαρτίου είναι C και η μέση θερμοκρασία της θάλασσας είναι C. Οι θερμοκρασίες

26 αυτές είναι μεγαλύτερες από τις θερμοκρασίες που επικρατούν το καλοκαίρι στη Σκωτία, Ιρλανδία και στις Σκανδιναβικές χώρες. Η ηλιοφάνεια κατά τη διάρκεια του χειμώνα, στη νότια Κρήτη είναι μεγαλύτερη εκείνης του Καλοκαιριού στις Βορειοευρωπαϊκές χώρες. Το περπάτημα στην εξοχή με ελαφρά ρούχα είναι ευχάριστη σε όλη τη διάρκεια του χειμώνα. Έτσι στην πραγματικότητα ένας Βορειοευρωπαίος κάνοντας τουρισμό στη χώρα μας κατά τη διάρκεια του χειμώνα, κάνει στην ουσία τουρισμό παραχείμασης και μάλιστα με πολύ χαμηλή δαπάνη. Φυσικά υπάρχουν και πολλά εμπόδια στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Η λειτουργία των σχολείων από το Σεπτέμβριο μέχρι τον Ιούνιο δεν επιτρέπει στους γονείς που έχουν παιδιά σχολικής ηλικίας να κάνουν διακοπές κατά την περίοδο αυτή. Οι εργαζόμενοι παίρνουν τις άδειες τους συνήθως το θέρος και εργάζονται όλο τον υπόλοιπο χρόνο. Διάφορες επαγγελματικές, οικογενειακές, κοινωνικές και εκπαιδευτικές υποχρεώσεις δεν επιτρέπουν σε πολλούς δυνητικούς τουρίστες να κάνουν διακοπές στους ενδιάμεσους τουριστικούς μήνες και στο χειμώνα. Παράλληλα υπάρχει και το πρόβλημα των βοηθητικών τουριστικών επιχειρήσεων. Ένα Ξενοδοχείο π.χ. μπορεί να μένει ανοικτό κατά τη διάρκεια του χειμώνα στη Χερσόνησο, αλλά όλα τα καταστήματα της περιοχής (εστιατόρια, εταιρείες προμηθειών, κέντρα διασκέδασης κ.λπ. είναι κλειστά (πραγματικό παράδειγμα). Και μένουν κλειστά λόγω της μικρής τουριστικής πελατείας που καθιστά τη λειτουργία τους ζημιογόνα. Υπάρχει ακόμη και το πρόβλημα του εποχιακού ξενοδοχειακού προσωπικού που προτιμά να μην εργάζεται το χειμώνα. Γιατί συνήθως παίρνει το επίδομα ανεργίας και έχει και το χρόνο να μεταβεί στα χωριά καταγωγής του για να ασχοληθεί με τις γεωργικές εργασίες. Είναι όμως γεγονός ότι η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου στη χώρα μας είναι δυνατή και πρέπει να επιδιωχθεί με κάθε μέσο από όλους τους τουριστικούς φορείς. Δημόσιους ή Ιδιωτικούς. Όταν επιτευχθεί σε ικανοποιητικό βαθμό (με πληρότητα Ξενοδοχείων άνω του 25%), τότε πολλά προβλήματα που σήμερα την εμποδίζουν θα επιλυθούν ευκολότερα ή και θα ει^είψουν. (11)

