ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ ΧΛΩΡΙΟΥΧΟΥ ΝΑΤΡΙΟΥ

Transcript

1 ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ ΧΛΩΡΙΟΥΧΟΥ ΝΑΤΡΙΟΥ Το αλάτι (χλωριούχο νάτριο) είναι η κύρια πηγή Νατρίου στη διατροφή μας. Πρέπει να γνωρίζετε ότι τα επίπεδα του Νατρίου αυξάνονται: α. Με την προσθήκη αλατιού στο τραπέζι ή στο μαγείρεμα. β. Με την κατανάλωση τροφών υψηλής περιεκτικότητας σε Νάτριο (Πίνακες I & ΙΙ). Η υπερβολική λήψη Νατρίου συμβάλει στην υπέρταση και αυξάνει τον κίνδυνο Καρδιοπάθειας, κυρίως καρδιακής ανεπάρκειας. Για αυτό σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει το Νάτριο της καθημερινής διατροφής να είναι λιγότερο από 1,5 g/ημέρα. Παράγοντες που συμβάλλουν στην αύξηση της αρτηριακής πίεσης είναι: Η παχυσαρκία, Το αλάτι (επιτραπέζιο ή στο μαγείρεμα), Τα κορεσμένα λίπη (ζωικά λίπη), Η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας, Το οινόπνευμα, Η «υπνική άπνοια» Ο αγχώδης βίος. 1

2 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΠΙΕΣΗΣ: Διατήρηση ή μείωση του σωματικού βάρους σε άτομα παχύσαρκα. Αύξηση της φυσικής δραστηριότητας (άθληση, περίπατος). Αποφυγή προσθήκης αλατιού στο μαγείρεμα και προσθήκης από αλατιέρα. Αποφυγή αλκοολούχων ποτών. Αποφυγή αλμυρών τροφίμων (αλλαντικά, κονσέρβες, σάλτσες). Αύξηση κατανάλωσης τροφίμων πλούσιων σε Κάλιο, ιδίως στην περίπτωση χρήσης διουρητικών χαπιών (Πίνακας ΙΙ). Η σχέση Νατρίου/Καλίου στο άπω εσπειραμένο σωληνάριο των νεφρώνων. Αριστερά του κυττάρου ο αυλός (όπου το πρόουρο) και δεξιά ο περισωληναριακός χώρος. Apical: επιφανειακή πλευρά κυττάρων αυλού, basolateral: βασεοπλευρική πλευρά. 2

3 ΠΙΝΑΚΑΣ Ι ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΒΑΣΙΚΩΝ ΤΡΟΦΩΝ ΣΕ ΝΑΤΡΙΟ ΚΑΙ ΚΑΛΙΟ ΤΡΟΦΙΜΟ (100 g) NΑΤΡΙΟ, ΚΑΛΙΟ, mg mg Γάλα φρέσκο πλήρες Γάλα σκόνη πλήρες Γάλα σκόνη αποβουτυρωμένο Γιαούρτι στραγγισμένο Βούτυρο αλατισμένο Φυστικοβούτυρο Μαργαρίνη αλατισμένη Ψωμί άσπρο φρυγανισμένο Μπισκότα τύπου "cream crackers" Πιτυρούχα σκευάσματα Corn Flakes Κρέας κονσέρβα (λάντσεον μητ) Κρέας κονσέρβα (κορν μπηφ) Σαλάμι Λουκάνικα Συκώτι (τηγανητό) Ψάρια καπνιστά Τυρί επαλειφόμενο Τυρί Camembert

4 Τυρί φέτα Τυρί Danish Blue Ξηροί καρποί ανάλατοι Ξηροί καρποί αλατισμένοι Κύβοι βοδινού Αχλάδι Μήλο Καρπούζι Πορτοκάλι Σύκο Λεμόνι (χυμός) Μπανάνα Πατάτες βραστές Σκόνη Κακάο Λάχανο ωμό Μαρούλι ωμό Σπανάκι βραστό Ντομάτα ωμή Κρεμμύδι Σκόρδο Πιπεριές πράσινες ωμές Μπάμιες Φασόλια Πράσο βρασμένο

5 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΤΑΣΗ Ο έλεγχος της υπέρτασης είναι μία πολύ σημαντική πρόκληση που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι επαγγελματίες υγείας, τόσο με αλλαγές στον τρόπο ζωής, όσο και με το συνδυασμό των αλλαγών αυτών με φαρμακευτική αγωγή. Έχει δειχθεί ότι οι σωστές συνήθειες, διατροφικές και μη, είναι τόσο σημαντικές, ώστε σε αρκετές περιπτώσεις ο έλεγχος της αρτηριακής πίεσης είναι δυνατόν να επιτευχθεί μόνο με αλλαγές στη διατροφή και στον τρόπο ζωής, χωρίς τη συμμετοχή των φαρμάκων Επίσης, όταν συνδυάζεται ο υγιεινός τρόπος ζωής με φαρμακευτική αγωγή, η δοσολογία των αντιϋπερτασικών φαρμάκων είναι δυνατό να μετριαστεί. Η υπέρμετρη χρήση αλατιού και αλκοόλ, η παχυσαρκία, η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας, το κάπνισμα και οι λανθασμένες διατροφικές επιλογές, είναι μερικές από τις κυριότερες αιτίες εμφάνισης υψηλής αρτηριακής πίεσης και ταυτόχρονα στοιχεία προς τροποποίηση προκειμένου να υπάρξει έλεγχός της. Παχυσαρκία Έχει υπολογισθεί ότι το 60% των υπερτασικών είναι παχύσαρκοι και έχει επίσης υπολογισθεί ότι περίπου το 20% με 30% της υπέρτασης μπορεί να αποδοθεί στην παχυσαρκία. Η απώλεια βάρους σε άτομα υπέρβαρα ή παχύσαρκα οδηγεί σε μείωση της υπέρτασης και θεωρείται μία από τις πρώτες συστάσεις που πρέπει να γίνεται για τον έλεγχο των επιπέδων της 5

