Χρόνιες ασθένειες και Ποιότητα ζωής. ρ. Χριστίνα Καραµανίδου

Transcript

1 Χρόνιες ασθένειες και Ποιότητα ζωής ρ. Χριστίνα Καραµανίδου

2 Χρόνιες ασθένειες Ο όρος χρόνιες ασθένειες αναφέρεται σε εκείνες τις παθήσεις που έχουν ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω χαρακτηριστικά: α) οφείλονται σε παθολογική αιτία για την οποία δεν υπάρχει γνωστή θεραπεία β) έχουν διαρκή επιδείνωση γ) συνεπάγονται µερική ανικανότητα δ) επιβάλλουν µεγάλο διάστηµα επίβλεψης, παρακολούθησης και φροντίδας και ειδική αποκατάσταση για τον ασθενή.

3 Αντιδράσεις του ατόµου στην ασθένεια (1) α) Αρχικό σοκ Το άτοµο νιώθει κεραυνοβοληµένο, συµπεριφέρεται κατά τρόπο αυτόµατο και αισθάνεται σαν να είναι έξω από την πραγµατικότητα, σαν παρατηρητής β) Αντιπαράθεση Χαρακτηρίζεται από την αποδιοργάνωση της σκέψης και αίσθηση απώλειας, πένθος και απελπισία

4 Αντιδράσεις του ατόµου στην ασθένεια (2) γ) Υποχώρηση Το άτοµο τείνει να χρησιµοποιεί την αποφυγή και την άρνηση για να διαχειριστεί την πραγµατικότητα η οποία σταδιακά εγκαθίσταται στη ζωή του και τη µεταβάλλει. Αρχίζει σιγάσιγά να αντιλαµβάνεται τι συµβαίνει και να προσαρµόζεται. (Shontz,1975)

5 Προσαρµογή στην ασθένεια Εξαρτάται από: Παράγοντες που σχετίζονται µε την ασθένεια Προσωπικούς παράγοντες Περιβαλλοντικούς παράγοντες (Moos, 1982; Moos & Schaefer, 1986)

6 Παράγοντες που σχετίζονται µε την ασθένεια Η φύση της ασθένειας (είναι επώδυνη, απειλητική για τη ζωή;) Οι επιπτώσεις στον οργανισµό και τη λειτουργικότητα του ατόµου Πλευρές της θεραπείας

7 Προσωπικοί παράγοντες Φύλο Ηλικία Κοινωνικό - οικονοµικό επίπεδο Πεποιθήσεις σχετικά µε την υγεία και την ασθένεια Θρησκευτικές πεποιθήσεις και πνευµατικότητα Ψυχική υγεία (π.χ. πρότερα προβλήµατα)

8 Περιβαλλοντικοί παράγοντες Νοσοκοµειακό πλαίσιο Στήριξη από Κοινωνικό πλαίσιο (φίλοι, οικογένεια) Ευρύτερο περιβάλλον (κοινότητα, κοινωνία)

9 Στρατηγικές αντιµετώπισης Άρνηση ή ελαχιστοποίηση Αναζήτηση πληροφόρησης Έλεγχος του προβλήµατος Καθορισµός σαφών στόχων Χρήση συναισθηµατικής και υλικής υποστήριξης από τους άλλους ιατήρηση θετικής προοπτικής

10 Γνωστικές προσαρµογές Νοηµατοδότηση (τα άτοµα προσπαθούν να βρουν ένα νόηµα στην ασθένεια τους γιατί συνέβη, τι σηµαίνει για τους ίδιους και τους γύρω τους, επαναπροσδιορισµός αξιών και προτεραιοτήτων) Επανάκτηση ελέγχου (ενηµέρωση για την ασθένεια, τήρηση ιατρικών οδηγιών, αλλαγή στον τρόπο ζωής) Αποκατάσταση αυτο-εκτίµησης (µέσω κοινωνικών συγκρίσεων ή µέσω συγκρίσεων µε άλλα χειρότερα σενάρια) (Taylor, 1983)

11 Φάσεις στην εξέλιξη της ασθένειας (1) Προ-διαγνωστική (το άτοµο αναγνωρίζει συµπτώµατα που ίσως αποτελούν ένδειξη σοβαρής ασθένειας µπορεί να κινητοποιηθεί για να διευκρινιστεί ή κατάσταση ή να αποφύγει να αναλάβει δράση) Οξεία (συνδέεται µε τη διάγνωση και την αντίδραση του ατόµου έκπληξη, συνειδητοποίηση ανάγκης για επώδυνες εξετάσεις, αλλαγές στον τρόπο ζωής και ο φόβος για το µέλλον. Ακόµη, αποφάσεις σχετικά µε την θεραπεία, µε το εάν θα ανακοινωθεί και σε ποιόν. Μηχανισµοί άµυνας)

12 Φάσεις στην εξέλιξη της ασθένειας (2) Χρόνια φάση (τελική έκβαση) (απαιτείται προσαρµοστική προσπάθεια και η φάση ποικίλει ανάλογα µε τον ασθενή τηρεί οδηγίες; εξαρτάται από την ασθένεια έχει ταχύτατη εξέλιξη, προοδευτική επιδείνωση, κύκλο υποτροπών και εξάρσεων ή ήπια εξέλιξη;) Ανάρρωση και αποθεραπεία (θετικά συναισθήµατα και ανακούφιση αλλά ίσως και θυµό ή φόβο) (Doca, 1993)

13 Συναισθήµατα (1) Η διάγνωση του άγχους και της κατάθλιψης σε ανθρώπους που πάσχουν από σωµατικές ασθένειες είναι µια µεγάλη πρόκληση για τους επαγγελµατίες υγείας. Αυτό συµβαίνει επειδή η κύρια συµπτωµατολογία των συγκεκριµένων ψυχολογικών διαταραχών (απάθεια, έλλειψη συγκέντρωσης και ενδιαφέροντος, διαρκής αίσθηση κούρασης, διαταραχές ύπνου και λήψης τροφής) είναι ενδεχοµένως και ενδεικτική του παθολογικού προβλήµατος που αντιµετωπίζουν.

14 Συναισθήµατα (2) Η σωµατική ασθένεια και η ψυχική υγεία είναι άρρηκτα συνδεδεµένες. Η δυσλειτουργία στον έναν τοµέα οδηγεί σε δυσλειτουργία και στον άλλο, ώστε δηµιουργείται ένας φαύλος κύκλος αναπηρίας και απόγνωσης. Η σύγχρονη ιατρική και ψυχολογία συνηγορούν στη υψηλή σηµασία της καλής ψυχικής υγείας και του σηµαντικού ρόλου που αυτή έχει στα πλαίσια της θεραπευτικής διαδικασίας. Τα αποτελέσµατα από πολλές επιστηµονικές έρευνες έχουν αποδείξει ότι η καλή ψυχική υγεία µπορεί να επηρεάζει θετικά την πορεία της σωµατικής ασθένειας και αντιστρόφως.

