Κόρνγουελ Πατρίτσια (2004) Το Πορτρέτο Ενός ολοφόνου. Ωκεανίδα. Μτφ Γ. Σπανδώνης, σελ Του Ιωσήφ Καµπανάκη

Transcript

1

2 Κόρνγουελ Πατρίτσια (2004) Το Πορτρέτο Ενός ολοφόνου. Ωκεανίδα. Μτφ Γ. Σπανδώνης, σελ Του Ιωσήφ Καµπανάκη ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ Είναι µεγάλο ρίσκο που αναλαµβάνει ένας/µια συγγραφέας να εγκαταλείψει τα µέσα µυθοπλασίας που χρησιµοποιεί στα αστυνοµικά µυθιστορήµατα για να αποδείξει ότι κάποιος είναι ο ένοχος και να αναµετρηθεί µε πραγµατικά δεδοµένα-στοιχεία. Η σηµαντικότερη διαφορά είναι ότι στην πρώτη περίπτωση τα στοιχεία-δεδοµένα τα κατασκευάζει εκείνος-η ενώ στην δεύτερη αυτά υπάρχουν από µόνα τους και από την µια πρέπει να τα ανακαλύψει και από την άλλη να τα αναλύσει µη γνωρίζοντας τη λύση εκ των πρότερων. Οι µέθοδοι δουλειάς για τη λύση του µυστηρίου µπορεί να είναι οι ίδιες αλλά οι ικανότητες που απαιτούνται από τον συγγραφέα-ερευνητή είναι διαφορετικές. Στην δεύτερη περίπτωση απαιτούνται και ικανότητες αστυνοµικής δράσης και έρευνας. Εδώ έγκειται το ρίσκο που παίρνει η συγγραφέας. Το σηµαντικότερο σφάλµα της εντοπίζεται µέσα στις πρώτες σελίδες του βιβλίου. Ξεκινάει την έρευνα όπως στα µυθιστορήµατα. Έχει στο µυαλό της ένα συγκεκριµένο δράστη και εργάζεται για να αποδείξει την ενοχή του, χρησιµοποιώντας επιλεκτικά τα δεδοµένα της, έτσι ώστε να εξυπηρετήσουν τον δικό της σκοπό: «Γνώριζα την ταυτότητα ενός δολοφόνου και δεν µπορούσα πια να κάνω το κορόιδο» (σελ. 25). Η συγγραφέας θέτει ως αποκλειστικό στόχο να αποδείξει την ταύτιση του Σίκερτ µε τον αντεροβγάλτη και τους φόνους. Επιλέγει λοιπόν έναν ύποπτο του οποίου την ενοχή προσπαθεί να αποδείξει. εν την ενδιαφέρουν άλλοι ύποπτοι, αφού τους αποκλείει εκ των προτέρων. Για να πετύχει τον στόχο της πραγµατεύεται µόνο τα στοιχεία που δείχνουν την ενοχή του Σίκερτ. Στοιχεία που µπορεί να τον αποκλείουν από ύποπτο αποσιωπούνται και δεν αναλύονται. Τα στοιχεία που παραθέτει η συγγραφέας για την ενοχή του Σίκερτ δεν είναι εκείνα που µπορούν να µας οδηγήσουν µε σιγουριά στο συµπέρασµα ότι αυτός είναι πράγµατι ο Τζακ ο αντεροβγάλτης. Αποτελούν όµως σηµαντικές ενδείξεις που µπορούν να κατευθύνουν την (αστυνοµική) έρευνα στον συγκεκριµένο στόχο, έτσι ώστε να βρεθούν τα απαραίτητα (αδιάσειστα) αποδεικτικά στοιχεία. Είναι µια σηµαντική αναλυτική εργασία, η οποία καταλήγει σε τελικά συµπεράσµατα για την ενοχή του Σίκερτ µε βάση την επαγωγική λογική. Οποιαδήποτε συµπεράσµατα προέρχονται από επαγωγική λογική στην αστυνοµική αναλυτική έρευνα εµπεριέχουν ένα συγκεκριµένο επίπεδο ρίσκου, αναφορικά µε την ορθότητά τους. Η συγγραφέας