Π ε ρ ι γ ρ α φ ή Μ α θ η μ ά τ ω ν Εαρ ι ν ο ύ ε ξ α μ ή ν ο υ

Transcript

1 Π α ν ε π ι σ τ ή μ ι ο Κ ρ ή τ η ς Φ ι λ ο σ ο φ ι κ ή Σ χ ο λ ή Τ μ ή μ α Ι σ τ ο ρ ί α ς & Α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α ς Π ε ρ ι γ ρ α φ ή Μ α θ η μ ά τ ω ν Εαρ ι ν ο ύ ε ξ α μ ή ν ο υ Ρ έ θ υ μ ν ο, Μ ά ρ τ ι ο ς

2 Π Ρ Ο Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Α Μ Α Θ Η Μ Α Τ Α (Χειμερινό εξάμηνο ) Τομέας Αρχαίας και Μεσαιωνικής Ιστορίας Βυζαντινή Ιστορία (ΒΙΣ) ΒΙΣ 615 Τόνια Κιουσοπούλου Ιδεολογικά ρεύματα κατά την παλαιολόγεια εποχή (Π) Στο πλαίσιο του μαθήματος θα εξεταστούν οι ακόλουθες ενότητες: 1. Η καλλιέργεια των κλασσικών γραμμάτων και η πνευματική κίνηση 2. Οι σχέσεις των Βυζαντινών με τη Δύση 3. Η κοινωνική διάσταση της ησυχαστικής έριδας 4. Η σύγκρουση ενωτικών-ανθενωτικών 5. Οι ταυτότητες των Βυζαντινών. Στόχος είναι να γίνει περισσότερο κατανοητός ο τρόπος με τον οποίο προσδιόριζαν εαυτούς οι λόγιοι κατά τον 13ο-15ο αιώνα και κατ επέκταση τα ηγετικά στρώματα της βυζαντινής κοινωνίας μέσα στις ρευστές από πολλές απόψεις συνθήκες της εποχής. ΒΙΣ 347 Τόνια Κιουσοπούλου Μοναστήρια και μοναχισμός στο Βυζάντιο (10ος-14ος αιώνας) (Σ) Στόχος του σεμιναρίου είναι να αναδειχθεί ο κοινωνικός και οικονομικός ρόλος των μοναστηριών κατά τη συγκεκριμένη εποχή μέσα από την επεξεργασία επιμέρους θεμάτων, όπως η κοινωνική ταυτότητα των ιδρυτών, η περιουσία και η οργάνωση των μοναστηριών, η γεωγραφική τους κατανομή, η σχέση τους με την αριστοκρατία, η αυτοκρατορική πολιτική σε σχέση με αυτά κατά περιόδους, η ίδρυση των μοναστηριών του Αγίου Όρους, ο γυναικείος μοναχισμός. ΒΙΣ 610 Δημήτρης Κυρίτσης Κυβερνώντας την αυτοκρατορία. Οι θεσμοί και οι φορείς της κεντρικής κυβέρνησης και της επαρχιακής διοίκησης στο Βυζάντιο (Π) Ένα από τα πιο αξιόλογα επιτεύγματα των Βυζαντινών ήταν η ανάπτυξη ενός θεσμικού πλαισίου και μιας σειράς διοικητικών μηχανισμών που επέτρεψαν στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία να επιβιώσει στην Ανατολή σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα, ενώ η επίδρασή τους τόσο στη χριστιανική Ευρώπη, όσο και στη μουσουλμανική Ανατολή, αποτελεί μια κληρονομιά που φτάνει έμμεσα ως τις μέρες μας. Παράλληλα, το βυζαντινό κράτος επέδειξε μια εντυπωσιακή ικανότητα μεταμόρφωσης και προσαρμογής στο μεταβαλλόμενο οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον. Η παράδοση θα εξετάσει την δομή και την εξέλιξη των διάφορων τομέων του βυζαντινού κρατικού μηχανισμού. 2

