ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΚΟΣΜΗΤΟΛΟΓΙΑ ΜΑΣΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΟΥ

Transcript

1 ΜΑΣΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΟΥ Οι μάσκες προσώπου, γνωστές από την αρχαιότητα, είναι μια κατηγορία καλλυντικών που κατά τη σύντομη επαφή τους με το δέρμα δημιουργούν μια αίσθηση αναζωογόνησης στο πρόσωπο και ανάλογα με το σκοπό για τον οποίο έχουν παρασκευαστεί, καθαρίζουν το δέρμα, μειώνουν τις ρυτίδες και γενικά δίνουν μια αίσθηση φρεσκάδας. ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΜΙΑΣ ΜΑΣΚΑΣ 1. Να είναι ομογενής και μαλακή χωρίς μεγάλα σωματίδια που μπορούν να ερεθίσουν το δέρμα. 2. Να έχει ευχάριστη οσμή. 3. Να απλώνεται εύκολα και να στεγνώνει γρήγορα. 4. Να απομακρύνεται εύκολα είτε με τράβηγμα είτε με ξέπλυμα. 5. Να δίνει με την εφαρμογή της ένα αίσθημα σύσφιξης. 6. Να μην προκαλεί ερεθισμό ή ευαισθητοποίηση στο δέρμα. 7. Να αφαιρεί τη λιπαρότητα και να καθαρίζει καλά το δέρμα. Οι μάσκες κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες ανοιχτές (διαπερατές) και κλειστές (αδιαπέραστες) (βλ. Πίνακα): Ανοιχτές μάσκες (αργιλώδεις, κρεμομάσκες) Μειώνουν τις λειτουργίες Χαλαρώνουν, ηρεμούν Κάνουν το δέρμα ωχρό Απορροφούν υγρά από το δέρμα Αφαιρούν διογκώσεις Σφίγγουν τους πόρους Κρυώνουν το δέρμα Συστέλλουν τα αγγεία Μειώνουν την κυκλοφορία Κλειστές μάσκες (θερμομάσκες, ελαστικές, κηρώδεις) Εντείνουν τις λειτουργίες Διεγείρουν Κάνουν το δέρμα ροδαλό Συσσωρεύουν υγρά στο δέρμα Διογκώνουν το δέρμα Διευρύνουν τους πόρους Θερμαίνουν το δέρμα Διευρύνουν τα αγγεία Αυξάνουν την κυκλοφορία Οι ανοιχτές μάσκες επιτρέπουν στην επιδερμίδα να αναπνέει ελεύθερα και να διατηρεί τη θερμοκρασία σταθερή, γιατί αφήνουν την υγρασία, τα αέρια σώματα (Ο 2 CO 2 ) και τη θερμότητα να τις διαπερνά. Είναι μάσκες που δε σκληραίνουν πολύ, είναι απορροφητικές, καθαριστικές, κρυώνουν το δέρμα, σφίγγουν τους πόρους, συστέλλουν τα αγγεία, αφαιρούν διογκώσεις και μειώνουν την κυκλοφορία του αίματος. 68

2 Οι κλειστές μάσκες σχηματίζουν ένα μονωτικό φράγμα επάνω στην επιδερμίδα και εμποδίζουν την ανταλλαγή ουσιών και θερμότητας. Προκαλούν συσσώρευση υγρασίας και θερμότητας, διαστολή αγγείων, διεύρυνση των πόρων, διόγκωση του δέρματος, που έχει ως αποτέλεσμα τη λείανση των λεπτών ρυτίδων και την αύξηση της κυκλοφορίας του αίματος. Οι περισσότερες διαφορές στη δράση των μασκών οφείλονται στη διαφορά της θερμοκρασίας που προκαλούν στην επιδερμίδα με συνέπεια τη χαλάρωση των λειτουργιών, το κλείσιμο των πόρων και την εμφάνιση ωχρής όψης (ανοιχτή μάσκα) ή τη διέγερση των λειτουργιών, το