µπορούµε να πούµε ότι τολµά να πάρει ρίσκο υψηλού επιπέδου, προκειµένου να υποστηρίξει την ενοχή του Σίκερτ στηριζόµενη στα στοιχεία που παραθέτει.. Πραγµατοποιεί πολλές υποθέσεις, οι οποίες υποστηρίζονται από τις προκείµενες (γεγονότα και καταστάσεις). Κάνει χρήση επαγωγικής λογικής µε σκοπό την επαλήθευση των υποθέσεων και την γενίκευση µε βάση τα πολλά µικρά και λεπτοµερή στοιχεία σχετικά µε την ζωή αντεροβγάλτη-σίκερτ, ζωή θυµάτων,

3 ιατροδικαστικά ευρήµατα, περιβάλλον δράσης, συνήθειες της εποχής, δράση αστυνοµίας, κλπ Καλή περιγραφή της κατάστασης που επικρατούσε στο Ιστ Εντ του Λονδίνου (φτώχεια, πορνεία, κατοικίες, αρρώστιες, αλκοολισµός, κλπ). Η συγγραφέας εντάσσει µε αρκετά καλό τρόπο την διαπραγµάτευση των επιχειρηµάτων της µέσα στο περιβάλλον (κοινωνικό, οικονοµικό, πολιτιστικό) στο οποίο δρούσε ο αντεροβγάλτης και τα θύµατά του. Καλή γνώση και περιγραφή των forensics ως σηµαντική βοήθεια στην έρευνα των ανθρωποκτονιών. Υποδεικνύει πολλά λάθη ή ενέργειες που δεν έγιναν. Ίσως δίνει υπερβολική έκταση σε περιγραφές και τις δυνατότητες των εργαστηρίων και στο τι θα µπορούσε να έχει γίνει χρησιµοποιώντας τα σηµερινά τεχνολογικά και άλλα µέσα στην έρευνα για τους φόνους του αντεροβγάλτη. Ανακαλύπτει πολλές οµοιότητες πινάκων του Σίκερτ µε καταστάσεις που συνδέονται µε τους φόνους και τα θύµατα (π.χ. πίνακας της Ανίας µε την ανδρική µορφή να πλησιάζει απειλητικά από πίσω την γυναίκα σελ πίνακας µε γουρλωµένα µάτια γυναίκας στο ύο µελέτες Κεφαλιού Βενετσιάνας, γυµνή γυναίκα πάνω σε σιδερένιο κρεβάτι, σελ , Πινακας στην Σκότλαντ Γιαρντ, σελ , ). Ανάµεσα στους συλλογισµούς-υποθέσεις της συγγραφέας και τα συµπεράσµατα για την ταύτιση Σίκερτ και Αντεροβγάλτη υπάρχουν αρκετά πληροφοριακά κενά. π.χ. έκανε πίνακες µε σκηνές βίας, σκοτεινούς µε πολλά κοινά σηµεία από τη δράση του αντεροβγάλτη. Με ποιο τρόπο αυτές οι οµοιότητες και τα κοινά στοιχεία µας οδηγούν στο κάθε συµπέρασµα? (πως αποκλείουµε το ενδεχόµενο να γνωρίζει και ένας ζωγράφος εκτός από τον δράστη λεπτοµέρειες για τους φόνους και τους τρόπους που αυτοί έγιναν?). Ουσιαστικά απουσιάζει συχνά η σύνδεση ισχυρισµών-υποθέσεων και δεδοµένων-αποδεικτικών στοιχείων. Απαιτείται περισσότερη διανοητική δουλειά µεταξύ στοιχείων-δεδοµένων και ισχυρισµών-συµπερασµάτων. Αποδίδει πολλά χαρακτηριστικά στην προσωπικότητα του Σίκερτ (για να τα ταυτίσει µε εκείνα του αντεροβγάλτη) όπως ότι είναι ψυχρός, εγωκεντρικός, ζωγράφιζε σκηνές βίας, κακότροπος, παγερός κλπ. Προσπαθεί να αποδείξει ότι είναι ψυχοπαθής όπως και ο αντεροβγάλτης. Οι υποθέσεις της δεν στηρίζονται σε αξιόπιστα