ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΒΑΣΙΚΗΣ ΑΖΩΤΟΥΧΟΥ ΛΙΠΑΝΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΑΤΑΤΑΣ ΣΕ ΑΝΟΙΞΙΑΤΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ. ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ: Κωστάκης Μιχαήλ Α.Μ.: ΚΑΛΑΜΑΤΑ 2013 ψπ-

2 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΒΑΣΙΚΗΣ ΑΖΩΤΟΥΧΟΥ ΛΙΠΑΝΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΑΤΑΤΑΣ ΣΕ ΑΝΟΙΞΙΑΤΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ. ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ: Κωστάκης Μιχαήλ Α.Μ.: ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: Αλέξιος Αλεξόπουλος, Αναστάσιος Κώτσιρας ΚΑΛΑΜΑΤΑ 2013 ι

3 Πρόλογος Η συγκεκριμένη έρευνα έλαβε μέρος στην περιοχή Μεσσήνη Μεσσηνίας η οποία αφορά την καλλιέργεια ανοιξιάτικης πατάτας. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η διερεύνηση της επιδράσεως των λιπαντικών σκευασμάτων νέας τεχνολογίας με σταθεροποιημένη και περικαλυμμένη μορφή του ολικού αζώτου, καθώς και των τεχνικών λίπανσης στην ανάπτυξη των φυτών και στην παραγωγή και ποιότητα των κονδύλων. Κατά τη διάρκεια όλου του πειράματος οι εργασίες έδειξαν ότι δεν παρουσιάστηκαν σημαντικές αλλαγές στον αριθμό των φυτών σε κανένα από τα πειραματικά τεμάχια, το ίδιο φαινόμενο παρουσιάστηκε και κατά την 1η δειγματοληψία όσον αφορά την απόδοση των κονδύλων ανεξαρτήτου λιπαντικής αγωγής, αντιθέτως στη 2η και 3η δειγματοληψία παρουσιάστηκαν βελτιώσεις, στα πειραματικά τεμάχια που είχε χορηγηθεί λιπαντικό σκεύασμα νέας τεχνολογίας, στην απόδοση των κονδύλων, έναντι της «Επιφανειακής» λιπαντικής μεταχείρισης και του «Μάρτυρα». Ευχαριστίες Στο σημείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά και να εκφράσουμε την ειλικρινή μου ευγνωμοσύνη, σε όσους στάθηκαν δίπλα μου με κάθε τρόπο και με βοήθησαν στην ολοκλήρωση της πτυχιακής παρούσας εργασίας. Ξεκινώντας θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαιτέρως τον καθηγητή Αλέξιο Αλεξόπουλο και Αναστάσιο Κώτσιρα επειδή μου ανέθεσαν αυτήν την πτυχιακή εργασία, καθώς και για την πολύτιμη βοήθεια και καθοδήγησή τους κατά την διάρκεια εκπόνησης αυτής. 2

4 Περιεχόμενα Κεφάλαιο Καταγωγή και Ιστορικό της Πατάτας Βοτανικά Χαρακτηρίστηκα της Πατάτας Φύτρο Ριζικό σύστημα Στόλωνες Βλαστοί Φύλλα Άνθη Καρπός Κόνδυλοι Ποικιλίες Μύκητες- Ιώσεις- Εντομολογικές Προσβολές Μύκητες Ιώσεις Εντομολογικές Προσβολές Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος Κλίμα Έδαφος Ανάπτυξη Φυτού Ανάπτυξη φύτρων Βλαστική Ανάπτυξη Άνθιση Σχηματισμός στόλωνα και κονδύλου Ωρίμανση Κεφάλαιο Λίπανση της πατάτας Άζωτο Φώσφορος Κάλιο Ασβέστιο Μαγνήσιο

5 Μαγγάνιο Βόριο Σίδηρο Ψευδάργυρος Χαλκός Ανόργανα Λιπάσματα Αζωτούχα Λιπάσματα Φωσφορικά Λιπάσματα Καλιούχα Λιπάσματα Μικτά - Σύνθετα Λιπάσματα Κεφάλαιο Πειραματικό Μέρος Υλικά και Μέθοδοι Μετρήσεις Κεφάλαιο Αποτελέσματα - Συμπεράσματα Συζήτηση 52 Βιβλιογραφία 54 4

6 Κεφάλαιο Καταγωγή και Ιστορικό της Πατάτας. Η καταγωγή της πατάτας είναι από την Νότια Αμερική και την καλλιεργούσαν οι κάτοικοι του Περού, της Βολιβίας, της Κολομβίας, του Ισημερινού και της Χιλής. Οι φαγώσιμες ποικιλίες πατάτας πρωτοπαρουσιάστηκαν σε δύο καθορισμένα κέντρα της Νότιας Αμερικής. Η πατάτα πήρε το όνομα της από την Ισπανική λέξη patata η οποία προέρχεται από τη λέξη batata. Οι Ινδιάνοι της Αμερικής χρησιμοποιούσαν αυτή την ονομασία για τις κονδυλώδεις εδώδιμες ρίζες του φυτού Ipomoea batatas (γλυκοπατάτες). Η πατάτα ξεκινά να αποτελεί την βασική τροφή των Ιθαγενών κατοίκων της Αμερικής. Η προσέλευση των Ισπανών στην Αμερική συναντά αυτή την συνήθεια, οι Ισπανοί στρατιώτες κατακτούν την χώρα και περί το 1500 γίνεται η πρώτη γνωριμία των λευκών ανθρώπων με την πατάτα. Πρωτοπόροι στην καλλιέργεια πατάτας είναι οι Ισπανοί περί το 1534 και ακολουθούν οι Ιρλανδοί περίπου το 1580, στην συνέχεια διαδόθηκε σιγά σιγά σε όλη την Ευρώπη. Οι Ιρλανδοί μετανάστες εισάγουν και καλλιεργούν την πατάτα στις Ηνωμένες Πολιτείες το Η δυσπιστία τον Ευρωπαίων για το νέο τρόφιμο οδηγεί σε λανθασμένα συμπεράσματα θεωρώντας την πατάτα δηλητηριώδες γιατί οι κόνδυλοι της πατάτας ανήκουν στην οικογένεια των σολανώδων φυτών. Οι κυβερνήσεις με την βοήθεια των επιστημόνων αποδεικνύουν και διαδίδουν τις τεχνικές γνώσεις για την καλλιέργεια της πατάτας αλλά τα θετικά γνωρίσματα της. Η καλλιέργεια της πατάτας επεκτείνεται με πολύ γρήγορους ρυθμούς σε όλη την Ευρώπη. Ειδικότερα, κατά την διάρκεια των πολέμων και τις σιτοδείες του 17ου, 18ου και 19ου αιώνα στην Βόρεια και Κεντρική Ευρώπη η χρήση της θεωρείται σωτήρια για τους ανθρώπους, αφού τους αποτρέπει από τον λιμό. Στην Ελλάδα η πατάτα αρχικά εισήχθη στην Κέρκυρα το 1800 από προοδευτικό καλλιεργητή και διαδόθηκε στο νησί. Το 1817 η δημοσίευση φυλλαδίου από τον Παραμιθιώτη «Η καλλιέργεια των γεώμηλων» δίνει το έναυσμα για την διάδοσή της και στα άλλα νησιά του Ιονίου. Το 1828 εισάγεται η πατάτα και στην υπόλοιπη Ελλάδα, από τον τότε κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, που την θεωρεί μια καλή θρεπτική τροφή για ένα φτωχό λαό, και η αρχή της καλλιέργειας της γίνετε στην Αίγινα. Ωστόσο, μέχρι το 1880 η ελληνική παραγωγή δεν καλύπτει τις ανάγκες του λαού, με αποτέλεσμα την εισαγωγή της από το εξωτερικό και κυρίως από την Μάλτα και την Τεργέστη. Η διάδοση της φυλλοξήρας του αμπελιού στην Γαλλία αλλά και στην λοιπή Ευρώπη, οδηγεί στην απαγόρευση εισαγωγής πολλών φυτών από το εξωτερικό με σκοπό να προστατευτεί η εγχώριος αμπελουργία. Ένα από τα φυτά που σταματούν να εισάγονται στην Ελλάδα είναι και η πατάτα, αυτό έχει σαν αντίκτυπο την γρήγορη ανάπτυξη της ντόπιας παραγωγής. Σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα η ανάγκες της χώρας για βρώσιμη πατάτα καλύπτονται από την ντόπια παραγωγή. Επιπλέον, περιορίζεται στην παραγωγή του πατατόσπορου και σε μικρές ποσότητες για να καλύψει την εποχιακή έλλειψη. Η πλήρης αυτάρκεια φαγώσιμης πατάτας πραγματοποιείται μόνο τα τελευταία μεταπολεμικά χρόνια, η αύξηση της παραγωγής της οδηγεί σε περίσσευμα για εξαγωγή (Χατζηδημητρίου, 2009). 5

7 1.2. Βοτανικά Χαρακτηρίστηκα της Πατάτας. Κοινή ονομασία: πατάτα Οικογένεια: Solanaceae Γένος: Solatium Είδος: tuberosum Εικόνα 1.1.: Το φυτό της πατάτας. Το φυτό της πατάτας είναι είδος αγγειόσπερμου δικοτυλίδονου φυτού ετήσιο, ποώδες με σχετικά πλούσια και θαμνώδη ανάπτυξη και βιολογικό κύκλο από 3 έως 5 μήνες, ανάλογα με την ποικιλία. Το φυτό πολλαπλασιάζετε αγενώς από έναν η περισσότερους οφθαλμούς που έχει ο κάθε κόνδυλος. Η ανάπτυξη του γίνετε μόνο από δευτερογενείς ρίζες (Διαλυνά, 2005) Φύτρο. Τα φύτρα του κονδύλου της πατάτας βρίσκονται πολύ κοντά στα νεαρά στελέχη. Η μορφή και το χρώμα των φύτρων χαρακτηρίζουν την καλλιεργούμενη ποικιλία. Η χρωματική απόχρωση του φύτρου δεν επηρεάζει την καλλιεργούμενη ποικιλία. Η ανάπτυξη των στελεχών γίνετε από τα φύτρα. Στην περίπτωση που ο κόνδυλος είναι παλιός, τα φύτρα διαμορφώνουν μικρούς κονδύλους. Οι υγιείς βλαστοί της πατάτας έχουν συγκεκριμένο χρώμα και δεν επιμηκύνονται και έχουν ελαφριά κάλυψη με τρίχες σε μερικές ποικιλίες. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το καστανό χρώμα ή η βλεννώδη έκρηξη είναι απόδειξη μόλυνσης από βακτήριο ή μύκητα. Τα φύτρα μπορούν να είναι φυσιολογικά, αποθηκευτικά ή λεπτά σαν νήματα. Όταν οι κόνδυλοι έχουν φυσιολογικά φύτρα θεωρείται και η καλύτερη περίπτωση, διότι τέτοια φύτρα αναπτύσσουν υγιή στελέχη. Επιπλέον, είναι κοντά και χοντρά με χαρακτηριστικό χρώμα και σχήμα. (Μουζάκης, 2011). Εικόνα 1.2.:Φύτρο πατάτας 6

8 Ριζικό σύστημα. Η πατάτα έχει ένα κεντρικό ριζικό σύστημα αποτελείται από μερικές κύριες ρίζες και πολλές πλευρικές ρίζες. Οι ρίζες μπορούν να αναπτυχθούν από τα στελέχη και τα φύτρα. Η ρίζα είναι ανεπτυγμένη έχει μικρή ικανότητα διείσδυσης σε πολύ συνεκτικά εδάφη για αυτό καταλαμβάνει, σχεδόν στο σύνολο της, τα ανώτερα 25αη του εδάφους. Η πατάτα ευδοκιμεί καλύτερα σε εδάφη ελαφριά και καλά κατεργασμένα. Ωστόσο, σε πολύ ελαφριά εδάφη το πολυσχιδές ριζικό της σύστημα είναι πιθανόν να φτάσει σε βάθος 80-1 ΟΟαη και ανάλογο πλάτος. Οι υγιείς ρίζες της πατάτας είναι συνήθως άσπρες ή έχουν αμμώδες χρώμα. (Διαλυνά, 2005 ; Μουζάκης, 2011). Εικόνα : Ριζικό σύστημα πατάτας Στόλωνες. Οι στόλωνες όπως και οι κόνδυλοι είναι τροποποιημένοι βλαστοί. Στην άκρη των στολώνων μπορούν να αναπτυχθούν κόνδυλοι ή βλαστοί, όταν αυτό φτάσει στην επιφάνεια του εδάφους. Οι υγιείς στόλωνοι έχουν χρώμα άσπρο χωρίς εκφύσεις. Ο αριθμός και το μήκος των στολώνων εξαρτάται από την καλλιεργούμενη ποικιλία και το έδαφος. Τα αμμώδη εδάφη έχουν την δυνατότητα να αποπτύσουν υπερβολικά επιμήκεις στόλωνες. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι στόλωνες δεν διακλαδίζονται, αλλά σε κάποιες ποικιλίες παλαιότερα είχαν αυτό το δυσμενές χαρακτηριστικό (Μουζάκης, 2011). Εικόνα: Μορφολογία του φυτού της πατάτας σε πλήρη ανάπτυξη. 7

9 Βλαστοί. Τα στελέχη προέρχονταν από τους οφθαλμούς των κονδύλων, είναι μεγάλοι, τετραγωνικής διατομής, ύψους οηι, συνήθως είναι πράσινα με εξαίρεση μερικών ποικιλιών που είναι και ρόδινα. Από το υπόγειο τμήμα βλαστού του φυτού εκπτύσσονται στόλωνες οι οποίοι είναι υπόγειοι και σχηματίζουν λίγο πριν την άνθιση ένα κόνδυλο ο καθένας. Ωστόσο, δεν είναι σπάνιο να σχηματιστούν περισσότεροι κόνδυλοι στον ίδιο στόλωνα με κομβολογιοειδή διάταξη. Επιπλέον, ο αριθμός και το μήκος των στολώνων επηρεάζεται άμεσα από τις συνθήκες καλλιέργειας και τα χαρακτηριστικά της ποικιλίας. Μετά το σχηματισμό του κονδύλου σταματάει η κατά μήκος αύξηση του στόλωνα και αρχίζει η κατά πάχος αύξηση του με την ταυτόχρονη εναπόθεση η νερού και αμύλου (Διαλυνά, 2005). Εικόνα: Βλαστός πατάτας Φύλλα. Τα φύλλα της πατάτας είναι σύνθετα με 7-11 αντίθετα φυλλάρια ελλειπτικά και χνουδωτά. Ο αριθμός των φυλλαρίων που έχουν τα φύλλα διαφέρουν ανάλογα με την ποικιλία και την ηλικία του φυτού. Επίσης, οι ποικιλίες διαχωρίζοντα από τον αριθμό, το μέγεθος, την πρόσφυση στο στέλεχος, το σχήμα του ελάσματος, τον τρόπο διάταξης στον κεντρικό άξονα και το χνούδι. Τα υγιή φύλλα της πατάτας είναι πράσινα με μερικές φορές κίτρινο ή πορφυρό χρωματισμό. Ωστόσο, ο χρωματισμός των φύλλων δεν επηρεάζεται μόνο από την ποικιλία αλλά και από τις περιβαλλοντικές συνθήκες (Μουζάκης, 2011). Εικόνα 1.3.: Φύλλα πατάτας. 8

10 Άνθη. Φέρονται σε ταξιανθίες και είναι μικρά πενταμερή. Οι χρωματισμοί της στεφάνης είναι ιώδη, πορφυρό, υπόλευκο ή κίτρινο. Έχει πέντε στήμονες που σχηματίζουν κώνο. Η ωοθήκη είναι συνήθως δίχωρη και ο στύλος μακρύς. Είναι ερμαφρόδιτα και κατά κανόνα αυτόστειρα και πολλές φορές και γόνιμα, όποτε δίνουν καρπούς. Αυτό βέβαια εξαρτάται από την ποικιλία και από το αν θα παραχθεί γόνιμη ή μη γύρη. Εικόνα : Άνθη πατάτας Καρπός. Για την περίπτωση που υπάρχει γονιμότητας ο καρπός είναι ράγα σφαιρική, διαμέτρου 1 έως 1,5 αη, το χρώμα του είναι συνήθως πράσινο και έχει την δυνατότητα να περιέχει από 100 έως 300 σπόρους. Ο καρπός δε χρησιμοποιείται στην καλλιέργεια της πατάτας, αλλά μόνο σε προγράμματα βελτίωσής της. Θα πρέπει να σημειωθεί, ότι τα πράσινα μέρη του φυτού είναι δηλητηριώδη γιατί περιέχουν την ουσία σολανίνη. (Διαλυνά, 2005). Εικόνα: Καρπός του φυτού της πατάτας. 9