άνοιγμα των πόρων και την εμφάνιση ροδαλής όψης (κλειστή μάσκα). Οι διαφορές των δύο τύπων μάσκας δείχνουν ότι δεν υπάρχει μια ιδανική μάσκα για όλους τους τύπους δέρματος και η επιλογή πρέπει να γίνεται με βάση τον τύπο δέρματος και τα αποτελέσματα που θέλουμε να επιτύχουμε. Η κακή επιλογή μάσκας έχει δυστυχώς πιο ολέθρια αποτελέσματα απ' ό,τι η κακή επιλογή μιας κρέμας πρόσωπου. Για παράδειγμα, σε λεπτά, τρυφερά και ευαίσθητα δέρματα με τάση για ευρυαγγείες και κοκκινίλες η χρησιμοποίηση μιας κλειστής και σκληρής μάσκας είναι τελείως ακατάλληλη αφού μπορεί να εντείνει το πρόβλημα των ρυτίδων και της ξηρότητας. Ο πιο κατάλληλος τρόπος ταξινόμησης για τη μελέτη των μασκών είναι αυτός που γίνεται με βάση τη φυσική τους εμφάνιση. Έτσι οι μάσκες ταξινομούνται σε τέσσερις βασικές κατηγορίες: Μάσκες κεριών Αργιλώδεις Υδροκολλοειδείς Γαλακτωματοποιημένες μάσκες ΜΑΣΚΕΣ ΚΕΡΙΩΝ Πρόκειται για αδιαπέραστες μάσκες που δημιουργούν ένα μονωτικό φράγμα το οποίο κλείνει το δέρμα, δηλαδή εμποδίζει την αναπνοή του δέρματος και τη διαφυγή θερμότητας στο περιβάλλον. Οι μάσκες κεριών αποτελούνται από κερί παραφίνης με κατάλληλο σημείο τήξεως ή μίγμα κεριών με βαζελίνη, παραφινέλαιο, κετυλική και στεαρική αλκοόλη. Τα προϊόντα αυτά είναι στερεά στη συνήθη θερμοκρασία και τήκονται στους C. Στη συνέχεια, η ζεστή μάζα απλώνεται με ένα πινέλο σε λεπτό στρώμα πάνω στο πρόσωπο και αφήνεται μέχρι να στερεοποιηθεί. Με την πήξη προκαλείται ένα αίσθημα σύσφιξης αλλά και έντονη εφίδρωση, με αποτέλεσμα τον βαθύ καθαρισμό του δέρματος και την ενυδάτωση της κερατίνης στοιβάδας. Η προσθήκη μικρής ποσότητας από ελαστικό κόμμι βοηθάει στην εύκολη απομάκρυνσή τους από το πρόσωπο. Οι μάσκες κεριών είναι κατάλληλες για όλους τους τύπους των δερμάτων (σύσφιξη, μείωση ρυτίδων, αναζωογόνηση), εκτός από τα ευαίσθητα δέρματα καθώς και τα δέρματα με ευρυαγγείες. Είναι δε αδιαπέραστες από αέρα και ιδρώτα. 69

3 Ο χρόνος παραμονής τους στο δέρμα κυμαίνεται από μισή ως μιάμιση ώρα, το δε πάχος της μάσκας φθάνει μέχρι 6 mm = 1/4 της ίντσας. ΑΡΓΙΛΩΔΕΙΣ ΜΑΣΚΕΣ Πρόκειται για διαπερατές μάσκες που αποτελούνται από αργιλώδη υλικά όπως η άργιλος, που είναι ισχυρό απορροφητικό και αποτελείται από ένυδρα οξείδια αργιλίου, πυριτίου και σιδήρου. Άλλα αργιλώδη υλικά είναι ο μπεντονίτης (μεσαίας δυναμικότητας απορροφητικό, πυριτικό αργίλιο με οξείδιο σιδήρου, μαγνησίου κ.