15 Ψυχοκοινωνικές παρεµβάσεις στις χρόνιες ασθένειες (1) Κύριος στόχος των παρεµβάσεων είναι: α) η µείωση της δυσφορίας και των άλλων αρνητικών συναισθηµάτων β) η βελτίωση ποιότητας ζωής γ) η ενίσχυση χρήσης λειτουργικότερων στρατηγικών αντιµετώπισης του στρες

16 Ψυχοκοινωνικές παρεµβάσεις στις χρόνιες ασθένειες (2) Μη φαρµακολογικές παρεµβάσεις είναι αποτελεσµατικές καθώς όχι µόνο ενισχύουν την ποιότητα ζωής αλλά βελτιώνουν και τις πιθανότητες επιτυχίας των ιατρικών θεραπειών. Οι στρατηγικές µε την µεγαλύτερη αποτελεσµατικότητα είναι η εκπαίδευση του ασθενή, οι τεχνικές χαλάρωσης, η εκπαίδευση στην επίλυση προβλήµατος και δεξιότητες επικοινωνίας καθώς και η αναδόµηση δυσλειτουργικών σκέψεων.

17 Ψυχοκοινωνικές παρεµβάσεις στις χρόνιες ασθένειες (3) Σε ανασκόπηση βιβλιογραφίας 35 έρευνες χρόνιων ασθενειών (άσθµα, καρκίνος, καρδιοαγγειακές παθήσεις, χρόνιοι πόνοι, διαβήτης, ρευµατοειδής αρθρίτιδα, AIDS) που αξιολογούσαν ψυχοκοινωνικές παρεµβάσεις βρήκαν ότι ήταν αποτελεσµατικές ως προς τη διαχείριση του στρες. (De Ridder & Schreurs, 2001)

18 Ψυχοκοινωνικές παρεµβάσεις στις χρόνιες ασθένειες (4) Προγράµµατα που έχουν αναπτυχθεί από τον Fawzy & Fawzy έχουν εφαρµοσθεί σε ασθενείς µε καρκίνο και AIDS και αποδείχθηκε ότι όχι µόνο µπορούν να συµβάλλουν στη µείωση του άγχους, των καταθλιπτικών συµπτωµάτων, της κόπωσης και του θυµού, της διαχείρισης του στρες αλλά και ακόµη και του χρόνου επιβίωσης των ασθενών. Αυτό µπορεί να συµβαίνει λόγω των αλλαγών που έχουν επέλθει στις συµπεριφορές και συνήθειες υγείας, µέσω της κινητοποίησης για µεγαλύτερης κοινωνική στήριξη και µέσω µείωσης του στρες και της λειτουργικότερης αντιµετώπισής του.

19 Ψυχοκοινωνικές παρεµβάσεις στις χρόνιες ασθένειες (5) Το πρόγραµµα παρέµβασης περιλαµβάνει Α) εκπαίδευση ασθενών σε θέµατα υγείας και ασθένειας Β) ) διαχείριση του στρες Γ) εκπαίδευση στις στρατηγικές αντιµετώπισης του στρες ) ψυχολογική και κοινωνική στήριξη

20 Η έννοια της ποιότητας ζωής (1) Πρωτοεµφανίστηκε στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 50. Είχε ταυτιστεί µε την έννοια του βιοτικού επιπέδου και σχετίζονταν µόνο µε την ιδιοκτησία συσκευών, αυτοκινήτων και οικίας. Αργότερα προστέθηκαν οι διαστάσεις του ελεύθερου χρόνου, οι διακοπές ενώ το 1960 διευρύνθηκε για να περιλαµβάνει περιλαµβάνοντας την παιδεία, την υγεία, την ευεξία, οικονοµία κτλ.

21 Η έννοια της ποιότητας ζωής (2) Εµφανίστηκε για πρώτη φορά το 1975 στο Medline και το 1977στο Index Medicus. Ακολούθησαν πολλές απόπειρες εννοιολογικού προσδιορισµού στη διεθνή βιβλιογραφία. Η εννοιολογική και περιεκτική οριοθέτηση της ποιότητας ζωής έχει σηµαντική υποκειµενική εξάρτηση και επηρεάζεται από το άτοµο και από την αντίληψή του για την έννοια και τη θέση της στο κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον (Edlund Tancredi, 1985) η ποιότητα ζωής ασχολείται µε το βαθµό στον οποίο ένα άτοµο απολαµβάνει τις σηµαντικές ευκαιρίες της ζωής (Raphael et al, 1994)

22 Η έννοια της ποιότητας ζωής (3) Ο όρος ποιότητα ζωής είναι ευρύτερος της υγείας αφού περιλαµβάνει την αξιολόγηση παραγόντων όπως το επίπεδο διαβίωσης, το εισόδηµα, η κατοικία, η ικανοποίηση από τη δουλειά και η ποιότητα του περιβάλλοντος (Ware, 1987, Leplege- Hunt, 1997).

23 Η έννοια της ποιότητας ζωής (4) Ένας όρος που περιλαµβάνει ψυχολογικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις. Έχει τονιστεί η αναγκαιότητα προσδιορισµού της ΠΖ στο πλαίσιο συνδυασµού αντικειµενικών και υποκειµενικών παραγόντων και δεικτών. Αντικειµενικοί παράγοντες αναφέρονται ως οι εξωτερικοί παράγοντες που την επηρεάζουν ενώ µε υποκειµενικούς παράγοντες εννοούµε τις προσωπικές εµπειρίες των ατόµων.

24 Σύµφωνα µε τον Π.Ο.Υ. Η ΠΖ ορίζεται ως η υποκειµενική αντίληψη που έχει το άτοµο για τη θέση του στη ζωή, µέσα στα πλαίσια του συστήµατος αξιών και πολιτισµικών χαρακτηριστικών της κοινωνίας στην οποία ζει καθώς και σε συνάρτηση µε τους προσωπικούς στόχους, τις προσδοκίες, τα κριτήρια και τις ανησυχίες του.

25 Ποιότητα ζωής που σχετίζεται µε την υγεία Health related quality of life (HRQOL) Επιχειρεί να ενσωµατώσει έννοιες όπως η επιβίωση, η ασθένεια και οι λειτουργικοί περιορισµοί που αυτή επιφέρει,, η κοινωνική,, ψυχολογική και σωµατική υγεία και ανικανότητα και οι υποκειµενικές αντιλήψεις για την υγεία (Gift Atchison, 1995).

26 Παραδείγµατα Sickness Impact Profile Nottingham Health Profile Short form 36 Health Survey Questionnaire (SF-36) EuroQol WHOQOL-100, WHOQOL-Bref

27 Που χρησιµοποιείται? Ένα φάσµα ερευνών που µελετούν την επίδραση διαφόρων θεραπειών και παρεµβάσεων, περιλαµβάνουν κάποιας µορφής εκτίµηση ποιότητας ζωής είτε αυτή περιορίζεται σε αποτίµηση λειτουργικών προβληµάτων είτε περιλαµβάνει τοµείς όπως η ψυχική ευεξία, κοινωνική δραστηριότητα, η ικανοποίηση από τη ζωή.