27 2.5. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΠΟΧΩΝ Είναι προφανές ότι πολλές από τις αδυναμίες του ελληνικού τουρισμού συνδέονται με την φύση και την περιορισμένη χρονική διάρκεια των τουριστικών δραστηριοτήτων (τυποποιημένη και χαμηλών ποιοτικών απαιτήσεων αγορά, αναποτελεσματική οικονομική διαχείριση, ανεπαρκής αξιοποίηση των τουριστικών υποδομών και υψηλό λειτουργικό κόστος, μειωμένη δυνατότητα παρακολούθησης των εξελίξεων των διεθνών αγορών, δυσμενείς επιπτώσεις στην απασχόληση, η οποία είναι συγκριτικά χαμηλή σε μεγέθη και ανεπαρκής σε ειδίκευση και διάρκεια, περιορισμένη αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας κλπ). Εν τούτοις, η χώρα διαθέτει κατάλληλους πόρους και υποδομές για να επιδιώξει την σταδιακή επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου και της ανάτττυξης του δόγματος του "Τουρισμού όλων των Εποχών". (12) Τουρισμός όλων των εττοχών ή συνεχής τουρισμός ή ενιαύσιος τουρισμός είναι ο τουρισμός ο οποίος διαρκεί καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Θεωρητικά είναι ο τουρισμός που στην ιδανική περίπτωση ισοκατανέμει τους τουρίστες και το σύνολο της τουριστικής δραστηριότητας σε όλους τους μήνες του έτους καταργώντας έτσι την τουριστική εποχικότητα, τη διαφοροποίηση των τουριστικών περιόδων, την τοπική και χρονική υπερσυγκέντρωση τουριστών και φυσικά περιορίζοντας το μαζικό τουρισμό και τις δυσμενείς συνέπειές του. Είναι προφανές ότι ο τουρισμός όλων των εποχών δεν είναι μορφή τουρισμού αλλά δόγμα τουριστικής ανάπτυξης, σύμφωνα με το οποίο η τουριστική δραστηριότητα πρέπει να εκδηλώνεται σε όλους τους μήνες του χρόνου και όχι μόνο κατά τους θερινούς μήνες. Στην πραγματικότητα ο τουρισμός όλων των εποχών δεν υφίσταται, ούτε πρόκειται ποτέ να εφαρμοστεί σαν αυστηρό δόγμα, γιατί η τουριστική πραγματικότητα που διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια μακρού χρόνου με την συνεπικουρία των καιρικών συνθηκών και του σύγχρονου τρόπου λειτουργίας, της ανθρώπινης κοινωνίας, δεν ανατρέπεται. Πάντα θα υπάρχουν οι εποχές του έτους με τις ξεχωριστές για κάθε μια συνθήκες τους και πάντα οι τουρίστες θα προτιμούν να κάνουν διακοπές το θέρος. Πάντα θα υπάρχει ο μαζικός παράκτιος τουρισμός και πάντα η πελατεία του θα είναι πολυπληθέστερη από την πελατεία του εναλλακτικού τουρισμού. Πάντα θα υπάρχει η προτίμηση ενός τόπου, σαν τουριστικού προορισμού. Πάντα θα υπάρχουν οι κοινωνικές συνθήκες που ευνοούν το θερινό τουρισμό. (12) W «.eot.gr./metro

28 Αυτήν την πραγματικότητα προσπαθεί να διαμορφώσει προς το καλύτερο ο τουρισμός όλων των εποχών. Προσπαθεί συγκεκριμένα να περιορίσει τις αιχμές της τουριστικής εποχικότητας, να ελαφρύνει το βάρος του μαζικού τουρισμού, να μειώσει τις δυσμενείς συνέπειές του και να διασπείρει τοπικά το τουριστικό φορτίο. Και για να τα κάνει όλα αυτά ο μόνος τρόπος είναι να πείσει ένα μέρος της τουριστικής πελατείας να κάνει διακοπές όχι κατά τη θερινή περίοδο αλλά κατά τους ενδιάμεσους τουριστικούς μήνες (άνοιξη και φθινόπωρο) ακόμη και κατά το χειμώνα. Να ενισχύει δηλαδή την ανάπτυξη του λεγάμενου εκτός εποχής τουρισμού. Υπό αυτή την άποψη και εφόσον η ισοκατανομή της τουριστικής δραστηριότητας σε όλους τους μήνες του χρόνου είναι στην πράξη αδύνατη, ο τουρισμός όλων των εποχών συμπίπτει με τον εκτός εττοχής τουρισμό. Ο εκτός εποχής τουρισμός δεν επιδιώκει την εφαρμογή του θεωρητικού δόγματος του τουρισμού όλων των εποχών περί χρονικής και τοπικής ισοκατανομής της τουριστικής δραστηριότητας, αλλά περιορίζεται στην αύξηση αυτής της δραστηριότητας κατά τη διάρκεια της ενδιάμεσης και της νεκρής τουριστικής περιόδου. Τα μέτρα που προτείνει ο εκτός εποχής τουρισμός είναι στην ουσία μέτρα τα οποία λαμβάνονται για την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου καθώς και για την καταπολέμηση της τουριστικής εποχικότητας. Σε γενικές γραμμές τα μέτρα αυτά είναι : η διαφοροποίηση και ο εμπλουτισμός του τουριστικού προϊόντος, η προώθησή και προβολή του, η ανάπτυξη και ενίσχυση υποδομών. (13) Σημαντικότερο και πρωταρχικής σημασίας είναι η διαφοροποίηση και ο εμπλουτισμός του τουριστικού προϊόντος, ο οποίος επιτυγχάνεται με την ανάπτυξη θεματικών και εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Εκτενέστερη ανάλυση των υπόλοιπων μέτρων αντιμετώπισης της μικρής τουριστικής περιόδου θα παρατεθεί σε αντίστοιχο κεφάλαιο. Ακολούθως θα γνωρίσουμε ποιες είναι οι βασικότερες εναλλακτικές μορφές που μπορούν να αναπτυχθούν στη χώρα μας και να εμπλουτίσουν το μοναδικό τουριστικό προϊόν που διαθέτει. (13) Μανώλης Κων. Σφακιανάκης, Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού, ο2000 ΕΛΛΗΝ, σελ