3 ΒΙΣ 359 Δημήτρης Κυρίτσης Βυζάντιο και έθνος (Σ) Η έννοια του έθνους έχει θεμελιακή σημασία για την ιστορία, την πολιτική, και την πνευματική ζωή των τελευταίων δύο αιώνων, τουλάχιστον. Ωστόσο, ακόμη και σήμερα, δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός προσδιορισμός της έννοιας αυτής. Ακόμα λιγότερο δεν υπάρχει ομοφωνία για τη χρονική στιγμή στην οποία ανάγεται η γέννηση του έθνους ως πολιτικού οργανισμού ή νοητής κοινότητας, ούτε καν για το πότε δημιουργήθηκαν συγκεκριμένα έθνη. Η μελέτη της ιστορίας του Βυζαντίου ενεπλάκη από παλιά στις συζητήσεις περί έθνους, κυρίως μέσα από τον προβληματισμό για το ρόλο που έπαιξε η μεσαιωνική περίοδος στην ιστορία του ελληνικού έθνους. Για κάποιους μελετητές, κατά την εποχή του Βυζαντίου συνέχισε, έστω και σε λανθάνουσα μορφή, την ύπαρξή του ένα προγενέστερο, «αρχέγονο» ελληνικό έθνος. Για άλλους πάλι, το ελληνικό έθνος προέκυψε από τη διάλυση της οικουμενικής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας κατά τον ύστερο Μεσαίωνα. Για άλλους, τέλος, η έννοια του έθνους δεν βρίσκει επιστημονικά χρήσιμη εφαρμογή στην περίοδο αυτή. Πιο πρόσφατες μελέτες έχουν εστιάσει σε ζητήματα «ταυτότητας» των Βυζαντινών, κατά πόσο μπορούμε να μιλάμε για μια βυζαντινή «ρωμαϊκή» συνείδηση, και κατά πόσο η συνείδηση αυτή έχει εθνικά χαρακτηριστικά. Στο σεμινάριο θα επικεντρώσουμε στο τελευταίο ερώτημα, αλλά εν μέρει θα ασχοληθούμε και με τη συζήτηση των παλαιότερων προσεγγίσεων. ΒΙΣ 621 Κώστας Μουστάκας Κράτος και κοινωνία στο βασίλειο των Κομνηνών της Τραπεζούντας (Π) Σε αυτή την παράδοση εξετάζονται βασικές όψεις της ιστορίας της λεγόμενης «Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας», του μικρού βυζαντινογενούς κράτους που συγκροτήθηκε στην περιοχή του Πόντου με επίκεντρο την ομώνυμη πόλη, η ιστορική διαδρομή του οποίου ορίζεται από την ίδρυσή του στο πλαίσιο της αποσύνθεσης του βυζαντινού κράτους προ της τέταρτης σταυροφορίας και την επαύριο αυτής έως την οθωμανική κατάκτηση του Η σχετική συζήτηση επικεντρώνεται σε βασικά ζητήματα πολιτικής και κοινωνικής ιστορίας που διέπουν την γενικότερη ιστορική πορεία του βυζαντινογενούς κράτους του Πόντου. Χαρακτηριστικές επιμέρους θεματικές του μαθήματος συνιστούν η διαμόρφωση και οι δομές του πολιτικού συστήματος και των θεσμών του βασιλείου της Τραπεζούντας σε συνάρτηση με τις δρώσες κοινωνικές δυνάμεις που διαμορφώνουν τις πολιτικές επιλογές, η κοινωνική διαστρωμάτωση και η αντίστοιχη ισχύς των επιμέρους στρωμάτων, οι εξωτερικές σχέσεις του βασιλείου, πολιτικές και οικονομικές, οι συσχετισμοί και τα διπλωματικά και άλλα μέσα που εξασφάλισαν την μακρά επιβίωση του βυζαντινογενούς κράτους στο μέσο ισχυρότερων γειτόνων, η οικονομία, και τέλος η ιδεολογία της κομνήνειας δυναστείας της Τραπεζούντας. Η παρακολούθηση του μαθήματος προϋποθέτει (χωρίς αυτό να είναι δεσμευτικό) την προηγούμενη επιτυχή παρακολούθηση μίας τουλάχιστον παράδοσης βυζαντινής ιστορίας με προσανατολισμό στην μέση ή στην ύστερη περίοδο. Υπάρχει 3

4 η δυνατότητα προαιρετικής εκπόνησης εργασίας, που μπορεί να ληφθεί υπόψη στη βαθμολογία. Βιβλιογραφία - Ahrweiler-Γλύκατζη, Ε., «Η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας», στο Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Θ, σσ Bryer, A.A.M., The Empire of Trebizond and the Pontos [συλλογή μελετών], Λονδίνο: Variorum Reprints, Bryer, A.A.M. και D. Winfield, The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos, Ουάσινγκτον: Dumbarton Oaks, Βρυώνης, Σ., Η παρακμή του μεσαιωνικού ελληνισμού στη Μικρά Ασία και η διαδικασία του εξισλαμισμού (11 ος 15 ος αιώνας), μετ. Κ. Γαλαταριώτου, Αθήνα: ΜΙΕΤ, 2000 [Berkeley Los Angeles London 1971]. - Karpov, S.P., L impero di Trebisonda, Venezia, Genova e Roma, , Ρώμη Λαμψίδης, Οδ., «Περί την ίδρυσιν του κράτους των Μεγάλων Κομνηνών», Αρχείον Πόντου, 31 ( ), σσ Σαββίδης, Αλ., «Ο βυζαντινός Πόντος, οι Σελτζούκοι Τούρκοι και οι Ντανισμενίδες Τούρκοι», στο Αλ. Σαββίδης, Από το Βυζάντιο στην Τουρκοκρατία. Μελέτες για τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή ελληνική ιστορία [συλλογή μελετών], Αθήνα 1997, σσ Zachariadou, E., Tebizond and the Turks ( ), Αρχείον Πόντου, 35 (1978). Ιστορία Μέσων Χρόνων (ΙΜΧ) ΙΜΧ 218 Αγλαΐα Κάσδαγλη Θεσμοί, προνόμια και ριζοσπαστισμός στην Αγγλία, από τη Magna Carta ως τους Ισοπεδωτές (Π) Στην παράδοση αυτή θα εξεταστούν οι θεσμοί της μοναρχίας και της εκπροσώπησης στη μεσαιωνική Αγγλία, με έμφαση στη ριζοσπαστική παράδοση που ανιχνεύεται ήδη από τις αρχές του 13 ου αιώνα. Ξεκινώντας από τη νορμανδική κατάκτηση του 1066 και την πρώτη κίνηση που επιχείρησε να ελέγξει την απόλυτη κυριαρχία του μονάρχη (Μεγάλη Χάρτα, 1215), θα εξετάσουμε την εξέλιξη της βασιλικής εξουσίας και τη διάβρωσή της αρχικά από τους βαρόνους (μεγαλογαιοκτήμονες αριστοκρατικής καταγωγής) και βαθμιαία από τα αναδυόμενα μεσαία στρώματα, συχνά σε συμμαχία με τους τεχνίτες και τους αγρότες. Το αποτέλεσμα ήταν να σφυρηλατηθούν μέσα από τις συγκρούσεις και τις διεκδικήσεις, ενισχυμένες από ιδεολογικούς παράγοντες, θεσμοί εκπροσώπησης. Ως φαινόμενα που υπερβαίνουν τα μεσαιωνικά όρια, θα παρακολουθήσουμε τις σχετικές εξελίξεις πιο συνοπτικά ως την κατάληξη της Αγγλικής Επανάστασης του 17 ου αιώνα. Προτεινόμενα βιβλία 1.- Henry Kamen, Πρώιμη νεότερη ευρωπαϊκή ιστορία, Αθήνα 2002 Εκδσεις Μεταίχμιο Εκδοτική ΑΕ, 457 σελ. ISBN , Τιμή 30,57 ΚΩΔΙΚΟΣ ΣΤΟΝ ΕΥΔΟΞΟ