6 αρτηριακής πίεσης, καθώς σήμερα πλέον η απώλεια βάρους θεωρείται πιο ισχυρός παράγοντας στη μείωση της υπέρτασης ακόμη και από τη μείωση της χρήσης αλατιού. Απώλεια βάρους περίπου 9,2 κιλών οδηγεί σε μείωση της διαστολικής πίεσης κατά 6,3 mm Hg και της συστολικής πίεσης κατά 3,1 mm Hg. Θα πρέπει να τονιστεί σε αυτό το σημείο ότι δεν είναι απαραίτητη η απότομη μείωση βάρους προκειμένου να επιτευχθεί ρύθμιση της υπέρτασης. Η απώλεια βάρους και σε αυτή την περίπτωση δεν θα πρέπει να ξεπερνάει το 0,5-1 κιλό την εβδομάδα, όπως ισχύει γενικότερα για την απώλεια βάρους. Επίσης, είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι η απώλεια βάρους οδηγεί στην πλειοψηφία των περιπτώσεων σε ενίσχυση της δράσης των αντιϋπερτασικών φαρμάκων, γεγονός που συχνά οδηγεί σε μείωση της δοσολογίας τους. Είναι απαραίτητη η μείωση του σωματικού βάρους, αλλά και η μετέπειτα διατήρησή του, καθώς η επαναπρόσληψη περιττού σωματικού βάρους οδηγεί σε εκ νέου απορρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και τελικά σε επανεμφάνιση υπέρτασης. Πρόσληψη Νατρίου Πριν από περίπου 100 χρόνια έγινε ο πρώτος συσχετισμός του NaCl με την υπέρταση, σύμφωνα με τον οποίο η αύξηση της πρόσληψης NaCl οδηγούσε σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης, ενώ μείωσή του είχε το αντίθετο αποτέλεσμα. Τα νεότερα δεδομένα επιβεβαιώνουν αυτό το 6

7 συμπέρασμα και έχει πλέον βρεθεί ότι διαφοροποίηση στην πρόσληψη NaCl κατά 5 g, έχει ως αποτέλεσμα μεταβολή στην συστολική πίεση κατά 3-6 mm Hg. Βέβαια, φαίνεται ότι η μείωση της πρόσληψης αλατιού από τη διατροφή, έχει μόνο άμεσα και όχι μακροπρόθεσμα αποτελέσματα στην αρτηριακή πίεση και στη θνησιμότητα, γεγονός που δημιούργησε τα πρώτα ερωτηματικά σχετικά με το αν είναι ωφέλιμο να συσταθεί στο γενικό πληθυσμό δραστική μείωση του αλατιού σε μακροχρόνιο επίπεδο. Το κυριότερο όμως στοιχείο που ανέκυψε ήταν το γεγονός ότι μόνο το 30-50% των υπερτασικών ατόμων, και μικρότερο ποσοστό των ατόμων με φυσιολογική πίεση παρουσίαζαν ευαισθησία στο NaCl, (δηλαδή αύξηση της αρτηριακής πίεσης με φόρτιση του οργανισμού με NaCl και μείωσή της με ελάττωση της πρόσληψής του). Τα άτομα που κυρίως παρουσιάζουν ευαισθησία στην πρόσληψη NaCl είναι πληθυσμοί διαβητικών, ηλικιωμένων, παχύσαρκων και άτομα με αφρικάνικη ή αμερικάνικη καταγωγή. Επομένως συνίσταται η μείωση της χρήσης αλατιού στο φαγητό για τον καλύτερο έλεγχο της αρτηριακής πίεσης, αλλά θα πρέπει η αλλαγή αυτή να συνδυαστεί και με τις υπόλοιπες αλλαγές στον τρόπο ζωής και διατροφής όπως η απώλεια βάρους, καθώς το αλάτι από μόνο του δεν είναι αρκετή λύση. Κάλιο Το κάλιο συσχετίζεται αρνητικά με την υπέρταση, καθώς αυξημένη πρόσληψη καλίου κυρίως από τα τρόφιμα και όχι από συμπληρώματα 7

8 καλίου, έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των επιπέδων αρτηριακής πίεσης. Φαίνεται ότι η αύξηση της πρόσληψης καλίου μειώνει τα επίπεδα συστολικής πίεσης κατά 5,9 mm Hg και της διαστολικής πίεσης κατά 3,4 mm Hg. Το μέγεθος της επίδρασης του καλίου στην πίεση είναι πιο μεγάλο σε άτομα που πάσχουν από υπέρταση συγκριτικά με άτομα με φυσιολογική πίεση, σε μαύρους πληθυσμούς και ακόμη σε άτομα με υψηλή κατανάλωση NaCl. Επίσης, θεωρείται σημαντικότερη η συσχέτιση του λόγου Na / K με την αρτηριακή πίεση, παρά η πρόσληψη καλίου ή νατρίου ξεχωριστά, καθώς έχει βρεθεί ότι πρόσληψη νατρίου και καλίου με λόγο περίπου 1 συσχετίζεται με ελάττωση της συστολικής πίεσης κατά 3,4 mm Hg. Τέλος, η ημερήσια πρόσληψη καλίου θεωρείται ότι θα πρέπει να αυξηθεί από 3 σε 3,5 g με ταυτόχρονο μετριασμό στην πρόσληψη αλατιού. Η ποσότητα αυτή καλίου θα πρέπει να προέρχεται από φρέσκα φρούτα και λαχανικά τα οποία περιέχουν κάλιο σε υψηλές συγκεντρώσεις. Ασβέστιο Η πρόσληψη ασβεστίου από τη διατροφή συσχετίζεται αρνητικά με την αρτηριακή πίεση, καθώς έχει βρεθεί ότι μέση ημερήσια πρόσληψη ασβεστίου κοντά στα mg οδήγησε σε μείωση της συστολικής πίεσης κατά 1,44 mm Hg, ενώ δεν επηρέασε καθόλου ή μείωσε τη διαστολική πίεση κατά 0,84 mm Hg. Αν και υπάρχουν και αντίθετες 8