29 2.6. Η ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Τα τελευταία χρόνια η Ευρωτταϊκή Ένωση στην προσπάθεια της να περιορίσει το φαινόμενο της τουριστικής εποχικότητας μεταξύ των άλλων μέτρων που παίρνει είναι και η ανάπτυξη του Τουρισμού όλων των Εποχών. Οι σχετικές ενέργειές της αφορούν κυρίως την ενθάρρυνση, υποστήριξη και την ενιαία εφαρμογή των μέτρων που λαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο. Η εναρμόνιση αυτών των μέτρων για όλες τις χώρες μέλη είναι δύσκολη, λόγω των διαφορετικών εθνικών πολιτικών, αλλά ήδη έχει εξαγγείλει σχετικά μέτρα. Σαν εποπτεύουσα τουριστική αρχή έχει ήδη εκδώσει πολλές οδηγίες που καθορίζουν τις κατευθύνσεις για την τουριστική ανάτπυξη του εκτός εποχής τουρισμού, οι οποίες θα είναι και υποχρεωτικές για όλες τις χώρες μέλη, μετά την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς. (14) (14) Μανώλης Κων. Σφακιανάκης, Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού, ο2000 ΕΛΛΗΝ σελ

30 3. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ Η' ΕΙΔΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Η ανάπτυξη του εναλλακτικού τουρισμού αποκτά σήμερα μια διαφσρετική διάσταση, λόγω της κρίσης που περνά την τελευταία δεκαετία η βιομηχανία του μαζικού τουρισμού σε ολόκληρο τον κόσμο αλλά κυρίως στην Ευρώπη, και η οποία δεν άφησε φυσικά ανεπηρέαστη και την ελληνική αγορά τουρισμού. Οι ειδικές μορφές τουρισμού συνδυάζουν μια σειρά πλεονεκτημάτων: την διαμόρφωση ενός ποιοτικού και ανταγωνιστικού τουριστικού προϊόντος, την προσέλκυση νέων ομάδων επισκεπτών στη χώρα μας, την εξισορρόπηση της έντονης ανάπτυξης του μαζικού τουρισμού, την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, την προστασίας του περιβάλλοντος και της περιφερειακής ανάπτυξης, ειδικά των μειονεκτικών περιοχών. Η Ελλάδα, μια χώρα με εξαιρετικά πολύμορφο φυσικό περιβάλλον και με σημαντική ιστορική και πολιτιστική παράδοση, παρουσιάζει τεράστια πλεονεκτήματα όσον αφορά την αξιοποίηση αυτών των μορφών τουρισμού, που συνοπτικά μπορούμε να ορίσουμε ως εναλλακτικό τουρισμό, με την έννοια της διαφοροποίησης από την μορφή του μαζικού τουρισμού. (1) Ο εναλλακτικός τουρισμός βασίζεται συνήθως σε μικρές μονάδες διαμονής που αποτελούν τμήμα της τοπικής κοινότητας και αντικατοπτρίζουν τις αξίες και τον τρόπο ζωής του τόπου. Αναζητά και προστατεύει την τοπική κουλτούρα και φέρνει κοντά του την τοπική κοινότητα με τρόπο τέτοιον που όλοι βγαίνουν ωφελημένοι. Είναι ένα είδος τουρισμού που υποστηρίζει τις τοπικές ανάγκες και προσδοκίες. Ο εναλλακτικός τουρισμός προωθεί την τοπική μαγειρική, τη χρήση τοπικών υλικών και χειροτεχνίας, και την ανάτπυξη ενός μεγάλου εύρους άλλων τουριστικών υπηρεσιών, π.χ. τοπικές λαϊκές παραστάσεις, τρέκινγκ, εκθέσεις χειρστεχνίας, πολιτιστικές εκδηλώσεις. (1) greece.gr/all about alternative Greece