28 Κατηγορίες δεικτών Α) αφορούν τη γενική κατάσταση της υγείας Β) αναφέρονται σε συγκεκριµένες ασθένειες (disease specific) Σίγουρα υπάρχει επικάλυψη αλλά υπάρχει διακύµανση στους στόχους των δεικτών στις έννοιες που διερευνούν και στα πεδία που καλύπτουν, στον τρόπο διερεύνησης των εννοιών. Πρακτικά διαφέρουν στο µέγεθος, τη µορφή των ερωτήσεων και απαντήσεων, η µέθοδος ποσοτικοποίησης και απόδοσης βαρύτητας µεταξύ τµηµάτων των δεικτών.

29 Που συµβάλλει ο όρος ΠΖ; Στην Ιατρική λαµβάνεται υπόψη η υποκειµενική εκτίµηση του ασθενούς για την ποιότητα ζωής του και αυτή χρησιµοποιείται ώστε να ενσωµατώνονται στη θεραπευτική παρέµβαση οι εµπειρίες των ασθενών σχετικά µε τη νόσο και την ασθένεια Ειδικότερα: συµβάλλει α) στον προγραµµατισµό της κλινικής φροντίδας των ασθενών β) στη µέτρηση της θεραπευτικής έκβασης στα πλαίσια κλινικών µελετών και αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας γ) στην εκτίµηση των αναγκών υγείας του πληθυσµού δ) στη διάθεση των πόρων

30 Πεδία εφαρµογών Μέτρηση αποδοτικότητας ή αποτελεσµατικότητας των παρεµβάσεων υγειονοµικής φροντίδας Αποτίµηση ποιότητας φροντίδας Υπολογισµό υγειονοµικών αναγκών του πληθυσµού Βελτίωση λαµβανόµενων κλινικών αποφάσεων Κατανόηση αιτίων και συνεπειών των διαφορών σε σχέση µε την κατάσταση υγείας (Ware et al, 1981)

31 Αποτελέσµατα Πολιτικά:σχετίζεται µε την επίδραση των αποτελεσµάτων των δεικτών στην κατανοµή των πόρων για τη φροντίδα υγείας Θεωρητικά:αφορά την καταλυτική παρέµβασή τους στην έρευνα σηµαντικών συσχετίσεων (π.χ. Κλινική κατάσταση και υποκειµενική αντίληψη για την ασθένεια) στους τοµείς ψυχολογία υγείας, κοινωνιολογίας, έρευνας πολιτικής υγείας.

32 Αποτελέσµατα Πρακτικά: α) έρευνα (χρησιµοποίηση των δεικτών σε κλινικές δοκιµές ή σε µελέτες πολιτικών υγείας) β) δηµόσια υγεία (εκτίµηση υγειονοµικών αναγκών) γ) κλινική πρακτική (έλεγχος και παρακολούθηση της πορείας της υγείας ενός ασθενή)

33 Γιατί πρέπει να χρησιµοποιούνται οι δείκτες ποιότητας ζωής? Οι κλινικές µετρήσεις αναφέρονται στην ασθένεια η οποία δεν επηρεάζει πάντα αρνητικά την υποκειµενική αίσθηση της υγείας και της ευεξίας Όµως οι επιπτώσεις της ασθένειας επηρεάζονται και από παράγοντες όπως οι ατοµικές προσδοκίες και οι προτιµήσεις, οι υλικοί πόροι, τα ψυχικά αποθέµατα καθώς και οι γενικότερες πολιτισµικές και κοινωνικές αξίες.

34 Γιατί πρέπει να χρησιµοποιούνται οι δείκτες ποιότητας ζωής? Ο στόχος της ιατρικής φροντίδας δεν περιορίζεται µόνο στην επιβίωση του ασθενούς αλλά και στην εξασφάλιση της ποιότητας της. Η χρήση λοιπόν των δεικτών ποιότητας ζωής βοηθά να απαντηθεί το ερώτηµα εάν η προτεινόµενη θεραπεία οδηγεί σε άξια λόγου επιβίωση, θέτοντας επιπρόσθετα και αυτό το κριτήριο στην αξιολόγηση της χρησιµότητας της.

35 Αντιλήψεις για την υγεία και την ασθένεια µέχρι σήµερα Βιο-ιατρικό µοντέλο (καρτεσιανό) Η αρρώστια αξιολογείται από την πρωταρχική βιολογική διαταραχή. Θεωρείται ότι πάσχει το όργανο όχι το άτοµο.. Αγνοεί ψυχο-κοινωνικούς παράγοντες, αντιλήψεις των ασθενών κτλ

36 Οι απόψεις σήµερα Βιο-ψυχο-κοινωνικό µοντέλο (Ιπποκρατικό) Ολιστική αντίληψη της νόσου καταλύεται δηλαδή η διχοτόµηση σωµατικής και ψυχικής πλευράς. Η νόσος δεν αρχίζει και δεν τελειώνει σε ένα φυσικό σηµείο αλλά αποτελείται συνάρτηση βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων. Η περίθαλψη αποτελεί ανθρωπιστική πράξη και συναλλαγή και αποσκοπεί όχι µόνο στη διασφάλιση της ανθρώπινης ζωής αλλά και την εξασφάλιση και βελτίωση του ευ ζην του ασθενούς.

37 Συµπερασµατικά Η ειρωνεία είναι ότι ενώ σηµαντικό µέρος του στόχου της υγειονοµικής φροντίδας έχει κοινωνικό χαρακτήρα αποσκοπώντας στη βελτίωση της δυνατότητας των ατόµων να εκτελέσουν επιθυµητούς ρόλους και δραστηριότητες ο πυρήνας και το σηµαντικότερο τµήµα της σηµαντικής ενασχόλησης µε την υγεία έχει εντυπωσιακά τεχνολογική και αφαιρετική προσέγγιση, αντιµετωπίζοντας πολύπλοκα κοινωνικο-ιατρικά προβλήµατα σαν να επιδέχονται απλές τεχνικές παρεµβάσεις (Mechanic, 1995)

38 Συµπερασµατικά Η ανάπτυξη των δεικτών ποιότητας ζωής που σχετίζεται µε τη υγεία ήρθε να αντιµετωπίσει αυτή την παραδοξότητα, αποδίδοντας στους χρήστες υπηρεσιών υγείας κεντρικό ρόλο. Η υιοθέτηση τέτοιων µετρήσεων και η ενσωµάτωση τους Η υιοθέτηση τέτοιων µετρήσεων και η ενσωµάτωση τους στα διάφορα υποδείγµατα σχεδιασµού υγειονοµικών υπηρεσιών πρέπει να αποτελεί στην εποχή µας κοινωνική και πολιτική προτεραιότητα.