και αδιάσειστα στοιχεία. Παραµένουν απλώς υποθέσεις. Εξάγει αρκετούς χαρακτηρισµούς µόνο από το καλλιτεχνικό έργο του Σίκερτ. Είναι όµως παρακινδυνευµένο, αν όχι αυθαίρετο, να προσπαθεί κανείς από το έργο ενός καλλιτέχνη να προσπαθεί να βρει στοιχεία για την προσωπικότητα, τον ψυχισµό και την ίδια την ζωή του καλλιτέχνη. Η εξέταση µιτοχονδριακού DNA έγινε σε δείγµα που λήφθηκε από επιστολές του Σίκερτ. Το δείγµα όµως δεν σηµαίνει ότι ήταν αναγκαστικά του ίδιου του συγγραφέα της επιστολής. Η ίδια αναφέρει ότι ο Σίκερτ έδινε επιστολές του σε άλλα άτοµα για να τις αποστείλουν. Η ταύτιση του µιτοχονδριακού DNA σε δύο επιστολές, δεν σηµαίνει ότι το δείγµα προέρχεται από ένα και το αυτό άτοµο, αλλά µόνο ότι µπορούµε να περιοριστούµε σε ένα ποσοστό του πληθυσµού, από το οποίο µπορεί να προέρχεται το δείγµα. Αυτό σηµαίνει ότι η εξέταση mtdna δεν µπορεί να µας δώσει µοναδικά χαρακτηριστικά, 2

4 τα οποία να προσδιορίζουν ένα και µοναδικό πρόσωπο. Η ίδια σειρά (sequence) του mtdna ενός προσώπου µπορεί να βρεθεί και σε άλλα πρόσωπα (όπως συµβαίνει µε τις οµάδες του αίµατος). Στην περίπτωση του mtdna των επιστολών σύµφωνα µε την συγγραφέα η ίδια σειρά µπορεί να βρεθεί στο 1% του πληθυσµού της Αγγλίας και το άτοµο που άφησε το δείγµα στις επιστολές του Σίκερτ ανήκει σε αυτό το 1%. Πολλοί ειδικοί του DNA θεωρούν ότι το ποσοστό αυτό κυµαίνεται από 0,1% µέχρι 10% του πληθυσµού (το 1901 ο πληθυσµός στο ΗΒ ήταν 40 εκατοµµύρια άρα το 1% της συγγραφέως σηµαίνει άτοµα µε την ίδια σειρά mtdna). Βλέπουµε λοιπόν ότι το σηµαντικότερο «αποδεικτικό» στοιχείο της συγγραφέως δεν είναι τόσο ισχυρό όσο προσπαθεί να το παρουσιάσει. Η συγγραφέας δεν εξετάζει πολλά στοιχεία από διαφορετικές πηγές, οι οποίες λένε ότι ο Σίκερτ ήταν στην Γαλλία µεταξύ Αυγούστου και Οκτωβρίου ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Στο πρώτο κεφάλαιο αποδίδεται η ταυτότητα του αντεροβγάλτη στον Σίκερτ και µάλιστα παρατίθεται ως αιτία η σεξουαλική διαστροφή (σελ. 20 εποµ.). Εξοµολόγηση συγγραφέως: «Γνώριζα την ταυτότητα ενός δολοφόνου και δεν µπορούσα πια να κάνω το κορόιδο» (σελ. 25), «ο φόνος δεν αποτελεί µυστήριο κι η δική µου αποστολή είναι να το πολεµάω µε την πένα µου» (σελ. 27). Από το δεύτερο κεφάλαιο πληροφορεί «Μερικοί από τους πίνακές του έχουν µια ανατριχιαστική οµοιότητα µε τις φωτογραφίες των θυµάτων του Τζακ του Αντεροβγάλτη που τραβήχτηκαν στον τόπο του εγκλήµατος και στο νεκροτοµείο» (σελ. 29) Παραθέτει τα αποδεικτικά της στοιχεία που συγκέντρωσε (σελ ). Θεωρεί το πιο σηµαντικό την ταυτοποίηση του µιτοχονδριακού DNA που βρέθηκε σε δύο γράµµατα