9 απόψεις οι οποίες θεωρούν ότι η επίδραση του ασβεστίου στη ρύθμιση της υπέρτασης είναι αμελητέα, σε γενικές γραμμές θεωρείται ότι η κατανάλωση ασβεστίου σε ποσότητες ανάλογες με το RDA για κάθε φύλο και ηλικία, είναι δυνατό να μειώσει τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης. Η δράση αυτή του ασβεστίου, είναι πιο έντονη σε υπερτασικά συγκριτικά με μη υπερτασικά άτομα, ενώ θεωρείται ότι η ταυτόχρονη υψηλή πρόσληψη ασβεστίου, καλίου και μαγνησίου αυξάνει την ευαισθησία στο NaCl. Μηχανισμός της διατροφικής διαφοροποίησης του ασβεστίου στην πίεση του αίματος. Η 1,25 - (ΟΗ) 2-D διεγείρει την εισροή ασβεστίου μέσα σε αγγειακά κύτταρα των λείων μυών, αυξάνοντας έτσι τον αγγειακό τόνο και την αρτηριακή πίεση. Το διαιτητικό ασβέστιο μειώνει το ερέθισμα για εισροή Ca2 + δια της καταστολής της παραγωγής 1,25 - (ΟΗ) 2-D. 9

10 Αλκοόλ Το αλκοόλ αυξάνει την οσμωτική πίεση του αίματος και οδηγεί σε αύξηση του όγκου του (σε βάρος των ενδοκυττάριων υγρών), με αποτέλεσμα τάση αύξησης της πίεσης. Η υπέρμετρη κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει μετρήσιμα την πίεση του αίματος, ενώ η μείωσή του επαναφέρει σταδιακά την πίεση σε φυσιολογικά επίπεδα. Μάλιστα, φαίνεται ότι η απεικόνιση σε γραφική παράσταση της κατανάλωσης αλκοόλ και των επιπέδων υπέρτασης αποτελείται από μία καμπύλη σε σχήμα U ή σε σχήμα J, με χαμηλότερη πίεση να έχουν όσοι καταναλώνουν 1-2 ποτά την ημέρα (περίπου 30 ml αιθανόλης) και αύξηση της πίεσης όσο αυξάνει η κατανάλωση αλκοόλ. Η επίδραση αυτή του αλκοόλ στην υπέρταση αυξάνει με την ηλικία και είναι ανεξάρτητη από τον τύπο του αλκοολούχου ποτού που καταναλώνεται. Επίσης έχει βρεθεί ότι κατανάλωση αλκοόλ μεγαλύτερη από 4 ποτά την ημέρα για τους άνδρες και 2 ποτά για τις γυναίκες οδηγεί σε αύξηση της συστολικής και της διαστολικής πίεσης κατά 4,6/3,0 mm Hg και 3,9/3,1 mm Hg αντίστοιχα, συγκριτικά με όσους απέχουν πλήρως από το αλκοόλ. Βέβαια η κατανάλωση αλκοόλ όταν είναι βαριά και χρόνια οδηγεί σε κίρρωση ήπατος, με σοβαρές γενικότερες συνέπειες. Για τους λόγους αυτούς οι συστάσεις που ισχύουν σήμερα σχετικά με την κατανάλωση αλκοόλ είναι όχι πάνω από 30 ml αιθανόλης ανά ημέρα για 10

11 τους άνδρες. Η σύσταση αυτή μεταφράζεται σε περίπου 700 ml μπύρα, ή 250 ml κρασί, ή 50 ml ουiσκι. Οι συστάσεις για γυναίκες περιορίζονται σε κατανάλωση μισής ποσότητας συγκριτικά με των ανδρών. Υδατάνθρακες Η σχέση υδατανθράκων και υπέρτασης φαίνεται ότι καθορίζεται από το είδος των υδατανθράκων, καθώς έχει φανεί για τους απλούς υδατάνθρακες ότι ενδεχομένως αυξάνουν την αρτηριακή πίεση, ενώ είναι πιθανό να ισχύει το ακριβώς αντίθετο για την κατανάλωση φυτικών ινών (αύξηση από 15 γρ. σταδιακά σε 25 γρ. ημερήσια). Μάλιστα οι φυτικές ίνες φαίνεται ότι παίζουν ιδιαίτερο ρόλο στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης (δεσμεύουν νάτριο στο έντερο), καθώς έχει παρατηρηθεί αρνητική συσχέτιση της αρτηριακής πίεσης, με την αυξημένη κατανάλωση φυτικών ινών και η ίδια παρατήρηση, έχει γίνει σε πληθυσμούς χορτοφάγων, οι οποίοι εμφανίζουν χαμηλές τιμές πίεσης καταναλώνοντας μία διατροφή πολύ αυξημένη σε φυτικές ίνες. Λίπος Στη σχέση λίπους και υπέρτασης φαίνεται ότι το είδος των λιπαρών οξέων που καταναλώνονται από τη διατροφή και όχι η συνολική ποσότητα είναι αυτή που παίζει το βασικότερο ρόλο, τόσο σε υπερτασικά όσο και σε υγιή άτομα. Μάλιστα έχει δειχθεί ότι την πιο ισχυρή δράση στη ρύθμιση της 11

12 αρτηριακής πίεσης έχουν τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα και τα ω-3 ιχθυέλαια συγκριτικά με άλλα λιπαρά οξέα. Η σχέση των μονοακόρεστων λιπαρών οξέων με την αρτηριακή πίεση αν και δεν έχει πλήρως διευκρινιστεί, φαίνεται ότι σε γενικές γραμμές έχουν ευεργετική δράση στη μείωση της πίεσης. Από την άλλη, η δράση των ω-3 ιχθυελαίων είναι λίγο πιο ξεκάθαρη συγκριτικά με τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα. Έχει βρεθεί ότι η προσθήκη ποσότητας μεγαλύτερης των 3 γραμμαρίων ω-3 ιχθυελαίων ως συμπλήρωμα διατροφής οδηγεί σε μείωση των επιπέδων αρτηριακής πίεσης και μάλιστα φαίνεται ότι η μείωση αυτή που παρατηρείται είναι ανάλογη της δόσης των ω-3 που καταναλώνονται. Όταν λοιπόν προσλαμβάνονται ω-3 λιπαρά οξέα σε ποσότητα μεγαλύτερη των 3 g /ημέρα, η μείωση που προσφέρει στην πίεση είναι περίπου 0,66 mm Hg για τη συστολική και 0,35 mm Hg για τη διαστολική πίεση για κάθε γραμμάριο ω-3 ιχθυελαίου. Η δράση αυτή των ιχθυελαίων έχει παρατηρηθεί τόσο όταν αυτά προσλαμβάνονται με τη μορφή συμπληρώματος, όσο και όταν προσλαμβάνονται μέσω της αυξημένης κατανάλωσης ψαριών σε καθημερινή βάση. Η δράση αυτή περιορίζεται σε άτομα που εμφανίζουν υπέρταση και δεν έχει παρατηρηθεί σε υγιή άτομα. 12