11 Κόνδυλοι. Οι κόνδυλοι διαφέρουν από ποικιλία σε ποικιλία, σε σχήμα, μέγεθος και χρώμα επιδερμίδας. Επίσης, κάθε φυτό μπορεί να έχει διαφορετικό αριθμό κονδύλων, σχηματίζονται ταυτόχρονα αλλά όχι με τον ίδιο ρυθμό και συνήθως βρίσκονται δίπλα στον μητρικό κόνδυλο. Τεμαχισμένοι κόνδυλοι με ένα συνήθως οφθαλμό χρησιμοποιούνται ως σπόροι. Είναι ένας υπόγειος τροποποιημένος βλαστός για αποθήκευση θρεπτικών στοιχείων και εφοδιασμένος με οφθαλμούς. (Διαλυνά, 2005 ; Μουζάκης, 2011). Εικόνα 1.7: Κόνδυλοι. Τα χαρακτηριστικά που παρουσιάζει ο κόνδυλος είναι: 'Γόνατα Μεσογονάτια διαστήματα Φύλλα (λέπια) Οφθαλμούς Οι οφθαλμοί αποτελούνται από ένα βραχύ άξονα που φέρει τρεις ή περισσότερες βλαστικές καταβολές που καλύπτονται από λέπια. Ωριμάζοντας ατροφούν με αποτέλεσμα να πέφτουν, αφήνοντας μία ή περισσότερες ουλές. Οι οφθαλμοί είναι σύνθετοι και αποτελούνται από τον κύριο ή βασικό και δύο δευτερεύοντες, είναι διατεταγμένα σπειροειδώς πάνω στον κόνδυλο και πυκνώνουν στην κορυφή. Αυτοί που βρίσκονται στην βάση του κονδύλου είναι η λιγότερο ανεπτυγμένοι, όμως είναι χαρακτηριστικοί για κάθε ποικιλία (Διαλυνά, 2005 ; Μουζάκης, 2011). Εικόνα 1.8.: Οφθαλμοί πατάτας. 10

12 Ο κόνδυλος της πατάτας διακρίνεται ανατομικά στις εξής περιοχές: Περίδερμα Φλοιός Αγγειακός δακτύλιος Εντεριώνη Επιδερμίδα Εντεριώνη ΗΗμαγγειώόεις δεσμίδες φλοιός Εικόνα : Ανατομική μορφή κονδύλου της πατάτας. > Περίδερμα: Αποτελείται από το φελλόδερμα, το φελλοκάμβιο και τα κύτταρα του φελλού. Κατά την διόγκωση του κονδύλου παρατηρείται η αποβολή της λεπτής επιδερμίδας και η ανάπτυξη του φελλοκαμβίου. Εξωτερικά του κονδύλου εμφανίζονται τα κύτταρα του φελλού και εσωτερικά του κονδύλου αναπτύσσεται το φελλόδερμα. Το περίδερμα λειτουργεί σαν προστατευτικό του κονδύλου αφού εμποδίζει την είσοδο παθογόνων και την απώλεια νερού (Μουζάκης, 2011). > Φλοιός: Αποτελεί μέρος της μάζας του στόλωνα. Κατά της δημιουργία του κονδύλου και την διόγκωση του στόλωνα τα κύτταρα του φλοιού δεν αυξάνονται σημαντικά. Τα κύτταρα του φλοιού που βρίσκονται κοντά στο περίδερμα περιέχουν μικρότερο αριθμό αμυλόκκοκων σε σχέση με αυτά που βρίσκονται πλησίον της εντεριώνης (Μουζάκης, 2011). > Αγγειακός Δακτύλιος: Περιλαμβάνει τον ηθμό (εξωτερικό και εσωτερικό) που αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος του και το ξύλο και προέρχονται από το προκάμβιο. Καθώς ο κόνδυλος ωριμάζει ο ηθμός διαχωρίζεται σε πολυάριθμες ηθμαγγειώδεις δεσμίδες, λόγω των κυτταρικών διαιρέσεων που συμβαίνουν στο εσωτερικό του και αποτελείται από ηθμοσωλήνες, εξειδικευμένα συνοδά κύτταρα και αποθηκευτικά παρεγχυματικά κύτταρα. Τα συνοδά κύτταρα περιβάλλουν τον ηθμοσωλήνα και περιέχουν μιτοχόνδρια και πλαστίδια με μικρή περιεκτικότητα σε άμυλο (Μπινάκη, 2012).. > Εντεριώνη: Προέρχεται από το θεμελιώδες μελίστωμα, διατρέχει κατά μήκος το εσωτερικό του κονδύλου από το σημείο πρόσφυσης του στόλωνα μέχρι τον ακραίο οφθαλμό και εκτείνεται ακτινωτά προς την επιφάνεια όπου και συνδέεται με τους μασχαλιαίους οφθαλμούς (Μπινάκη, 2012). 11

13 K O H > «K!U l I U K, > u» >, o * 0 u,,. < >, * «ϊ «ί Εικόνα: Διατομή κονδύλου της πατάτας Ποικιλίες. Σε κάθε περιοχή του κόσμου έχουν αναπτυχθεί διαφορές ποικιλίες πατάτας οι οποίες ευδοκιμούν σύμφωνα με τις κλιματολογικές και εδαφικές συνθήκες που επικρατούν σε κάθε περιοχή. Οι ποικιλίες αυτές διαχωρίζονται σύμφωνα με το εξωτερικό χρώμα της φλούδας και το χρώμα της σάρκας τους. Το είδος που καλλιεργείται περισσότερο είναι η κίτρινη πατάτας η οποία χαρακτηρίζεται από μεγάλους κονδύλους και ελαφριά κίτρινη σάρκα, επιπλέον είναι η πιο διαδεδομένη αφού εμφανίζεται σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου. Οι ποικιλίες πατάτας είναι οι εξής: Σιαρλότ Λιζέτα Σιεγκλίντε Μαρφόνα Φάπουλα Αρτεμις Σαφάρι Μπελλίνι > Ποικιλία Σιαρλότ (charlotte). Η καταγωγή της είναι από την Γαλλία και το Βέλγιο. Θεωρείται μία πρώιμη ποικιλία. Η παραγωγικότητα της χαρακτηρίζεται μεσαία, το υπόγειο μέρος του φυτού είναι μικρό και αναπτύσσεται γρήγορα. Το μέγεθος τον κονδύλων είναι μέτριο, επιμήκεις, με ξέβαθους οφθαλμούς, η σάρκα τους είναι κίτρινη. > 12

14 > Ποικιλία Λιζέτα (Lisseta). Προέρχεται από την Ολλανδία και είναι μια ποικιλία πρώιμη και παραγωγική. Τα φυτά έχουν μέτρια ανάπτυξη και χαρακτηρίζονται από τον γρήγορο ρυθμό που αναπτύσσονται. Το μέγεθος των κονδύλων είναι μέτριο έως μεγάλο, έχει ξέβαθα μάτια και κίτρινη σάρκα. Οι όψιμες επιφανειακές λιπάνσεις προκαλούν δευτερογενή ανάπτυξη στους κονδύλους. ^ Ποικιλία Σιεγκλίντε ( Sieglide). Κατάγεται από την Γερμανία και είναι μια ποικιλία πρώιμη μέσης παραγωγικότητας. Τα φυτά έχουν μέτρια ανάπτυξη, αποτελούνται από 2 έως 3 λεπτά στελέχη και αναπτύσσονταν με γοργούς ρυθμούς. Το μέγεθος των κονδύλων είναι μικρό έως μέτριο, επιμήκεις - αυγοειδές με ξέβαθους οφθαλμούς και η σάρκα τους έχει έντονο κίτρινο χρώμα. Επιπλέον, ο σπόρος της συγκεκριμένης ποικιλίας δεν συνιστάται να τεμαχίζεται. > Ποικιλία Μαρφόνα (Marfona). Προέρχεται από την Ολλανδία και είναι μια ποικιλία πρώιμη έως μεσοπρώιμη με μέτρια παραγωγικότητα. Θεωρείται γρήγορης βλάστησης, διότι υπάρχει ταχεία ανάπτυξης φυτών, περίπου δύο κατά μέσο όρο, μέτριας ζωηρότητας και κάλυψης εδάφους. Το μέγεθος των κονδύλων είναι μεγάλο, το σχήμα στρογγυλό - αυγοειδές, ξέβαθα μάτια. Το χρώμα της σάρκας είναι ελαφρώς κίτρινο και το χρώμα της επιδερμίδας κίτρινο. > Ποικιλία Φάπουλα (Fapoula). Η καταγωγή της είναι από την Ολλανδία και είναι μεσοπρώιμη ποικιλία με γενική χρήση. Χαρακτηριστικό της είναι η βραδεία βλάστηση αλλά η γρήγορη ανάπτυξη φυλλώματος. Φέρει δύο βλαστούς με μεγάλη ζωηρότητα και καλή κάλυψη εδάφους μέχρι και εκρίζωση. Το μέγεθος των κονδύλων είναι κανονικό, έχουν σχήμα αυγοειδές - κυλινδρικό, ξέβαθα μάτια. Το χρώμα της σάρκας και της επιδερμίδας τους είναι κίτρινο. Θα πρέπει να τονιστεί ότι έχουν καλή εμφάνιση γιατί τους χαρακτηρίζει το ομοιόμορφο σχήμα. > Ποικιλία Άρτεμις (Artemis) Η καταγωγή της δεν είναι γνωστή, είναι μία επιτραπέζια πρώιμη ποικιλία. Η παραγωγικότητα της είναι καλή και μπορεί να καλλιεργηθεί σε πολλούς τύπους εδαφών. Το μέγεθος τον κονδύλων είναι κανονικό, επιμήκεις οβάλ, ο αριθμός τους είναι ικανοποιητικός. Το χρώμα της σάρκας είναι ελαφρώς κίτρινο και ο φλοιός της είναι κίτρινος. Επιπλέον, έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία για αυτό και είναι κατάλληλη για προτηγανισμένη. ^ Ποικιλία Σαφάρι (Safari) Χαρακτηρίζεται ως μεσοόψιμη πρώιμη ποικιλία, με πολύ υψηλή παραγωγή. Το φύλλωμα του φυτού έχει καλή ανάπτυξη, είναι πολύ εύρωστο με ωραίο φύλλωμα και καλή κάλυψη του εδάφους. Το μέγεθος των κονδύλων είναι μεγάλο με σχήμα ωοειδές - στρογγυλό - οβάλ, οι οφθαλμοί είναι ρηχοί. Το χρώμα της επιδερμίδας αλλάζει σταδιακά, αρχικά είναι σκούρα κίτρινο και καθώς ωριμάζουν οι κόνδυλοι η επιδερμίδα γίνετε κίτρινη, η σάρκα έχει 13

15 ανοικτό κίτρινο χρώμα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι κόνδυλοι έχουν ομοιομορφία μεταξύ τους σε μέγεθος και σχήμα. Η ποικιλία Σαφάρι είναι ανθεκτική στο χρυσονηματώδη (Rol, R04), έχει καλή αντοχή στον περονόσπορο των φύλλων και μέτρια αντοχή στον περονόσπορο των κονδύλων. Επιπλέον, είναι μέτρια ανθεκτική στην ακτινομύκωση, και λίγο ευαίσθητη στον ιό PVY. Είναι άνοση στο καρκίνο, και δείχνει κάποια αντοχή στο φουζάριο. Επίσης είναι πλούσια σε ξηρά ουσία και μπορεί να αποθηκευτεί για μεγάλο διάστημα σε πολύ δροσερές συνθήκες, χωρίς πρόβλημα. Ο χειρισμός του σπόρου γίνετε με προφύτρωμα του πριν την σπορά, διότι έχει αργή διακοπή του λήθαργου. Παράγει μεγάλο αριθμό κονδύλων ανά φυτό και έχει την τάση να τους μεγαλώνει όλους. Το ριζικό σύστημα του είναι βαθύ με αποτέλεσμα να γεννά τους κονδύλους σε βάθος, έτσι δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα του πρασινίσματος. Τέλος παρουσιάζει κάποια ευαίσθητη στο Sencor και μπορεί να προκαλέσει λίγο κιτρίνισμα στα φύλλα. > Ποικιλία Μπελλίνι ( Bellini). Προέρχεται από την Ολλανδία και είναι μέσης πρωιμότητας ποικιλία με γρήγορη κονδυλοποίηση και πολύ υψηλής παραγωγικότητας. Το φύλλωμα της είναι όμορφο έχει πολύ γρήγορη ανάπτυξη με πολύ καλή εδαφική κάλυψη. Τα στελέχη της είναι πολύ δυνατά. Σημαντικό χαρακτηριστικό της είναι η γοργή αναβλάστηση που έχει μετά από το κάψιμο ενός παγετού, δείχνει σχετικά καλή αντοχή στους πρώιμους παγετούς. Το μέγεθος των κονδύλων είναι μεγάλο, επιμήκεις, με σχήμα ωοειδές, ξέβαθους οφθαλμούς. Το χρώμα της επιδερμίδα τους είναι ανοιχτό κίτρινο ενώ της σάρκας ελαφρά κίτρινο. Οι κόνδυλοι του φυτού είναι ομοιόμορφοι σε σχήμα και μέγεθος. Η ποικιλία Μπελλίνι είναι ανθεκτική στο χρυσονηματώδη (Ro 1), επίσης, έχει καλή αντοχή στον περονόσπορο των φύλλων και καλή αντοχή στον περονόσπορο των κονδύλων. Παρουσιάζει μετρία ανθεκτικότητα στην ακτινομύκωση, ευαισθησία στον ιό PVY και καλή ανθεκτικότητα στον ιό του καρουλιάσματος των φύλλων. Επιπλέον, είναι ανθεκτική στο Φουζάριο και έχει σχετικά καλή ανθεκτικότητα στην εσωτερική κηλίδωση και είναι άνοση στο καρκίνο. Παρουσιάζει σχετικά μεγάλη ευαισθησία στην Αλτερνάρια. Η Μπελλίνι έχει καλά και δυνατά φύτρα. Μπορεί να φυτευτεί κατευθείαν από την αποθήκη. Η καλύτερη απόδοσή της δίνετε μέτρια ελαφρά χωράφια, όμως έχει την δυνατότητα να καλλιεργηθεί ακόμη και σε δύσκολα εδάφη, χωρίς να υπάρξουν παραμορφώσεις. Το φυτό παράγει μεγάλο αριθμό κονδύλων. Το ριζικό σύστημα του είναι βαθύ, με αποτέλεσμα να δίνει κονδύλους χωρίς πρασινίσματα. Τέλος η ποικιλία Μπελλίνι δεν είναι ευαίσθητη στο Sencor πριν το φύτρωμα, αλλά έχει κάποια ευαισθησία στο Basagran (Μουζάκης, 2011). 14

16 1.4. Μύκητες - Ιώσεις - Εντομολογικές Προσβολές. Το φυτό κατά την ανάπτυξη του μπορεί να προσβληθεί από διάφορους μύκητες, ιώσεις και έντομα, με αποτέλεσμα να του δημιουργήσει σοβαρές ζημίες. Κάθε ένα από αυτά χρίζει τον δικό του τρόπο αντιμετώπισης Μύκητες. Κάθε είδος μύκητα που μπορεί να προσβάλει το φυτό έχει τα δικά του χαρακτηριστικά, προκαλεί διαφορετικές φθορές και αντιμετωπίζει διαφορετική συμπεριφορά απομάκρυνσης του. Οι σημαντικότεροι μύκητες που μπορούν να προσβάλουν την πατάτα είναι οι εξής: Μύκητας Phytophthora infestans. Μύκητας Rhizoctonia solani. Μύκητας Fusarium oxysporum. Μύκητας Verticillium dahliae. > Μύκητας Phytophthora infestans. Ο μύκητας Phytophthora infestans προκαλεί τον περονόσπορο της πατάτας. Αν δεν ληφθούν έγκαιρα κατάλληλα μέτρα προστασίας προκαλούν ανεπανόρθωτες ζημίες πατατοφυτείες. Η ανάπτυξη του απαιτεί δροσερό καιρό περίπου 15 έως 25 C με υψηλά ποσοστά υγρασίας, με τέτοιες συνθήκες η ασθένεια εξαπλώνεται με πολύ γοργούς ρυθμούς καταστρέφοντας τα φυτά. Ο περονόσπορος αρχικά προσβάλει τα κατώτερα φύλλα, όπου εμφανίζονται κίτρινες κηλίδες ακανόνιστου σχήματος που στην συνέχεια σκουραίνουν και παίρνουν καστανούς χρωματισμούς και ξηραίνονται, σε αυτή την περίπτωση ο καιρός είναι θερμός και ξηρός με αποτέλεσμα η ασθένεια να περιορίζεται. Σε αντίθετη περίπτωση, που οι συνθήκες είναι υγρές παρατηρείται στην κάτω επιφάνεια των κηλίδων του φύλλου ένα το λευκό χνούδι, υπόλευκη μούχλα που αποδεικνύει την καρποφορία του μύκητα. Η μεταφορά της ασθένεια του περονόσπορου γίνετε από τους σπόρους του κατά την διάρκεια βροχής και αέρα, πηγαίνοντας από τα μολυσμένα στα υγιή φύλλα και φυτά. Οι κηλίδες που παρουσιάζονται πάνω στο φύλλωμα μεγαλώνουν διαρκώς με αποτέλεσμα την ολική κάλυψη των φύλλων σε μικρό χρονικό διάστημα. Η προσβολή του μύκητα παρατηρείται συνήθως στους μίσχους των φύλλων, στα στελέχη των φυτών και στους κονδύλους. Οι κόνδυλοι μπορούν να προσβληθούν ενώ βρίσκονται ακόμα στο έδαφος. Ο σπόρος του μύκητα περνά μέσω των ρωγμών ή κατά την συγκομιδή αφού τα σπόρια από τα μολυσμένα φύλλα πέφτουν πάνω στους κονδύλους. Η ανάπτυξη του μύκητα πάνω στους κονδύλους παρουσιάζει εκτεταμένες, ακανόνιστες, σκούρες κηλίδες, χρώματος γκρι ή καστανό, με μικρά βαθουλώματα. Στην συνέχεια οι ιστοί κάτω από τις προσβεβλημένες θέσεις παίρνουν το χρώμα της σκουριάς και σαπίζουν (ξηρή και υγρή σήψη). Επίσης, γίνονται ευάλωτοι και μπορούν να προσβληθούν από άλλους μικροοργανισμούς και βακτήρια προκαλώντας υδαρή σήψη του κονδύλου κατά την διάρκεια παραμονής τους στο χωράφι ή μεταφοράς ή αποθήκευσης. 15