του αντεροβγάλτη µε το DNA που βρέθηκε σε δύο επιστολές του Σίκερτ. Στον 1 ο φόνο εντοπίστηκε κοντά στρατιώτης. Ο Σίκερτ αγαπούσε τις στολές και ζωγράφιζε άνδρες µε στολές. Υπόθεση ότι είχε µεταµφιεστεί (σελ. 46 εποµ.) «Για να αρχίσει να καταλαβαίνει κανείς τον Τζακ Αντεροβγάλτη, πρέπει να καταλαβαίνει τους ψυχοπαθείς» (σελ. 48). Προσπαθεί να επιβεβαιώσει την υπόθεση ότι ήταν ψυχοπαθής ο Αντεροβγάλτης αλλά και ο Σίκερτ. Θύµατα του αντεροβγάλτη παχιά ή αποστεωµένα όπως και τα µοντέλα του Σίκερτ. (σελ. 57) Ευκολία προµήθειας όπλων-αιχµηρών εργαλείων (σελ. 60 εποµ). «Η απουσία λοιπόν σπερµατικών υγρών στα εγκλήµατα λαγνείας του αντεροβγάλτη ταιριάζει µε την υπόθεση ότι ο Σίκερτ ήταν σεξουαλικά ανίκανος» (σελ. 64). Προσπάθεια να βρει «ενοχοποιητικές ενδείξεις» από την παιδική ηλικία του Σίκερτ (σελ ) (ταραγµένη ζωή πατέρα-µητέρας, ψυχρός, εγωκεντρικός, ζωγράφιζε σκηνές βίας, κακότροπος, παγερός κλπ) 3

5 Αποκρύφτηκαν τα αρνητικά σηµεία της ζωής του Σίκερτ (σελ. 80 &92) Μελέτη επιστολών και λεξιλογίου του αντεροβγάλτη. Επικέντρωση στη γλώσσα και όχι στον γραφικό χαρακτήρα (σελ ). Οµοιότητες µε λεξιλόγιο και ιδιότητες (εξυπνάδα, µόρφωση) Σίκερτ. Υποθέσεις ότι ο Σίκερτ είχε νοικιάσει µυστικά δωµάτιο ατελιέ στις περιοχές των φόνων (σελ ). Εγχειρήσεις στο πέος. Τραυµατισµός στην παιδική ηλικία από την ιατρική βία. (σελ ). Πολλές υποθέσεις για το ιατρικό εγχειρητικό περιβάλλον και τις επιτπωσεις της εγχείρισης (σελ ). Χρήση λεξιλογίου µε όρους ιατρικούς σε κριτικές τέχνης του Σίκερτ. Εµµονή του Σίκερτ στα εγκλήµατα του αντεροβγάλτη (σελ ). «Είναι γνωστό ότι ο Σίκερτ σχεδίαζε και ζωγράφιζε µόνο ό,τι έβλεπε» (σελ. 128) «Ο Σίκερτ.τις δολοφονούσε επειδή του ήταν εύκολο. Κίνητρά του ήταν η λαγνεία του για σεξουαλική βία, το µίσος και η ακόρεστη δίψα του να τραβάει την προσοχή» (σελ. 135). Ο Σίκερτ παρέµενε στον τόπο του εγκλήµατος παρακολουθώντας αστυνοµία και πολίτες (σελ ). «Είναι πολύ συνηθισµένο φαινόµενο οι κατά συρροήν δολοφόνοι να επιστρέφουν στον τόπο του εγκλήµατος ή να παρακολουθούν την προκαταρκτική ακροαµατική διαδικασία» (σελ. 141). «Εγώ τους βλέπω µα αυτοί δεν µπορούν να µε δουν γράφει ο αντεροβγάλτης» (σελ. 142). «Και οι ειδικοί της σήµανσης µου υπενθύµισαν για άλλη µια φορά ότι η επιστήµη τους δεν αντικαθιστά και δεν θα αντικαταστήσει ποτέ τους ανθρώπινους συλλογισµούς, τους εντοπισµούς, την εµπειρία και την κοινή λογική. Και την άφθονη σκληρή δουλειά» (σελ. 148). Για πρώτη φορά πραγµατεύεται (και απορρίπτει) στοιχεία και ενδείξεις για άλλους υπόπτους (σελ. 149 εποµ.). Τόµος για δηµοσιεύµατα του αντεροβγάλτη που απέκτησε η συγγραφέας. Υποθέτει ότι οι σηµειώσεις, τα κοψίµατα και η εστίαση ενδιαφέροντος-υπογραµµίσεις είναι πολύ πιθανόν να ανήκουν στον αντεροβγάλτη! (σελ ). Πολλά µέρη που αναφέρει στις επιστολές του ο αντεροβγάλτης ήταν πολύ γνωστά στον Σίκερτ (σελ. 208) Ο αντεροβγάλτης έστειλε επιστολές από διαφορετικές πόλεις του Η.