39 Στον τοµέα της ψυχικής υγείας Η ποιότητα ζωής αναφέρεται σε µια υποκειµενική εκτίµηση που αντανακλάται σε ένα αίσθηµα συνολικής ευεξίας του ατόµου και καθορίζεται από τρεις παραµέτρους: α) τα προσωπικά χαρακτηριστικά, κυρίως µε την έννοια του τι είναι ικανό να κάνει το άτοµο β) τους αντικειµενικούς δείκτες που σχετίζονται µε διάφορους τοµείς της ζωής γ) τους υποκειµενικούς δείκτες που αναφέρονται στο βαθµό ικανοποίησης του ατόµου σε σχέση µε τους συγκεκριµένους αυτούς τοµείς.

40 Έρευνα του Π.Ο.Υ. Ο ΠΟΥ πραγµατοποιεί την τελευταία δεκαετία µια µελέτη µεγάλης κλίµακας στην οποία έχουν συµµετάσχει µέχρι σήµερα 40 χώρες µε στόχο την προώθηση της έννοιας της ΠΖ αλλά και την δηµιουργία ενός διαπολιτισµικού συστήµατος αξιολόγησης για τη χρησιµοποίηση του στο χώρο της υγείας.

41 Η δηµιουργία του ερωτηµατολογίου (1) Σε ερευνητικά κέντρα 15 χωρών, ξεκίνησε αρχικά η επεξεργασία των θεµάτων που συνθέτουν την ποιότητα ζωής. Συστάθηκαν οµάδες εργασίες µε υγιή άτοµα, ασθενείς και επαγγελµατίες υγείας. Καθορίστηκε το περιεχόµενο µέσα από δοµηµένες Καθορίστηκε το περιεχόµενο µέσα από δοµηµένες συζητήσεις, µε στόχο τον καθορισµό των θεµάτων και της διατύπωσης ερωτήσεων του ερωτηµατολογίου.

42 Η δηµιουργία του ερωτηµατολογίου (2) Για το έλεγχο εγκυρότητας της δοµής του διεξήχθη µια εκτεταµένη µελέτη πιλότος περίπου από τις 15 χώρες που συµµετείχαν. Από µια µεγάλη δεξαµενή ερωτήσεων επιλέχθηκαν τελικά 100. Το ερωτηµατολόγιο περιλαµβάνει 24 θέµατα, που Το ερωτηµατολόγιο περιλαµβάνει 24 θέµατα, που εντάσσονται σε 6 βασικές θεµατικές ενότητες.

43 Οι ενότητες του ερωτηµατολογίου 1. σωµατική 2. ψυχολογική 3. επίπεδο ανεξαρτησίας 4. κοινωνικές σχέσεις 5. περιβάλλον 6. πνευµατικότητα, θρησκεία και προσωπικές πεποιθήσεις

44 Στα ελληνικά Οι νέες γλωσσικές εκδόσεις του ερωτηµατολογίου γίνονται σύµφωνα µε το πρωτόκολλο µετάφρασης, πολιτισµικής προσαρµογής και µελέτης ψυχοµετρικών ιδιοτήτων του ΠΟΥ. Η δηµιουργία του ελληνικού WHOQOL-100 και Η δηµιουργία του ελληνικού WHOQOL-100 και WHOQOL- BREFέχει γίνει από τη Ψυχιατρική Κλινική Πανεπιστηµίου Αθηνών στο Αιγινήτειο Νοσοκοµείο.

45 Η προσαρµογή Περιλαµβάνει 3 στάδια Α) τη µετάφραση του εργαλείου στην Ελληνική και την κατασκευή ισοδύναµων κλιµάκων απαντήσεων σε αντιστοιχία µε τις κλίµακες της αγγλικής έκδοσης Β) ) την προσαρµογή του µεταφρασµένου ερωτηµατολογίου στα πολιτισµικά δεδοµένα του ελληνικού χώρου Γ) µελέτη των ψυχοµετρικών ιδιοτήτων του

46 Ενότητα Ι: Σωµατική 1. Πόνοι και σωµατικά ενοχλήµατα Εξετάζεται το κατά πόσο το άτοµο ταλαιπωρείται από διάφορα δυσάρεστα σωµατικά ενοχλήµατα. (δυσκαµψία, πόνοι µικρής / µεγάλης διάρκειας, κνησµός) και το βαθµό στον οποίο τα ενοχλήµατα προκαλούν δυσφορία και επηρεάζουν αρνητικά τη ζωή του. Σηµασία έχει ο βαθµός στον οποίο το άτοµο µπορεί να αντιµετωπίζει τον πόνο, η δυσφορία που µπορεί να προκληθεί από τις διακυµάνσεις του πόνου και η αντοχή που έχει το άτοµο στον πόνο.

47 Ενότητα Ι: Σωµατική 1. Πόνοι και σωµατικά ενοχλήµατα (ρευµατοειδής αρθρίτιδα, κεφαλαλγίες) Ερωτήσεις: Πόσο συχνά υποφέρετε από σωµατικούς πόνους; Πόσο δύσκολο είναι για σας να αντιµετωπίσετε πόνους ή σωµατικά ενοχλήµατα;

48 Ενότητα Ι: Σωµατική 2. Ενεργητικότητα και κόπωση Εξετάζεται το κατά πόσο ένα άτοµο διαθέτει την ενεργητικότητα, τον ενθουσιασµό, και την αντοχή που χρειάζεται για να φέρει σε πέρας τις υποχρεώσεις που έχει επιλέξει στην καθηµερινή ζωή καθώς και άλλες δραστηριότητες που έχει επιλέξει (πχ. ψυχαγωγικές) Σηµασία έχουν τα επίπεδα ενεργητικότητας µπορούν να κυµαίνονται από χαµηλά έως ικανοποιητικά. Υψηλά επίπεδα κόπωσης µπορούν να είναι αποτέλεσµα σειράς αιτιών όπως σωµατικής ή ψυχικής διαταραχής.

49 Ενότητα Ι: Σωµατική 2. Ενεργητικότητα και κόπωση Άτοµα µε κακή σωµατική κατάσταση εξαιτίας κάποιας ασθένειας όπως ιογενείς λοιµώξεις ή ηπατικά προβλήµατα Εργαζόµενες µητέρες Παραδείγµατα Έχετε την απαραίτητη ενεργητικότητα για τις δραστηριότητας της καθηµερινής ζωής; Πόσο εύκολα κουράζεστε;

50 Ενότητα Ι: Σωµατική 3. Ύπνος και ανάπαυση Εξετάζεται το κατά πόσο ο ύπνος, η ανάπαυση, αλλά και τυχόν προβλήµατα σε αυτόν τον τοµέα επηρεάζουν την ποιότητα ζωής του ατόµου. Σηµασία έχει εάν ο ύπνος είναι διαταραγµένος για κάποιο λόγο είτε προέρχεται από το άτοµο είτε από το περιβάλλον.

51 Ενότητα Ι: Σωµατική 3. Ύπνος και ανάπαυση Γονείς βρεφών που ξυπνούν κατά τη διάρκεια της νύχτας Εργαζόµενοι που δουλεύουν µε βάρδιες Παραδείγµατα Πόσο καλά κοιµάστε; Πόσο σας ανησυχούν οποιαδήποτε προβλήµατα έχετε µε τον ύπνο;

52 Ενότητα ΙΙ: Ψυχολογική 4. Θετικά συναισθήµατα Εξετάζει κατά πόσο το άτοµο βιώνει θετικά συναισθήµατα, ικανοποίηση, πληρότητα, ισορροπία, γαλήνη, ευτυχία, αισιοδοξία, χαρά, καθώς και απόλαυση από ότι καλό υπάρχει στη ζωή.