17 Εικόνα: Προσβολή περονόσπορου σε όλα τα μέρη του φυτού. Για την αντιμετώπιση του περονόσπορου χρειάζεται να λαμβάνονται προληπτικά μέτρα εναντίον της ασθένειας προτού εκδηλωθεί και όχι θεραπευτικά μέτρα μετά την εμφάνιση και εξάπλωση του στα φυτά. Για την αντιμετώπιση του μύκητα χρειάζεται ο πρώτος ψεκασμό όταν ο καιρός είναι ευνοϊκός χωρίς να εξαρτάται άμεσα από το μέγεθος του φυτού. Στην συνέχεια οι ψεκασμοί συνεχίζονται κατά την διάρκεια της νέας βλάστησης με απόσταση μεταξύ τους 7 με 10 μέρες, και φυσικά ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν, αφού επαναλαμβάνονται μετά από βροχές και πότισμα (Μουζάκης, 2011). Κατάλληλα φάρμακα για την αντιμετώπιση του περονόσπορου είναι τα εξής: Διθειοκαρβαμιδικά Χαλκούχα ( οξυχλωριούχος χαλκός 50% βρέξιμη σκόνη) Διάφορα μυκητοκτόνα Διασυστηματικά μυκητοκτόνα > Μύκητας Rhizoctonia solani. Ο Rhizoctonia solani μύκητας ζει στα περισσότερα εδάφη και είναι πολυφάγος, με αποτέλεσμα να μην προσβάλλει μόνο την πατάτα αλλά σχεδόν όλα τα ποώδη φυτά. Τα συμπτώματα που προκαλεί ο παθογόνος μύκητας είναι αρκετά και συγχέονται με συμπτώματα άλλων μυκήτων. Τα συμπτώματα που παρουσιάζει η ριζοκτονία των πατατών είναι το σαπισμένο εν μέρει ή ολόκληρο φύλλωμα. Επίσης, μερικές φορές υπάρχει ένας πολύ ανοιχτός βυσσινή χρωματισμός στην κορυφή των φυτών. Όταν ένα φυτό προβληθεί από το Rhizoctonia solani καταστρέφει του πτυσσόμενους βλαστούς πριν ακόμα βγουν στην επιφάνεια και προσβάλει τις ρίζες και τα υπόγεια στελέχη των βλαστών και τους κονδύλους. Το περίδερμα του κονδύλου καλύπτεται με μαύρα στίγματα τα οποία ονομάζονται σκληρώτια, και μερικές φορές παρουσιάζει βαθουλώματα διότι ο μύκητας εμποδίζει την ανάπτυξη του κονδύλου. Αποτέλεσμα όλων αυτών, μείωση της αγοραστικής αξίας αλλά και της ποιότητας του προϊόντος (Μουζάκης 2011). 16

18 Εικόνα: Προσβολή από ριζοκτονία των πατατών στα μέρη του φυτού. > Μύκητας Fusarium oxysporum. Οι αδρωμυκώσεις οφείλονται στο Fusarium oxysporum (φουζαριώση). Η φουζαριώση παρουσιάζεται κυρίως το φθινόπωρο, την άνοιξη και το καλοκαίρι αφού ευνοείται από τις υψηλές θερμοκρασίες. Τα παθογόνα των αδρομυκώσεων διατηρούνται στο έδαφος και στα φυτικά υπολείμματα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τα φυτά μπορούν να προσβληθούν από την φουζαριώση σε οποιοδήποτε στάδιο ανάπτυξης. Τα σύμπτωμα της φουζαριώση είναι ο σκούρος μεταχρωματισμός των αγγείων που παρατηρείται όταν κάνουμε τομή στο στέλεχος, και ο μεταχρωματισμός των κονδύλων σε σκούρο καφέ. Τα προσβλημένα φυτά μαραίνονται, τα φύλλα τους κιτρινίζουν και τελικά ολόκληρο το φυτό ξεραίνεται. Η αντιμετώπιση του γίνετε με την απομάκρυνση και την καταστροφή την υπολειμμάτων της προηγούμενης καλλιέργειας. Επίσης, χρήση υγιούς σπόρου, με αποτέλεσμα την αποφυγή της μεταφοράς μολυσμένου σπόρου. Επιπλέον προτείνεται αμειψισπορά με σιτηρά (Μουζάκης, 2011). > Μύκητας νεγίΐοίιιίηηι ιΐαίιΐΐαο. Οι αδρωμυκώσεις οφείλονται και στο νειίΐώΐΐϊυηι άαύΐίαε (βερτισιλίωση). Η βερτισιλίωση παρουσιάζεται το χειμώνα και το φθινόπωρο αφού ευνοείται ιδιαιτέρα από τις χαμηλές θερμοκρασίες. Τα παθογόνα των αδρομυκώσεων διατηρούνται στο έδαφος και στα φυτικά υπολείμματα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τα φυτά μπορούν να προσβληθούν από την βερτισιλίωση συνήθως κατά την διάρκεια του δεσίματος των καρπών. Τα συμπτώματα που αντιμετωπίζει το φυτό κατά την προσβολή του από την βερτισιλίωση είναι τα ίδια με την φουζαριώση, δηλαδή, ο σκούρος μεταχρωματισμός του στελέχους και των κονδύλων, το κιτρίνισμα των φύλλων και τέλος η ολική ξήρανση του φυτού. Η αντιμετώπιση του γίνετε με την απομάκρυνση και την καταστροφή την υπολειμμάτων της προηγούμενης καλλιέργειας. Επίσης, χρήση υγιούς σπόρου, με αποτέλεσμα την αποφυγή της μεταφοράς μολυσμένου σπόρου. Επιπλέον προτείνεται αμειψισπορά με σιτηρά (Μουζάκης, 2011). 17

19 Εικόνα: Προσβολή φυτού από αδρωμυκώσεις Ιώσεις. Τα συμπτώματα που παρουσιάζονται όταν ένα φυτό έχει προσβληθεί από κάποια ίωση είναι τα ακόλουθα: Το φυτό παραμένει μικρό (νανισμός) Φαίνεται αδύνατο Παρουσιάζει συστροφή των φύλλων * απλό μωσαϊκό < τραχύ μωσαϊκό νέκρωση Σε όλες τις περιπτώσεις όμως τα φύλλα παραμένουν πάνω στο στέλεχος του φυτού. Οι ιώσεις στα φυτά μπορούν να μεταδοθούν είτε με κάποιο έντομο που θα είναι ο φορέας του ιού είτε από κάποιο μολυσμένο σπόρο. Τα προσβεβλημένα φυτά έχουν μικρού μήκους στόλωνες και παράγουν μικρούς κονδύλους που φέρουν τον ιό. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η καλλιέργεια του ίδιου σπόρου οδηγεί σε εκφυλισμό των φυτών και μείωση της παραγωγικότητας. Οι κυριότερες ιώσεις που προσβάλουν την πατάτα είναι: το απλό μωσαϊκό το τραχύ μωσαϊκό η ραβδωτή φυλλόπτωση το καρούλιασμα των φύλλων της πατάτας. Για την αντιμετώπιση των ιολογικών ασθενειών της πατάτας επιβάλλεται να χρησιμοποιείται πιστοποιημένος πατατόσπορος. (Μουζάκης Γεώργιος, 2011). Επιπλέον πρέπει να αποφεύγετε ο τεμαχισμός των κονδύλων, να γίνεται καταπολέμηση των αφίδων, να απομακρύνονται τα προσβεβλημένα φυτά και τέλος να γίνεται απομάκρυνση του υπέργειου τμήματος του φυτού δέκα περίπου μέρες πριν την συγκομιδή (Θανόπουλος, 2011). 18

20 > Απλό μωσαϊκό της πατάτας ( Potato Virus X, PVX) Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της προσβολής είναι το μωσαϊκό ήπιας μορφής στα φύλλα, αρκετές φορές όμως παρουσιάζεται νέκρωση της περιφέρειας των φύλλων. Η μετάδοση του ιού μπορεί να πραγματοποιηθεί με διάφορους τρόπους όπως με μολυσμένο πολλαπλασιαστικό υλικό και με μηχανικό τρόπο. Η μετάδοση ασθενειών από τα καλλιεργητικά εργαλεία ή και κατά την διάρκεια τεμαχισμού των μητρικών κονδύλων παρατηρείται συχνά (Θανόπουλος, 2011). > Τραχύ Μωσαϊκό της πατάτας - ιός A (Potato Virus A, PVA) Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της προσβολής του φυτού από τον ιό είναι το μωσαϊκό στα φύλλα, λεύκανση των νευρώσεων και κατσάρωμα της περιφέρειας αυτών. Η μετάδοση του γίνεται με τον ίδιο τρόπο όπως και στο απλό μωσαϊκό (Θανόπουλος, 2011). > Καρούλιασμα των φύλλων της πατάτας (Pomato Leafroll Virus, PLRV) Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της ασθένειας είναι το καρούλιασμα των φύλλων και η ελαφρά χλώρωση τους. Τα συμπτώματα δεν εμφανίζονται αμέσως, χρειάζεται τουλάχιστον ένας μηνάς από την μόλυνση του φυτού για να υπάρξουν οι πρώτες ενδείξεις. Στην περίπτωση που έχει φυτευτεί μολισμένος πατατόσπορος το φυτό παρουσιάζει νανισμό, καρούλιασμα των παλιών φύλλων και χλώρωση των φύλλων της κορυφής. Επιπλέον οι στόλενες έχουν μικρό μήκος και οι κόνδυλοι έχουν μικρό μέγεθος. Επίσης ο αριθμός των κονδύλων είναι μειωμένος. Η μετάδοση του ιού γίνεται με δύο τρόπους, με τις αφίδες και με μολυσμένο πολλαπλασιαστικό υλικό (Θανόπουλος, 2011) Εντομολογικές Προσβολές. Τα κύρια έντομα που προσβάλουν το φυτό της πατάτας είναι τα εξής: Ο δορυφόρος (Εερίΐηοίετεα άεεειηπηεαία) Η φθοριμαία (ΡΜιοππιαεΒ ορετευίεΐΐε) Ο χρυσονηματώδης > Ο δορυφόρος (ΕερίίποΙβΓεβ (1εεεω1ΐηε3ί3). Ο δορυφόρος κατάγεται από την Αμερική και με το πέρας του χρόνου εξαπλώθηκε σε όλη την ηπείρους. Ο δορυφόρος της πατάτας είναι ένα μικρό κολεόπτερο έντομο. Τρέφεται κυρίως σαν προνύμφη και σαν τέλειο έντομο από τα φύλα και τα μαλακά στελέχη του φυτού. Χαρακτηριστικό του είναι ότι μπορεί να γυμνώσει το φυτό σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Για την καταπολέμηση του δορυφόρου γίνονται ψεκασμοί. Χρησιμοποιούνται διάφορα εντομοκτόνα, ωστόσο, η χρήση του ίδιου εντομοκτόνου για μεγάλο χρονικό διάστημα το κάνει ανθεκτικό σε αυτό, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιούνται διάφορα εντομοκτόνα της ίδια χημικής κατηγορίας για την καταπολέμηση του. 19

21 Εικόνα : Ο δορυφόρος (Εερίίηοΐατεα άεοεηιΐίηεαία). > Η φθοριμαία (ΡΙιίΙιοπιηΕεΗ ορεγοιιιειιπ) Η φθοριμαία ανήκει στην οικογένεια των μικρολεπιδόπτερων. Στα διάφορα στάδια της ανάπτυξης του καταφέρνει να προκαλέσει ζημιές σε κονδύλους και βλαστούς. Οι προνύμφες βγαίνουν από τα αυγά που είναι τοποθετημένα στους οφθαλμούς των κονδύλων, προσπαθώντας να βρουν έξοδο ανοίγουν στοές σε κονδύλους και προσβάλουν τους τρυφερούς βλαστούς, με αποτέλεσμα την καταστροφή του φυτού. Αν και ολοκληρώνει σύντομα τον βιολογικό κύκλο ζωής του καταφέρνει να προκαλέσει αρκετές ζημιές και έχει περίπου 6 γενιές ανά έτος. Η αντιμετώπιση της προσβολής του εντόμου στο χωράφι γίνετε με την αποφυγή ρωγμών στο έδαφος, με συχνά ποτίσματα και με καλό παράχωμα τον κονδύλων. Επίσης, βοηθάει η χρήση χημικών εντομοκτόνων κάνοντας ψεκασμούς. Στην αποθήκη η πρόληψη για την αποφυγή εντόμων γίνετε με σήτα σε πόρτες και παράθυρα και την κάλυψη των κονδύλων. Επιπλέον, στην αποθήκη η χημική πρόσληψη γίνετε με την επίταση των κονδύλων με ειδικά σκευάσματα υπό μορφής σκόνης (Μουζάκης, 2011). Εικόνα : Η φθοριμαία (ΡΜιοπιηαεα ορετειιίεΐΐα) 20

22 > Ο χρυσονηματώ δης. Ο χρυσονηματώδης είναι ένα μικρό σκουλήκι που ζει στο έδαφος και τρέφεται με τις ρίζες του φυτού και οδηγεί στην καταστροφή του. Το φυτό δεν έχει την δυνατότητα να προσλάβει τις θρεπτικές ουσίες και το νερό που χρειάζεται με αποτέλεσμα να αδύνατο, να παρουσιάζει νανισμό και η παραγωγή του είναι χαμηλή έως και μηδενική. Ο χρυσονηματώδης δεν κινείται πολύ, ωστόσο είναι τόσο μικρός που παρασύρεται εύκολα από τα νερά της βροχής ή από τα γεωργικά εργαλεία ή από τα χώματα επιχωματώσεων. Η καταπολέμηση τους θεωρείται δύσκολη για αυτό σε περιοχές που παρουσιάζεται τέτοιο πρόβλημα προτείνονται ανθεκτικές ποικιλίες πατάτας, εφαρμογή αμειψισποράς και η χρήση νηματοδοκτόνων φαρμάκων (Μουζάκης, 2011). Εικόνα : Ο χρυσονηματώδης Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος. Για την επιθυμητή απόδοση και ποιότητας της καλλιεργούμενης πατάτας σημαντικοί παράγονται είναι το κλίμα και το έδαφος. Το φυτό επηρεάζεται άμεσα από τις συνθήκες που αναπτύσσεται Κλίμα. Η καλλιέργεια της πατάτας μπορεί να προσαρμοστεί εύκολα σε διαφορές κλιματικές συνθήκες. Η καλύτερη όμως ποιοτική και ποσοτική παραγωγή της γίνετε σε δροσερό περιβάλλον, η θερμοκρασίες που προτιμά κυμαίνονται απο15 έως 22 C (optimum 17 C), με νεφοσκεπή ουρανό και σταθερή χορήγηση νερού. Οι υψηλές θερμοκρασίες που φτάνουν και ξεπερνούν τους 29 C εμποδίζουν τον σχηματισμό κονδύλων ή αυτοί που έχουν ήδη σχηματιστεί δεν αυξάνονται κατ όγκο. Η αυξημένη αναπνοή των φυτών έχει σαν αποτέλεσμα να καταναλώνει όλους τους παραγόμενους υδατάνθρακες και να μένει μικρή ποσότητα για αποθήκευση. Σε περιοχές που το κλίμα τους καλοκαιρινούς μήνες είναι πολύ θερμό το φυτό αναπτύσσει ζωηρούς και επιμήκεις βλαστούς χωρίς όμως την ανάλογη ανάπτυξη των κονδύλων του. Συμπέρασμα όλων αυτών, είναι ότι η απόδοση της καλλιέργειας σε θερμές περιοχές υστερεί κατά πολύ σε σχέση με αυτή των ψυχρών, με αποτέλεσμα οι θερμές περιοχές να 21