31 3.2. Ο ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Μερικά από τα πιο όμορφα αξιοθέατα της Ελλάδας βρίσκονται στην ηπειρωτική χώρα. Το φυσικό περιβάλλον και τα τοπία σε πολλές περιοχές προσφέρουν ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων, όπως ο αγροτουρισμός, που ξεκίνησε με στόχο την καλυτέρευση της ζωής των αγροτών, ιδίως στις ορεινές περιοχές. Ο αγροτουρισμός είναι μια από τις πιο φιλικές προς το φυσικό περιβάλλον εναλλακτικές μορφές. Την τελευταία δεκαετία, παρατηρείται διεθνώς μια στροφή προς τις ειδικές μορφές τουρισμού, όπου ο επισκέπτης συμμετέχει σε διάφορες δραστηριότητες που η ζωή του στην πόλη του τις στερεί. Ανταποκρινόμενος σ' αυτή τη νέα τάση, ο αγροτουρισμός προσφέρει στον επισκέπτη μια μοναδική δυνατότητα να μετάσχει στην αγροτική δραστηριότητα και να ζήσει στην κοινότητα του χωριού. Με τα αγροτουριστικά προγράμματα, ο κουρασμένος κάτοικος της πόλης καλύπτει την ανάγκη του για μια πιο στενή επαφή με την φύση και δραστηριότητες από καιρό ξεχασμένες ή πρωτόγνωρες όπως η παρασκευή ψωμιού ή παραδοσιακού γλυκού, η βόλτα με άλογα, ο περίπατος στο δάσος, η καλλιέργεια της γης, "ο δρόμος του κρασιού", η ζωή στη φύση με γαλήνιους ρυθμούς. (4) Η τουριστική πελατεία του, ένα πολύ μικρό κομμάτι της συνολικής τουριστικής πελατείας, αποτελείται από ευαισθητοποιημένους για τα προβλήματα του φυσικού περιβάλλοντος τουρίστες, υψηλού συνήθως οικονομικού και μορφωτικού επιπέδου και από τουρίστες που επιζητούν ήσυχες και ήρεμες διακοπές μέσα στη φύση. Είναι οι τουρίστες που προτιμούν τα φυσικά, υγιεινά, και ανθεκτικά αγροτοτουριστικά προϊόντα και που αποφεύγουν τον μαζικό, βιομηχανοποιημένο τουρισμό, το τουριστικό μπούγιο και τον συνωστισμό στα τουριστικά θέρετρα. (5) (4) greece.gr/agroturism.htm (5) Μανώλης Κων. Σφακιανάκης, Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού, C2000 ΕΛΛΗΝ, σελ.67

32 Οι Έλληνες σταδιακά ασχολούνται όλο και περισσότερο με τον αγροτουρισμό. Ο αριθμός των παραδοσιακών καταλυμάτων ολοένα αυξάνεται και η χώρα εξελίσσεται με ταχύτητα σε κορυφαίο προορισμό αγροτουρισμού. Αρκετά χωριά σε όλη τη χώρα διαθέτουν πανδοχεία με παραδοσιακή αρχιτεκτονική, και απλά αλλά άνετα δωμάτια. Μερικά από αυτά τα καταλύματα έχουν υιοθετήσει μια «ολιστική στάση» με οργανικούς κήπους και παραδοσιακές ταβέρνες που σερβίρουν γευστικές απολαύσεις με αγνά υλικά. Ο αγροτουρισμός δημιουργεί ένα κανάλι επικοινωνίας απομονωμένων περιοχών με μεγάλα πληθυσμιακά κέντρα μέσω του οποίου αναπτύσσονται οι τοπικές κοινωνίες, συνεχίζεται η παραγωγή παραδοσιακών προϊόντων, αναβιώνουν έθιμα, διατηρούνται τέχνες που πιθανόν σε διαφορετική περίπτωση να είχαν εκλείψει. Μ' αυτήν την έννοια ο αγροτουρισμός συμβάλλει καθοριστικά στον εμπλουτισμό του ελληνικού τουριστικού προϊόντος, απολύτως απαραίτητο για την επιβίωση και την ανάπτυξη του ελληνικού τουρισμού στα χρόνια που έρχονται. (6) (6) greece.gr/agrotuhsm.htm / αγροτουριστική α.ε.