λπ.) και ο κολλοειδής καολίνης (ήπιας δυναμικότητας απορροφητικό, ένυδρο πυριτικό αργίλιο). Ο μπεντονίτης έχει τη μισή απορροφητικότητα του αργίλου και ο καολίνης έχει τη μισή απορροφητικότητα του μπεντονίτη. Τα υλικά αυτά έχουν ισχυρές προσροφητικές ιδιότητες και για το λόγο αυτό καθαρίζουν σε βάθος. Ο χρόνος παραμονής τους στο δέρμα κυμαίνεται από 5 έως 20 λεπτά. Όσο περισσότερο παραμένουν στο δέρμα, ξηραίνονται και απορροφούν περισσότερο. Η χρήση τους επαναλαμβάνεται κάθε 20 με 25 ημέρες για ξηρά δέρματα, ενώ για λιπαρά μία με δύο φορές την εβδομάδα. Γενικά, ο χρόνος επανάληψης είναι τόσο μεγαλύτερος, όσο πιο ξηρό είναι το δέρμα. Διάφορα συστατικά που προστίθενται δίνουν και άλλες ιδιότητες στις μάσκες: 1. Αλκοόλη: βοηθάει να ξηρανθεί γρήγορα η μάσκα και να τεντώσει, δίνει δε στο προϊόν αντισηπτικές και στυπτικές ιδιότητες. 2. Διυγραντικές ουσίες και φυτικά έλαια: βοηθούν να έχει ελαστικότητα και συνοχή η μάσκα. 3. Χρωστικές ουσίες: για να γίνουν οι μάσκες πιο αδιαφανείς. 4. Συντηρητικά: οι πρώτες ύλες είναι πιθανόν να έχουν μικροοργανισμούς. 5. Ρυθμιστές pη. Οι μάσκες απλώνονται στο πρόσωπο, αφήνονται μέχρι να ξηραθούν και στη συνέχεια απομακρύνονται από το πρόσωπο με πλύσιμο με νερό. Οι αργιλώδεις μάσκες έχουν αυξημένες καθαριστικές ιδιότητες. Επίσης, απομακρύνουν τα νεκρά κύτταρα και απευθύνονται σε δέρματα λιπαρά και μικτά. Όσο μικρότεροι είναι οι κόκκοι του υλικού, τόσο μεγαλύτερη είναι η απορροφητική του δύναμη. ΥΔΡΟΚΟΛΛΟΕΙΔΕΙΣ ΜΑΣΚΕΣ Οι υδροκολλοειδείς μάσκες είναι υγρά κολλοειδή συστήματα μεγάλου ιξώδους τα οποία με την εφαρμογή τους χάνουν νερό και σχηματίζουν ελαστικό στρώμα ή στερεές γέλες, οι οποίες τήκονται πριν εφαρμοστούν στο πρόσωπο. Είναι διαπερατές μάσκες (μεταξύ των πολύ διαπερατών και των αδιαπέρατων), που δίνουν αίσθημα σύσφιξης στο δέρμα. Οι μάσκες αυτές απλώνονται εύκολα στο δέρμα και ξηραίνονται πιο γρήγορα. 70

4 Ενυδατώνουν την κερατίνη στοιβάδα, προκαλούν μικρή αύξηση της θερμοκρασίας του δέρματος και απομακρύνουν τα νεκρά κερατινοποιημένα κύτταρα. Χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο στα ξηρά δέρματα, έχουν μικρή στυπτική και καθοριστική ικανότητα, ενώ δεν χρησιμοποιούνται στα λιπαρά δέρματα. Τα υδροκολλοειδή αποτελούνται από: 1. Φυσικά κολλοειδή όπως κόμμι, ζελατίνη, πηκτίνη, καζεΐνη, μεθυλοκυτταρίνη. Τα συστατικά αυτά δίνουν παχύ στρώμα ελαφρά προσκολλημένο πάνω στο δέρμα και η συρρίκνωση τους μετά την εφαρμογή είναι μικρή. 2. Συνθετικά κολλοειδή: αποτελούνται από πολυμερή όπως η πολυβινυλοπυρρολιδόνη (P.V.P.), παρέχουν λεπτό στρώμα, συνεχές, ελαστικό και ισχυρά προσκολλημένο πάνω στο δέρμα. 