5 2.- Ε. Αρβελέρ Μ. Aymard, Οι Ευρωπαίοι, τ. Α, Αρχαιότητα, Μεσαίωνας, Αναγέννηση Εκδόσεις Α & Σ ΣΑΒΒΑΛΑΣ Α.Ε., 2003, 360 σελ. ISBN ΚΩΔΙΚΟΣ ΣΤΟΝ ΕΥΔΟΞΟ 7815 ΙΜΧ 329 Αγλαΐα Κάσδαγλη Προπαγάνδα, επαναστάσεις, «αναγεννήσεις» και μεταβάσεις στη μεσαιωνική Δύση. Όροι και ορισμοί, προσεγγίσεις και προσλήψεις, γεγονότα και φαινόμενα (Σ) Το σεμινάριο είναι κατ αρχήν ιστοριογραφικό. Θα διερευνηθεί η θεωρία ευρύτερων ιστορικών εννοιών και στη συνέχεια θα εξεταστεί με τη χρήση συγκεκριμένων παραδειγμάτων- πώς εφαρμόζονται στην περίπτωση της μεσαιωνικής Ευρώπης. Θα εξεταστούν και θα συζητηθούν ερωτήματα όπως: -Τι είναι προπαγάνδα τι μορφές μπορεί να πάρει, με τι μέσα γίνεται, ποιοι ήταν οι φορείς της στη μεσαιωνική Ευρώπη ποιες κοινωνικές συνθήκες τις γέννησαν, κατά πόσον έγιναν αποδεκτές και για ποιο λόγο; -Τι θεωρείται επανάσταση, και τι εξέγερση - «Αγροτική, αστική κτλ. επανάσταση», κατά πόσον και ως προς τι σηματοδοτούν σημαντικές αλλαγές. Μεσαιωνικές εξεγέρσεις -κατηγορίες και κοινά χαρακτηριστικά -μπορεί κάποια να χαρακτηριστεί επαναστατική; Επέφερε καμία σημαντικές αλλαγές; -Σε ποιες περιπτώσεις μπορούμε να μιλήσουμε για «αναγέννηση»; Εξετάστε την καρολίγγεια, την οθώνεια, την ιταλική αναγέννηση, κατά πόσον δικαιώνεται ο χαρακτηρισμός, ποιες είναι οι εκδηλώσεις των φαινομένων αυτών; -Υπάρχουν στην Ιστορία μεταβατικές περίοδοι ή πρόκειται αντιθέτως για μια διαρκή εξέλιξη με συνέχειες και ανατροπές; - Μετάβαση από την αρχαιότητα στη φεουδαρχία - από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό - από τη μεσαιωνική στη νεωτερική εποχή. Από τα επιμέρους ζητήματα θα προκύψουν τα θέματα για ατομικές εργασίες, οι οποίες θα χωριστούν σε υποενότητες ώστε να υπάρχει συνεχής ροή μικρών παρουσιάσεων-εργασιών από όλα τα μέλη του σεμιναρίου. Επομένως, η έμφαση δεν θα είναι στην παρουσίαση μιας συνολικής εκτεταμένης εργασίας, αλλά στην ενεργή συμμετοχή καθ όλη τη διάρκεια του εξαμήνου. ΙΜΧ 275 Ελένη Σακελλαρίου Η επέκταση της μεσαιωνικής Ευρώπης, (Π) Η περίοδος αυτή είναι η εποχή της μεγάλης ακμής του μεσαιωνικού πολιτισμού. Η ζωτικότητα της ευρωπαϊκής κοινωνίας διακρίνεται σε όλους τους τομείς, από τον δημογραφικό ως τον πνευματικό. Η καρδιά αυτού του πολιτισμού χτυπούσε σε περιοχές όπως η Γαλλία, η Φλάνδρα, η Ιταλία. Αλλά κατά τον ίδιο τρόπο που αυτή η δυναμική κοινωνία είχε ένα η περισσότερα κέντρα, έτσι είχε και άκρα, παρυφές παράλληλα με τον εσωτερικό δυναμισμό, παρατηρείται έντονη τάση για εξωτερική, εδαφική επέκταση. Αυτή πήρε τη μορφή κατακτήσεων και εποικισμού πέρα από τα 5

6 όρια της δυτικής Ευρώπης, σε περιοχές που είτε συνόρευαν με αυτήν είτε βρίσκονταν αρκετά μακρυά από τα σύνορά της. Κατά τη διερεύνηση αυτής της επέκτασης, έννοιες και φαινόμενα που θα μας απασχολήσουν είναι η μεθόριος, ο ρόλος της εκκλησίας και της θρησκείας, το κίνημα των Σταυροφοριών, η δραστηριότητα σημαντικών εμπορικών πόλεων τόσο στη Βόρεια και Βαλτική Θάλασσα όσο και τη Μεσόγειο. Όλη αυτή η δραστηριότητα είχε σημαντικές επιπτώσεις όχι μόνο στις περιοχές όπου οι μεσαιωνικοί Ευρωπαίοι έκαναν αισθητή την παρουσία τους, αλλά και στην ίδια την καρδιά της Ευρώπης σε πολλούς τομείς όπως ο κοινωνικός, ο οικονομικός, αυτός της κρατικής οργάνωσης, της διεξαγωγής του πολέμου, του πολιτισμού, της θρησκείας, των ταυτοτήτων κλπ. Προτεινόμενα βιβλία για τον Εύδοξο: Nicholas, David, Η εξέλιξη του μεσαιωνικού κόσμου. Κοινωνία, διακυβέρνηση και σκέψη στην Ευρώπη (Αθήνα: ΜΙΕΤ, 1999). Κωδικός Εύδοξου: Χίντλεϊ, Τζέφρι, Οι Σταυροφορίες. Μια ιστορία οπλισμένων προσκυνητών και οι ιεροί πόλεμοί τους (Εκδόσεις Ε. Κεκροπούλου) Κωδικός Εύδοξου:

7 Τομέας Ιστορίας Νεοτέρων Χρόνων Ιστορία Νεοτέρων Χρόνων (ΙΝΧ) ΙΝΧ 105 Έφη Αβδελά Εισαγωγή στην ιστοριογραφία και την ιστορία της (Π) Το μάθημα είναι εισαγωγικό, απευθύνεται δηλαδή στους πρωτοετείς φοιτητές και φοιτήτριες αλλά και σε όσους/ες δεν έχουν κάνει άλλη φορά σχετικό μάθημα. Έχει στόχο να σας εξοικειώσει με τις δύο διαστάσεις της ιστοριογραφίας, την πρακτική της και την ιστορία της. Το μάθημα οργανώνεται γύρω από τη βασική ιδέα ότι ο τρόπος με τον οποίο γράφεται η ιστορία αλλάζει, διαφοροποιείται μέσα στο χρόνο αλλά και μεταξύ των ιστορικών της ίδιας εποχής. Το μάθημα εντοπίζει τα στοιχεία και τους παράγοντες που κάθε φορά προσδίδουν σε ένα ιστορικό κείμενο ακαδημαϊκή εγκυρότητα, αλλά αναφέρεται και σε όλους τους άλλους, μη ακαδημαϊκούς, χώρους που παράγουν ιστορία. Αρχικά εξηγούνται οι βασικές συνιστώσες της ιστορικής έρευνας (πηγές, χρονικότητα, ιστορικό ερώτημα, αναλυτικές έννοιες, ιστορική αφήγηση κτλ.). Στη συνέχεια αναπτύσσονται βασικοί σταθμοί στην ιστορία της ιστοριογραφίας από τη θεσμική συγκρότησή της ως σήμερα, με αναφορές είτε σε σχολές είτε σε μεμονωμένους ιστορικούς ή και σε διαφορετικές μέσα στο χρόνο προσεγγίσεις των ίδιων ιστορικών θεμάτων. Επίσης θίγονται ζητήματα που αφορούν την ιστορική διαμόρφωση της σχέσης ανάμεσα στην ιστοριογραφία και τις άλλες κοινωνικές επιστήμες. Τέλος εντοπίζονται τα βασικά χαρακτηριστικά της σύγχρονης ιστορικής πρακτικής, με ιδιαίτερη έμφαση στην πολυμορφία και τις σχέσεις της με τον εξω-ακαδημαϊκό χώρο, ιδίως τη λεγόμενη «δημόσια ιστορία». Οι αναφορές είναι εξίσου στην ευρωπαϊκή, την εξωευρωπαϊκή και την ελληνική ιστοριογραφία, από τις αρχές του 19 ου αιώνα και μετά. Οι εξετάσεις για την παράδοση θα στηριχθούν σε κείμενα που θα αναρτηθούν στη σελίδα του μαθήματος στην ηλεκτρονική πλατφόρμα moodle. ΙΝΧ 334 Έφη Αβδελά Η ελληνική ιστοριογραφία από τη Μεταπολίτευση μέχρι σήμερα (Σ) Το σεμινάριο εξετάζει την ιστορική παραγωγή που δημοσιεύτηκε από τη Μεταπολίτευση έως σήμερα και αναφέρεται στη διαμόρφωση της ελληνικής κοινωνίας από τον 18 ο αιώνα και μετά. Με αφετηρία το έργο συγκεκριμένων ιστορικών, παρακολουθεί τις κυριότερες θεματικές που κάλυψε, τις μεθοδολογίες που πρότεινε, τις επιρροές και τις πηγές έμπνευσής της καθώς και τις διαφοροποιήσεις και τις διαμάχες στο εσωτερικό της τα τελευταία σαράντα χρόνια. Οι φοιτήτριες και οι φοιτητές θα κληθούν να κάνουν διαφόρων ειδών εργασίες και να προετοιμαστούν για να συμμετάσχουν σε συζητήσεις κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου. Υλικό για το σεμινάριο θα αναρτηθεί στη σελίδα του μαθήματος στην ηλεκτρονική πλατφόρμα moodle. ΙΝΧ 137 Ελευθερία Ζέη Ευρωπαϊκές κοινωνίες, 16 ος -19 ος αιώνας, μέρος Β (Π) 7

8 Θα εξεταστούν σε δύο μέρη (το μέρος Β θα προσφερθεί κατά το εαρινό εξάμηνο) ζητήματα κοινωνικής διαστρωμάτωσης, κινητικότητας και δυναμικής στις κοινωνίες της ιταλικής χερσονήσου του 16 ου αιώνα, στη γαλλική κοινωνία του 17 ου και 18 ου αιώνα, και στην αγγλική του 19 ου αιώνα μέσα από διαφορετικού τύπου τεκμήρια και διαφορετικές ιστοριογραφικές προσεγγίσεις της έννοιας του κοινωνικού. ΙΝΧ 376 Ελευθερία Ζέη Ζητήματα κοινωνικής ιστορίας στη Μεσόγειο, 19 ος αιώνας (Σ) Οι φοιτητές θα μελετήσουν ζητήματα κοινωνικής ιστορίας σε διαφορετικές περιοχές και πολιτειακά σχήματα της Μεσογείου (π. χ. στην Οθωμανική αυτοκρατορία) με έμφαση στους μετασχηματισμούς του αστικού χώρου και της αστικής κοινωνίας του 19 ου αιώνα. 8