33 ο Αγροτουρισμός αναπτύσσεται μέσα στο ευαίσθητο φυσικό περιβάλλον και κάθε υπερβολή ή κακή διαχείριση του ενδέχεται να τον απαξιώσει. ΓΓ αυτό πρέπει πάντα να χειρίζεται από τους αγρότες, να έχει βάση το αγροτικό σπίτι και να μην διαταράσσει τη σχέση μεταξύ των αγροτικών και τουριστικών δραστηριοτήτων, σχέση στην οποία οι αγροτικές δραστηριότητες υπερτερούν ενώ οι τουριστικές είναι δευτερεύουσες και υπάρχουν μόνο για να βοηθούν εισοδηματικά τους αγρότες. Κάθε αγροτουριστική ανάπτυξη πρέπει να είναι ελεγχόμενη και αειφορική και πολλές φορές είναι επιθυμητή η καθοδηγητική κεντρική της διαχείριση από αρμόδιους Δημόσιους φορείς και η ενίσχυση των τοπικών παραγόντων. Σε αυτό αποβλέπει και η σύνδεση του αγροτουρισμού με την αγροτοβιοτεχνία και τους αγροτοσυνεταιρισμούς, την οποία χρηματοδοτεί η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Πολιτεία. Η στροφή προς τη φύση που εκδηλώνεται από τους κατοίκους των αστικών κέντρων σαν αντίδραση προς τις ψυχοσωματικές επιβαρύνσεις που δέχονται από το αστικό περιβάλλον, συντελεί στην ανάπτυξη του αγροτουρισμού, όπως και πολλών άλλων υπαίθριων εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Πρέπει όμως να διευκρινιστεί ότι ο αγροτουρισμός εξυπηρετεί μεν τους αστούς που τον διαλέγουν ανάμεσα στις άλλες μορφές τουρισμού, αλλά πρωτίστως πρέπει να εξυπηρετεί τους αγρότες. Πρέπει να είναι εργαλείο των αγροτών στην προσπάθειά τους να βελτιώσουν το βιοτικό τους επίπεδο. Κάθε μορφή βιομηχανοποίησης του αγροτουρισμού και κάθε άκρατη εμπορευματοποίηση των αγροτοτουριστικών προϊόντων σημαίνει εκτροπή από την ιδέα και το σκοπό του αγροτουρισμού και οδηγεί στην καταστροφή του. (7) (7) Μανώλης Κων. Σφακιανάκης, Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού, ο2000 ΕΛΛΗΝ, σελ.67

34 3.3. Ο ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ο οικοτουρισμός είναι γνωστός και με άλλα ονόματα, όπως οικολογικός τουρισμός, περιβαλλοντικός τουρισμός και φυσιολατρικός τουρισμός και με διαφόρους επιθετικούς προσδιορισμούς όπως ήπιος, μαλακός, πράσινος κ.λπ., που αποδίδονται και σε άλλες μορφές τουρισμού. Ανήκει στις αντιμαζικές μορφές τουρισμού. Ένας από τους αντιπροσωπευτικότερους ορισμούς είναι ο παρακάτω: Οικοτουρισμός είναι μια αειφορική μορφή τουρισμού υπαίθρου που εστιάζεται πρωτίστως στην απόκτηση εμπειριών και γνώσεων για τη φύση και ο οποίος διαχωρίζεται με τρόπο ώστε να είναι ήπιος (χαμηλού αντίκτυπου), μη καταναλωτικός και τοπικά προσανατολισμένος. Αναπτύσσεται στο φυσικό περιβάλλον και ιδιαίτερα σε περιοχές που χαρακτηρίζονται ως υψηλής οικολογικής αξίας, προστατευόμενες ή μη. Σύμφωνα με τον παραπάνω ορισμό του οικοτουρισμού το κυριότερο χαρακτηριστικό του είναι ο τουριστικός προορισμός, που είναι πάντοτε η φύση με όλα τα οικοσυστήματα, τους φυσικούς πόρους και την άγρια ζωή που διαθέτει. Και πρέπει να τονιστεί ότι αυτό το περιβάλλον είναι το ανεπεξέργαστο, το αυθεντικό, το αμόλυντο και το ανόθευτο περιβάλλον, στην πρωτογενή "φυσική" του μορφή. Κύριος σκοπός του Οικοτουρισμού είναι να διαφυλαχθεί αυτό το περιβάλλον όπως και τα μικροπεριβάλλοντα που βρίσκονται μέσα σε αυτό (κοινωνικό.