23 έχουν την δυνατότητα να καλλιεργούν το φυτό πάνω από μια φορά το έτος. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το φυτό δεν αντέχει σε πολύ ψυχρό κλίμα (παγετούς). Η εδαφική υγρασία επηρεάζει την παραγωγή των κονδύλων και την ανάπτυξη τους, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της άνθισης και του σχηματισμού των κονδύλων. Οι ιδανικότερες κλιματολογικές συνθήκες για την μέγιστη απόδοση της ανάπτυξης του φυτού είναι η θερμοκρασία εδάφους και ατμόσφαιρας να κυμαίνεται στους Η άνθιση και η καρποφορία ευνοείται από την φωτοπερίοδο, οι μεγαλύτερες αποδόσεις έχουν διαπιστωθεί σε περιόδους όπου το μήκος της ημέρας δεν ξεπερνά τις 12 ώρες. Σε αυτές τις περιόδους το φυτό χαρακτηρίζεται από τους ζωηρούς βλαστούς του την έντονη άνθιση, όχι όμως από την επιθυμητή ανάπτυξη των κονδύλων που παρατηρείται στις μικρές μέρες (Διαλυνά, 2005) Έδαφος. Η πατάτα παρουσιάζει ένα εύρη φάσμα αντοχής όσο αφορά τον τύπο του εδάφους και το ρη. Όμως το έδαφος θα πρέπει να έχει κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, πρέπει να είναι εύθραυστο και ελαφρύ, να έχει ικανοποιητικά ποσά οργανική ουσίας, να αερίζεται και να στραγγίζεται καλά, να είναι γόνιμο και το ρη του να κυμαίνεται από 4,8 έως 5,2. Τέλος καταλληλότερα θεωρούνται τα αμμώδη-αμμοπηλώδη εδάφη, διότι δίνουν μεγαλύτερη απόδοση και καλύτερη ποιότητα αφού θερμαίνονται γρήγορα, έχουν ικανοποιητικά ποσοστά οργανικής ουσίας, είναι ελαφριά με αποτέλεσμα να στραγγίζονται και αερίζονται καλά, το βάθος τους είναι κατάλληλο για πατατοκαλλιέργεια και κυμαίνεται από 60 έως 100 ου. Τα συνεκτικά εδάφη αποδίδουν χαμηλότερης ποιότητας παραγωγή, μικρούς και κακοσχηματισμένους κόνδυλος. Τα συγκεκριμένα εδάφη όπως και τα ξηρά, δεν συνιστώνται για πατατοκαλλιέργεια. Η πατάτα είναι αρκετά απαιτητικό φυτό σε θρεπτικά στοιχεία. Συνιστάται η συμμετοχή της σε πολυετή προγράμματα αμειψισποράς (Διαλυνά, 2005 ; Μουζάκης, 2011) Ανάπτυξη Φυτού. Η ανάπτυξη του φυτού της πατάτας είναι σταδιακή. Σε αυτό το κεφάλαιο θα αναλύσουμε την ανάπτυξη των μερών του φυτού της πατάτας τα οποία είναι: Αναπτύξη φύτρων Βλαστική Ανάπτυξη Ανθιση Σχηματισμός στόλωνα και κονδύλου Ωρίμανση 22

24 Ανάπτυξη φύτρων. Το πρώτο μέρος της βλαστικής ανάπτυξης του φυτού της πατάτας είναι η ανάπτυξη των φυτρών. Αρχικά έχουμε την εμφάνιση μικρών κλειστών φύτρων στους οφθαλμούς του κονδύλου του φυτού και στην συνέχεια την ολική ανάπτυξη τους. Όπως προαναφέραμε και στα βοτανικά χαρακτηριστικά του φυτού της πατάτας, τα φύτρα μπορεί να είναι φυσιολογικά, αποθηκευτικά ή λεπτά σαν νήματα. Επίσης, ένα υγιές στέλεχος αναπτύσσεται από τα δύο πρώτα. Για να υπάρξει η επιθυμητή ανάπτυξη των φύτρων ο κόνδυλος της πατάτας χρειάζεται ικανοποιητική θερμοκρασία, η οποία πρέπει να είναι υψηλότερη από τους 8 C. Στην περίπτωση που η εδαφολογική θερμοκρασία είναι χαμηλότερη της ικανοποιητικής, η διαδικασία της ανάπτυξης των φύτρων σταματά. Αυτές οι διακοπές κατά την ανάπτυξη των φύτρων είναι ασύμφορες. Η λεπτή εύθραυστη επιφάνεια των αναπτυσσόμενων φύτρων, τα κάνει επιρρεπείς και ευαίσθητα στην εισβολή βακτηρίων και μυκήτων. Ο κίνδυνος που δημιουργείτε για την προσβολή του φυτού από Erwinia (Μελάνωση του λαιμού), Rhizoctonia ή Fusarium αυξάνεται, αφού τα συγκεκριμένα ευνοούνται από το κρύο και το υγρό έδαφος. Η μειώσει των αποδόσεων της παραγωγής οφείλεται στο γεγονός ότι τα προσβεβλημένα φυτά δεν αναπτύσσουν βλαστούς. Η μόλυνση μπορεί να διαπεράσει εύκολα τον κόνδυλο με αποτέλεσμα να προκαλέσει κενά στην καλλιέργεια. Τα κενά αυτά που προκαλούνται από πολύ πρόωρη φύτευση και μπορούν να οδηγήσουν σε μεγαλύτερο πρόβλημα ζιζανίων. ΤΙ μειωμένη πυκνότητα του φυλλώματος που προκαλείται από τα κενά της καλλιέργειας οδηγεί στην μειωμένη εδαφική κάλυψη από την καλλιέργεια με αποτέλεσμα να είναι προσβάσιμη στην προσβολή ζιζανίων. Η μείωση αυτών των κινδύνων επιταχύνεται με την γρήγορη ανάπτυξη των φύτρων. Εια τα βέλτιστα αποτελέσματα της ανάπτυξης τα φυτά της πατάτας χρειάζονται θερμό έδαφος και αρκετό νερό. Η θρέψη σε αυτό το στάδιο δεν θεωρείται σημαντική, ωστόσο το πολύ άζωτο μπορεί να προκαλέσει την γρήγορη αύξηση με εξαιρετικά χαλαρούς φυτικούς ιστούς. Η χαλαρή αυτή σύσταση των ιστών τους κάνει ευάλωτους στην προσβολή από βακτήρια και μύκητες (Μουζάκης, 2011) Βλαστική ανάπτυξη Με την εμφάνιση των φύτρων αρχίζει και η βλαστική ανάπτυξη. Σε αυτό το στάδιο, το φυτό αναπτύσσει τους βλαστούς και το φύλλωμα. Το φυτικό υλικό καλύπτει την επιφάνεια του εδάφους. Η μάζα, ο τύπος και η ταχύτητα της ανάπτυξης εξαρτώνται άμεσα από την καλλιεργούμενη ποικιλία. Μερικές πρώιμες ποικιλίες αρχίζουν μια νέα αύξηση στο τέλος της βλαστικής περιόδου και όχι στην άνθιση ή στο τέλος του σχηματισμού του κονδύλου. Σε αυτήν την περίπτωση, η βλαστική ανάπτυξη τελειώνει στο τέλος της βλαστικής ζωής των φυτών. Ωστόσο, μερικές 23

25 όψιμες ποικιλίες έχουν τη δυνατότητα συνεχούς ανάπτυξης. Τελειώνουν τη βλαστική τους ανάπτυξη όταν οι εξωτερικές συνθήκες δεν είναι ευνοϊκές, δηλαδή όταν υπάρχει ξηρασία, και ανακτούν και συνεχίζουν την βλαστική τους ανάπτυξη όταν οι συνθήκες βελτιώνονται. Οι όψιμες αυτές ποικιλίες οδηγούν σε πολύ υψηλότερη απόδοση, όμως υπάρχει κίνδυνος δυσμορφιών, παθήσεων και ανομοιογενή περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία στους κονδύλους. Όλα αυτά, δημιουργούν προβλήματα στην πώληση και προβλήματα στην αποθήκευση του προϊόντος. Η διαρκής βλαστική ανάπτυξη χρειάζεται πολλά αφομοιώσιμα θρεπτικά στοιχεία, στην περίπτωση που το έδαφος είναι φτωχό, το φυτό αναγκάζεται και προσλαμβάνει τα θρεπτικά στοιχεία από τους αναπτυγμένους κονδύλους (Μουζάκης, 2011) Άνθιση. Το άνθος είναι το μόνο αναπαραγωγικό μέρος του φυτού της πατάτας. Η άνθιση του φυτού της πατάτας δεν έχει σημασία στην καλλιέργεια επειδή αναπτύσσεται με βλαστικό τρόπο. Υπάρχουν ποικιλίες που αναπτύσσουν σπάνια ή δεν αναπτύσσουν ποτέ τα άνθη τους, και ποικιλίες που αναπτύσσουν μεγάλα άνθη. Το μέγεθος των ανθέων, το χρώμα και η κατάσταση των λουλουδιών αν προεξέχοντα ή αν είναι κρεμαστά είναι καλοί δείκτες της ποικιλίας. Τα άνθη είναι χαρακτηριστικά για κάθε ποικιλία και βοηθά τους αγρότες να κάνουν τον διαχωρισμό και την αναγνώριση της καλλιεργούμενης ποικιλίας. Τα ιστορικά στοιχεία αποδεικνύουν ότι η πατάτα αρχικά ξεκίνησε σαν καλλωπιστικό φυτό από την Ευρώπη. Το χρώμα του άνθους πατάτας μπορεί να ποικίλει από λευκό σε σκούρο βιολετί. Τα πράσινα πέταλα είναι εντελώς σπάνια, αλλά αποτελούν ένδειξη μόλυνσης της πατάτας από stollbur (όχι σύνηθες, αλλά σπάνια ορατό σύμπτωμα). Η ανάπτυξη των ανθέων είναι ανεξάρτητη από τον σχηματισμό των κονδύλων ή την ανάπτυξη άλλων μερών του φυτού. Στα αρχικά στάδια της άνθισης της καλλιέργεια, σε μερικές ποικιλίες μπορεί να υπάρξει προσβολή από κυστονηματώδη. Συχνά παρατηρείται να βλάπτεται ο ανθός και στην συνέχεια ο καρπός από το Helicoverpa armigera. Ο εχθρός αυτός δεν επιτίθεται ποτέ στους κονδύλους, επειδή τα σκουλήκια τρέφονται μόνο με τα αναπαραγωγικά μέρη των φυτών όπως είναι οι οφθαλμοί, τα άνθη και οι καρποί. Επίσης, η περιεκτικότητα των αναπαραγωγικών μερών του φυτού σε tocopherol, δηλαδή βιταμίνη Ε, τα κάνει ανεκτίμητα αφού χωρίς αυτή τα τέλεια έντομα θα ήταν στείρα (Μουζάκης, 2011). 24

26 Σχηματισμός στόλωνα και κονδύλου. Ο σχηματισμός των κονδύλων εξαρτάται από το είδος της ποικιλίας. Οι πολύ πρώιμες ποικιλίες αρχίζουν να σχηματίζουν κονδύλους μετά από την βλάστηση σε αντίθεση με τις όψιμες που μπορεί να σχηματίζουν κονδύλους μετά την άνθιση ή στο δεύτερο μισό της βλαστικής περιόδου. Ο σχηματισμός κονδύλων είναι ανεξάρτητος από άλλα φαινολογικά στάδια και εξαρτάται σημαντικά από την καλλιεργούμενη ποικιλία πατάτας. Ο βέλτιστος σχηματισμός κονδύλων επιτυγχάνεται με την συνεχή και σταθερή παροχή θρεπτικών ουσιών. Στην περίπτωση που οι κόνδυλοι δεν λαμβάνουν τα θρεπτικά στοιχεία που χρειάζονται, παρατηρούνται δυσπλασίες και παθήσεις. Η διακλάδωση των στολώνων οδηγεί σε αλυσιδωτούς σχηματισμούς κονδύλων. Η ηλικία και το εσωτερικό περιεχόμενο αυτών των κονδύλων θα είναι φοβερά ανομοιογενή. Επίσης, η μη σταθερή παροχή νερού προκαλεί δυσπλασίες και προεξοχές. Τέτοια φαινόμενα παρατηρούνται συνήθως σε βαριά εδάφη βαριά εδάφη αργίλου από ότι στα αμμώδη εδάφη. Η ανομοιογενή κατανομή της ξηρά ουσία στον κόνδυλο ονομάζεται υάλωση και αναφέρεται σε μια ειδική μορφή δευτερογενούς ανάπτυξης. Ο κόνδυλος αναπτύσσεται στην άκρη των φύτρων, και εξαντλεί την ξηρή ουσία από την άκρη των βλαστών. Μία υαλώδης άκρη βλαστού είναι μια καλή πύλη για επίθεση του μύκητα Fusarium. Οι μυκητολογικές προσβολές καταλήγουν σε σήψη του άκρου του βλαστού. Παρατεταμένη ξηρά βλάστηση οδηγεί σε σκληρές αγγειακές δεσμίδες σε μερικές όψιμες ποικιλίες. Επιπλέον, αποχρωματισμό στις αγγειακές δεσμίδες ή σε άλλα μέρη της σάρκας. Όλα αυτά, είναι χαρακτηρίστηκα μια ποικιλίας. Κάποια τα συναντάμε αρκετά συχνά, άλλα σπανιότερα. Η σταθερή παροχή νερού είναι από τα σημαντικότερα στάδια για την σωστή ανάπτυξη του φυτού, αλλά και για την αποφύγει προβλημάτων όπως σχίσιμο των κονδύλων, ανομοιογενή κατανομή της ξηράς ουσίας και υψηλή θρέψη σε άζωτο. Επίσης, η δημιουργία κοιλοτήτων πάνω στον κόνδυλο, που ουσιαστικά είναι μια ειδική, εσωτερική μορφή σχισίματος των κονδύλων. Η τάση για την υπερβολική αύξηση τους μπορεί να προκαλέσει κοιλότητες. Στους κονδύλους με σχήμα στρογγυλού το σχίσιμο μπορεί να είναι μια γραμμή ή παρόμοιο με ένα αστέρι (Μουζάκης, 2011). Η υπερβολική ξηρασία μπορεί να προκαλέσει εσωτερικό σημείο σκουριάς (ιός TRV). Κηλίδες με καφέ αποχρωματισμούς είτε μεγάλες είτε μικρές είναι τα νεκρά μέρη του κονδύλου. Υπάρχουν ποικιλίες που έχουν μεγάλη προδιάθεση σε αυτό το πρόβλημα. Στην περίπτωση του ιού TRV παρουσιάζονται παρόμοια συμπτώματα, με την διαφορά ότι οι κηλίδες είναι μαύρες και ξηρές. Επίσης, η παρουσία εσωτερικών γκρι κηλίδων, μαρτυρούν τον σκληρό χειρισμό του φυτού και είναι τα απομεινάρια αμύλου που μπορούν να αποχρωματιστούν. Αυτή την τάση την έχουν μόνο οι ποικιλίες με υψηλή περιεκτικότητα άμυλου. 25

27 Ωρίμανση. Η ωρίμανση δηλώνει την σταθερότητα του φυτού και την κατάσταση του λήθαργου των κονδύλων της πατάτας. Ο κόνδυλος της πατάτας μέχρι τον θάνατο των στόλωνων βρίσκεται σε δυναμική επαφή με τα άλλα μέρη του φυτού της πατάτας. Στην περίπτωση που οι συνθήκες είναι καλές για βλαστική ανάπτυξη, τα φυτά αρχίζουν να χρησιμοποιούν αποθησαυριστικές ουσίες από τον κόνδυλο. Από την καλλιεργούμενη ποικιλία πατάτας καθορίζεται το περίδερμα του ώριμου κονδύλου και η περιεκτικότητα του σε ξηρά ουσία, αφού είναι χαρακτηριστικό κάθε ποικιλίας. Οι ώριμοι κόνδυλοι έχουν συχνά περίδερμα με σκασίματα. Το περίδερμα παλιότερων κονδύλων παρουσιάζει συχνότερα σκασίματα σε σχέση με τους νεότερους κονδύλους. Μόνο οι εντελώς ώριμοι κόνδυλοι μπορούν να αποθηκευτούν. Οι νεότεροι κόνδυλοί δεν έχουν ικανοποιητική περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία, η αναπνοή τους είναι πολύ περισσότερη από αυτή των ώριμων, και έχουν υψηλότερη προδιάθεση στις μολύνσεις στον χώρο αποθήκευσης. Οι ώριμοι κόνδυλοι αναπτύσσουν σκληρό ανθεκτικό περίδερμα στο έδαφος. Η παραμονή στο έδαφος για μεγάλες περιόδους μπορεί να προκαλέσει μυκητολογικές προσβολές σε μερικές ποικιλίες (Μουζάκης, 2011). Εικόνα: Ολική ανάπτυξη του φυτού. 26

28 Κεφάλαιο Λίπανση της Πατάτας. Η πατάτα έχει σημαντικές ανάγκες σε θρεπτικά στοιχεία, τα οποία είναι: Σ Τ Ο ΙΧ Ε ΙΟ Άζωτο Φώσφορος Κάλιο Ασβέστιο Μαγνήσιο Μαγγάνιο Βόριο Σίδηρος Ψευδάργυρος Χαλκός Σ Υ Μ Β Ο Λ ΙΣ Μ Ο Σ Ν Ρ κ Ωα Μμ Μη Β Ρε Ζη Οι Πίνακας 2.1.: Απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία πατάτας και οι συμβολισμοί αυτών. Η απρόσκοπτη προμήθεια τους είναι απαραίτητη προϋπόθεση για μια μεγάλη παραγωγή με άριστα ποιοτικά χαρακτηριστικά, ιδιαίτερα ψηλό ποσοστό ξηρής ουσίας και ικανοποιητική συγκέντρωση νιτρικών. Η ποσότητα των θρεπτικών στοιχείων που χρειάζεται μια πατατοκαλλιέργεια είναι ανάλογη με την ποσότητα της παραγωγής και ανάλογη με την πρωιμότητα της ποικιλίας. Όσο πιο πρώιμη και χαμηλότερη είναι η παραγωγή τόσο λιγότερες ποσότητες θρεπτικών στοιχείων θα αξιοποιηθούν και όσο μεγαλύτερη είναι η βλαστική περίοδος και όσο πιο μεγάλη είναι η παραγωγή, τόσο μεγαλύτερες είναι οι ανάγκες σε θρεπτικά στοιχεία. Ωστόσο, όταν παρατηρείται έλλειψη ή περίσσεια ενός ή πολλών οργανικών στοιχείων, τότε ο μεταβολισμός του φυτού διαταράσσεται, με αποτέλεσμα να οδηγεί στην εμφάνιση διαφόρων συμπτωμάτων στα περισσότερα μέρη του φυτού, όπως στα φύλλα και στους βλαστούς. 27