53 Ενότητα ΙΙ: Ψυχολογική 4. Θετικά συναισθήµατα Καλλιτέχνης που έχει φτάσει σε υψηλό επίπεδο ικανοποίησης και πληρότητας µέσω της δουλειάς Εθελοντής που αισθάνεται ικανοποίηση και χαρά µέσω της κοινωνικής προσφοράς. Παραδείγµατα Αισθάνεστε γενικά ικανοποιηµένος/ η και πλήρης; Σε ποιο βαθµό νιώθετε θετικά συναισθηµατικά γενικά στη ζωή (π.χ. ευτυχία, ισορροπία, χαρά, γαλήνη κλπ)

54 Ενότητα ΙΙ: Ψυχολογική 5.Σκέψη, µάθηση, µνήµη και συγκέντρωση Εξετάζεται η γνώµη που έχει το άτοµο για την ικανότητα του να σκέφτεται, να µαθαίνει, να θυµάται, να συγκεντρώνεται,, καθώς και να παίρνει αποφάσεις.. Επίσης, η ταχύτητα και η διαύγεια της σκέψης. Κάποιες φορές η υποκειµενική εκτίµηση δεν θεωρείται έγκυρη λόγω γνωστικών δυσκολιών του ατόµου, χρειάζεται η εκτίµηση του συγγενούς ή άλλου προσώπου.

55 Ενότητα ΙΙ: Ψυχολογική 5.Σκέψη, µάθηση, µνήµη και συγκέντρωση Άτοµα µε άγχος ή κατάθλιψη που παρουσιάζουν δυσκολία στη συγκέντρωση και την προσοχή. Άτοµα που παρουσιάζουν έκπτωση των νοητικών λειτουργιών λόγω άνοιας. Παραδείγµατα Πόσο καλά µπορείτε να συγκεντρωθείτε σε κάτι που κάνετε; Πόσο ικανοποιηµένος είστε από την ικανότητά σας να παίρνετε αποφάσεις;

56 Ενότητα ΙΙ: Ψυχολογική 6. Αυτοεκτίµηση Εξετάζονται τα συναισθήµατα του ατόµου τα οποία µπορεί να κυµαίνονται από θετικά ως αρνητικά καθώς και το κατά πόσο αισθάνεται ότι έχει αξία ως άτοµο. Αυτό-εκτίµηση, έλεγχος, αποτελεσµατικότητα των Αυτό-εκτίµηση, έλεγχος, αποτελεσµατικότητα των ενεργειών του ατόµου καθώς και στην ικανοποίηση που νιώθει γενικότερα µε τον εαυτό του.

57 Ενότητα ΙΙ: Ψυχολογική 6. Αυτο-εκτίµηση Άτοµο που στο πλαίσιο της κατάθλιψης αισθάνεται αναξιότητα Άτοµο που νιώθει µαταίωση εξαιτίας της έλλειψης αναγνώρισης στην εργασία Παραδείγµατα Νιώθετε ότι αξίζετε ως άτοµο; Πόσο ικανοποιηµένος είστε µε τον εαυτό του;

58 Ενότητα ΙΙ: Ψυχολογική 7. Σωµατική εικόνα και εµφάνιση Αναφέρεται η γνώµη που έχει το άτοµο για το σώµα του π.χ. εάν κρίνει την εµφάνιση του µε θετικό ή αρνητικό τρόπο. Σηµασία έχει το κατά πόσο το αίσθηµα αυτό επηρεάζει τη γνώµη που διαµορφώνει για τον εαυτό του. Επίσης η σωµατική εικόνα του ατόµου µπορεί να επηρεάζεται σε σηµαντικό βαθµό από τις αντιδράσεις των άλλων σχετικά µε την εµφάνισή του.

59 Ενότητα ΙΙ: Ψυχολογική 7. Σωµατική εικόνα και εµφάνιση Άτοµα µε έντονο πρόβληµα στη σωµατική τους εµφάνιση λόγω βουλιµίας ή ψυχογενούς ανορεξίας Άτοµα µε κάποιο σωµατικό ελάττωµα Παραδείγµατα Υπάρχει κάτι στην εµφάνιση σας που σας κάνει να αισθάνεστε άβολα; Πόσο ικανοποιηµένος/ η είστε µε τη σωµατική εµφάνισή σας;

60 Ενότητα ΙΙ: Ψυχολογική 8. Αρνητικά συναισθήµατα Αναφέρεται στο κατά πόσο το άτοµο βιώνει αρνητικά συναισθήµατα, δηλαδή αποθάρρυνση, ενοχή, θλίψη, τάση για κλάµα, απελπισία, νευρικότητα, άγχος, ή έλλειψη ικανοποίησης από τη ζωή. Επίσης στο βαθµό στον οποίο προκαλείται στο άτοµο δυσφορία ή επηρεάζεται η λειτουργικότητά του.

61 Ενότητα ΙΙ: Ψυχολογική 8. Αρνητικά συναισθήµατα Άτοµο που πάσχει από κάποια χρόνια πάθηση, εξαιτίας της οποίας εκδηλώνει κατάθλιψη Άτοµο που έζησε µια τραυµατική εµπειρία, όπως βιασµό, φυσική καταστροφή και ως εκ τούτου βιώνει αρνητικά συναισθήµατα. Παραδείγµατα Πόσο συχνά έχετε αρνητικά συναισθήµατα, όπως µελαγχολική διάθεση, απελπισία, άγχος, κατάθλιψη; Πόσο σας ταλαιπωρούν οποιαδήποτε καταθλιπτικά συναισθήµατα έχετε;

62 Ενότητα ΙΙΙ: Επίπεδο ανεξαρτησίας 9. Κινητικότητα Εξετάζει τη γνώµη που έχει το άτοµο για την ικανότητα του να µετακινείτε από ένα µέρος σε ένα άλλο, να κυκλοφορεί στο σπίτι και στον εργασιακό χώρο, καθώς και προς και από τα µέσα µεταφοράς. Η ικανότητα να µην χρειάζεται βοήθεια ή να εξαρτάται από κάποιον για τη µετακίνησή του.

63 Ενότητα ΙΙΙ: Επίπεδο ανεξαρτησίας 9. Κινητικότητα Άτοµα µε αγοραφοβία που ενώ µπορούν να λειτουργούν φυσιολογικά µέσα στο σπίτι, παρουσιάζουν δυσκολία στους εξωτερικούς χώρους. Παραδείγµατα Πόσο ικανοποιηµένος/ η είστε από την ικανότητά σας να κινείστε γενικά µέσα στο χώρο; Πόσο επηρεάζουν τον τρόπο που ζείτε οποιεσδήποτε δυσκολίες έχετε στη σωµατική κίνηση;

64 Ενότητα ΙΙΙ: Επίπεδο ανεξαρτησίας 10. ραστηριότητες καθηµερινής ζωής Εξετάζει το κατά πόσο το άτοµο µπορεί να φέρει σε πέρας τις συνηθισµένες δραστηριότητες της καθηµερινής ζωής. Εστιάζεται στην ικανότητα του ατόµου να διεκπεραιώνει τις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει.