9 Τομέας Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών Τουρκολογία (ΤΟΥ) ΤΟΥ 117 Αντώνης Αναστασόπουλος Η βασιλεία του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς ( ) και το μοντέλο της «χρυσής εποχής» (Π) Το μάθημα διαιρείται σε δύο σκέλη. Το πρώτο σκέλος αφορά μια επισκόπηση της βασιλείας του μακροβιότερου σουλτάνου στην ιστορία του οθωμανικού κράτους, του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς ( ), με έμφαση σε συγκεκριμένες πτυχές, ιδίως τη λειτουργία του κράτους και των θεσμών του. Το δεύτερο αφορά την εξέταση του μοντέλου της «χρυσής εποχής» και της αντίληψης περί ακμής και παρακμής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, προκειμένου να αναδειχτούν οι οθωμανικές ρίζες αυτού του ερμηνευτικού σχήματος, η υιοθέτησή του από τη νεότερη ιστοριογραφία και η έντονη κριτική που έχει δεχτεί τις τελευταίες δεκαετίες. Το δεύτερο σκέλος συνδέεται με το πρώτο καθώς, κατά την παραδοσιακή αντίληψη, που οι περισσότεροι ιστορικοί θεωρούν πια παρωχημένη, η χρυσή εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ταυτίζεται με τα χρόνια του Σουλεϊμάν, ενώ η αφετηρία της παρακμής τοποθετείται στην ύστερη φάση της βασιλείας του ή στη βασιλεία του διαδόχου του. Διάγραμμα μαθήματος 1 ο μάθημα: Εισαγωγικές παρατηρήσεις 2 ο μάθημα: Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, όπως την παρέλαβε ο Σουλεϊμάν 3 ο μάθημα: Επισκόπηση των σημαντικότερων γεγονότων της βασιλείας του Σουλεϊμάν 4 ο μάθημα: Οργάνωση του παλατιού και της διοίκησης στα χρόνια του Σουλεϊμάν 5 ο μάθημα: Πόλεμος και διπλωματία στα χρόνια του Σουλεϊμάν 6 ο μάθημα: Η δικαιοσύνη στα χρόνια του Σουλεϊμάν 7 ο μάθημα: Η ζωή στα χρόνια του Σουλεϊμάν 8 ο μάθημα: Η εικόνα της Δύσης για τον Σουλεϊμάν και την αυτοκρατορία του 9 ο μάθημα: Η κρίση του τέλους του 16 ου αιώνα οθωμανικές αντιλήψεις περί παρακμής 10 ο μάθημα: Η περίπτωση του Μουσταφά Αλί 11 ο μάθημα: Η νεότερη ιστοριογραφική αντίληψη περί παρακμής 12 ο μάθημα: Η σύγχρονη κριτική στην αντίληψη περί ακμής και παρακμής 13 ο μάθημα: Ανασκόπηση συζήτηση Ενδεικτική βασική βιβλιογραφία Χαλίλ ΙΝΑΛΤΖΙΚ, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία: η κλασική εποχή, , μτφρ. Μιχάλης Κοκολάκης, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1995 Caroline FINKEL, Οθωμανική Αυτοκρατορία, , μτφρ. Μιχάλης Δελέγκος, Διόπτρα, Αθήνα 2007 Halil İNALCIK Donald QUATAERT (επιμ.), Οικονομική και κοινωνική ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τόμος Α : , μτφρ. Μαρίνος Σαρηγιάννης, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2008 Ρομπέρ ΜΑΝΤΡΑΝ, Η καθημερινή ζωή στην Κωνσταντινούπολη τον αιώνα του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, μτφρ. Γιάννης Αγγέλου, Εκδόσεις Δημ. Ν. Παπαδήμα, Αθήνα

10 Lucette VALENSI, Βενετία και Υψηλή Πύλη: η γένεση του δεσπότη, μτφρ. Άνθη Καρρά, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2000 Daniel GOFFMAN, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία και η πρώιμη νεότερη Ευρώπη: μια νέα ιστορική προσέγγιση, μτφρ. Αγάπιος Σωτήρης, Ενάλιος, Αθήνα 2007 Ελένη ΓΚΑΡΑ, «Αναζητώντας μια νέα εικόνα για την Οθωμανική Αυτοκρατορία: επιτυχίες και όρια των πρόσφατων αναθεωρήσεων της οθωμανικής ιστορίας», στο Suraiya FAROQHI, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία και ο κόσμος γύρω της, μτφρ. Γιάννης Καραχρήστος, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 2009, σ ΤΟΥ 222 Ηλίας Κολοβός Όψεις του οθωμανικού πολιτισμού (Π) Η παράδοση έχει στόχο να εξετάσει την οθωμανική κοινωνία μέσα από τη θρησκεία, το βιβλίο και τις τέχνες, τις εορτές, αλλά και τη διατροφή, τον οικιακό πολιτισμό, τον καφέ και τον καπνό. Μεθοδολογικά, θα επιχειρήσουμε στο πλαίσιο της παράδοσης να συνεξετάσουμε την συμβολή των διαφορετικών θρησκευτικών και γλωσσικών ομάδων της οθωμανικής κοινωνίας, του παλατιού, της πόλης και της υπαίθρου, αλλά και των φύλων στις ποικίλες εκφράσεις της οθωμανικής πολιτισμικής παραγωγής. Ενδεικτική επιλογή βιβλιογραφίας Suraiya Faroqhi, Κουλτούρα και καθημερινή ζωή στην Οθωμανική Αυτοκρατορία: Από τον Μεσαίωνα ως τις αρχές του 20ού αιώνα, Αθήνα 2000 [DR432.F b]. Μαρίνος Σαρηγιάννης, Η απόλαυση στην οθωμανική Κωνσταντινούπολη, Αθήνα 2003 [DR432.S ] Donald Quataert, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία: Οι τελευταίοι αιώνες, , Αθήνα 2006, κεφ. Οθωμανική κοινωνία και λαϊκός πολιτισμός [DR485 Q ]. Ralph Hattox, Coffee and Coffeehouses: The Origins of a Social Beverage in the Medieval Near East, Seattle 1988 [GT2919.M628 H ] Suraiya Faroqhi Christoph K. Neumann (επιμ.), The Illuminated Table, the Prosperous House: Food and Shelter in Ottoman Material Culture, Würzbürg 2003 [DR 432.I45]. Και για συντροφιά στις αναζητήσεις σας... Μαγειρέψτε: Μαριάννα Γερασίμου, Η οθωμανική μαγειρική, μετ. Κατερίνα Στάθη, Ποταμός, Αθήνα Ψήστε καφέ: Ηλία Πετρόπουλου, Ο τούρκικος καφές εν Ελλάδι, Αθήνα 1979 [Κλειστές Συλλογές, ΠΠΚ ] Διαβάστε: Ορχάν Παμούκ, Με λένε Κόκκινο, Αθήνα 2002 [PL248.P34 B ] - Νασρεντίν Χότζας, Ιστορίες και χωρατά από τη Μικρά Ασία και τον ελλαδικό χώρο, Αθήνα, μετ. Φαρούκ Τουντζάι Μαρία Σκιαδαρέση, Αθήνα Επιλογή από τη βιβλιογραφία θα αναρτηθεί στο e-learn. ΤΟΥ 339 Ηλίας Κολοβός Μεθόριοι και μεθοριακές κοινωνίες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία (Σ) 10