29 Άζωτο (Ν) Τον πρωταρχικό ρόλο στην λίπανση της πατάτας τον έχει το άζωτο (Ν), διότι διεγείρει την ανάπτυξη των βλαστών και έχει καθοριστική επίδραση στην παραγωγικότητα της. Η περίσσια όσο και η έλλειψη αζώτου προκαλούν κάποιες δυσλειτουργίες στην ανάπτυξη του φυτού και αυτές είναι: > Η περίσσια αζώτου προκαλεί: Βλαστομανία. Επιμήκυνση βλαστικής περιόδου. Μείωση παραγωγής. Οψίμιση παραγωγής. > Η έλλειψη αζώτου προκαλεί: Καθυστέρηση ανάπτυξης φυτού. Χλώρωση φύλλων. Νέκρωση φύλλων. Επιπτώσεις των λειτουργιών των φύλλων. Επιπτώσεις στην βλαστική δραστηριότητα. Επιπτώσεις στον σχηματισμό κονδύλων * μικροί. >ακανόνιστοι. * μη εμπορεύσιμη. Ένας από τους σημαντικός παράγοντας είναι η μορφή που παρέχεται το άζωτο στα φυτά, διότι επηρεάζει το μεταβολισμό του φυτού και την απορρόφηση των άλλων θρεπτικών στοιχείων λόγο του ιοντικού ανταγωνισμού. Η ταχύτερη απορρόφηση, σε οποία μορφή και αν παρέχεται το άζωτο, εξαρτάται από το ίδιο το φυτό, το ρη, τον τύπο του υποστρώματος ανάπτυξής και από διαφόρους άλλους παράγοντες (Μουζάκης, 2011). Το άζωτο είναι πρωταρχικό στοιχείο για την ανάπτυξη της βλάστησης και την απόδοση του φυτού. Ειδικότερα, το ύψος του φυτού, ο αριθμός ανθέων και καρπών, η φυλλική επιφάνεια παρουσιάζουν ευαισθησία στο άζωτο. Επιπλέον, η υπερβολική αζωτούχος λίπανση προκαλεί ανισορροπίες που εκδηλώνονται με υπερβολική βλαστική ανάπτυξη, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι απαιτήσεις του φυτού για νερό. Η μέση συγκέντρωση αζώτου και η μικρή ποσότητα καλίου προκαλεί τον σχηματισμό μεγάλων καρπών αλλά το προϊόν είναι πολύ χαμηλής ποιότητας. Οι πειραματικές μελέτες των τελευταίων χρόνων έχουν αποδείξει ότι η λίπανση είναι σημαντικός παράγοντας για τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των κονδύλων της πατάτας. Η χρησιμοποίηση αμμωνιακού αζώτου μειώνει την περιεκτικότητα σε κάλιο στα νεαρά σπορόφυτα και την περιεκτικότητα των ωρίμων φύλλων του φυτού από μαγνήσιο (Mg) και ασβέστιο (Οα), πιθανότατα λόγο ανταγωνισμού (Μουζάκης, 2011). Η περιεκτικότητα σε νιτρικά άλατα των βλαστών δεν επηρεάζεται από την εφαρμογή οργανικών και ανόργανων αζωτούχων λιπασμάτων, σε αντίθεση με το περιεχόμενο των νιτρικών αλάτων των κονδύλων στη συγκομιδή συσχετίζεται με την ένταση της χρήσης του λιπάσματος και επηρεάζεται άμεσα από την εποχή. 28

30 Ωστόσο, η λίπανση δεν επηρεάζει μόνο τα ανόργανα συστατικά των κονδύλων (Ν, Ρ, Κ Οά, Ιν^, Μη, Β, Εβ, Ζη,Όιι) αλλά και τις ομάδες που σχετίζονται με την διατροφική αξία των ανθρώπων. Μελέτες που πραγματοποιήθηκαν σε πέντε ποικιλίες πατάτας απέδειξαν ότι οι συγκεντρώσεις του αζώτου στην ξηρά ουσία αυξάνονται γραμμικά με την λήψη αζώτου. Επίσης, οι ποικιλίες διαφέρουν μόνο στην επίδραση του αζώτου στην συγκέντρωση της ξηράς ουσίας των κονδύλων. (Μουζάκης, 2011). Τα ελληνικά εδάφη παρουσιάζουν έλλειψη του αζώτου, περιέχουν περίπου 100 έως 200 1< ολικό Ν/στρ, ωστόσο, στο χρόνο ένα πολύ μικρό μέρος της ποσότητας αυτής ανοργανοποιείται και γίνεται διαθέσιμο στα φυτά, η ποσότητα αυτή δεν ξεπερνά το 3%. Όλα αυτά οδηγούν στην αναγκαστική προσθήκη αζώτου. Για να επιτευχθεί και να υπολογιστεί η άριστη δόση αζώτου πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τα εξής: Την ποικιλία. Την γονιμότητα του εδάφους. Το κλίμα. Μήκος βλαστικής περιόδου. Πειραματικά έχει αποδειχτεί ότι για τέτοια εδάφη η κατάλληλη δόση κυμαίνεται στα 15 έως 20 Ιη^/στρ και προτιμάται η αμμωνιακή μορφή του αζώτου, λόγο της εύκολης έκπλυσης των νιτρικών μορφών αζώτου. Το άζωτο πρέπει να παρέχεται τμηματικά γιατί χρειάζεται σε όλη την διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου. Η παροχή του στην καλλιέργεια απαιτεί αυξημένη εργασία. Το μισό περίπου της ποσότητας, είτε ως σύνθετο λίπασμα είτε ως απλό, δίνεται με την βασική λίπανση και το υπόλοιπο κατά την διάρκεια του σκαλίσματος ή σε 2 με 3 εφαρμογές κατά την διάρκεια της άρδευσης. Η πρώιμη σήψη της πατάτας είναι ασθένεια που επηρεάζεται από την εδαφολογική γονιμότητα και τη θρέψη της καλλιέργειας. Την πρώιμη σήψη μπορούν να την δημιουργήσουν τα χαμηλά εδαφολογικά επίπεδα φωσφόρου και οι μεγάλες ποσότητες αζώτου που περιέχουν τα λιπάσματα. Ωστόσο, έρευνες αναφέρουν ότι η περιεκτικότητα του εδάφους σε άζωτο στα αρχικά στάδια της καλλιέργειας είναι σημαντικά υψηλότερη σε σχέση με τα επίπεδα του φωσφόρου, συγκριτικά πάντα για την επίτευξη της μέγιστης παράγωγης. Η υπερβολική παροχή αζώτου, στα αρχικά στάδια της καλλιέργειας μπορεί να καταστείλει την παραγωγή της πατάτας με την καθυστέρηση του σχηματισμού των κονδύλων. Επιπλέον, μπορεί να έχει επιπτώσεις στον κόνδυλο, αφού μειώνει το ειδικό βάρος του, αλλάζει τον χρωματισμό του. Ακόμα, το έδαφος με πολύ χαμηλά ποσοστά φωσφόρου μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τον παραγόμενο αριθμό κονδύλων. Τέλος, η καθυστέρηση της εφαρμογής του αζώτου μπορεί να οδηγήσει στην αύξηση του χρόνου ωρίμανσης των κονδύλων αλλά και να μειώσει την ποιότητα τους (Μουζάκης, 2011). 29

31 Φώσφορος (Ρ) Το φυτό προσλαμβάνει τις μεγαλύτερες ποσότητες που χρειάζεται, από το είδη υπάρχον φώσφορο (Ρ) του εδάφους. Η αντίδραση της πατάτας στα χορηγούμενα λιπάσματα φωσφόρου εξαρτάται από τους εξής παράγοντες: Τα ποσοστά φωσφόρου που βρίσκονται στο έδαφος. Την παρουσία της οργανικής ουσία. Το ρη του εδάφους. Στην περίπτωση που υπάρχει έλλειψη του φωσφόρου, η χορήγηση του οδηγεί στην γρήγορη ανάπτυξη του φυτού. Συγκεκριμένα, το φώσφορο επιτυγχάνει την ανάπτυξη του ριζικού συστήματος, για αυτό το λόγο κατά την διάρκεια της μεταφύτευσης των νεαρών σπορόφυτων ο εφοδιασμός σε φώσφορο πρέπει να είναι ικανοποιητικός. Ο εμπλουτισμός του φυλλώματος σε φώσφορο προκαλεί αύξηση της χλωροφύλλης σε κάλιο, μαγνήσιο και σίδηρο (Κ, Εε) στα φύλλα. Επιπλέον, επιτυγχάνει την διαδικασία ωρίμανσης, επιδρά θετικά στην βλάστηση και την παραγωγή. Η έλλειψη του φωσφόρου έχει αρνητικές επιπτώσεις στο φυτό, αφού εμποδίζει την διαδικασία της φωτοσύνθεσης και προκαλεί την μείωση του αζώτου στα φύλλα, λόγο της μειωμένης κυτοκινίνης. Ωστόσο, στην περίπτωση που το φώσφορο πλεονάζει, μειώνει της αρνητικές επιπτώσεις που προκαλούνται από την αυξημένη ποσότητα του χαλκού και του ψευδάργυρου, όμως μπορεί να εμφανιστεί τοξικότητα του φωσφόρου από την έλλειψη του ψευδαργύρου (Μουζάκης, 2011). Για τον προσδιορισμό των ποσοτήτων φωσφορικών λιπασμάτων που θα προστεθούν σε μία καλλιέργεια πρέπει να συνυπολογιστεί ο τύπος του εδάφους και η περιεκτικότητα του σε φώσφορο. Η χαμηλή διαλυτότητα των φωσφορικών αλάτων, αναγκάζει την έγκαιρη προσθήκη λιπασμάτων, δηλαδή πριν την σπορά ή την μεταφύτευση. Ουσιαστικά το φώσφορο πρέπει να αποδοθεί στο έδαφος στην βασική λίπανση. Επίσης, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η προσθήκη φωσφόρου αποφεύγεται να γίνεται με την επιφανειακή λίπανση γιατί δημιουργεί προβλήματα στα συστήματα άρδευσης (Μουζάκης, 2011). Η ανεπάρκεια και η δέσμευση του φωσφόρου, έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα και στην ποσότητα παράγωγης. Ωστόσο, δεν μπορεί να γίνει αντιληπτό αφού δεν προκαλεί φανερά συμπτώματα στο φυτό. Μεγαλύτερή έλλειψη σε φώσφορο παρουσιάζουν τα αμμώδη, ελαφριά, όξινα εδάφη. Επίσης, η δέσμευση του παρατηρείται σε εδάφη πλούσια σε ασβέστιο, λόγο μετατροπής του σε φωσφορικό τριασβέστιο. Η ανεπάρκεια του φωσφόρου μειώνει τις δυνατότητες απορρόφησης του αζώτου και η περίσσια ποσότητα του οδηγεί σε συμπλοκή και επιφέρει τροφοπενίες ιχνοστοιχείων. Η καταλληλότερη προσθήκη φωσφορικού λιπάσματος γίνεται με ενσωμάτωση του στο έδαφος και αρκετό καιρό πριν την σπορά. Η επιλογή της προσθήκης του στην περίοδο προετοιμασίας του εδάφους γίνετε για να έχει την δυνατότητα το έδαφος, με το πέρας του χρόνου να κάνει σωστή αποδέσμευση και διάλυση των φωσφορικών αλάτων. Πειραματικές μελέτες έχουν αποδείξει ότι η προσθήκη κοπριάς στο έδαφος οδηγεί στην αύξηση του οργανικού φωσφόρου, όχι όμως σε επίπεδα για να είναι ικανοποιητικά όπως στις άλλες καλλιέργειες. Στην πραγματικότητα η προσθήκη κοπριάς αυξάνει και το οργανικό και το ανόργανο φώσφορο στο έδαφος. Όπως έχουμε προαναφέρει, η ποσότητα φωσφόρου που 30

32 χρειάζεται να δώσουμε στο έδαφος εξαρτάται από τον τύπο του εδάφους, ωστόσο, μια άριστη δόση κυμαίνεται από 20 έως 25 ]< /στρ. (Μουζάκης, 2011) Κάλιο (Κ) Η πατάτα ανήκει στην κατηγορία των καλιόφιλων φυτών, με αποτέλεσμα οι απαιτήσεις σε Κάλιο (Κ) να είναι μεγάλες. Η μεγαλύτερη ζήτηση του καλίου έχει προκύψει σε αμμώδη και αλκαλικά εδάφη. Την λύση της ανάγκης του καλίου την δίνει η λίπανση του εδάφους με κοπριά. Η κοπριά είναι σε θέση να προσφέρει και να καλύψει της ανάγκες του εδάφους σε κάλιο αλλά και να αποτρέψει φαινόμενα έλλειψης του. Επιπλέον, έχει την δυνατότητα να καλύψει ακόμα και εδάφη με χαμηλά ποσοστά καλίου. Η λίπανση της πατατοκαλλιέργειας με κοπριά μπορεί να λύσει το πρόβλημα της ανάγκης του φυρού σε Καλάο, όμως δημιουργεί την πιθανότητα αύξησης των νιτρικών στους κονδύλους. Αποτέλεσμα όλων αυτών, είναι ότι η ωφέλιμη κοπριά και η δόση της έχουν ιδιαίτερη σημασία στην καλλιέργεια. Η έλλειψη του καλίου επιφέρει: Βραχυγονάτωση (βράχυνση των μεταξύ κόμβων τμημάτων των βλαστών). Τοξοειδή καμπύλωση των φύλλων. Περιφερειακό κιτρίνισμα των φύλλων. Συνολική μελανή κηλίδωση των φύλλων. Πτώση των φύλλων. Στην περίπτωση που παρουσιαστεί το πρόβλημα της μελανής κηλίδωσης κατά το μεγάλο χρονικό διάστημα αποθήκευσης, στο χώρο αποθήκευσης είτε ως κοινή είτε ως σπόρος, προτείνεται η περιεκτικότητα σε κάλιο να ξεπερνά το 2% στην ξηρά ουσία, επιπλέον θα πρέπει να υπολογιστεί η ποικιλία της πατάτας αφού υπάρχουν διαφορετικά δεδομένα για την κάθε μία (Μουζάκης, 2011). Αν η καλλιέργεια και η παραγωγή της πατάτας πραγματοποιείται σε ξηρά εδάφη, η λίπανση βασίζεται στην κύρια πρακτική εμπειρία και στα κύρια στοιχεία, δηλαδή άζωτο, φώσφορο και κάλιο. Οι πειραματικές μελέτες σε ξηρά εδάφη είναι λίγες με αποτέλεσμα να υπάρχει έλλειψη πληροφοριών. Το κάλιο έχει αποδειχτεί ότι έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ποιότητα και την παραγωγή της πατάτας. Επιπλέον, βοηθά το φυτό να προσαρμοστεί στις συνθήκες περιβαλλοντικής πίεσης. Έρευνες αναφέρουν ότι σε περιοχές με μεγάλο ποσοστό ξηρασίας η υψηλή προσθήκη καλίου οδηγεί σε μεγάλη και καλής ποιότητας παραγωγής πατάτας. Η καλλιέργεια πατάτας απαιτεί μεγάλα ποσοστά καλίου για να υπάρξει η μέγιστη παραγωγή. Ωστόσο, πρέπει να δοθεί κατάλληλη περιποίηση και φροντίδα στο χώμα και να ελεγχτεί η περιεκτικότητα του καλίου στο νερό άρδευσης. Η έλλειψη του καλίου οδηγεί στην μειωμένη παραγωγή πατατών και στο μικρό μέγεθος των κονδύλων της (Μουζάκης, 2011). Από την άλλη μεριά πειράματα απέδειξαν ότι η παραγωγή και η ποιότητα της πατάτας δε συσχετίζεται με το λίπασμα υψηλής περιεκτικότητας σε κάλιο μολονότι οι εδαφολογικές 31