13 Άλλοι Διατροφικοί Παράγοντες Κατά διαστήματα έχουν μελετηθεί και κάποια μεμονωμένα τρόφιμα και τη σχέση που έχουν αυτά με την αρτηριακή πίεση, καθώς κατά διαστήματα δημιουργήθηκαν διάφορες θεωρίες για τρόφιμα που αυξάνουν ή μειώνουν την πίεση. Τα κυριότερα και γνωστότερα από αυτά είναι η καφεΐνη, το πορτοκάλι, το οποίο θεωρείται ότι ανεβάζει τα επίπεδα αρτηριακής πίεσης και το σκόρδο, το οποίο από πολλούς θεωρείται ότι μειώνει την υπέρταση σε άτομα που πάσχουν. Έχει δειχθεί ότι η καφεΐνη μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα αρτηριακής πίεσης σε οξεία φάση, δηλαδή αμέσως μετά την κατανάλωσή της. Φαίνεται όμως ότι πολύ γρήγορα αναπτύσσεται κάποια ανοχή από τον οργανισμό στη δράση της με αποτέλεσμα να αμβλύνεται πολύ γρήγορα η επίδρασή της στην αρτηριακή πίεση. Έτσι, στις περισσότερες περιπτώσεις δεν έχει βρεθεί συσχέτιση ανάμεσα σε καφεΐνη και αρτηριακή πίεση. Επίσης, δεν έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι το πορτοκάλι αυξάνει την πίεση, ούτε έχει περιγραφεί κάποιος μηχανισμός που να αιτιολογεί ένα τέτοιο ισχυρισμό. Αντίθετα, το πορτοκάλι όπως και τα άλλα φρούτα που είναι πλούσια σε κάλιο είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης και επιπρόσθετα είναι απαραίτητα για τους υπερτασικούς ασθενείς οι οποίοι παίρνουν διουρητικά δισκία και έχουν μεγάλες απώλειες καλίου. Το σκόρδο τέλος, έχει βρεθεί σε κάποιες περιπτώσεις ότι ίσως μπορεί να μειώσει τα επίπεδα αρτηριακής πίεσης, όμως αυτό είναι δυνατό να συμβεί εφόσον 13

14 καταναλώνονται πολύ μεγάλες ποσότητες ημερησίως (πάνω από σκελίδες). Η καθημερινή κατανάλωση 1-2 σκελίδων σκόρδου, όπως συνηθίζουν σήμερα αρκετοί υπερτασικοί ασθενείς και ιδιαίτερα ηλικιωμένοι, φαίνεται ότι δεν έχει κανένα αποτέλεσμα στα επίπεδα αρτηριακής πίεσης. Συνδυασμός Διατροφικών Στοιχείων Όπως προκύπτει από όλα τα προηγούμενα στοιχεία, είναι αρκετοί οι διατροφικοί παράγοντες οι οποίοι έχει βρεθεί ότι πιθανό να συμβάλλουν στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, με διάφορους μηχανισμούς. Αυτό όμως που έχει παρατηρηθεί, είναι το γεγονός ότι ο συνδυασμός περισσότερων από μίας διατροφικής παραμέτρου ταυτόχρονα έχει πολύ πιο θεαματικά αποτελέσματα στη μείωση της υπέρτασης. Για τους λόγους αυτούς, η δίαιτα που σήμερα ξεχωρίζει και θεωρείται ως η πιο αποτελεσματική για τη μείωση της υπέρτασης, είναι η δίαιτα DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension). Ουσιαστικά, η δίαιτα αυτή, η οποία εφαρμόστηκε πειραματικά με μεγάλη επιτυχία, συνδυάζει αρκετούς από τους παράγοντες που προαναφέρθηκαν και που επηρεάζουν τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης. Έτσι στην DASH προτείνεται μεγάλη αύξηση της κατανάλωσης ωμών φρούτων και λαχανικών (5 μερίδες ημερησίως), αύξηση στην κατανάλωση γαλακτοκομικών χαμηλών σε λιπαρά, μείωση της 14

15 κατανάλωσης κόκκινου κρέατος, ζωικού λίπους, ζάχαρης και αναψυκτικών και προτίμηση στο ψάρι, τα πουλερικά, τα δημητριακά και τους ξηρούς καρπούς. Με αυτό τον τρόπο η DASH αποτελεί μια δίαιτα πλούσια σε κάλιο, μαγνήσιο, ασβέστιο, φυτικές ίνες, και πρωτεΐνες και φτωχή σε νάτριο, κορεσμένο και ολικό λίπος, χοληστερόλη και απλούς υδατάνθρακες. Ο συνδυασμός αυτός φαίνεται ότι έχει τα πιο ισχυρά αποτελέσματα συγκριτικά με όσες δίαιτες έχουν εφαρμοσθεί μέχρι σήμερα, καθώς συγκεντρώνει τους περισσότερους γνωστούς μηχανισμούς που σχετίζονται με τη διατροφή. Αν ο διαιτολόγος εφαρμόσει την DASH σε συνδυασμό με απώλεια βάρους σε όσους δεν βρίσκονται σε φυσιολογικά επίπεδα, είναι φανερό ότι μπορεί να έχει ικανοποιητικά αποτελέσματα στη ρύθμιση της πίεσης ασθενών με υπέρταση. Άναλη δίαιτα: αρχικά 1 γρ. ολικό προσλαμβανόμενο νάτριο την ημέρα και μετά 0,5 γρ. Σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να τίθεται σαν στόχο το 0,1 γρ. την ημέρα. Θέλει βέβαια προσοχή η παράλληλη χορήγηση υγρών ώστε να μην παρουσιαστεί υπονατριαιμία. 15