11 Στο σεμινάριο θα μελετηθούν οι μεθόριοι που συγκροτήθηκαν κατά τις περιόδους επέκτασης και συρρίκνωσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ενός πολιτικού σχηματισμού που είχε τις απαρχές του στη μεθόριο της μεσαιωνικής Μικράς Ασίας. Οι συμμετέχοντες θα κληθούν να διερευνήσουν τα χαρακτηριστικά των μεθοριακών κοινωνιών στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, με ιδιαίτερη έμφαση στην αλληλεπίδραση με τις εκάστοτε άλλες πλευρές των συνόρων. Ενδεικτική Βασική Βιβλιογραφία Suraiya Faroqhi, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία και ο κόσμος γύρω της, μτφρ. Γιάννης Καραχρήστος, εισαγωγή Ελένη Γκαρά, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα Α. C. S. Peacock (επιμ.), The Frontiers of the Ottoman World, Oxford University Press, Οξφόρδη Owen Lattimore, The Frontier in History, Studies in Frontier History: Collected Papers , Λονδίνο Frederick Jackson Turner, The Significance of the Frontier in American History, ανακοίνωση στην έκτακτη συνάντηση της Αμερικανικής Ιστορικής Ένωσης το 1893 στη Διεθνή Έκθεση της Κολούμπια στο Σικάγο, Cemal Kafadar, Ανάμεσα σε δύο κόσμους: Η κατασκευή του οθωμανικού κράτους, μτφρ. Αντώνης Αναστασόπουλος, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα Ειδικότερη βιβλιογραφία θα δοθεί ανάλογα με τις απαιτήσεις κάθε σεμιναριακής εργασίας. Οι φοιτητές που θα επιλεγούν για το σεμινάριο θα πρέπει να έχουν κατ ελάχιστον περάσει 3 παραδόσεις με κωδικό ΤΟΥ. Η επιλογή των συμμετεχόντων θα γίνει με βάση τη βαθμολογία τους στις παραδόσεις με κωδικό ΤΟΥ (όχι σεμιναρίων), σύμφωνα με τα στοιχεία της Γραμματείας, και με ποσόστωση με βάση το έτος. ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΝΑ ΠΡΟΣΕΛΘΟΥΝ ΣΤΗΝ 1 Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΕΚΤΥΠΩΜΕΝΗ ΤΗΝ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΤΟΥΣ ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ. 11

12 Τομέας Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης Κλασική Αρχαιολογία (ΚΑΡ) ΚΑΡ 173 Παυλίνα Καραναστάση Ο αυτοκράτορας Αύγουστος και η εποχή του (Π) Μετά τη ναυμαχία του Ακτίου το 31 π.χ. και την οριστική ήττα του Αντωνίου και της Κλεοπάτρας το 30 π.χ. στην Αλεξάνδρεια, ο υιοθετημένος από τον Ιούλιο Καίσαρα Οκταβιανός, ο οποίος έλαβε το 27 π.χ. την τιμητική προσωνυμία Αύγουστος από τη ρωμαϊκή σύγκλητο, παρέμεινε μοναδικός ηγεμόνας μιας ήδη τεράστιας αυτοκρατορίας, την οποία και διοίκησε μέχρι τον θάνατό του, το 14 μ.χ. Στην εποχή της ανέλπιστα μακρόχρονης διακυβέρνησής του η τέχνη - με την ευρύτερή της έννοια - τέθηκε άμεσα στην υπηρεσία της πολιτικής εξουσίας και αποτέλεσε μέσο διαμόρφωσης πολιτικής, εκφράζοντας την κρατούσα ιδεολογία. Στόχος της παράδοσης είναι η παρακολούθηση της ιστορικής πορείας του Αυγούστου και των «εικόνων» που χρησιμοποιήθηκαν - σε πραγματικό και σε συμβολικό επίπεδο - με στόχο την καθιέρωση της ισχύος του. Επιλεγμένη βιβλιογραφία Zanker, P., Ο Αύγουστος και η δύναμη των εικόνων (=Augustus und die Macht der Bilder, 1997) (Αθήνα, ΜΙΕΤ, 2006) Ramage, N.H - Ramage, A., Ρωμαϊκή Τέχνη. Από τον Ρωμύλο έως τον Κωνσταντίνο. (Θεσσαλονίκη, University Studio Press2000) Galinsky, K., Augustan Culture. An Interpretive Introduction (Princeton University Press, 1996) Galinsky, K. (ed.), The Cambridge companion to the Age of Augustus (New York: Cambridge University Press, 2005) Boschung, D., Das römische Herrscherbild, 1, 2. Die Bildnisse des Augustus (Berlin : Mann, 1993) Bringmann, K. - Schäfer, T., Augustus und die Begründung des römischen Kaisertums (Berlin, Akademie Verlag, 2002) Spawforth, A.J.S., Greece and the Augustan cultural revolution (Cambridge, Cambridge University Press, 2012) Schmalz, G. C. R., Augustan and Julio-Claudian Athens A New Epigraphy and Prosopography.Mnemosyne, Supplements, History and Archaeology of Classical Antiquity, 302 (Brill 2009) Levick, B., Augustus: Image and substance (Harlow, England ; New York : Longman, 2010) Raaflaub, K. A. Toher, M. (ed.), Between Republic and Empire. Interpretations of Augustus and his Principate (University of California 1990) ΚΑΡ 323 Νίκος Σταμπολίδης Εικονογραφικά θέματα της γεωμετρικής και αρχαϊκής τέχνης (Σ) Πρόκειται για μεθοδολογική και ερμηνευτική προσέγγιση ζητημάτων της εικονογραφίας της αρχαίας ελληνικής τέχνης κυρίως των πρώιμων φάσεών της (γεωμετρικής, αρχαϊκής αλλά και κλασικής) πάνω σε πήλινα ή χάλκινα αγγεία, 12