33 μελέτες παρατήρησαν ότι το ποσοστό του καλίου κυμαινόταν σε χαμηλά επίπεδα. Επίσης, οι πειραματικές μελέτες που είχαν γίνει στο παρελθόν, απέδειξαν ότι οι έξι από τις έντεκα περιοχές έδειξαν μειωμένη ανταπόκρισης της παραγωγής στην παρουσία καλίου. Επιπλέον, οι έρευνες για την επίδραση του καλίου στην ποιότητα της πατάτας είχαν ακανόνιστα αποτελέσματα και σε καμία περίπτωση δεν έφθασε να αναμενόμενα. Η αυξημένη προσθήκη λιπάσματος με κάλιο οδηγεί στην μείωση του ειδικού βάρους των κονδύλων. Υπάρχουν πειράματα που οι παραγωγή της πατάτας και το ειδικό βάρος των κονδύλων δεν ανταποκρίνονται στην προσθήκη καλίου. Οι πατάτες απαιτούν υψηλά ποσοστά λιπάσματος καλίου για την βέλτιστη αύξηση παραγωγής και ποιότητας των κονδύλων. Ακόμα, και το ύψος του φυτού επηρεάζεται από τα ποσοστά του καλίου. Τα υψηλά ποσοστά του θειικού άλατος καλίου οδηγούν σε μία σημαντική αύξηση: Του ύψους του φυτού. Περιοχή των φύλλων. Την συγκέντρωση χλωροφύλλης. Περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι με την αύξηση του θειικού άλατος καλίου βελτιώθηκε και η εμπορεύσιμη παραγωγή κονδύλων. Συμπερασματικά μπορούμε να αναφέρουμε ότι το κάλιο απαιτείται στην παραγωγή της πατάτας για την επίτευξη πιο οικονομικής καλλιέργειας. Όπως έχουμε προαναφέρει πολλοί είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν την δόση του λιπάσματος, ωστόσο η συντεινόμενη ποσότητα κυμαίνεται στα 450 1<: θειικού άλατος καλίου ανά εκτάριο. Κάποιες μελέτες αναφέρουν για την μειωμένη περιεκτικότητα των κονδύλων σε άμυλο όταν εφαρμόζεται Κ20, κάποιες άλλες για την μειωμένη ξηρά ουσία της πατάτας από τα αυξανόμενα επίπεδα καλίου. Μέχρι στιγμής οι έρευνες οδηγούν σε παρόμοια συμπεράσματα. Σε αργιλώδη εδάφη ο εφοδιασμός με κάλιο γίνεται τις περισσότερες φορές απρόσκοπτα. Σε αντίθεση με τα αμμώδη εδάφη που παρουσιάζουν συχνά έλλειψη καλίου, με αποτέλεσμα να αντιδρούν εντονότερα στην προσθήκη του. το ύψος των φυτών όπως και η παραγωγή μπορούν να αυξηθούν αρκετά σε εδάφη με μικρή ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων (Μουζάκης, 2011) Ασβέστιο (Οα) Περιοριστικός παράγοντας ανάπτυξης του φυτού είναι η έλλειψη του ασβεστίου. Μελέτες απέδειξαν ότι η αυξημένη διαπνοή και η θερμοκρασία οδηγεί στην αύξηση της διακύμανσης της ποσότητα στου ασβεστίου μέσω των αγγείων του ξύλου στα φύλλα. Επίσης, παρατηρήθηκε ότι η υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία προκαλεί μείωση της διαπνοής, με αποτέλεσμα την μείωση του ποσοστού ασβεστίου στα φύλλα. Η μειώσει αυτή επηρεάζει άμεσα την ποιότητα και την συνολική παραγωγή των κονδύλων (Μουζάκης, 2011). 32

34 Μαγνήσιο (Mg) Τροφοπενία του μαγνησίου μπορεί να παρατηρηθεί σε μη οργανικά εδάφη και κυρίως σε εδάφη που δεν εφαρμόζεται λίπανση με κοπριά. Η έλλειψη του μαγνησίου εκδηλώνεται αρχικά στα φύλλα. Στο πρώτο στάδιο επηρεάζει τα φύλλα της βάσης με περινεύριες χλωρώσεις, με κατεύθυνση στην κεντρική νεύρωση. Στην συνέχεια εμφανίζονται νεκρωτικές κηλίδες φθάνοντας έτσι στο τελικό στάδιο που είναι η ολική νέκρωση του φύλλου και η πτώση του. Τα συμπτώματα αυτά ξεκινούν από τα γηραιότερα φύλλα καταλήγοντας στα νεότερα, καθώς η έλλειψη μαγνησίου αυξάνεται. Επιπλέον, η νέκρωση των φύλλων οδηγεί σε προχωρημένα στάδια τροφοπενίας. Η αντιμετώπιση του προβλήματος γίνεται με τις εξής επεμβάσεις: Θειικό μαγνήσιο (5-10 ΜμΒύΕ/στρ). Θειικό καλιομαγνήσιο Νιτρικό μαγνήσιο Διαφυλλικτοί ψεκασμοί με χηλικές ενώσεις μαγνησίου. Οι παραπάνω επεμβάσεις γίνονται σύμφωνα με συγκεκριμένες δοσολογίες για κάθε περίπτωση αλλά και με τις οδηγίες του λιπάσματος. Ο ανεπαρκής εφοδιασμός του εδάφους από μαγνήσιο επιφέρει μείωση της ανάπτυξης και της παραγωγής της πατάτας (Μουζάκης, 2011) Μαγγάνιο (Μη) Η οξείδωση του μαγγανίου παρατηρείτε πολύ συχνά σε οργανικά, αλκαλικά εδάφη με μεγάλα ποσοστά υγρασίας οδηγώντας τα σε συχνή τροφοπενία (έλλειψη μαγγανίου). Σε όξινα εδάφη εμφανίζεται περίσσια μαγγανίου (τοξικότητα). Τα συμπτώματα περίσσιας μαγγανίου είναι: Εμφάνιση καστανών κηλίδων στα φύλλα. Εμφάνιση καστανών κηλίδων στους βλαστούς. Μαρασμό των φύλλων. Φυλλόπτωση. Τα συμπτώματα έλλειψης μαγγανίου είναι: Η μεσονεύρια χλώρωση των ανωτέρων φύλλων. Η έλλειψη του μαγγανίου προκαλεί διαταραχή θρέψη σε καλλιέργεια πατάτας. Η υψηλή συγκέντρωση μαγγανίου στο περιβάλλον τον ριζών οδηγεί σε μειωμένη απορρόφηση σιδήρου, λόγο της ύπαρξης του φαινομένου του ανταγωνισμού. Τέλος η έλλειψη του μαγγανίου αντιμετωπίζεται με διαφυλλικούς ψεκασμού με χηλικές ενώσεις (Μουζάκης, 2011). 33

35 Βόριο (Β) Στην καλλιέργεια πατάτας παρατηρείται η έλλειψη βορίου. Τα τροφοπενίας του βορίου είναι: συμπτώματα της Νέκρωση των άκρων των ανώτερων βιαστών. Ανάπτυξη πλάγιων βλαστών. Θαμνώδη και ακανόνιστη ανάπτυξη του φυτού. Συστροφή των φύλλων Περιφερειακή νέκρωση. Μικρότεροι κόνδυλοι. Σχισμές στην επιφάνεια των κονδύλων. Καστανός μεταχρωματισμός της σάρκας. Η αντιμετώπιση της έλλειψης του βορίου γίνεται με διαφυλλική χρήση ενώσεων βορίου (Μουζάκης, 2011) Σίδηρος (Ρε) Η έλλειψη του σιδήρου είναι από τα συχνότερα προβλήματα που συναντάμε σε μία καλλιέργεια πατάτας. Η τροφοπενία παρατηρείται όταν τα επίπεδα του ρη στην περιοχή των ριζών είναι πολύ υψηλά, με αποτέλεσμα να δημιουργείται πρόβλημα στην θρέψη της καλλιέργειας της πατάτας. Η έλλειψη του σιδήρου οδηγεί στην μείωση της χλωροφύλλης των φύλλων. Οι αποτελεσματικότεροι τρόποι αντιμετώπισης της τροφοπενίας του σιδήρου είναι η χορήγηση χηλικού σιδήρου μέσω της άρδευσης και του ψεκασμού του φυλλώματος (Μουζάκης, 2011) Ψευδάργυρος (Ζη) Η περίσσια ποσότητα ψευδαργύρου στην καλλιέργεια της πατάτας μπορεί να προκληθεί από τον ψεκασμό του φυλλώματος για την προσθήκη κάποιον άλλων θρεπτικών στοιχείων. Συγκεκριμένα τοξικότητα παρατηρείται κατά τον ψεκασμό του φυλλώματος από φώσφορο και σίδηρο (Μουζάκης, 2011) Χαλκός (Οιι) Η τοξικότητα χαλκού οδηγεί στην μείωση της απορρόφησης του σιδήρου από την πατάτα και την εκδήλωση εμφάνισης τροφοπενίας (Μουζάκης, 2011). 34

36 2.2. Ανόργανα Λιπάσματα. Στα ανόργανα λιπάσματα περιλαμβάνονται όλα τα λιπάσματα που παράγονται βιομηχανικά. Αυτά διακρίνονται, ανάλογα με τον αριθμό των θρεπτικών στοιχείων που περιέχουν, σε απλά και σύνθετα ή μικτά. Απλά ονομάζονται τα ανόργανα λιπάσματα που περιέχουν ένα μόνο θρεπτικό στοιχείο, ενώ σύνθετα ή μικτά ονομάζονται αυτά που περιέχουν δύο ή περισσότερα θρεπτικά στοιχεία. Σύμφωνα με την φυσική του κατάσταση τα λιπάσματα διακρίνονται σε στερεά, υγρά και αέρια. Τα στερεά λιπάσματα προτιμούνται στην Ελλάδα και έχουν κοκκώδη μορφή, κρυσταλλική μορφή και σε σκόνη. Τα υγρά και αέρια λιπάσματα πλεονεκτούν στην ομοιομορφία της διασποράς τους. Ωστόσο, χρησιμοποιούνται σε περιορισμένη κλίμακα γιατί απαιτούν ειδικές εγκαταστάσεις αποθήκευσης, ειδικά μέσα μεταφοράς και εφαρμογής. σε: Τα ανόργανα λιπάσματα ανάλογα με το θρεπτικό στοιχείο που περιέχουν διακρίνονται Αζωτούχα. Φωσφορικά. Καλιούχα. Σύνθετα ή Μικτά. Στην χρήση τον λιπασμάτων κυρίαρχο ρόλο παίζει ο άνθρωπος. Ο καλλιεργητής πρέπει να έχει υπόψη του μία άριστη παραγωγή. Κατά κανόνα μία τέτοια παραγωγή έχει ανάγκη από 17 έως 20 κιλά καθαρό αζώτου κατά δεκάριο, αυτό σημαίνει: ]<. /δεκάριο Αμμωνία >(21-0-0) Ιίμ/δεκάριο Τριπλό Υπερφοσφωρικό >(0-48-0) η>/δεκάριο Θειικό Κάλι >(0-0-50). Όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι στην πραγματικότητα χρειάζονται αυτές οι τιμές. Αυτές οι τιμές έχουν προέλθει από πειραματικές μελέτες. Οι απαιτούμενες ποσότητες μπορούν να επέλθουν μόνο από την χημική ανάλυση και με αυτόν τον τρόπο μπορεί να γίνει οποιαδήποτε αυξομείωση των ποσοτήτων χρειαστεί (Μουζάκης, 2011) Αζωτούχα Λιπάσματα. Τα περισσότερα αζωτούχα συνθετικά λιπάσματα κατασκευάζονται με βάση την αμμωνία (ΝΗ3). Η συνθετική της μέθοδο γίνετε απευθείας από το ατμοσφαιρικό άζωτο και υδρογόνο. Με το πέρας του χρόνου η μέθοδος αυτή βελτιώθηκε προκειμένου να χρησιμοποιηθεί στη βιομηχανία. Η αμμωνία χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη για την παρασκευή αμμωνιακών αλάτων, όπως το θειικό αμμώνιο, το νιτρικό αμμώνιο και το φωσφορικό αμμώνιο. Αμμωνία (82-0-0): Χρησιμοποιείται απευθείας υπό αέρια μορφή, ενώ φέρεται στο εμπόριο υγροποιημένη σε φιάλες και ενίεται στο έδαφος. 35

37 Ουρία ( ): Φέρεται σε στερεή μορφή ως κόκκοι. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί παράλληλα με νιτρικό αμμώνιο και όταν και τα δύο συστατικά διαλύονται στο νερό σχηματίζουν ένα λίπασμα γνωστό ως "διάλυμα ΙΙΑΝ" (ουρικό νιτρικό αμμώνιο). Νιτρικό αμμώνιο (34-0-0): Στερεό άλας, εφαρμόζεται επίσης υπό μορφή κόκκων και είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σε εκτάσεις με χόρτο βοσκής αλλά και ειδικές καλλιέργειες, όπως των εσπεριδοειδών. Θειικό αμμώνιο: (21-0-0): Παραπροϊόν των κλιβάνων παρασκευής κωκ, όπου θειικό οξύ χρησιμοποιείται για την απομάκρυνση της παραγόμενης αμμωνίας. Στην περίπτωση της καλλιέργειας της πατάτας μπορεί να εφαρμοστεί με την αμμωνιακή ή την νιτρική του μορφή. Συνιστάται η εφαρμογή του να γίνεται τμηματικά. Αρχικά εφαρμόζεται μία δόση αμμωνιακής μορφής πριν την φύτευση και στην συνέχεια μετά την βλάστηση, κατά την διάρκεια της ανάπτυξης της καλλιέργειας μία ή περισσότερες δόσεις νιτρικής μορφής. Το άζωτο επηρεάζει το ύψος της παραγωγής και συμβάλει στην ανάπτυξη των βλαστών. Ωστόσο, η αυξημένη ποσότητα της αζωτούχου λίπανσης εμποδίζει στην κονδυλοποίηση. Επιπλέον, επηρεάζει την χημική σύσταση, μειώνει το περιεχόμενο της ξηράς ουσίας και του αμύλου των κονδύλων της πατάτας με αποτέλεσμα να μειώνονται τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά των κονδύλων (Μουζάκης, 2011) Φωσφορικά λιπάσματα. Μια κατηγορία των ανόργανων λιπασμάτων είναι τα φωσφορικά και χαρακτηρίζονται από τα εξής: Τριπλό υπερφωσφορικό (0-46-0): Φωσφορικό λίπασμα υψηλής συγκέντρωσης σε φώσφορο, κυκλοφορεί υπό μορφή κόκκων ή κόνεως. Μονοφωσφορικό αμμώνιο ( ) και διφωσφορικό αμμώνιο ( ): Παρασκευάζονται με αντίδραση αμμωνίας με φωσφορικό οξύ και είναι ημισύνθετα λιπάσματα, καθώς περιέχουν και άζωτο και φώσφορο. Κυκλοφορούν σε μορφή κόκκων, ώστε να αναμιγνύονται με άλλα λιπάσματα αλλά και σε μορφή κόνεως για διάλυση σε νερό και πότισμα των χωραφιών. Επιπλέον, τα φωσφορικά λιπάσματα χαρακτηρίζονται από την περιεκτικότητα τους σε Ρ2Ο5 και την διαλυτότητα τους. Ως πρώτη ύλη των φωσφορικών λιπασμάτων χρησιμοποιούνται τα ορυκτά φυσικών φωσφοριτών που έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε φώσφορο. Ωστόσο, έχουν την δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν σαν φυσικά λιπάσματα στην ακατέργαστη μορφή τους, όμως ο έλεγχος της σύστασης τους είναι απαραίτητος. Σημαντικός παράγοντας για την αξιολόγηση και την καταλληλότητα τους είναι το έδαφος που θα 36

38 εφαρμοστούν. Στην περίπτωση που το έδαφος είναι όξινο όσα ορυκτά είναι πλούσια σε CaO συνιστάται η βασική εφαρμογή τους. Ανόργανα απόβλητα και σκουριές αποφωσμάτωσης του χάλυβα προέρχονται από τα απορρίμματα της χαλυβουργίας. Δεν είναι αυστηρά τυποποιημένα προϊόντα όμως χαρακτηρίζονται για την αυξημένη περιεκτικότητα τους σε CaO. Ο φώσφορος βρίσκεται σε μορφή φωσφοροπυριτική και ενδείκνυται για την εφαρμογή του σε όξινους λειμώνες. Η περιεκτικότητα σε Ρ2Ο5 κυμαίνεται από 12% έως και 20%. Η άριστη δόση του φωσφόρου (Ρ2Ο5) κυμαίνεται στα 20 έως 25 kg/στρ, όπως έχουμε προαναφέρει η σωστή δόση εξαρτάται από διαφόρους παράγονται όπως είναι ο τύπος του εδάφους (Μουζάκης, 2011) Καλιούχα Λιπάσματα. Τα καλιούχα λιπάσματα αποτελούνται κυρίως από χλωριούχο κάλιο και θειικό κάλιο και παρασκευάζονται από τα αντίστοιχα ορυκτά του καλίου, αφού πρώτα τα ορυκτά υποστούν επεξεργασία για την αφαίρεση ανεπιθύμητων συστατικών. Τα ορυκτά κάλι συνιστώνται ως συλβινίτης (KC1) και χρησιμοποιείται ως καλιούχα λιπάσματα. Σπάνια χρησιμοποιείται σε καλλιέργειες οι οποίες είναι ευαίσθητες στο χλώριο και σε καλλιέργειες που βρίσκονται στο στάδιο της σποράς (Μουζάκης, 2011). Ο καϊνίτης είναι διπλό άλας του θειικού και χλωριούχου καλίου (MgSOzC KCl). Από τα αργιλιοπυριτικά ορυκτά εφοδιασμένα με κάλιο είναι: Οι μαρμαρυδίες -> 10% Ο ιλλίτης Ο περλίτης >2-3% Ο μοντμοριλλονίτης <1% Ο βερμικουλίτης -> <1% Ο καολινίτης ^ 0 % Ο χλωρίτης ->0% 1 4^1 Os οχ Μικτά - Σύνθετα Λιπάσματα. Η έλλειψη των εδαφών σε περισσότερα από ένα στοιχεία ταυτόχρονα, οδήγησε στη δημιουργία σύνθετων λιπασμάτων. Επιπλέον, τα περισσότερα από αυτά τα λιπάσματα είναι εμπλουτισμένα με τα στοιχεία που απομακρύνονται ταχέως από το έδαφος, τα οποία είναι το άζωτο το κάλιο και ο φώσφορος. Με αυτόν τον τρόπο έχουμε σε ένα προϊόν περισσότερα θρεπτικά στοιχεία. Αποτέλεσμα αυτού λιγότερες εφαρμογές λίπανσης. Τα μικτά - σύνθετα λιπάσματα είναι μεγάλου εύρους συνδυασμοί, ώστε να διαμορφώνεται μετά την ανάμειξη η ποικιλία των τύπων των λιπασμάτων. Στις μέρες μας η ποικιλία που συναντά κανείς στο εμπόριο είναι τεράστια, και μπορεί να καλύψει μεγάλο φάσμα αναγκών. Τα λιπάσματα είναι εμπλουτισμένα και σε μικροστοιχεία - ιχνοστοιχεία, με αποτέλεσμα να έχουν την δυνατότητα να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες των φυτών (Μουζάκης, 2011). 37