16 ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ. ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΣ ΥΠΕΡΤΑΣΙΚΟΥΣ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΣΑΣ ΝΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΝΕΤΕ Επεξεργασμένα τρόφιμα που περιέχουν αλάτι ή άλλο άλας (κονσερβοποιημένα, έτοιμες σούπες, ζωμό κρέατος, σάλτσες, μουστάρδα, τουρσιά) Αλλαντικά, λουκάνικα, καπνιστά κρέατα, καπνιστά ψάρια Τυριά επεξεργασμένα, τυριά τύπου Cambembert, τυριά ροκφόρ, φέτα αλμυρή και αντίστοιχα φαγητά ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΝΕΤΕ ΑΦΟΒΑ Λαχανικά φρέσκα Φρούτα και φυσικούς χυμούς φρούτων Γάλα και γιαούρτι αποβουτυρωμένα (0% λιπαρά) Μαργαρίνη αλατισμένη, βούτυρο αλατισμένο, φυστικοβούτυρο Πατάτες βραστέςψητές, ρύζι, μακαρόνια (ανάλατα) 16

17 Σοκολάτα ρόφημα Ψωμί άσπρο, μπισκότα εμπορίου, Corn Flakes, πατάτες τσιπς Όσπρια Ελαιόλαδο, ελιές ανάλατες Κρέατα (κοτόπουλο Ελιές αλατισμένες και γαλοπούλα χωρίς την πέτσα, μοσχάρι) Ψάρια Σπιτικές σούπες χωρίς αλάτι ή κύβους κρέατος Ξηρούς καρπούς ανάλατους Ψωμί μαύρο ή σίκαλης ΓΕΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΠΡΟΣ ΥΠΕΡΤΑΣΙΚΟΥΣ 17

18 ΜΑΓΕΙΡΕΨΤΕ ΥΓΙΕΙΝΑ Προτιμάτε τα φαγητά σας βραστά ή ψητά. Αποφεύγετε τα τηγανητά, τα τσιγαριστά και τις έτοιμες σάλτσες. Μην βάζετε αλάτι την ώρα του μαγειρέματος. Όποιος άλλος στην οικογένεια επιθυμεί αλατισμένο το φαγητό μπορεί να προσθέσει αλάτι στο πιάτο του. ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗΝ ΕΤΙΚΕΤΑ Όταν αγοράζετε κάποιο τρόφιμο, πρέπει ως καταναλωτές να διαβάζετε την ετικέτα του. Δώστε μεγάλη προσοχή τόσο στην περιεκτικότητα του Νατρίου (Na) όσο και του αλατιού (NaCl) που περιέχεται σε αυτό. ΠΡΟΤΙΜΗΣΤΕ ΤΗ ΣΙΓΟΥΡΙΑ ΟΤΑΝ ΕΙΣΤΕ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ ΣΠΙΤΙ Όταν βρίσκεστε στη δουλειά, καλύτερα να τρώτε ένα σπιτικό σάντουιτς ή ένα φρούτο ή φυσικό χυμό φρούτου, αντί να καταναλώνετε έτοιμα προϊόντα για τα οποία δεν γνωρίζετε την ποιότητα του λίπους και την ποσότητα του αλατιού που περιέχουν. Όταν θέλετε να φάτε έξω με παρέα, προτιμάτε στεγνά φαγητά π.χ. ψάρι ή κοτόπουλο σχάρας, σαλάτα και χόρτα με λεμόνι και χωρίς αλάτι. ΑΝ ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΕΧΕΤΕ ΚΑΙ ΠΕΡΙΤΤΑ ΚΙΛΑ, ΤΟΤΕ ΓΙΑ ΝΑ ΜΕΙΩΣΕΤΕ ΤΟ ΒΑΡΟΣ ΣΑΣ, ΑΚΟΛΟΥΘΕΙΣΤΕ ΤΑ ΠΑΡΑΚΑΤΩ: Προσπαθήστε η διατροφή σας να είναι ισορροπημένη και να διακρίνεται από ποικιλία. Οι μερίδες σας να είναι μικρές. Χρησιμοποιήστε μικρότερα πιάτα για το γεύμα σας και το δείπνο από αυτά που συνηθίζει να 18

19 χρησιμοποιεί η υπόλοιπη οικογένεια. Το δείπνο να είναι πιο ελαφρύ από το γεύμα σας (π.χ. σαλάτα, γιαούρτι με 0% λιπαρά, φρούτο). Στα ενδιάμεσα των γευμάτων σας προτιμάτε να τρώτε ένα φρούτο αντί να πίνετε ή να τρώτε τρόφιμα που παχαίνουν (γλυκά, αναψυκτικά, σοκολάτες, μπισκότα, καραμέλες). Να τρώτε αργά και να μασάτε καλά την τροφή σας. Να σηκώνεστε από το τραπέζι πριν ακόμη χορτάσετε. ΜΑΘΕΤΕ ΝΑ ΖΕΙΤΕ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΙΤΑ ΣΑΣ. Τώρα είστε έτοιμοι να κάνετε κάποιες αλλαγές στις διατροφικές σας συνήθειες. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι δε μπορείτε να απολαύσετε το φαγητό. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να κάνετε το φαγητό σας εύγευστο και ευχάριστο, χωρίς να υπάρχει αλάτι, π.χ. στα χόρτα σας προσθέστε αρκετό λεμόνι, στη σαλάτα σας βάλτε ρίγανη, κρεμμύδι. 19