65 Ενότητα ΙΙΙ: Επίπεδο ανεξαρτησίας 10. ραστηριότητες καθηµερινής ζωής Πρόσφυγες που αντιµετωπίζουν δυσκολία στην προσαρµογή τους σε ένα νέο κοινωνικό πλαίσιο και κατ επέκταση στη διεκπεραίωση διαφόρων δραστηριοτήτων. Άτοµα µε ψυχικές διαταραχές οι οποίες δυσχεραίνουν την καθηµερινή λειτουργικότητά τους. Παραδείγµατα Πόσο ικανοποιηµένος είστε από την ικανότητα σας να τα βγάζετε περά µε τις δραστηριότητες της καθηµερινής ζωής; Πόσο σας ταλαιπωρούν κάποιοι περιορισµοί ή δυσκολίες που µπορεί να αντιµετωπίζετε στη διεκπεραίωση των καθηµερινών δραστηριοτήτων;

66 Ενότητα ΙΙΙ: Επίπεδο ανεξαρτησίας 11. Εξάρτηση από φάρµακα ή θεραπείας Εξετάζεται το κατά πόσο το άτοµο εξαρτάται από φάρµακα ή εναλλακτικές θεραπείες ώστε να ενισχύεται ή σωµατική και ψυχολογική του ευεξία. Η ποιότητα ζωής µπορεί να επηρεάζεται αρνητικά (π.χ. χηµειοθεραπεία) ενώ σε άλλες περιπτώσεις θετικά (π.χ. παυσίπονα) Αναφέρεται και σε άλλες παρεµβάσεις (µη φαρµακευτικές όπως η τοποθέτηση βηµατοδότη, η προσθήκη τεχνητών µελών ή σάκου κολοστοµίας

67 Ενότητα ΙΙΙ: Επίπεδο ανεξαρτησίας 11. Εξάρτηση από φάρµακα ή θεραπείας Άτοµο που πάσχει από διαβήτη και κάνει ενέσεις ινσουλίνης Παραδείγµατα Πόσο χρειάζεστε κάποια φάρµακα ή άλλα σκευάσµατα για να λειτουργήσετε στην καθηµερινή ζωή; Σε ποιο βαθµό η ποιότητα ζωής σας επηρεάζεται από τη χρήση φαρµακευτικών ουσιών ή ιατρικών βοηθητικών εξαρτηµάτων;

68 Ενότητα ΙΙΙ: Επίπεδο ανεξαρτησίας 12. Ικανότητα για εργασία Εξετάζεται κατά πόσο το άτοµο µπορεί να χρησιµοποιεί την ενεργητικότητα που διαθέτει για να εργάζεται. Ως εργασία ορίζεται οποιαδήποτε κύρια δραστηριότητα έχει αναλάβει το άτοµο. Περιλαµβάνεται η αµειβόµενη και µη αµειβόµενη εργασία, η εθελοντική εργασία στην κοινότητα, οι σπουδές, η φροντίδα παιδιών και τα οικιακά καθήκοντα

69 Ενότητα ΙΙΙ: Επίπεδο ανεξαρτησίας 12. Ικανότητα για εργασία Άτοµο που πάσχει από κάποια ψυχική ασθένεια και δεν µπορεί να εργαστεί παραγωγικά Άτοµο που έχει ως κύρια απασχόληση τη φροντίδα του σπιτιού του αλλά δεν µπορεί να ανταποκριθεί στα καθήκοντά του, εξαιτίας κάποιας αναπηρίας από ατύχηµα. Παραδείγµατα Αισθάνεστε ικανός να φέρνετε σε πέρας τα καθήκοντα που έχετε αναλάβει; Πόσο ικανοποιηµένος είσαι από την ικανότητά σας για εργασία;

70 Ενότητα ΙV: Κοινωνικές σχέσεις 13. Προσωπικές σχέσεις Εξετάζεται σε ποιο βαθµό το άτοµο αισθάνεται ότι έχει τη συντροφικότητα, την αγάπη και την υποστήριξη που επιθυµεί στο πλαίσιο των στενών διαπροσωπικών σχέσεων. Αναφέρεται στην ικανότητα και στις δυνατότητες που έχει το άτοµο να αγαπά,, να αγαπιέται καθώς και να νιώθει ότι έχει ψυχική και σωµατική οικειότητα µε άλλους ανθρώπους. Ακόµη το πόσο αισθάνεται ότι µπορεί να µοιράζεται στιγµές ευτυχίας ή δυστυχίας µε τα αγαπηµένα του πρόσωπα και να απολαµβάνει την αγάπη των άλλων. Επιπλέον κατά πόσο το άτοµο νιώθει ικανοποίηση προσφέροντας φροντίδα στους άλλους ή έχει δυσκολία να επωµισθεί το βάρος της φροντίδας αυτής. Αναφέρεται σε όλους τους τύπους σχέσεων όπως ό γάµος κτλ.

71 Ενότητα ΙV: Κοινωνικές σχέσεις 13. Προσωπικές σχέσεις Μητέρες µε διανοητικά ανάπηρα παιδιά, οι οποίες µπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν υποστήριξη από την οικογένεια και την κοινότητα, ώστε να παρέχουν στα παιδιά τους τη συνεχή και επίπονη φροντίδα που χρειάζονται.. Παραδείγµατα Πόσο ικανοποιηµένος είστε µε τις προσωπικές σας σχέσεις; Πόσο ικανοποιηµένος είστε από την ικανότητα σας να φροντίζετε ή να υποστηρίζετε άλλα άτοµα;

72 Ενότητα ΙV: Κοινωνικές σχέσεις 14. Υποστήριξη από το άµεσο κοινωνικό περιβάλλον Εξετάζεται σε ποιο βαθµό το άτοµο αισθάνεται ότι έχει την αφοσίωση και την εκτίµηση της οικογένειας και των φίλων του,, καθώς και τη βοήθειά τους σε πρακτικά θέµατα. Εκτιµάται το κατά πόσο η οικογένεια και οι φίλοι µοιράζονται τις ευθύνες και συνεργάζονται µε το άτοµο ώστε να δίνονται λύσεις σε προσωπικά και οικογενειακά προβλήµατα. Επιπλέον αναφέρεται στο βαθµό που το άτοµο αισθάνεται ότι δεν δέχεται επιδοκιµασία και ενθάρρυνση από τους άλλους.