39 Μια κατηγορία μικτών - σύνθετων λιπασμάτων είναι αυτά της βραδείας αποδέσμευσης με αυξημένη διάρκεια τροφοδοσίας αζώτου που μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες του χλοοτάπητα και άλλων καλλιεργειών για χρονικό διάστημα έως και 4 μήνες. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν και τα ημιπερικαλυμμένα ΝΡΚ λιπάσματα τα οποιά είναι εξελιγμένα προϊόντα θρέψης που συνδυάζουν την τεχνολογία της παραγωγής ΝΡΚ ανόργανων κοκκωδών λιπασμάτων με τα οφέλη της ομοιόμορφης απελευθέρωσης θρεπτικών στοιχείων των περικαλυμμένων λιπασμάτων. Το ημιπερυκαλυμμένο λίπασμα που χρησιμοποιήθηκε στο πείραμα είναι το Duratec Top 14, ένα πλήρες λίπασμα που περιέχει σταθεροποιημένο αμμωνιακό άζωτο και ιχνοστοιχεία. Ισόρροπη αναλογία θρεπτικών στοιχείων, κατάλληλο για κάθε καλλιέργεια κυρίως ως βασική λίπανση. Η σειρά Ημιπερικαλυμμένα ΝΡΚ λιπάσματα με μαγνήσιο και ιχνοστοιχεία Περιέχουν σταθεροποιημένο άζωτο ( τεχνολογίας Novatec ) Περιέχουν περικαλυμμένο Ν, Ρ, Κ, μαγνήσιο και ιχνοστοιχεία Η εταιρεία παρασκευάζει τρεις τύπους: Duratec Top 14 - ισόρροπο ιχν Duratec Top 21 - αζωτούχο ιχν Duratec Top 24 - αζωτούχο ιχν Κεφάλαιο ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η διερεύνηση της επιδράσεως των λιπαντικών σκευασμάτων νέας τεχνολογίας με σταθεροποιημένη και περικαλυμμένη μορφή του ολικού αζώτου, καθώς και των τεχνικών λίπανσης στην ανάπτυξη των φυτών και στην παραγωγή και ποιότητα των κονδύλων σε ανοιξιάτικη καλλιέργεια πατάτας στον Νομό Μεσσηνίας ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ Το πείραμα πραγματοποιήθηκε στο νομό Μεσσηνίας στην περιοχή Μαυρομμάτι Παμίσου πλησίον της πόλης της Μεσσήνης, σε αγροτεμάχιο συνολικής επιφάνειας 25 περίπου στρεμμάτων και σε τμήμα αυτού συνολικής επιφάνειας 400 ηι2. 38

40 Χρησιμοποιήθηκε πιστοποιημένος πατατόσπορος της ποικιλίας 8ριιηία ο οποίος τεμαχίσθηκε σε μικρότερα τεμάχια που το καθένα έφερε τουλάχιστον τρεις-τέσσερεις οφθαλμούς. Η φύτευση πραγματοποιήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου Οι αποστάσεις φύτευσης των κονδύλων ήταν 75 οιη μεταξύ των γραμμών φύτευσης και 20 απ μεταξύ των μητρικών κονδύλων στη γραμμή φύτευσης. Το βάθος φύτευσης ήταν περίπου 10 αη. Το πείραμα περιελάμβανε επτά διαφορετικές λιπαντικές μεταχειρίσεις με τρεις επαναλήψεις ανά λιπαντική μεταχείριση. Σε κάθε επανάληψη χρησιμοποιήθηκαν εννέα γραμμές φύτευσης με 12 φυτά ανά γραμμή φύτευσης, εκ των οποίων τα δύο ακριανά φυτά σε κάθε γραμμή δεν λαμβάνονταν υπόψη κατά τη λήψη των μετρήσεων και τη συλλογή των κονδύλων (περιθώρια) και επιπρόσθετα μεταξύ των διαφορετικών πειραματικών τεμαχίων, σε κάθε γραμμή φύτευσης, υπήρχε περιθώριο δύο κενών θέσεων φύτευσης. Λόγω της ανομοιομορφίας κατά μήκος του πειρατικού αγρού το πείραμα ακολούθησε το σχέδιο των Τυχαιοποιημένων Πλήρων Ομάδων, με μία επανάληψη κάθε λιπαντικής μεταχείρισης ανά ομάδα. Κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου πραγματοποιήθηκαν φυτοπροστατευτικές μεταχειρίσεις (προληπτικοί ψεκασμοί κατά του περονοσπόρου) καθώς και μεταχειρίσεις αντιπαγετικής προστασίας των φυτών σύμφωνα με την καλλιεργητική τεχνική (μέθοδος καταιονισμού) που ακολουθείται στην περιοχή. Η ανάδυση των φυταρίων ξεκίνησε την 15η Ιανουάριου 2012 και το σκάλισμα πραγματοποιήθηκε την 4η Μαρτίου 2012, λόγω της αργής ανάπτυξης των φυτών η οποία οφειλόταν στις ιδιαίτερα χαμηλές θερμοκρασίες που επικράτησαν, καθώς και στις πολλές βροχοπτώσεις ιδιαίτερα αμέσως μετά τη φύτευση των κονδύλων. Πριν τη φύτευση των κονδύλων πραγματοποιήθηκε, σύμφωνα με τις λιπαντικές μεταχειρίσεις, η βασική λίπανση. Οι λιπαντικές μεταχειρίσεις που πραγματοποιήθηκαν παρουσιάζονται στον πίνακα 1 ενώ στον πίνακα 2 παρουσιάζονται συνοπτικά οι καλλιεργητικές φροντίδες και οι λιπαντικές μεταχειρίσεις. Πίνακας 1. Συνοπτικός πίνακας λιπαντικών μεταχειρίσεων. 1 Μάρτυρας - καμία λιπαντική αγωγή 2 Παραδοσιακή 100 1<:μ (χωρίς θείο) στην βασική 39

41 με 70 1< (14%8) επιφανειακή στο σκάλισμα. αζωτούχος επιφανειακή με ασβεστούχο νιτρική αμμωνία (3 X 20,5 1< / στρέμμα) νιτρικό κάλιο (1X15 kg / στρέμμα) θειικό μαγνήσιο (1X15 kg / στρέμμα) Οιιταΐεε Α ϋιίγαίεο στο 100% μονάδων αζώτου της βασικής παραδοσιακής (ΝΡΚ) 3 ϋιίγαίεο στο 80% μονάδων αζώτου της επιφανειακής στο σκάλισμα (ΝΡΚ) αζωτούχος επιφανειακή με ασβεστούχο νιτρική αμμωνία (2 X 20,5 1< / στρέμμα) νιτρικό κάλιο (2 X 15 ]< / στρέμμα) ϋιιταίεε Β Οιιταΐεε στο 80% των μονάδων αζώτου της βασικής παραδοσιακής 4 ϋιιταΐεο στο 80% των μονάδων αζώτου της επιφανειακής στο σκάλισμα (ΝΡΚ) αζωτούχος επιφανειακή με ασβεστούχο νιτρική αμμωνία (2 X 20,5 λμ / στρέμμα) νιτρικό κάλιο (2 X 151^/ στρέμμα) ϋιιταΐεε Ο ϋιιταΐεε στο 60% των μονάδων αζώτου της βασικής παραδοσιακής 5 Οιιταΐεε στο 80% των μονάδων αζώτου της επιφανειακής στο σκάλισμα (ΝΡΚ) αζωτούχος επιφανειακή με ασβεστούχο νιτρική αμμωνία (2 X 20,5 / στρέμμα) νιτρικό κάλιο (2 X 15 / στρέμμα) ϋιιταίεε ϋ 6 ϋυταίεε θα καλυφθεί η συνολική ποσότητα αζώτου για όλη την καλλιεργητική περίοδο μόνο με τη βασική και την επιφανειακή λίπανση στο σκάλισμα: Οιιταίεε μία εφαρμογή στο σύνολο των μονάδων του αζώτου της βασικής ϋιιταίεε στο 80% των μονάδων αζώτου της επιφανειακής στο σκάλισμα (ΝΡΚ) νιτρικό κάλιο 15 1^ / στρέμμα 7 Επιφανειακή Μόνο επιφανειακές λιπάνσεις (ίδιες συνολικές ποσότητες λιπαντικών μονάδων σε σχέση 40

42 με την συνήθη λιπαντική αγωγή): 70 ]<μ (14%8) επιφανειακή στο σκάλισμα αζωτούχος επιφανειακή με ασβεστούχο νιτρική αμμωνία (4 X 20,5 1<μ / στρέμμα) νιτρικό κάλιο (2 X 20 1<μ / στρέμμα) θειικό μαγνήσιο (1 X 15 Ιίμ / στρέμμα) Πίνακας 2. Συνοπτικός πίνακας καλλιεργητικών φροντίδων και λιπαντικών μεταχειρίσεων. 17 Δεκεμβρίου Φύτευση 15 Ιανουάριου Ανάδυση φυταρίων 4 Μαρτίου Σκάλισμα - εφαρμογή επιφανειακής λίπανσης (σε στερεή μορφή) σε όλες τις επεμβάσεις εκτός από τον μάρτυρα 30 Μαρτίου Πρώτη εκρίζωση φυτών (δειγματοληψία) 11 Απριλίου 20 Απριλίου Ασβεστούχος νιτρική αμμωνία στις λιπαντικές μεταχειρίσεις Παραδοσιακή, Οιιταΐεε Α, Ο ιππίες Β, Ώιιταΐεε C, Επιφανειακή Θειικό μαγνήσιο στις λιπαντικές μεταχειρίσεις Παραδοσιακή, Επιφανειακή Ασβεστούχος νιτρική αμμωνία στις λιπαντικές μεταχειρίσεις Παραδοσιακή, Ουταΐεε Α, ϋιιταίεε Β, Οιιταίεε Θ, Επιφανειακή Ασβεστούχος νιτρική αμμωνία στις λιπαντικές μεταχειρίσεις Παραδοσιακή, Επιφανειακή 30 Απριλίου Νιτρικό κάλιο στις λιπαντικές μεταχειρίσεις ϋιιταΐεο Α, Οιιταΐεε Β, Θυταΐεο Θ, Επιφανειακή 4 Μαϊου Δεύτερη εκρίζωση φυτών (δειγματοληψία) - Πρώιμη συγκομιδή 7 Μαίου Νιτρικό κάλιο σε όλες τις λιπαντικές μεταχειρίσεις εκτός από το μάρτυρα 24 Μαίου Τρίτη εκρίζωση φυτών (δειγματοληψία) - Όψιμη συγκομιδή 41

43 3.3. ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ Α) Βλαστική ανάπτυξη και στοιχεία παραγωγής Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης των φυτών στον αγρό πραγματοποιήθηκαν οι εξής μετρήσεις: Η συγκριτική εκτίμηση της συγκέντρωσης της χλωροφύλλης με τη χρήση του μετρητή χλωροφύλλης SPAD-502 της εταιρείας Konica Minolta στο 3 και στο 7 φύλλο από την κορυφή του φυτού: 104, 139 ημέρες μετά τη φύτευση Πραγματοποιήθηκαν τρεις δειγματοληψίες φυτών στις οποίες συλλέχθηκαν το υπέργειο και το υπόγειο τμήμα των φυτών την 104η, 139'1(πρώιμη συγκομιδή) και την 159η (όψιμη συγκομιδή) ημέρα μετά τη φύτευση των κονδύλων. Τα φυτικά δείγματα μεταφέρθηκαν στο ΤΕΙ Καλαμάτας και σε κάθε δειγματοληψία μετρήθηκαν τα εξής: 1. νωπό βάρος ρίζας ανά φυτό 2. ξηρά ουσία ρίζας 3. αριθμός στολώνων ανά φυτό 4. νωπό βάρος στολώνων ανά φυτό 5. ξηρά ουσία στολώνων 6. ομοιομορφία των κονδύλων με βάση το μέγεθος τους μέσω του υπολογισμού του ποσοστού των κονδύλων με ατομικό βάρος: (α) μικρότερο από 5 g (μη εμπορεύσιμοι κόνδυλοι), (β) 5-50 g (εμπορεύσιμοι ως baby potatoes), (γ) g (εμπορεύσιμοι με χαμηλότερη τιμή), (δ) g (εμπορεύσιμοι) και (ε) μεγαλύτερο από 200 g (εμπορεύσιμοι μεγάλου μεγέθους). 7. ομοιομορφία των κονδύλων με βάση το σχήμα τους 8. ομοιομορφία των κονδύλων με βάση την «ωριμότητά» τους 42

44 Με βάση τα παραπάνω στοιχεία υπολογίστηκε η συνολική απόδοση (τόνοι ανά στρέμμα) καθώς και η απόδοση σε κάθε μία από τις προαναφερθείσες κατηγορίες κονδύλων με βάση το ατομικό τους βάρος. Η στατιστική ανάλυση αυτών έγινε με τη βοήθεια του στατιστικού προγράμματος StatGraphics C enturion και η σημαντικότητα των διαφορών των μέσων των λιπαντικών μεταχειρίσεων εκτιμήθηκε με το κριτήριο της Ελάχιστης Σημαντικής Διαφοράς σε επίπεδο σημαντικότητας ρ < 0,05. Κεφάλαιο 4 Αποτελέσματα 1. Νωπό βάρος ρίζας m Μ ό ο τι ι ο ο r m f i n λγτλο /τιγτκ'λ γί Π ι ira to o Δ π Πι i r a t o r R Πι ira f o r Ρ π Πι i r a t o r Π Ρ ττκτντνπγ ί κ ή Ημέρες μετά τη φύτευση Εικόνα 1. Μέσο νωπό βάρος (g) ρίζας ανά φυτό. Το νωπό βάρος της ρίζας είναι στατιστικά σημαντικά μεγαλύτερο στη λιπαντική μεταχείριση «Παραδοσιακή» σε σύγκριση με τη λιπαντική μεταχείριση «Επιφανειακή» και το «Μάρτυρα» τόσο την 104η όσο και την 139η ημέρα μετά τη φύτευση (Εικ. 1). Την 159η ημέρα μετά τη φύτευση δεν παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των λιπαντικών μεταχειρίσεων. 43

45 2. Ξηρά ουσία ρίζας > 60 Μάρτυρας Παραδοσιακή Α Ουτβίβο Β Ο ^ β ο Ο ΟιΐΓβΙεο Ρ Επιφανειακή Ημέρες μετά τη φύτευση Εικόνα 2. Μέση συγκέντρωση (%) ξηρά ουσίας στη ρίζα. Την 104η ημέρα μετά τη φύτευση, η συγκέντρωση της ξηράς ουσίας στη ρίζα είναι στατιστικά σημαντικά μεγαλύτερη στις λιπαντικές μεταχειρίσεις «Παραδοσιακή» και «ϋυταΐεο Ο» (Εικ. 2). Καθώς τα φυτά αναπτύσσονται η επίδραση των λιπαντικών μεταχειρίσεων δεν είναι στατιστικά σημαντική στη συγκέντρωση της ξηράς ουσίας στη ρίζα των φυτών. 3. Αριθμός στολώνων Ημέρες μετά τη φύτευση Εικόνα 3. Μέσος αριθμός στολώνων ανά φυτό. 44