20 Υπονατριαιμία των Αθλητών Τι είναι η υπονατριαιμία και πώς προκαλείται; Η υπονατριαιμία είναι μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από μείωση του νατρίου του αίματος. Φυσιολογικά το νάτριο κυμαίνεται μεταξύ mmol/l. Ήπια χαρακτηρίζεται η υπονατριαιμία μέχρι 130 mmol/l, ενώ κάτω από 129 mmol/l είναι σοβαρή (όταν η πτώση είναι απότομη, όπως συμβαίνει κατά την άθληση). Ο μηχανισμός που οδηγεί στην υπονατριαιμία δεν έχει ξεκαθαριστεί πλήρως και υπάρχουν πολλοί ειδικοί που διαφωνούν ως προς τις λεπτομέρειες, αλλά δυο είναι οι βασικοί παράγοντες που οδηγούν στην υπονατριαιμία: η απώλεια νατρίου στον ιδρώτα και η αναπλήρωση με υγρά (νερό, αθλητικά ποτά, κ.λπ.) φτωχά σε νάτριο. Παράγοντες που προδιαθέτουν για υπονατριαιμία Μια σειρά από παράγοντες επηρεάζουν την εμφάνιση της υπονατριαιμίας, όπως είναι: - Παρατεταμένη άσκηση: ο κίνδυνος αυξάνεται, όσο αυξάνεται η διάρκεια της άσκησης και γίνεται σημαντικός, όταν η άσκηση διαρκεί πάνω από 4 ώρες. - Γενετική προδιάθεση για αυξημένη απώλεια νατρίου στον ιδρώτα: άτομα που εκκρίνουν πολύ αλμυρό ιδρώτα (μερικοί μελετητές 20

21 υποστηρίζουν ότι άτομα ετερόζυγα στην κυστική ίνωση είναι πιο ευάλωτα). - Ακατάλληλη προπονητική προετοιμασία: προπόνηση ανάλογη της έντασης και της διάρκειας του αγώνα. - Λήψη διουρητικών φαρμάκων (απώλεια βάρους σε αθλητές που ζυγίζονται, παθήσεις). - Δίαιτα πολύ φτωχή σε νάτριο (π.χ. λόγω υπέρτασης, στεφανιαίας νόσου, κ.λπ.). - Υπερβολική λήψη φτωχών σε νάτριο υγρών πριν, μετά και κατά τη διάρκεια της προπόνησης. - Ζεστός ή και υγρός καιρός. - Ελλιπής εγκλιματισμός: όταν κάποιος προπονείται σε θερμό κλίμα σταδιακά μειώνεται η απώλεια νατρίου στον ιδρώτα (η ιδανική προσαρμογή χρειάζεται 3 μήνες περίπου). - Γυναικείο φύλο: φαίνεται ότι οι γυναίκες (όχι μόνο χαμηλότερου σωματικού βάρους) κινδυνεύουν περισσότερο. Συχνότητα εμφάνισης Οι μελέτες παρουσιάζουν πολύ διαφορετικά στοιχεία για τη συχνότητα εμφάνισης της υπονατριαιμίας στο σύνολο των δρομέων που μετέχουν σε ένα συγκεκριμένο αγώνα, η οποία κυμαίνεται από σχεδόν μηδέν έως και 70%! Ο βασικότερος λόγος που εμφανίζονται τέτοιες μεγάλες διακυμάνσεις είναι ο ίδιος ο ορισμός της υπονατριαιμίας στις διάφορες 21

22 μελέτες. Άλλοι λόγοι είναι οι διαφορετικές καιρικές συνθήκες στους αγώνες (θερμοκρασία, υγρασία, κ.λπ.), το επίπεδο των αθλητών (επαγγελματίες ή ερασιτέχνες), η διάρκεια του αγώνα, κ.α. Πάντως, είναι σχεδόν αδύνατον να εμφανιστεί υπονατριαιμία σε άτομα που αγωνίζονται λιγότερο από 4 ώρες. Η πιθανότητα εμφάνισης αυξάνεται, όσο αυξάνεται η διάρκεια του αγώνα. Όταν ο αγώνας διαρκεί πάνω από 8 ώρες η πιθανότητα αυξάνεται αρκετά. Πώς εμφανίζεται Τα συμπτώματα της υπονατριαιμίας είναι μη ειδικά και γι' αυτό είναι δύσκολο να διαγνωστεί αν δεν υπάρχει ισχυρός δείκτης υποψίας. Εμφανίζεται με: - Πρήξιμο στα χέρια και στα πόδια - Ναυτία και εμετοί - Ζαλάδα - Κόπωση - Κράμπες - Αποπροσανατολισμό - Εκνευρισμό - Διαταραχές συμπεριφοράς - Σύγχυση - Επιληπτική κρίση - Καρδιακή προσβολή - Βυθιότητα - Κώμα - Θάνατο Τα νευρολογικά συμπτώματα δείχνουν βαριά υπονατριαιμία. Η ήπια υπονατριαιμία συνήθως δεν εμφανίζει συμπτώματα γενικά, αλλά μπορεί να αυξήσει την όρεξη για αλάτι τις επόμενες ώρες μετά τον αγώνα. Η 22

23 διάγνωση είναι πολύ πιθανή σε άτομα που καταρρέουν μετά από πολύωρη δοκιμασία σε θερμό κλίμα με θερμοκρασία ορθού κάτω από 40ο C. Η διάγνωση είναι δύσκολη αν δεν αναμένεται, γι' αυτό πρέπει οι αθλητές να είναι πλήρως ενήμεροι, ώστε να μπορούν να καθοδηγήσουν το ιατρόνοσηλευτικό προσωπικό, όταν δεν είναι εξειδικευμένο στην αντιμετώπιση τέτοιων συμβάντων. Πρέπει να είναι έτοιμοι να αναγνωρίσουν την ανάπτυξη της πάθησης και να αναζητήσουν άμεσα την κατάλληλη βοήθεια. Το πρόβλημα είναι, ότι συχνά η υπονατριαιμία μπορεί να συμβεί σε άτομα πριν ή μετά τον αγώνα, όταν από υπερβάλλοντα ζήλο οι αθλητές λαμβάνουν πολλά υγρά. Έχουν αναφερθεί περιστατικά με άτομα που παθαίνουν υπονατριαιμία την προηγούμενη του αγώνα, γιατί πίνουν πολλά υγρά (>10 λίτρα) ή μερικές ώρες μετά τον αγώνα κατά την ενυδάτωση. Τέτοια περιστατικά μπορεί να καταλήξουν σε μη εξειδικευμένο ιατρικό προσωπικό (π.χ. σε ένα κέντρο υγείας), να καθυστερήσει σημαντικά η διάγνωση και να χαθεί πολύτιμος χρόνος. Γι' αυτό οι αθλητές πρέπει να είναι προετοιμασμένοι ότι μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο. Πρόληψη Η μέγιστη θεωρητική έκκριση ιδρώτα μπορεί να ξεπερνάει τα 6 λίτρα την ώρα, αλλά πρακτικά είναι περίπου 1-1,5 λίτρα την ώρα. Σε άτομα που δεν είναι εγκλιματισμένα, η περιεκτικότητα του ιδρώτα σε νάτριο είναι από mmol/l ( mg/l), ενώ σε εγκλιματισμένα 5-30 mmol/l 23