35 πολιτιστικό, οικονομικό). Και η διαφύλαξη του περιβάλλοντος επιτυγχάνεται πρώτα με τη διατηρησιμότητά του και τη συντήρησή του. Διατηρησιμότητα ενός περιβάλλοντος σημαίνει τη διατήρησή του σε τέτοια κατάσταση ώστε να μπορεί να χρησιμοποιείται από τις παρούσες και τις μελλοντικές γενεές με τον ίδιο τρόπο. Να διατηρείται δηλαδή αειφορικό. Συντήρηση ενός περιβάλλοντος σημαίνει να συντηρείται μετά από χρήση για να είναι έτοιμο να επαναχρησιμοποιηθεί. Εξ ορισμού ο οικοτουρισμός είναι αειφορικός. Δεν απαιτεί ιδιαίτερες ή πρόσθετες εγκαταστάσεις, χρησιμοποιεί την υπάρχουσα υποδομή, δεν διαταράσσει την τοπική ισορροπία και την αρμονία του τοπίου και δεν χρησιμοποιεί καταχρηστικά τους φυσικούς πόρους. (8) Από τα άγρια βουνά της Ηπείρου μέχρι τα επιβλητικά σπήλαια της Κρήτης, η Ελλάδα παρουσιάζει ένα ευρύ φάσμα φυσικής ομορφιάς και ασυνήθιστης ζωικής παρουσίας στους φυσιολάτρες τουρίστες, καθιστώντας την ιδανικό προορισμό οικοτουρισμού. Με το τοπίο της κεντρικής χώρας να εναλλάσσεται μέσα από ψηλά βουνά, κοιλάδες, λίμνες, ανοιχτά δέλτα ποταμών και λιμνοθάλασσες, με την ποικιλία της σε χλωρίδα και πανίδα και με περισσότερα από νησιά, η Ελλάδα είναι ένας παράδεισος για παρατηρητές πουλιών. (8) Μανώλης Κων. Σφακιανάκης, Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού,ο2000 ΕΛΛΗΝ,σελ

36 Στην επίττεδη και ημιορεινή περιοχή σημαντικές υδροβιόσφαιρες χαίρουν μεγάλης διεθνούς σημασίας και αναγνώρισης. Σημείο αναφοράς για χιλιάδες ενδημικά και αποδημητικά είδη πουλιών και αμφιβίων, ενδημικούς πληθυσμούς μαλάκιων και ψαριών, βοοειδή, ερπετά και μια μεγάλη ποικιλία εντόμων, οι υδροβιόσφαιρες είναι κομμάτια ενός πιο πολύπλοκου μωσαϊκού που περιλαμβάνει υδροβιότοπους, ξερά λιβάδια, θαμνώδεις εκτάσεις, χαμηλά δάση και αγροτικές εκτάσεις. (9) Ο οικοτουρισμός είναι μια μορφή τουρισμού που έχει μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης στη χώρα μας καθώς όλο και μεγαλύτερη μερίδα των ξένων τουριστών που έρχονται εδώ αναζητά ήσυχα μέρη κοντά στην φύση, όπου διατηρούνται ακόμη στοιχεία του παραδοσιακού τρόπου ζωής. (9) greece.gr/oikoturism.htm

37 Οι οικοτουρίστες είναι άνθρωποι που αγαπούν τη φύση, θέλουν να τη μάθουν, να γνωρίσουν τους νόμους της, καθώς επίσης και να αποκτήσουν εμπειρίες από την προσωρινή συμβίωσή τους με αυτήν. Να αναπτύξουν διάφορες δραστηριότητες όπως πεζοπορίες, αναρριχήσεις, υποβρύχιες παρατηρήσεις, κανό, καγιάκ και ορειβατικό σκι. Βασική προϋπόθεση του οικοτουρισμού είναι ότι πρέπει να έχει τοπικό προσανατολισμό. Να διαχειρίζεται από τον ντόπιο πληθυσμό. Να αναπτύσσεται σε τοπική κλίμακα. Να βασίζεται στην τοπική υποδομή. Τα κέρδη του να περνούν στον ντόπιο πληθυσμό για να αυξήσουν το χαμηλό πράγματι εισόδημά του και εμμέσως να χρησιμοποιούνται για την συντήρηση της τοπικής κοινωνίας και του τοπικού περιβάλλοντος. Συνεπώς η φύση και η παράδοσή μας μπορούν, αν προστατευθούν σωστά, να αποτελέσουν βασικά στοιχεία ανάπτυξης και προόδου. (ΐθ) (10) Μανώλης Κων. Σφακιανάκης, Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού,c2000 ΕΛΛΗΝ,σελ.181