13 κοσμήματα και άλλου είδους τέχνεργα με θέματα κυρίως θρησκευτικά, τελετουργικά αλλά και απεικονίσεις ζωφόρων με μειξογενή όντα ή ζώα καθώς τέλος, και θέματα με αμφισβητούμενες ερμηνείες. Τα θέματα που θα δοθούν είναι κυρίως αδημοσίευτο υλικό για την καλύτερη αντιμετώπιση του θέματος του σεμιναρίου. Ιστορία Τέχνης της Δύσης (ΙΤΔ) ΙΤΔ 153 Τιτίνα Κορνέζου Το έργο του Ρέμπραντ ( ) (Π) Η παράδοση εστιάζει στο ζωγραφικό και χαρακτικό έργο του Ρέμπραντ φαν Ράυν στο πλαίσιο της ολλανδικής αστικής και προτεσταντικής κοινωνίας του 17 ου αιώνα. Οι κύριοι θεματικοί άξονες είναι: - Πηγές, βιογραφικά, πρόσληψη του βίου και του έργου του - Η μαθητεία στο Λέυντεν - Ο Ρέμπραντ στο Άμστερνταμ - Ο Ρέμπραντ ως προσωπογράφος - Οι παραγγελιοδότες - Το εργαστήριο του ζωγράφου - Ιστορική ζωγραφική: θέματα από τη Βίβλο και τη μυθολογία - Αυτοπροσωπογραφίες - Το χαρακτικό έργο του Ρέμπραντ: τεχνικές, θέματα, διακίνηση Ενδεικτική βιβλιογραφία - D. Bomford, C. Brown, A. Roy, Art in the making: Rembrandt, κατάλογος έκθεσης, Λονδίνο, National Gallery, M. Bal, Reading Rembrandt: beyond the word-image opposition, Κέμπριτζ-Νέα Υόρκη, Cambridge University Press, C. Brown, Rembrandt: the Master and his Workshop, κατάλογος έκθεσης, Νιού Χέιβεν - Λονδίνο, Yale University Press and National Gallery, π K. Clark, An introduction to Rembrandt, Nέα Υόρκη, Harper & Row, π N. Laneyrie-Dagen, Lire la peinture de Rembrandt, Παρίσι, Larousse, π E. Ornstein - M. Η. Van Slooten, Ρέμπραντ: κατάλογος χαρακτικών του μουσείου Rembrandthuis, μετάφραση αγγλικής έκδοσης Μάρια Διαμάντη, Αθήνα : Μουσείο Μπενάκη, J. Rosenberg, Rembrandt: life and work, [α εκδ. 1948], Οξφόρδη, Phaidon, C. White, Rembrandt, Λονδίνο, Thames and Hudson, 1984 [ανατ. 1999] * θα προσφέρεται συμπληρωματική βιβλιογραφία ανάλογα με τις υπό εξέταση θεματικές. ΙΤΔ 332 Τιτίνα Κορνέζου Από τη συλλογή στο μουσείο (Σ) Το σεμινάριο εξετάζει το φαινόμενο του συλλεκτισμού, ως δείκτη των αντιλήψεων για το έργο τέχνης, από την Αναγέννηση έως τη συγκρότηση των πρώτων μουσείων στις αρχές του 19 ου αιώνα. Με την επιλογή συγκεκριμένων παραδειγμάτων από τον ευρωπαϊκό χώρο μέσα στο χρονικό αυτό πλαίσιο, θα ανιχνεύσουμε τους όρους με 13