73 Ενότητα ΙV: Κοινωνικές σχέσεις 14. Υποστήριξη από το άµεσο κοινωνικό περιβάλλον Άτοµο που έχει χάσει τη δουλειά του και έχει ανάγκη υποστήριξης. Άτοµο που έχει κακοποιηθεί από την οικογένεια του και αισθάνεται µοναξιά Παραδείγµατα Πόσο ικανοποιηµένος είστε από την υποστήριξη που έχετε από την οικογένειά σας; Πόσο ικανοποιηµένος είστε από την υποστήριξη που έχετε από τους φίλους σας;

74 Ενότητα ΙV: Κοινωνικές σχέσεις 15. Σεξουαλική δραστηριότητα Αναφέρεται στην ανάγκη και την επιθυµία που έχει το άτοµο για την ανάπτυξη σεξουαλικών σχέσεων, στο κατά πόσο εκφράζει τις σεξουαλικές του επιθυµίες και στην απόλαυση που αντλεί στον τοµέα αυτό Σε συγκεκριµένους πολιτισµούς η σεξουαλική επαφή συνδέεται άµεσα µε την γονιµότητα, εξετάζεται λοιπόν και από αυτή τη σκοπιά. Τέλος στη σηµασία που µπορεί να έχει η σεξουαλική δραστηριότητα στην ποιότητα ζωής του.

75 Ενότητα ΙV: Κοινωνικές σχέσεις 15. Σεξουαλική δραστηριότητα Άτοµο που λαµβάνει κάποια φαρµακευτική αγωγή, η οποία επηρεάζει τη σεξουαλική συµπεριφορά. Άτοµο που έχει κάποιου τύπου σεξουαλική δυσκολία (ανοργασµία) Παραδείγµατα Πόσο ικανοποιηµένος είστε από την σεξουαλική σας ζωή; Πόσο σας ταλαιπωρούν οποιεσδήποτε δυσκολίες έχετε στην σεξουαλική σας ζωή;

76 Ενότητα V: Περιβάλλον 16. Ασφάλεια από εξωτερικούς κινδύνους και αίσθηµα ασφάλειας Εξετάζεται το κατά πόσο το άτοµο αισθάνεται ότι έχει ασφάλεια και δεν απειλείται από κάποιον εξωτερικό κίνδυνο, που µπορεί να προκαλέσει κάποια σωµατική βλάβη. Επίσης το κατά πόσο το άτοµο αισθάνεται ότι στο περιβάλλον που ζει υπάρχουν οι απαραίτητες προϋποθέσεις που εξασφαλίζουν προστασία έτσι ώστε να δηµιουργείται ένα αίσθηµα ασφαλείας.

77 Ενότητα V: Περιβάλλον 16. Ασφάλεια από εξωτερικούς κινδύνους και αίσθηµα ασφάλειας Ιδιαίτερη βαρύτητα για ορισµένες οµάδες ατόµων όπως είναι τα θύµατα φυσικών καταστροφών, οι άστεγοι, τα άτοµα που ασκούν επικίνδυνα επαγγέλµατα,, έρχονται σε επαφή µε εγκληµατίες και τα θύµατα κακοποίησης (κάτοικοι περιοχών υψηλής εγκληµατικότητας, κοινωνικά αποκλεισµένα άτοµα ) Παραδείγµατα Πόσο ασφαλής από εξωτερικούς κινδύνους αισθάνεστε στην καθηµερινή ζωή σας; Πόσο ικανοποιηµένος είστε από την ασφάλεια που σας παρέχει το περιβάλλον σας και από το αίσθηµα ασφάλειας που νιώθετε γενικότερα;

78 Ενότητα V: Περιβάλλον 17. Περιβάλλον κατοικίας Αναφέρεται στο χώρο όπου ζει το άτοµο δηλαδή εκεί όπου κατοικεί και διατηρεί τα υπάρχοντά του και στο κατά πόσο ο χώρος αυτός επηρεάζει την ποιότητα ζωής του. Παράγοντες που συνεκτιµώνται έµµεσα είναι η έκταση του χώρου κατοικίας σε σχέση µε τον αριθµό των συγκατοικούντων ατόµων, οι δυνατότητες για προσωπική ζωή σε συνάρτηση µε την διαθεσιµότητα προσωπικού χώρου, καθαριότητα, βασικές παροχές κτλ. Η ποιότητα του χώρου γύρω από την κατοικία θεωρείται ότι επηρεάζει σηµαντικά την ποιότητα ζωής.

79 Ενότητα V: Περιβάλλον 17. Περιβάλλον κατοικίας Άτοµα που ζουν σε παράγκες ή σε περιορισµένους χώρους Άτοµα που ζουν σε υποβαθµισµένες αστικές περιοχές Παραδείγµατα Πόσο άνετος είναι ο χώρος στον οποίο κατοικείτε;

80 Ενότητα V: Περιβάλλον 18. Οικονοµικοί πόροι Αφορά τη γνώµη που έχει το άτοµο σχετικά µε το κατά πόσο οι οικονοµικοί πόροι ή άλλοι ανταλλάξιµοι πόροι που διαθέτει καλύπτουν τις ανάγκες του, έτσι ώστε να του εξασφαλίζουν ένα άνετο τρόπο ζωής. Πραγµατεύεται το κατά πόσο το άτοµο είναι ικανοποιηµένο ή δυσαρεστηµένο µε αυτά που µπορεί να αποκτήσει µε το εισόδηµα και αν βιώνει το αίσθηµα της ανεξαρτησίας από την επάρκεια των οικονοµικών ή ανταλλάξιµων πόρων που διαθέτει.

81 Ενότητα V: Περιβάλλον 18. Οικονοµικοί πόροι Εργαζόµενοι µε χαµηλές αποδοχές Άνεργοι Παραδείγµατα Έχετε τα απαραίτητα χρήµατα για να καλύπτετε τις ανάγκες σας; Πόσο ικανοποιηµένος είστε από την οικονοµική σας κατάσταση;

82 Ενότητα V: Περιβάλλον 19. ιαθεσιµότητα και ποιότητα υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής πρόνοιας Αναφέρεται στην γνώµη του ατόµου για τις υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής πρόνοιας που είναι διαθέσιµες στην περιοχή στην οποία κατοικεί. Ειδικότερα ο χρόνος που απαιτείται για να φτάσει κανείς σε κάποια υπηρεσία υγείας ώστε να του παρασχεθεί η απαιτούµενη βοήθεια. Παίζει ρόλο ή διαθεσιµότητα των υπηρεσιών, η ποιότητα φροντίδας αλλά και οι προσδοκίες του ατόµου σχετικά µε τον τοµέα περίθαλψης.