Β. και ακόµη από Πορτογαλία, Γαλλία και ΗΠΑ. Η συγγραφέας λέει ότι ήταν απίθανο να τις ταχυδρόµησε ο Σίκερτ από εκείνα τα µέρη. Όµως τα στοιχεία παραµένουν ελλιπή (σφραγίδες ταχυδροµείου, µετακινήσεις, κλπ) (σελ & ). Η συγγραφέας το ξεπερνάει χωρίς να δίνει ιδιαίτερη σηµασία. Σε πολλές από τις πόλεις που στάλθηκαν επιστολές είχαν θέατρα και ιπποδρόµους και πολλές από τις τοποθεσίες θα εµφανίζονταν στην χαρτογράφηση ταξιδιών του Σίκερτ. (σελ. 214). Εάν γινόταν εξέταση για περιοδεύοντες θεατρικούς θιάσους και για ιππόδροµους θα 4

6 βρισκόταν κάποια σχέση. Ο Σίκερτ ενδιαφερόταν και για τα δύο. Ο αντεροβγάλτης µιλούσε στις επιστολές για ιπποδροµίες (σελ. 234). Ο Σίκερτ ήταν πολυγραφότατος και έστελνε µεγάλο αριθµό επιστολών (σε εφηµερίδες, φίλους, κ.α.) (σελ ).Υποθέτει ότι ο Σίκερτ θα µπορούσε να µιµηθεί πολλά στυλ γραφής για να µην εντοπιστεί ως αντεροβγάλτης (σελ. 213). Ταυτοποίηση υδατογραφήµατος δύο επιστολών του αντεροβγάλτη µε επιστολόχαρτα που χρησιµοποιούσαν ο Σίκερτ και η γυναίκα του (σελ ). εν γνωρίζουµε πόσα είδη-φίρµες επιστολόχαρτων κυκλοφορούσαν εκείνη την εποχή. Εάν οι φίρµες ήταν λίγες τότε αυτό δεν σηµαίνει κάτι ιδιαίτερο Υπάρχουν κι άλλες επιστολές του Σίκερτ µε άλλες φίρµες στο υδατογράφηµα (σελ ). Οι φίρµες υδατογραφηµάτων που αποδίδονται στον Σίκερτ δεν ήταν από τις πιο κοινές (σελ. 230). Εξέταση DNA σε φακέλους αντεροβγάλτη και Σίκερτ αλλά και συνεργατών και ενός υπόπτου. εν βρέθηκε ίχνος ανθρώπινης ζωής. (σελ ). Εξέταση µιτοχονδριακού DNA (κληρονοµείται µόνο από τη µητέρα) αντί πυρηνικού. Ανακάλυψη έξι δειγµάτων µε τον ίδιο µιτοχονδριακό κώδικα που βρέθηκε στο φάκελο Όπενσο (σελ ). Εσκεµµένη ασάφεια από τη συγγραφέα σχετικά µε τα αποτελέσµατα του µιτοχονδριακού DNA. (σελ. 223) «Η υπόθεση του αντεροβγάλτη δεν είναι από αυτές που λύνονται αποκλειστικά µε το DNA και τα δακτυλικά αποτυπώµατα» (σελ. 224). Ο Σίκερτ σύχναζε στα καµπαρέ (όπου έκανε σχέδια µε ακρωτηριασµένα γυναικεία µέλη) και νοίκιαζε κρυφά ατελιέ κοντά σε κακόφηµους δρόµους (σελ ). Έρευνα και για άλλους φόνους από την συγγραφέα, οι οποίοι µπορούν να αποδοθούν στον αντεροβγάλτη-σίκερτ.(σελ. 343-εποµ.) Iωσήφ Καµπανάκης Αστυνόµος Α Αναλυτής Εγκληµατολογικών Πληροφοριών Αρχηγείο Ελληνικής Αστυνοµίας, Τµήµα Ανάλυσης Εγκληµατικότητας 5