3. Βοηθητικά συστατικά όπως καολίνης ή μπεντονίτης, που αυξάνει την καθαριστική ικανότητα των μασκών, γλυκερίνη ή σορβιτόλη, που ρυθμίζουν την ελαστικότητα του στρώματος, ή αλκοόλη που διευκολύνει το πήξιμο της μάσκας. ΓΑΛΑΚΤΩΜΑΤΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΜΑΣΚΕΣ Είναι γαλακτώματα του τύπου O/W που περιέχουν μαλακτικές ουσίες, γαλακτωματοποιητές, υδατοδιαλυτές ουσίες, αργιλώδεις ουσίες, μπεντονίτη (ένυδρο κολλοειδές πυριτικό αργίλιο), ζελατίνη, καολίνη κ.λπ. Έχουν ήπια επιφανειοδραστική δράση, καλές καθαριστικές ιδιότητες και προσαρμόζονται εύκολα στους διάφορους τύπους δέρματος, ενώ απομακρύνονται εύκολα με νερό. Σε αυτήν την κατηγορία υπάγονται και οι μάσκες αφρού, που περιέχουν επί πλέον προωθητικές και αφριστικές ουσίες. Αφήνονται στο πρόσωπο 5 10 λεπτά και απομακρύνονται και αυτές με νερό. ΔΡΑΣΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΣΤΙΘΕΝΤΑΙ ΣΤΙΣ ΜΑΣΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΟΥ 1. Ένζυμα φυτικής προέλευσης, που έχουν τη δυνατότητα να αυξήσουν την καθαριστική ικανότητα της μάσκας. 2. Λευκαντικά όπως υπεροξείδιο του ψευδαργύρου, που αποχρωματίζουν το δέρμα. 3. Φυτικά βάμματα ή εκχυλίσματα, που δίνουν στις μάσκες τις ιδιότητες του φυτού από το οποίο προέρχονται. Το βάμμα είναι διάλυμα που προέρχεται από τη διάλυση στερεού υλικού σε ψυχρό διαλυτικό μέσο, κυρίως αλκοόλη. Το βάμμα είναι περισσότερο διαλυτό από τα υγρά εκχυλίσματα και περισσότερο πτητικό από την αλκοόλη. 4. Βιταμίνες: Χρησιμοποιούνται οι υδατοδιαλυτές του συμπλέγματος Β για λιπαρά δέρματα, λιποδιαλυτές βιταμίνες όπως η Ε για όλους τους τύπους δέρματος ή η F για ξηρά δέρματα. Οι βιταμίνες βοηθούν στη θρέψη του δέρματος. 5. Κερατολυτικές ουσίες, όπως το θείο και το βενζοϋλο υπεροξείδιο, βοηθούν στον έλεγχο της ακμής και στον περιορισμό του σμήγματος. 71

5 6. Αντισηπτικές και συντηρητικές ουσίες, για να προλάβουν την ανάπτυξη βακτηρίων και μυκήτων. 7. Στυπτικές ουσίες, για να μικρύνουν τους πόρους του λιπαρού δέρματος και να συσφίξουν το δέρμα. ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΚΡΑΓIΟΝ ΚΡΑΓIΟΝ Ένα καλό κραγιόν πρέπει να έχει τις παρακάτω ιδιότητες: Να σχηματίζει ένα ομοιόμορφο λεπτό στρώμα, ελαφρά λιπαρό, χωρίς να γυαλίζει πολύ. Το χρώμα θα πρέπει να είναι αρκετά μόνιμο, να μην απομακρύνεται εύκολα και να είναι αδιάβροχο. Να αφαιρείται με ευχέρεια. Να έχει λεία και ομοιογενή επιφάνεια και χρώμα. Να είναι εύγεστο και εύχρηστο και να έχει καλή προσκολλητικότητα. Να βάφει και συγχρόνως να προστατεύει τα χείλη. Να είναι σφικτό ώστε να μη σπάει κατά τη χρήση του. Να μην επηρεάζεται από τις συνήθεις μεταβολές της θερμοκρασίας, να μην ιδρώνει (ως εφίδρωση χαρακτηρίζεται η εμφάνιση σταγονιδίων ελαίων στην επιφάνεια του κραγιόν). Να διατηρείται για εύλογο χρονικό διάστημα χωρίς να ταγγίζει. Να μην ερεθίζει και να μην είναι τοξικό. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΜΑΖΑΣ ΤΟΥ ΚΡΑΓΙΟΝ Η μάζα του κραγιόν αποτελείται από: 1. Λιπαρές ουσίες συμβατές με τους οργανικούς διαλύτες. Ο κηρός των μελισσών διευκολύνει την έξοδο της μάζας του κραγιόν από τους τύπους κατά την παρασκευή τους επειδή συστέλλεται κατά την ψύξη. Η περιεκτικότητα των κραγιόν σε κηρό κυμαίνεται από 8 έως 20%, ενώ μεγαλύτερη περιεκτικότητα κάνει το κραγιόν εύθραυστο. 2. Χρωστικές ουσίες και τους διαλύτες τους. 3. Συντηρητικά και βελτιωτικέ; ουσίες. Η παρασκευή του κραγιόν γίνεται σε διάφορα στάδια: 1. Προετοιμασία και ομογενοποίηση των χρωστικών ουσιών. 2. Προετοιμασία και τήξη της λιπαρής μάζας της βάσης στους 70 C. 72

6 3. Συνένωση των χρωστικών με την τηγμένη βάση. 4. Ομογενοποίηση. 5. Προσθήκη αρώματος. 6. Έκχυση σε καλούπια σε θερμοκρασία C. Σε περλέ κραγιόν χρησιμοποιούνται θρύμματα μαρμαρυγία επικαλυμμένα με ΤiΟ 2. Ένα κραγιόν γενικά αποτελείται από: 1. Εωσίνες (βρωμο οξέα της φλουορεσκίνης) περίπου 2%. Οι εωσίνες είναι διαλυτές, χρωστικές, εισδύουν στις επιφανειακές στοιβάδες του δέρματος των χειλιών και χρωματίζουν το δέρμα για να παραμείνει ο χρωματισμό; στα χείλι α για τον μεγαλύτερο επιθυμητό χρόνο. 2. Διαλύτες εωσινών (ελαϊκή αλκοόλη, κικέλαιο, καστορέλαιο) 29%. 3. Βάση αποτελούμενη από λίπη, κεριά, έλαια 60%: κηρός μελισσών, κηρός καρναούμπας (δίνει λαμπρότητα και αυξάνει την προσκολλητική ικανότητα του κραγιόν), λανολίνη (αυξάνει τη μαλακότητα και την απαλότητα του κραγιόν, όχι περισσότερο από 5 ως 10% λόγω οσμής), έλαια σιλικόνης (εμποδίζουν τον αφρισμό και τον εγκλεισμό αέρα στη μάζα του κραγιόν) 60%. 4. Ανόργανες αδιάλυτες χρωστικές και λάκες χρωμάτων 8%. Παραμένουν σε αιώρηση στη μάζα του κραγιόν. Οι ανόργανες χρωστικές καλύπτουν τα χείλη με μια στοιβάδα χρώματος, η οποία εξαφανίζει τις ανωμαλίες του δέρματος και δίνει στα χείλη απαλή εμφάνιση. 5. Αρωματικό έλαιο 1 %. 6. Συντηρητικά 7. Αντιοξειδωτικό. 8. Στερεωτικά. 9. Φίλτρα. ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΜΑΖΑΣ ΤΟΥ ΚΡΑΓΙΟΝ ΣΕ ΡΑΒΔΙΑ Το ραβδίο είναι καλλυντικοτεχνική μορφή με κύρια εφαρμογή στα κραγιόν. Τα ραβδία περιέχονται σε συσκευασία από πλαστικό ή μέταλλο με βοήθημα που εξασφαλίζει την περιστροφή. Ο πιο απλός τρόπος παραγωγής του είναι η έκχυση της θερμής μάζας του κραγιόν σε μεταλλικούς τύπους. ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΡΑΒΔΙΩΝ 73

7 Οι ιδιότητες που χρειάζονται να έχουν τα κραγιόν και που αναφέρονται στην εμφάνιση και στη συνοχή του ραβδίου είναι: Η εμφάνιση του ραβδίου πρέπει να είναι ελκυστική δηλαδή να έχει μια απαλή επιφάνεια ομοιόμορφου χρώματος ελεύθερη από σχηματικές ατέλειες και μικρά στερεά σωματίδια. Τα στερεά σωματίδια οφείλονται είτε στη μη ομογενή διασπορά των χρωμάτων είτε σε κρυσταλλικά συσσωματώματα που μερικές φορές σχηματίζουν ορισμένα από τα συστατικά του προϊόντος. Αυτή η εμφάνιση του ραβδίου θα πρέπει να διατηρείται σε όλη τη διάρκεια της αποθήκευσης και της χρήσης του. Δεν πρέπει το ραβδίο να αναπτύσσει άσπρες κηλίδες, να απολεπίζεται, να σκληραίνει, να μαλακώνει, να γίνεται εύθραυστο ή να ιδρώνει, δηλαδή να βγάζει σταγονίδια λαδιού σε όλες τις θερμοκρασίες που Η επιφάνεια του ραβδίου πρέπει να είναι όσο το δυνατό πιο γυαλιστερή. ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΕΣ ΑΤΕΛΕΙΕΣ ΤΩΝ ΡΑΒΔΙΩΝ Στην επιφάνεια των ραβδίων παρατηρούνται: 1. Σταγονίδια ελαίου που οφείλονται στο διαχωρισμό των φάσεων. 2. Δυσμορφίες, όπως κόκκοι που οφείλονται κυρίως στην καταστροφή του κρυσταλλικού πλέγματος του κεριού, από το οποίο αποτελείται το προϊόν. 3. Ρωγμές και σπασίματα που οφείλονται κυρίως στο διαλύτη. Με την πάροδο του χρόνου ο υγρός διαλύτη ς αποχωρίζεται από την κύρια μάζα του ραβδίου δημιουργώντας ρωγμές. ΣΤΙΛBΩΤΙΚΑ ΧΕΙΛΙΩΝ (LIP GLOSS) Εκτός από τα συνηθισμένα κραγιόν που περιέχουν χρωστικές ουσίες χρησιμοποιούνται και κραγιόν χωρίς χρωστικές. Αυτά έχουν σκοπό να δώσουν στιλπνότητα και λάμψη στα χείλη συνήθως πάνω από το κραγιόν. Τα προϊόντα αυτά ονομάζονται lip gloss. ΥΓΡΑ ΚΡΑΓΙΟΝ Τα κραγιόν σε υγρή μορφή παρασκευάζονται όπως και τα άλλα κραγιόν, με τη διαφορά ότι χρησιμοποιούνται στη σύνθεσή τους μικρότερες ποσότητες στερεωτικών. Τα προϊόντα αυτά συνοδεύονται από σφουγγαράκι ή πινελάκι. ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ ΚΡΑΓΙΟΝ Περιέχουν συστατικά που προστατεύουν τα χείλη από τις υπεριώδεις ακτινοβολίες. Παράλληλα, τα προϊόντα αυτά είναι και ενυδατικά. 74

8 Τα αντηλιακά κραγιόν έχουν δείκτες προστασίας SPF και παρασκευάζονται, όπως και τα άλλα, συνήθως σε ραβδία. ΣΤΕΡΕΩΤΙΚΑ ΚΡΑΓΙΟΝ Τα προϊόντα αυτά έχουν πολύ μεγαλύτερη διάρκεια από τα κοινά κραγιόν, γιατί σ' αυτά προστίθενται στερεωτικά σε μεγάλες ποσότητες και κάνουν τα κραγιόν πιο σταθερά και αναλλοίωτα. Τα προϊόντα αυτά περιέχουν λιπαρές ουσίες σε μικρότερες ποσότητες από τα κοινά κραγιόν και γι' αυτό είναι περισσότερο ματ και λιγότερο λιπαρά. Τα κραγιόν αυτά χαρακτηρίζονται ως μακράς διαρκείας (long lasting). ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Παπαϊωάννου Γ.Θ, Κοσμητολογία Αθήνα 2010 Καμμένου Ε, Κοτονιάς Γ, Σκανδάλη Α, Κοσμητολογία Τ.Ε.Ε, Αθήνα Μουλοπούλου Καρακίτσου Κ, Ρηγόπουλος Δ, Στρατηγός Ι.Δ, Καλλυντικά Συστατικά και Εφαρμογές. Αθήνα,