83 Ενότητα V: Περιβάλλον 19. ιαθεσιµότητα και ποιότητα υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής πρόνοιας Άτοµο που ζει σε αγροτική κοινότητα όπου δεν υπάρχουν διαθέσιµες ιατρικές υπηρεσίες Άτοµα χωρίς ιατρική ασφάλιση Παραδείγµατα Πόσο εύκολα µπορείτε να έχετε µια καλή ιατρική περίθαλψη; Πόσο ικανοποιηµένος είστε από την πρόσβαση που έχετε στις διάφορες υπηρεσίες υγείας;

84 Ενότητα V: Περιβάλλον 20. υνατότητες απόκτησης πληροφοριών και νέων δεξιοτήτων Πραγµατεύεται το κατά πόσο το άτοµο έχει την επιθυµία και τη δυνατότητα να αναπτύσσει νέες δεξιότητες να αποκτά καινούριες γνώσεις και να αισθάνεται ότι είναι σε επαφή µε το ότι συµβαίνει γύρω του. (Ατοµική και οµαδική βάση) Επικεντρώνεται στις ευκαιρίες που έχει το άτοµο να ικανοποιεί τις ανάγκες του για απόκτηση πληροφοριών και γνώσεων καθώς και δυνατότητες που προσφέρονται για ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων, µέσω ενηµερωτικών προγραµµάτων.

85 Ενότητα V: Περιβάλλον 20. υνατότητες απόκτησης πληροφοριών και νέων δεξιοτήτων Άτοµο που ζει σε αγροτική περιοχή µε περιορισµένες ευκαιρίες για πληροφόρηση Ενήλικας που έχει τη δυνατότητα να παρακολουθεί µαθήµατα στο πλαίσιο συνεχιζόµενης εκπαίδευσης. Παραδείγµατα Πόσο εύκολα µπορείτε να έχετε τις πληροφορίες που χρειάζεστε για θέµατα που αφορούν την καθηµερινή ζωή σας; Πόσο ικανοποιηµένος είστε από τις ευκαιρίες που σας δίνονται να αποκτήσετε νέες επιδεξιότητες και ικανότητες;

86 Ενότητα V: Περιβάλλον 21. υνατότητες και συµµετοχή σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες και ελεύθερος χρόνος ιερευνάται σε ποιο βαθµό το άτοµο έχει τις ευκαιρίες, την ικανότητα και τη διάθεση να αξιοποιεί τον ελεύθερο χρόνο του, να συµµετέχει σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες ή να χαλαρώνει. Επικεντρώνεται στην ικανότητα και τις ευκαιρίες που έχει το άτοµο για ψυχαγωγία και στην απόλαυση από τέτοιου είδους εµπειρίες

87 Ενότητα V: Περιβάλλον 21. υνατότητες και συµµετοχή σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες και ελεύθερος χρόνος Άτοµα που για οποιαδήποτε λόγο δεν είναι σε θέση να βγουν από το σπίτι τους και δεν έχουν τη δυνατότητα να συµµετέχουν σε εξωτερικές, ψυχαγωγικές δραστηριότητες. Άτοµα που δεν διαθέτουν ελεύθερο χρόνο για ψυχαγωγία ή ανάπαυση Παραδείγµατα Σε ποιο βαθµό έχετε ελεύθερο χρόνο για ψυχαγωγία; Πόσο απολαµβάνετε τον ελεύθερο χρόνο σας;

88 Ενότητα V: Περιβάλλον 22. Φυσικό περιβάλλον Εξετάζεται το περιβάλλον στο οποίο ζει και συγκεκριµένα µε θέµατα που αφορούν το θόρυβο, τη ρύπανση, το κλίµα, και τη γενική αισθητική του χώρου. Επιπλέον κατά πόσο η υποκειµενική εκτίµηση του ατόµου για το περιβάλλον συµβάλλει θετικά ή επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα της ζωής του.

89 Ενότητα V: Περιβάλλον 22. Φυσικό περιβάλλον Άτοµο που ζει στην πόλη όπου υπάρχουν προβλήµατα ρύπανσης ή και κυκλοφοριακής συµφόρησης. Άτοµο που ζει υπό την απειλή κάποιας φυσικής καταστροφής (πληµµυράς, σεισµού) Παραδείγµατα Πόσο υγιεινό είναι το φυσικό περιβάλλον όπου ζείτε; Πόσο ικανοποιηµένος είστε από τις κλιµατολογικές συνθήκες του τόπου όπου ζείτε;

90 Ενότητα V: Περιβάλλον 23. Μέσα µεταφοράς Εξετάζεται η γνώµη που έχει το άτοµο σχετικά µε τα µέσα µεταφοράς που έχει στη διάθεσή του. Περιλαµβάνεται κάθε τύπος µεταφορικού µέσου που χρησιµοποιεί το άτοµο για να µετακινείται και να διεκπεραιώνει τις καθηµερινές του δραστηριότητες µε ευχέρεια.

91 23. Μέσα µεταφοράς 23. Μέσα µεταφοράς Άτοµα που ζουν σε αποµακρυσµένες περιοχές εργάζονται στην πόλη και εποµένως τα µέσα µεταφοράς είναι καθοριστικά για τη διεκπεραίωση της εργασίας τους. Άτοµο που χρησιµοποιεί τα µέσα µεταφοράς για να φτάσει σε ιατρικές υπηρεσίες. Παραδείγµατα Σε ποιο βαθµό θεωρείτε ότι τα µέσα µεταφοράς που έχετε στη διάθεσή σας είναι επαρκή; Σε ποιο βαθµό δυσκολίες που µπορεί να έχετε µε τα µέσα µεταφοράς περιορίζουν την ζωή σας;

92 Ενότητα VI: Πνευµατικότητα, θρησκεία, προσωπικές πεποιθήσεις 24. Πνευµατικότητα, θρησκεία, προσωπικές πεποιθήσεις Στο θέµα αυτό εξετάζονται κατά πόσο οι προσωπικές πεποιθήσεις και τα πιστεύω που έχει το άτοµο επηρεάζουν την ποιότητα ζωής του.. Οι προσωπικές πεποιθήσεις µπορεί να βοηθούν το άτοµο να αντεπεξέρχεται στις δυσκολίες της ζωής, να δίνουν νόηµα στην εµπειρίες του, να προσφέρουν απαντήσεις σε πνευµατικά και προσωπικά ερωτήµατα και να συµβάλλουν στο αίσθηµα ψυχικής ευεξίας.

93 Ενότητα VI: Πνευµατικότητα, θρησκεία, προσωπικές πεποιθήσεις Άτοµο µε έντονο συναίσθηµα θρησκευτικής πίστης Άτοµο που πάσχει από σοβαρή ασθένεια και δεν έχει κάποιο ιδεολογικό ή θρησκευτικό πλαίσιο αναφοράς από το οποίο αντλεί δύναµη. Παραδείγµατα Θεωρείτε ότι οι προσωπικές πεποιθήσεις που έχετε σας δίνουν δύναµη ώστε να αντιµετωπίζετε οποιεσδήποτε δυσκολίες συναντάτε στη ζωή; Αισθάνεστε ότι ή ζωή σας έχει νόηµα;

94 Ποιότητα ζωής και υγεία Αναφέρεται στο πως το άτοµο αξιολογεί την ποιότητα ζωής του στο σύνολο της καθώς και τη γενική κατάσταση της υγείας του, δηλαδή το ευ ζην σφαιρικά Παραδείγµατα Πως θα βαθµολογούσατε την ποιότητα της ζωής σας γενικά; Πόσο ικανοποιηµένος είστε από την υγεία σας;