14 τους οποίους συγκροτούνται οι συλλογές, τις σχέσεις μεταξύ συλλεκτών και καλλιτεχνών, τα χαρακτηριστικά και τους πολλαπλούς στόχους τους. Προϋπόθεση για τη συμμετοχή στο σεμινάριο είναι η πολύ καλή γνώση μίας τουλάχιστον ξένης γλώσσας. Ενδεικτική βιβλιογραφία - J. Alsop, The rare art traditions: the history of art collecting and its linked phenomena wherever these have appeared, New York, Harper & Row, P. Cabanne, Les grands collectionneurs, v.1. Du moyen-âge au XIXe siècle - v. 2. Etre collectionneur au XXe siècle, Paris, Amateur, P. Findlen, Possessing nature: museums, collecting, and scientific culture in early modern Italy, Berkeley; Los Angeles London, University of California Press, c Α. Lugli, Naturalia et mirabilia: les cabinets de curiosités en Europe, introduction de Roland Recht [traduit d l italien par Marie-Louise Lentengre], Paris, Adam Biro, c M. North D. Ormrod (επιμ.), Art markets in Europe, , Aldershot, Ashgate, Σούζαν Πιρς, Μουσεία, αντικείμενα και συλλογές: μια πολιτισμική μελέτη, μετάφραση: Λία Γυιόκα, Αλέξης Καζάζης, Παναγιώτης Μπίκας, επιμέλεια Λία Γυιόκα, Θεσσαλονίκη, Βάνιας, S. Pearce, On collecting: an investigation into collecting in the European tradition, London New York, Routledge, Κ. Pomian, Collectionneurs, amateurs et curieux : Paris, Venise, XVIe-XVIIIe siècle, Paris, Gallimard, c J.-Y. Ribault, Mecènes et collectioneurs: les variantes d une passion, Paris, Editions du CTHS, ΙΤΔ 172 Ευγένιος Ματθιόπουλος Ρεαλιστικές τάσεις στη γαλλική τέχνη του 19ου αιώνα: Από τον Κουρμπέ στον Μανέ (Σ) Στόχος του μαθήματος είναι να μελετηθεί η ιστορία του Ρεαλισμού στη Γαλλία κατά τα χρόνια , με έμφαση στις τεχνοτροπικές και αισθητικές αναζητήσεις που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιό του. Θα αναλυθούν οι κοινωνικές-πολιτικές και ιδεολογικές προϋποθέσεις αυτού του κινήματος καθώς και οι θεωρητικές απόψεις και εκθεσιακές δράσεις που αναπτύχθηκαν στον πλαίσιό του και θα παρουσιαστεί η συνεισφορά των σημαντικότερων πρωταγωνιστών του (Γκυστάβ Κουρμπέ, Ονορέ Ντωμιέ, Ζαν Φρανσουά Μιγιέ, Εντουάρ Μανέ κ.ά.). Ενδεικτική βιβλιογραφία Linda Nochlin, Realism, Harmondsworth : Penguin, ΞΥΔ L opera completa di Courbet / presentazione e apparati critici e filologici di Pierre Courthion ; traduzione e adattamento di Marina Anzil Robertini. Milano : Rizzoli Editore, ND553.C9 A

15 T.J. Clark., Image of the people : Gustave Courbet and the 1848 revolution, London : Thames and Hudson, N553.C68 C Judith Wechsler. Daumier, Paris : Flammarion, c1999. NC1499.D3 A L ecole de Barbizon : Peindre en plein air avant l impressionnisme : Vincent Pomarede and Gerard de Wallens Lyon, 22 juin-9 septembre N B3 E Manet, , Galeries nationales du Grand Palais, Paris, April 22-August 8, 1983, the Metropolitan Museum of Art, New York, September 10-November 27, 1983 / curators of the exhibition, Francoise Cachin, Charles S. Moffett, in collaboration with Michel Melot. New York : Metropolitan Museum of Art : Abrams, c1983. ΞΥΔ ΙΤΔ 319 Ευγένιος Ματθιόπουλος H πρόσληψη της παραδοσιακής-«λαϊκής τέχνης» στην Ελλάδα, (Σ) Στόχος του σεμιναρίου είναι να μελετηθεί η ιστορία της ανακάλυψης και πρόσληψης της παραδοσιακής-«λαϊκής τέχνης» στην Ελλάδα τα χρόνια Θα αναλυθούν αρχικά οι έννοιες της παράδοσης και της παραδοσιακής-«λαϊκής τέχνης» σε θεωρητικό-αισθητικό επίπεδο καθώς και οι χρήσεις τους στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής τέχνης από τα τέλη του 19 ου αιώνα και μετά. Θα μελετηθούν στη συνέχεια οι συγκεκριμένοι τρόπου πρόσληψης και ενσωμάτωσής τους στην ελληνική πραγματικότητα μέσα από ιδιωτικές πρωτοβουλίες, οργανώσεις και φιλανθρωπικές ή καλλιτεχνικές εταιρείες και συλλόγους, από επιστημονικές πρακτικές (λαογραφία, ιστορία της τέχνης), καθώς και από κρατικούς θεσμούς και μουσεία. Ενδεικτική βιβλιογραφία Gross David, Τα ερείπια του παρελθόντος : παράδοση και κριτική της νεοτερικότητας, μετάφραση Κωνσταντίνος Γεώρμας, επιμέλεια Γεώργιος Ν. Μερτίκας. Αθήνα : Πατάκης, CB358.G Άλκη Κυριακίδου-Νέστορος, Η θεωρία της ελληνικής λαογραφίας : Κριτική ανάλυση, Αθήνα : Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, GR171. K Ε. Δ. Ματθιόπουλος, «Οι εικαστικές τέχνες κατά την περίοδο », στο: Χρήστος Χατζηιωσήφ (επιμ.), Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, τόμ. Β 2, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2003, σ

16 DF833.I78 Νίκος Χατζηνικολάου, «Τέσσερις έλληνες ζωγράφοι τoυ 20oυ αιώνα», στo Νίκος Χατζηνικολάου, Εθνική τέχνη και πρωτοπορία, Αθήνα ND598.C Το Λύκειον των Ελληνίδων : 100 χρόνια, [συντακτική επιτροπή Έφη Αβδελά...[κ.αλ.], επιστημονική επιμέλεια Έφη Αβδελά, επιστημονικός συντονισμός και εικονογράφηση Νίκος Ανδριώτης]. HQ1881.L