46 Ο μέσος αριθμός στολώνων ανά φυτό είναι στατιστικά σημαντικά μεγαλύτερος στη λιπαντική μεταχείριση «Οιιταίεε Ο» σε σύγκριση με το «Μάρτυρα» την 104η ημέρα μετά τη φύτευση, αλλά την 19η ημέρα μετά τη φύτευση δεν παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των λιπαντικών μεταχειρίσεων (Εικ. 3). Παρά τις διαφορές στον αριθμό των στολώνων, δεν παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των λιπαντικών μεταχειρίσεων σε ότι αφορά στο νωπό βάρος των στολώνων ανά φυτό (3,1-4,4 μ) και στην περιεκτικότητα των στολώνων σε ξηρά ουσία (7,2-9,4%), τόσο την 104η όσο και την 139η ημέρα μετά τη φύτευση. 4. Ομοιομορφία των κονδύλων με βάση το μέγεθος τους Ο Μάρτυρας Παραδοσιακή ΟυτθΙβοΑ ϋυγθιβοβ ΒΟυΓαίΘοε Π Ο υ ι^ ο υ Επιφανειακή Ημέρες μετά τη φύτευση Εικόνα 4.1. Μέσο ποσοστό κονδύλων με ατομικό βάρος μικρότερο από 5 g ανά φυτό. Την 139η ημέρα μετά τη φύτευση δεν παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των λιπαντικών μεταχειρίσεων σε ότι αφορά στο ποσοστό των κονδύλων με ατομικό βάρος μικρότερο από 5 % (μη εμπορεύσιμοι κόνδυλοι). Ωστόσο, την 159η ημέρα μετά τη φύτευση το ποσοστό αυτών των κονδύλων είναι στατιστικά σημαντικά μεγαλύτερο στη λιπαντική μεταχείριση «Μάρτυρας» σε σύγκριση με τις λιπαντικές μεταχειρίσεις «Ουταίεε Β», «Οιιταΐεε Ο» και «ΌιΐΉίεε ϋ». Πάντως, οι υπόλοιπες λιπαντικές μεταχειρίσεις δεν παρουσιάζουν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ τους. 45

47 Εικόνα 4.2. Μέσο ποσοστό κονδύλων με ατομικό βάρος 5-50 ανά φυτό. Την 139η ημέρα μετά τη φύτευση (πρώιμη συγκομιδή), το ποσοστό των κονδύλων με ατομικό βάρος 5-50 g ανά φυτό είναι στατιστικά σημαντικά μεγαλύτερο στο μάρτυρα σε σύγκριση με τις υπόλοιπες λιπαντικές μεταχειρίσεις (Εικ. 4.2). Αντίθετα, την 159η ημέρα μετά τη φύτευση (όψιμη συγκομιδή) δεν παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές. Ο ΙΟ 35 & 30 & ω2. 25 > 3 < 0)20 ΙΟ ο. _ τ- 15 * 10 ο 5 Μάρτυρας Παραδοσιακή ΠΟυτσΙβοΑ ΠΟυΓβίΘοΒ ΒΟυΓθίΘοΟ ΠΟυτσΙβοΟ Επιφανειακή 0 1= Ημέρες μετά τη φύτευση Εικόνα 4.3. Μέσο ποσοστό κονδύλων με ατομικό βάρος g ανά φυτό. Το μέσο ποσοστό κονδύλων με ατομικό βάρος %δεν επηρεάζεται στατιστικά σημαντικά την 139η ημέρα μετά τη φύτευση από τις λιπαντικές μεταχειρίσεις, αλλά την 159η ημέρα μετά τη φύτευση είναι στατιστικά σημαντικά μεγαλύτερο στη λιπαντική μεταχείριση «Μάρτυρας» σε σύγκριση με τη λιπαντική μεταχείριση «ϋιιταίεε Ο». 46

48 40 Ο Μάρτυρας Παραδοσιακή ΟυτθΙθσΑ ΟυτθΙβοΒ ΟυΓ3{ΘθΟ οουτσισσο Επιφανειακή Ημέρες μετά τη φύτευση Εικόνα 4.4. Μέσο ποσοστό κονδύλων με ατομικό βάρος μ ανά φυτό. Την 139η ημέρα μετά τη φύτευση το ποσοστό των κονδύλων με ατομικό βάρος % είναι στατιστικά σημαντικά μικρότερο στη λιπαντική μεταχείριση «Μάρτυρας» σε σύγκριση με τις λιπαντικές μεταχειρίσεις «Παραδοσιακή», «Οιιταίεο Ο» και «ϋιΐήΐεε Ο», ενώ την 159η ημέρα μετά τη φύτευση δεν παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των λιπαντικών μεταχειρίσεων Ημέρες μετά τη φύτευση Εικόνα 4.5. Μέσο ποσοστό κονδύλων με ατομικό βάρος μεγαλύτερο από 200 g ανά φυτό. 47

49 Τόσο την 139η όσο και την 159η ημέρα μετά τη φύτευση το ποσοστό των κονδύλων με ατομικό βάρος μεγαλύτερο από 200 g είναι στατιστικά σημαντικά μικρότερο στο «Μάρτυρα» σε σύγκριση με τις υπόλοιπες λιπαντικές μεταχειρίσεις, μεταξύ των οποίων δεν παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές. Σε ότι αφορά στο σχήμα των κονδύλων δεν παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των μεταχειρίσεων και στις τρεις συγκομιδές και κυμάνθηκε από 90,67% έως 97,33%. Σε ότι αφορά στην «ωριμότητα» των κονδύλων, οι κόνδυλοι στη δεύτερη συγκομιδή (4 Μάίου) είναι ανώριμοι σε υψηλό ποσοστό (95-100%) όπως αυτό εκτιμάται με την δοκιμή απομάκρυνσης της επιδερμίδας του κονδύλου με τον αντίχειρα, και δεν επηρεάζεται από τις μεταχειρίσεις. Στην τρίτη συγκομιδή (24 Μα'ί'ου) το ποσοστό των «ώριμων» κονδύλων, όπως εκτιμάται με την δοκιμή απομάκρυνσης της επιδερμίδας του κονδύλου με τον αντίχειρα, κυμαίνεται στο 66-80% και δεν επηρεάζεται στατιστικά σημαντικά από τις μεταχειρίσεις που πραγματοποιήθηκαν. 5. Απόδοση (παραγωγή ανά στρέμμα) Ο Ο. *- & ο>ο > Ημέρες μετά τη φύτευση Εικόνα 5.1. Μέση απόδοση (τόνοι/στρέμμα). Η απόδοση δεν επηρεάζεται στατιστικά σημαντικά από τις λιπαντικές μεταχειρίσεις την 104η ημέρα μετά τη φύτευση. Αντίθετα, την 139η ημέρα μετά τη φύτευση η απόδοση στις λιπαντικές μεταχειρίσεις «ϋιιτείεε Α», «Ουταίεο Ο» και «ϋιιτείεο Ο» είναι στατιστικά 48

50 σημαντικά μεγαλύτερη σε σύγκριση με τη λιπαντική μεταχείριση «Επιφανειακή», η οποία υπερέχει στατιστικά σημαντικά του «Μάρτυρα». Την 159η ημέρα μετά τη φύτευση η λιπαντική μεταχείριση «Επιφανειακή» υπολείπεται στατιστικά σημαντικά μόνο της λιπαντικής μεταχείρισης «ϋιιταίεο Α» και υπερέχει στατιστικά σημαντικά της λιπαντικής μεταχείρισης «Μάρτυρας». Ημέρες μετά τη φύτευση Εικόνα 5.2. Μέση απόδοση (τόνοι/στρέμμα) σε κονδύλους με ατομικό βάρος μικρότερο από Σε ότι αφορά στην απόδοση σε κονδύλους με ατομικό βάρος μικρότερο από 5 g (μη εμπορεύσιμοι για κοινή κατανάλωση) δεν παρατηρείται στατιστικά σημαντική επίδραση των λιπαντικών μεταχειρίσεων. Μάρτυρας Παραδοσιακή Α Ο σ ι^ ο Β ϋυιπίβο 0 ϋιιιπίβο Ρ Επιφανειακή Ημέρες μετά τη φύτευση Εικόνα 5.3. Μέση απόδοση (τόνοι/στρέμμα) σε κονδύλους με ατομικό βάρος 5-50 g. 49

51 Την 139η ημέρα η απόδοση σε κονδύλους με ατομικό βάρος 5-50 g (εμπορεύσιμοι ως baby potatoes με υψηλή τιμή ανά κιλό) είναι στατιστικά σημαντικά μεγαλύτερη στο «Μάρτυρα» σε σύγκριση με όλες τις άλλες λιπαντικές μεταχειρίσεις, μεταξύ των οποίων δεν παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές. Ωστόσο, την 159η ημέρα μετά τη φύτευση δεν παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των λιπαντικών μεταχειρίσεων. 1o Μάρτυρας Παραδοσιακή Duratec A Duratec Β Duratec C Duratec D Επιφανειακή Ημέρες μετά τη φύτευση Εικόνα 5.4. Μέση απόδοση (τόνοι/στρέμμα) σε κονδύλους με ατομικό βάρος g. Την 139η ημέρα μετά τη φύτευση η απόδοση σε κονδύλους με ατομικό βάρος g (εμπορεύσιμοι μικρού μεγέθους) είναι στατιστικά σημαντικά μεγαλύτερη στις λιπαντικές μεταχειρίσεις «Παραδοσιακή» και «ϋιίγείεο Α» σε σύγκριση με τις λιπαντικές μεταχειρίσεις «ϋιίγαίεο Ο» και «Επιφανειακή», αλλά την 159η ημέρα μετά τη φύτευση δεν παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές. 50

52 Ημέρες μετά τη φύτευση Εικόνα 5.5. Μέση απόδοση (τόνοι/στρέμμα) σε κονδύλους με ατομικό βάρος g. Η απόδοση σε κονδύλους με ατομικό βάρος g είναι στατιστικά σημαντικά μικρότερη στις λιπαντικές μεταχειρίσεις «Μάρτυρας» και «Επιφανειακή» την 139η ημέρα μετά τη φύτευση, ενώ την 159η ημέρα μετά τη φύτευση μόνο η λιπαντική μεταχείριση «ϋιιταίεο Α» υπερέχει στατιστικά σημαντικά των λιπαντικών μεταχειρίσεων «Μάρτυρας» και «ϋιιταίεο ϋ». Ε Ημέρες μετά τη φύτευση Εικόνα 5.6. Μέση απόδοση (τόνοι/στρέμμα) σε κονδύλους με ατομικό βάρος μεγαλύτερο από 200 g. 51

53 Η απόδοση σε κονδύλους με ατομικό βάρος μεγαλύτερο από 200 είναι στατιστικά σημαντικά μικρότερη στη μεταχείριση «Μάρτυρας» σε σύγκριση με τις όλες τις άλλες λιπαντικές μεταχειρίσεις τόσο την 139η όσο και την 159η ημέρα μετά τη φύτευση. Επιπρόσθετα, την 139η ημέρα μετά τη φύτευση παρατηρείται ότι η λιπαντική μεταχείριση «ϋιιταίεε Ο» υπερέχει στατιστικά σημαντικά των λιπαντικών μεταχειρίσεων «Παραδοσιακή», «Οιιταίεε Α», «ϋυταίεε Β» και «Επιφανειακή», ενώ την 159η ημέρα μετά τη φύτευση η λιπαντική μεταχείριση «ΟιιΐΉΐεε Ο» υπερέχει στατιστικά σημαντικά των λιπαντικών μεταχειρίσεων «ϋιιταΐεε Β», «ϋιιταίεε Ο» και «Επιφανειακή». ΣΥΖΗΤΗΣΗ Συγκέντρωση χλωροφύλλης. Σε ότι αφορά τη συγκέντρωση της χλωροφύλλης όπως αυτή εκτιμήθηκε μέσω του δείκτη 8ραά, παρατηρήθηκε ότι οι διαφυλλικές λιπάνσεις με Ν ευνοούν τη συγκέντρωσή της στα φύλλα με αποτέλεσμα μεταχειρίσεις όπως η Οιιταΐεε Ε) (καμμία αζωτούχος διαφυλλική λίπανση) να οδηγούν σε χαμηλότερη συγκέντρωση χλωροφύλλης στα φύλλα η οποία συνδέεται και με τη χαμηλότερη συγκέντρωση Ν που παρατηρήθηκε την 139η ημέρα μετά τη φύτευση. Ανάπτυξη ρίζας. Σε ότι αφορά τη ρίζα, συμπεραίνεται ότι η εφαρμογή της βασικής λίπανσης, ευνοεί την πρώιμη ανάπτυξή της και δεν επηρεάζεται από τις ποσότητες των λιπαντικών στοιχείων που χρησιμοποιήθηκαν στις διαφορετικές λιπαντικές μεταχειρίσεις. Από τα αποτελέσματα αυτά φαίνεται ότι η παροχή των λιπασμάτων ευνοεί την ταχύτερη ανάπτυξη των κονδύλων και την αύξηση του μεγέθους τους, αλλά παρά τις διαφορές στο επίπεδο των ανόργανων θρεπτικών στοιχείων μεταξύ των λιπαντικών μεταχειρίσεων, δεν επηρεάζεται η ομοιομορφία τους σε ότι αφορά στο μέγεθος τους. Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι η υψηλή ομοιομορφία που επιτυγχάνεται με τις επιφανειακές λιπάνσεις (λιπαντική μεταχείριση «Επιφανειακή») υποδηλώνει το σημαντικό ρόλο τους στην ανοιξιάτικη καλλιέργεια πατάτας. Αυτό συμβαίνει γιατί η εφαρμογή τους συμπίπτει με ευνοϊκές συνθήκες (υψηλή θερμοκρασία, υψηλή ένταση φωτισμού) την καλύτερη αξιοποίηση των λιπαντικών στοιχείων από τα φυτά. Ωστόσο, η εφαρμογή λιπαντικής αγωγής με ΟιίΓαϊεε μόνο στη βασική και στο σκάλισμα (λιπαντική μεταχείριση «ϋιιταίεε ϋ») επιτυγχάνει εξίσου ικανοποιητική ομοιομορφία και υψηλές αποδόσεις κάτι που ίσως συνδέεται με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. 52

54 Σε όχι αφορά την ομοιομορφία των κονδύλων με βάση το σχήμα τους και με βάση τον «βαθμό ωρίμανσης» (όπως αυτή εκτιμάται με την δοκιμή απομάκρυνσης της επιδερμίδας του κονδύλου με τον αντίχειρα) δεν παρατηρείται επίδραση της λιπαντικής μεταχείρισης. Σε ότι αφορά την απόδοση, ο ρόλος της παροχής ανόργανων θρεπτικών στοιχείων είναι σημαντικός και φαίνεται ότι ο χρόνος εφαρμογής των λιπασμάτων αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την επίτευξη υψηλότερων αποδόσεων ιδιαίτερα κατά την πρώιμη συγκομιδή (4 Μαΐου), η οποία συνήθως πραγματοποιείται σε ανοιξιάτικη καλλιέργεια πατάτας στο νομό Μεσσηνίας. Πάντως στην πιο όψιμη συγκομιδή (24 Μαΐου) η μεταχείριση μόνο με επιφανειακές λιπάνσεις (σκάλισμα και διαφυλλική) εμφανίζει μικρότερες διαφορές σε σύγκριση με τις μεταχειρίσεις που περιλαμβάνουν μόνο ή και βασική λίπανση. Συμπερασματικά, σε ότι αφορά την συνολική απόδοση πρέπει να επισημανθεί ότι, λαμβάνοντας υπ όψη και το κόστος της καλλιέργειας, η λιπαντική αγωγή που συνδυάζει μικρότερες ποσότητες λιπασμάτων κατά τη βασική και επιφανειακή στο σκάλισμα με επιφανειακές λιπάνσεις (βλέπε «ϋιΐήίεε») καλύπτει τις ανάγκες των φυτών σε ανόργανα θρεπτικά στοιχεία και οδηγεί σε υψηλές αποδόσεις (συνολική και εμπορεύσιμη παραγωγή). 53

55 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Διαλυνά Ιωάννα, 2005, Φ υτοπροστατευτικά προβλήματα στη βιολογική καλλιέργεια πατάτας στο Ο ροπέδιο Λασιθίου, Τ.Ε.Ι. Κρήτης. 2. Θανόπουλος Χαράλαμπος, 2011, Τεχνικές βιολογικές καλλιέργειες αρωματικών λα χα νικώ ν, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, Αθήνα. 3. Μουζάκης Γεώργιος, 2011, Επίδραση της εδαφοκάλυψης μ ε πλαστικά φύλλ.α διαφόρων τύπω ν στην ανάπτυξη, παραγω γή και ποιότητα πατάτας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΠΜΣ. 4. Μπινάκη Νάντια, 2012, Κρυοπροστατευτικά υλικά σε κατεψυγμένα προϊόντα πατάτας, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. 5. Χατζηδημητρίου Κατερίνα, 2009, Ο ικονομικότητα παραγω γικότητα πατάτας Κ.Ν ευροκοπ ιου, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης g&id=121&itemid= / html g&id= 116& Ιίεη^= Μΐρ://ε1^ίΕίρεάίη.θΓ8^ί/%ΘΕ%9Β%ΘΕ%ΑΓ%ΘΕ%80%ΘΕ%Β 1 %ΘΓ%83%ΘΕ% ΒΘ%ΘΕ%Β1 Φωτογραφίες: &hl=el&biw= 1280&θϊ1ι=699&Λιη=Ϊ5 ο1ι< ^=+ροΐαΐο+ρΐ3ηΐ< ^ ΘΕ%84%ΘΕ%ΒΕ+%ΘΡ%86%ΘΓ%85%ΘΓ%84%ΘΕ%ΒΓ+%ΘΓ%84%ΘΕ%Β7%ΘΓ % 8 2+% Θ Γ % 8 0 % Θ Ε % Β1 %ΘΓ%84%ΘΕ%Β 1%ΘΕ%84%ΘΕ%Β 1%ΘΕ%82&5ρε11=1 &sa=x&ei=bquputj χ 18ΐηΤ ίρθ Υ γ4ηο Aw& νε0=0θε4ρβ Sg Α&θϊ w= 128 0&Μι=699 54