24 ( mg/l). Η απορρόφηση αθλητικών ποτών από το γαστρεντερικό σύστημα είναι περίπου ένα λίτρο την ώρα. Αν ένα εγκλιματισμένο άτομο χάνει mg νατρίου την ώρα, ένα αθλητικό ποτό πρέπει να περιέχει αρκετό νάτριο, δηλαδή πάνω από 200 mg/l. Η περιεκτικότητα συνήθως αναγράφεται στο σκεύασμα και αφορά το περιεχόμενο. Έτσι, αν το περιεχόμενο είναι μισό λίτρο πρέπει να περιέχει πάνω από 100 mg. Το πιο χρήσιμο και απλό που μπορεί να κάνει ένας αθλητής είναι να ζυγίζεται πριν και μετά την προπόνηση, αλλά και στον αγώνα και να καταγράφει (στο μυαλό του) τη διάφορα στο βάρος. Μείωση βάρους δείχνει αφυδάτωση, ενώ αύξηση είναι ένδειξη ότι βρίσκεται σε κίνδυνο για υπονατριαιμία. Έτσι, ο αθλητής θα εξοικειωθεί με την απώλεια υγρών ανάλογα με τον καιρό και την ένταση της άσκησης και θα μπορεί να προβλέπει τις ανάγκες του σε υγρά. Αν η διάφορα του βάρους είναι +/- 2% από το αρχικό βάρος (για άτομο 75 κιλών, +/- 1,5 κιλά), ο κίνδυνος υπονατριαιμίας είναι ελάχιστος. Οδηγίες για τούς αθλητές - Κατανοήστε την κατάσταση και αντιληφθείτε αν βρίσκεστε σε κίνδυνο (αυτό συμβαίνει, αν πρόκειται να αγωνιστείτε πάνω από 4 ώρες, τουλάχιστον). 24

25 - Την εβδομάδα πριν τον αγώνα αυξήστε την πρόσληψη μαγειρικού αλατιού. - Καταναλώνετε ένα λίτρο υγρά την ώρα μοιρασμένο σε 4 δόσεις (άρα 250 ml κάθε τέταρτο). - Τα αθλητικά ποτά που επιλέγετε (ή φτιάχνετε) να περιέχουν πάνω από 200 mg νατρίου ανά λίτρο (και για τον αγώνα αλλά και μετά τον αγώνα). - Τα αθλητικά ποτά που επιλέγετε (ή φτιάχνετε) να περιέχουν και υδατάνθρακες (το νάτριο και η γλυκόζη απορροφώνται ταυτόχρονα από έναν υποδοχέα και η έλλειψη του ενός, δυσχεραίνει και την απορρόφηση του άλλου). - Οι προπονήσεις να αποσκοπούν στον εγκλιματισμό επιλέγοντας συνθήκες και ένταση (πάντα με μέτρο) παρόμοιες με αυτές του αγώνα. - Επιλέξτε αλμυρές τροφές πριν, μετά και κατά τη διάρκεια του αγώνα (χρησιμοποιούνται και χάπια αλατιού). Αντιμετώπιση 25

26 Η αντιμετώπιση είναι χορήγηση συμπυκνωμένου όρου πλούσιου σε νάτριο (υπερτονικό διάλυμα), η χορήγηση διουρητικών και φυσικά η διακοπή χορήγησης υγρών από το στόμα. Αθλητικό Ποτό Νάτριο (mg ανά λίτρο) Ποτό Νάτριο (mg ανά λίτρο) Isostar 700 Allsport 220 Powerbar 500 Exceed 200 Performance Lucozade 500 Ultima 110 Lucozade (σε 480 Coca Cola 24 σκόνη) Gatorade 440 Χυμός 24 Πορτοκάλι 26

27 Powerbar 320 Νερό Σχεδόν 0 Endurance Powerade Υπέρταση: Μύθοι και αλήθειες για τη διατροφή Όλοι λίγο πολύ έχουμε ακούσει θεωρίες, που αποδίδουν ευεργετικές ιδιότητες σε συγκεκριμένα τρόφιμα και πολλοί είναι οι ασθενείς που αυξάνουν την κατανάλωση κάποιων τροφίμων για να βελτιώσουν την υγεία τους ή να αντιμετωπίσουν κάποια ασθένεια. To πορτοκάλι αυξάνει την αρτηριακή πίεση? Πρόκειται για τον πλέον διαδεδομένο μύθο σχετικά με την επίδραση της διατροφής στην αρτηριακή πίεση. Πολύς κόσμος αποκλείει τα πορτοκάλια από τη διατροφή του από τη στιγμή που πληροφορείται ότι έχει αυξημένη αρτηριακή πίεση, θεωρία όμως που οι επιστημονικές έρευνες δεν υποστηρίζουν. 27

28 Αντίθετα, μεγάλες μελέτες έχουν αποδείξει ότι κατανάλωση δίαιτας πλούσιας σε κάλιο (ένα από τα κύρια συστατικά του πορτοκαλιού), ιδιαίτερα όταν αυτό προέρχεται από τρόφιμα και όχι από συμπληρώματα, σχετίζεται με μειωμένα επίπεδα αρτηριακής πίεσης τόσο σε υγιείς όσο και σε υπερτασικούς. Η μόνη περίπτωση που το κάλιο και κατά επέκταση η κατανάλωση πορτοκαλιού πρέπει ενδεχομένως να μειωθούν είναι όταν συνυπάρχει πρόβλημα νεφρικής ανεπάρκειας στον υπερτασικό ασθενή. Το λεμόνι μειώνει την αρτηριακή πίεση? Το λεμόνι (και ο χυμός του) όπως και το πορτοκάλι, είναι πλούσιο σε κάλιο, που όπως έχει ήδη περιγραφεί σχετίζεται με μείωση της αρτηριακής πίεσης. Επιπλέον περιέχουν σημαντικές ποσότητες βιταμίνης C, η οποία παρουσιάζει αντιοξειδωτικές ιδιότητες και δρα προστατευτικά έναντι της αθηροσκλήρυνσης. Παρά όλα αυτά δεν θα συστήναμε σε έναν υπερτασικό ασθενή να καταναλώνει μεγάλες ποσότητες λεμονιού ή χυμού αυτού ώστε να 28

29 αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις αυξημένες τιμές αρτηριακής πίεσης. Το λεμόνι έχει θέση στη δίαιτα του υπερτασικού περισσότερο για να δώσει γεύση στη σχετικά άνοστη δίαιτα που προκύπτει από τη μείωση του αλατιού, παρά θεραπευτικές ιδιότητες για την αντιμετώπιση της νόσου. Το σκόρδο μειώνει την αρτηριακή πίεση? Πολύς κόσμος θεωρεί ότι καταναλώνοντας συστηματικά κάποια ποσότητα σκόρδου προλαμβάνει την υπέρταση ή μειώνει τα επίπεδα αρτηριακής πίεσης. Η αλήθεια είναι ότι χρειάζονται περίπου σκελίδες σκόρδο την ημέρα για να επιφέρουν σημαντική μείωση στην αρτηριακή πίεση. Κατανάλωση 1-2 σκελίδων σκόρδου, όπως συνηθίζουν κάποια άτομα δεν επηρεάζει την αρτηριακή πίεση. Επιπλέον, τα αποτελέσματα ερευνών που εξέτασαν την επίδραση της κατανάλωσης συμπληρωμάτων σκόρδου (τα οποία συνήθως περιέχουν εκχύλισμα σκόρδου) στην αρτηριακή πίεση έχουν αντικρουόμενα αποτελέσματα και συνεπώς η χρήση τους δε δικαιολογείται με τις έως τώρα επιστημονικές ενδείξεις. 29

30 Το χαμομήλι μειώνει την αρτηριακή πίεση? Το χαμομήλι είναι ένα βότανο στο οποίο έχουν αποδοθεί κατά καιρούς κάποιες αντιφλεγμονώδεις, αντισπασμωδικές, χαλαρωτικές και ελαφρά αγγειοδιασταλτικές ιδιότητες. Με βάση τις τελευταίες, όσοι ασχολούνται με τη βοτανοθεραπεία συστήνουν την κατανάλωση χαμομηλιού σε άτομα με υπέρταση, με στόχο τη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Επιστημονικές μελέτες που να αναδεικνύουν το ρόλο του χαμομηλιού στη μείωση της αρτηριακής πίεσης δεν υπάρχουν και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να παίρνει τη θέση των αντιϋπερτασικών φαρμάκων ούτε το χαμομήλι, αλλά ούτε και κάποιο άλλο βότανο. Ο υπερτασικός ασθενής δεν πρέπει να καταναλώνει καφέ? Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι η καφεΐνη που περιέχεται στον καφέ, αλλά και σε άλλα ροφήματα όπως κάποια αναψυκτικά, αυξάνει την αρτηριακή πίεση, η επίδραση όμως αυτή εκδηλώνεται κυρίως ένα μικρό χρονικό διάστημα μετά την κατανάλωση του καφέ. Μία μέτρια 30

31 κατανάλωση καφέ (2-3 φλιτζάνια/ ημέρα) δεν φαίνεται να επηρεάζει την αρτηριακή πίεση υγιών ή υπερτασικών ατόμων και δεν υπάρχει λόγος πλήρους αποχής από την κατανάλωση πηγών καφεΐνης. Τέλος, η μέτρηση της πίεσης καλό είναι να αποφεύγεται αμέσως μετά τη λήψη καφέ. Το αλκοόλ αυξάνει την αρτηριακή πίεση? Η σχέση ανάμεσα στην κατανάλωση αλκοολούχων ποτών και την αρτηριακή πίεση είναι σύνθετη και συνοψίζεται ως εξής: Mεγάλες ποσότητες αλκοόλ (>3 ποτά* ημερησίως) σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης υπέρτασης, ενώ σε άτομα που έχουν ήδη υπέρταση τέτοιες ποσότητες αλκοόλ δεν επιτρέπουν στα αντιϋπερτασικά φάρμακα να δράσουν και επιπλέον αυξάνουν τον κίνδυνο εκδήλωσης αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, H αρνητική δράση του αλκοόλ στην υπέρταση είναι πιο έντονη όσο αυξάνεται η ηλικία, H επίδραση του αλκοόλ στην αρτηριακή πίεση είναι ανεξάρτητη από το είδος του αλκοολούχου ποτού (π.χ. κρασί, μπίρα, υψηλόβαθμα ποτά), 31

32 Mικρές ποσότητες αλκοόλ, δηλαδή 1 ποτό την ημέρα για τις γυναίκες και 2 ποτά την ημέρα για τους άνδρες μπορεί να έχουν μία ευεργετική επίδραση στα επίπεδα αρτηριακής πίεσης, H περιστασιακή αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ (π.χ. τα Σαββατοκύριακα) έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα επικίνδυνη τόσο για την υπέρταση όσο και για άλλα νοσήματα, Όσα άτομα δεν συνηθίζουν να πίνουν αλκοόλ δεν πρέπει να το ξεκινούν για την όποια ευεργετική δράση του στο καρδιαγγειακό σύστημα. *1 ποτό = 120 ml κρασί, 330 ml μπίρα, ml ουίσκι, βότκα, ούζο κλπ. 32